I w.
Q)e goldrush
VUGHT
beelden
en
op
I
HEYWORTH - oppertoezicht
200.000 werkers
gestalten
door mr F. J. Krop s
naar de
e
Als boekhouder
Duitsers geholpen bij
inval in Nederland
Afkortingskolder
Het „lange afstand”
blaasrecord
5?^
i
begonnen
Tegen verplicht verzekeren
van slachtdieren
fjec
>rcli
Eerlijke kans
en
opp
ten
dig
en
de
tellii
Positie Indië-vliegtuigen
Rt
en
Van Unscob tot Finebel
Spookachtige optocht in
donkere nacht
Tallozen
door de
nu muur-
elke
Onti
men.
Gouddelvers aan de
schilderij
hebben
leden in s
overleden
industrieel
83 jaai
tr van de
Alphen
Slechts enkelen keerden rijk
terug, tientallen vonden de
dood en tienduizenden werden
alleen rijker aan levenservaring
Yukon,
ran de Canadese
Philip Goodwin.
idoor
het
Ie laag-
lehono-
Ten
de
in
Vr Bureau t
Vertederd luisteren de Sint en zijn don
kere knecht aan de schoorsteenpijp, waar
de juichende kinderstemmen ttit opklin
ken. die een eeuwenoud Sinterklaasversje
zingen. De vorm van de daken veran
derde, de schoorstenen werden smaller,
maar de harten der kinderen kloppen
nog steeds even Snel als b(j de jeugd van
twee-driehonderd jaar geleden. En de
Sint is nog tsteeds, nèt als vroeger, het
slecht begrepen symbool van gulhéld en
naastenliefde.
Jokn. Boot overleden. In ‘t diaconessen
huis te Leiden is overleden de heer Joh.
Boot, een bekend industrieel in de Rijn
streek. De heer Boot, die 83 jaar oud is ge
worden. was directeur van de motorenfa-
briek De Industrie te Alphen a. d. Rijn.
ndar een
schilder
Kosmische stral
onderzo
JHl d» magnetische f
”a thane onderzoeking,
stralen. Men wi
^°*hl*che stralen eigen!
Mn. dat de oploe
de deur zal opent
°r«nneo van energie.
samen
namen
""rband
Daily
leien
ren beginnen^
Nordenswe,
komcr. g;
olen van
i hebben
ze geest c
iwe tern
zullen de
ien als Usbrance
l van Europa ge
in heten. En
ren. aldus het
ien voor-
l-Afrlka en
•on gaan
De Etna komt v
De bewoners van het
belling van de Etna h
dag in hun kerkje veren
'oor wat zij de wondert
van hun woonstee
Jongste erupties van de
Mdretgd. in het laatste
«tuptles der afgelopen
«khet dorp Bronte d
®«n verzwolgen zou wor
bMden hun huizen reedt
lager gelegen puntei
•tellen.
Volgens deskundigen li
wins ah geëindigd ba
"«1 zijn voorheen vruch
lava overstroomd.
UET KOMT NIET VAAK VOOR,
■^^-dat socialisten het oor te luiste
ren leggen bij een man, die we moei
lijk anders dan tot de kapitalisten kun
nen rekenen en het pleit dan oflk voor
de goede kwaliteiten van Sir Geoffrey
Heyworth, dat zelfs de sbcialistische
regering van Engeland zijn oordeel
niet slechts respecteert, jnaar het vaak
vraagt.
Sir Geoffrey Heyworth is voorzitter van
de Lever Brokers en Unilever N.V.. het
grootste industriële concern in Europa.
Na het bovenstaande zou men misschien
menen, dat Heyworth naar het uiterlijk
een gewichtig man is. met een stem, die
klinkt als een klok. Niets is echter minde/
waar. Sir Geoffrey is eigenlijk eert be
deesd manneke, dat spreekt met een zacht
stemmetje; hij laat telkens een nerveus
kuchje horen en telkens drukt hij zijn
nog lang niet opgerookte sigaret zenuw
achtig uit. Maar hij heeft een intelligent
gezicht en velen zullen dan ook eerder
denken, dat hij een vriendelijk wiskunde
leraar of zoiets is. dan dat ze de leider
van een wereld-onderneming achter hem
zullen zoeken.
Zelfs in zijn kleding doet hij denken
aan de-gemiddelde Engelsman met uni
versitaire opleiding: zijn das en zacht
boord zitten altijd een tikje slordig, pre
cies zoals dat bij de academisch gevorm-
den in Engeland gebruikelijk is. Zijn taak
deelt hij met zijn Nederlandse collega
Paul Rijkens, zegt het Amerikaanse blad
..Forum", en die taak bestaat uit het
''ppertoezicht op 500 bedrijven en doch
terondernemingen. gevestigd in 43 ver
schillende landen.
Zoals men we
zeep en margar
waarde van oni
30 000.000
allerlei bl.'
pasta, eni
dat eer. z
bedrijf vo
daad zijn er
leden, die de 1
{en ver.
wordei
bestn
TflT DE VERSTE
aarde kwamen
stroomd. die op een sneL
lijke wijze rijk wilden
rangen, standen en beroej
tegenwoordigd onder dez
Een bonte massa
naar dit dorado
Inderdaad werd er goud gevonden als
nooit tevoren en enkelen werden In
korte tijd milllonnalr. de meesten echter
werden volkomen gedesillusioneerd en
velen vonden de dood.
Reeds bezweken tal van avonturiers
tijdens de zeer zware tocht van de kust
over de Chilcoot- en White passen. Met
name, vrouwen en kinderen, die in grote
getalen meetrokken, werden het slacht
offer van de striemen ie Noorderwind, die
het bloed in de aderen deed stollen.
Beide beklaagden hebben, aldus de pro-
cureur-generaal. hoogverraad, landver
raad. misdrijven tegen de vrede gepleegd
en hebben op vele manieren hulp aan de
vijand verleend.
ondei
en hij is er
idsgeschillen in
oorkonten
1 op een of
ig van een
leggen, niet
•n. maar ook.
of zo aan te
Alles wat natuurlijk waa werd verkracht
door leuzen, laarzen en revolver»
„Achtung. der Rapportführer!”
..Du hast geraucht. du dreckigerJuden-
Zegt hij ja. dan volgt de «tr>f (en welke!)
omdat hij heeft gerookt. Zegt hij nee. dan
volgt de straf, omdat hij de Rapportführer
tegenspreekt. Of het gevraagde is gebeurd
Er is in slagerskringen verzet gerezen
tegen de bepaling in de door het BedrÜfa-
schap voor Vee en Vlees op 12 October J.I.
vastgestelde verordening, waarbij het
slachten van runderen, varkens en scha
pen slechts is toegestaan, indien de slacht
dieren verzekerd zijn, hetgeen thans
krachtens de verordening nog slecht» mo
gelijk is. bij de stichting Bureau Slachtvee*,
verzekering te Utrecht, welke’in 1941. uit
een combinatie van enkele grotere en
kleinere verzekeringsmaatschappijen is
ontstaan.
Dit verz~‘
welke aan--
verzekering woi
keringsdwang. 1
deze verzeker1-
liggen buiten
drijfsschap voor Vee --
De betrokken slagers achten de vraag
van het al dan niet verzekerd zijn van
vee. dat ter slachting wordt gevoerd, lig
gende buiten het gebied der voedselvoor
ziening als zodanig. Zij zijn van mening,
dat zij vrij gelaten dienen te worden, om
hun slachtvee al dan niet te verzekeren
en dat niet door het Bedrijfsschsp een ge
dwongen verzekering bij een bepaalde
maatschappij kan worden opgelegd.
Zowel te Alkmaar als te Hoorn, waar
onderlinge veefondsen bestaan, die zich
niet bij de Stichting Bureau Slaehtveever-
zekering hebben aangesloten, is thans een
proefproces uitgelokt.
TAE MENS heeft steeds de grote waarde
van het goud erkend en is er daar
om steeds op uit geweest te trachten
zich van dit edele metaal meester te
maken. Het heeft de mens meermalen
heel wat moeite gekost het in zijn bezit
te krijgen. De mens heeft er strijd voor
moeten voeren In een onherbergzaam
land met een hard klimaat.
Toen de wereld na de schokkende ge
beurtenissen van 1849 weer enigszins tot
rust was gekomen, toen er fantastische
goudvondsten werden gedaan bij de
Yukon-rivier in ^laska. werden velen
aangetast door de z.g. goudkoorts. In 1897
ontdekte de delver G. Carmack een rijke I
goudader op de oever van de Bonansa l
Creek, een zij-arm van de Klondike I
rivier in Canada. De grootste gold-rush, i
welke de wereld ooit gekend heeft, was
er het gevolg van
Dezer dagen is het vijf jaar
geleden, dat het concentratie
kamp Vught door de Duitser»
werd verlaten. De ih de bezet
tingstijd tijdens een overval door
de S.D. te Rotterdam gearres
teerde verzetsman mr F. J.
Krop heeft in dit feit aan
leiding gevonden een artikel
voor ons blad te schrijven, waar
in hij iets van de geest van het
kamp en zijn bewoners op de
lezers wil overdragen.
redactie. Telkens trekken de directeuren
er op uit en keren terug om hun rappor
ten te schrijven en gaan dan opnieuw er
op uit, zoals verslaggevers van een krant.
Heyxvorth noemt zichzelf „een soort per-
soneelchef". die zorgt, dat de goede krach
ten de sleutelposities innemen en de
medewerk'ers krijgen, die ze nodig heb
ben.
Uitrei»: De P.H.-T.E.S. (Soerabaja), ge
zagvoerder Roosenburg, la gisteravond
van Schiphol en vanmorgen om 8.50 uit
Kaïro vertrokken. De P.H.-T.D.K. (Am
sterdam), gezagvoerder Moll. kwam
gistermorgen te Bangkok aan.
rzet geldt zowel de voorrang,
i de stichting Bureau Slachtvee-
»rdt gegeven, als de verze-
het verplicht stellen van
«ring, welke geacht wordt te
de competentie van het be-
en Vlees.
:rs achter
verrek
ting wordt
De goldrush
UITHOEKEN der
duidenden toege-
snelle en gemakke-
-—1 worden. Alle
epen waren ver
ier deze goudzoekers,
trok over de bergen
Toch goedgekeurd
Bij herkeuring Is de film „Moeders op
vacantie", in opdracht van de zuster®
Augustinessen vervaardigd, zonder cou
pures voor alle leeftijden toegelaten. De
herkeuringscommissie zegt in haar rap
port, dat zij geen aanleiding vindt de
tekst „hou op met dat gefemel.... enz."
als kwetsend of ongepast voor enige
volksgroep of godsdienstige opvatting aan
te nemen.
reet, produceert de Unilever
irine. voor een gezamenlijke
ongeveer 12.000.000 dollar, d l
i gulden in 1946 en bovendien
>lj-producten als veevoeder, tand-
iz Natuurlijk -is het onmogelijk,
een of twee mensen zulk een enorm
rijf volkomen kunnen overzien; inder-
- twee besturen, elk van 24
Britse en Nederlandse ondor-
nejningen vertegenwoordigen. Allerlei be
sluiten worden echter genomen door een
dagelijks bestuur, gevormd door de heren
Heyworth en Rijkens. de tweede Lord
Leverhulme en Sir Herbert Davis. Hey
worth en Rijkens werken eendrachtig
samen. Hun werkvertrekken in,het Uni
lever House in Blackfriar grenzen aan
elkaar: ze zjjn door schuifdeuren van
elkaar gescheiden, maar gewoonlijk staan
die open Heyworth heeft uitzicht op de
Thames. Rijkens zit met het gezicht naar
dc zee. Geregeld ontvangen ze rapporten
van de z.g. contactdlrecteuren. vijf in ge
tal. een voor elk werelddeel.
Het bureau van de contactdlrecteuren
ziet er min of meer uit als een ,dagblad-
TJUIG WAS HET LEVEN In het goud-
zoekerskamp. Af en toe ging als een
lopend vuurtje een gefluister door het
kamp, dat er hier of daar, aan deze,of
gene creek weer goud was gevonden.
Goud, zo maar voor het oprapen. Het ge
volg was, dat in de diepe duisternis van
de Poolnacht talloze gestalten, spook
achtig in pels en parkas gehuld, de hut
ten verlieten en zieh naar het beloofde
land spoedden. .Nu en dan klonk eery
kernachtige vloek in de zwarte donkerte
van iemand, die struikelde, of van de
weg afraakte en in een poel belandde.
Flambouwen en kaarsen werden dan ont
stoken en het karige licht, dat zij ver
spreidden. verhoogde het spookachtige
van het geheel. Dan strompelden die
honderden gelukzoekers weer voort. De
ijsvreters, de cracks, voorop De ande
ren volgden hun spoor. Ook nu weer
velen, die niet verder konden, doodop
waren zij en zij moesten even rusten langs
de weg. Dit oponthoud waa echter hun
noodlot: degenen, die na hen kwamen,
vonden hen als stenen mijlpalen, stijfge-
vrnren. dood
Werd eindelijk het doel bereikt, dan
moesten zij helaas meermalen ervaren,
dat anderen hen reed» voor waren ge
weest. Zo niet, dan werd de claim afge
paald. van de naam voorzien, en later
geregistreerd. Nu moest men nog maar
afwachten of de moeite, die men zich
had getroost, niet vergeefs was geweest
Vaak kregen de eerstaangekomenen de
slechtste, laatkomers de rijkste gedeel
ten in handen. Het was en bleef een
kansspel.
Tal van jaren heeft de Klondike zich
verheugd in de belangstelling der wereld.
Doch ook deze belangstelling verdween,
werd historie. En de geschiedenis van de
Klondike is er een van strijd en over
winning. maar ook van vele nederlagen
en desillusies. Mannen met doorzettings
vermogen en durf hebben deze geschie
denis gemaakt.
Nog heden wordt langs de Yukon en
haar zijrivieren goud gevonden. In kleine
en grotere hoeveelheden. Nog verdienen
vele Oldtimers hun kostje met goudpan
en zeef. De roemrijke dagen van weleer
behoren echter tot het verleden.
AP WEG NAAR HET APPèL. Link»
Y zwo. drei. vier. Daar marcheren we.
Professor Telders strompelt naast me
Welk een kracht ging er van hem uitl In
1940 werd hij reeds weggehaald, terwijl hü
zich m de grote muziekkamer van zijn huis
aan het Rapenburg te Leiden aan piano
spel overgaf. In het Oranjehotel deelde ik
met hem een cel. Geen muur werd meer
gezien, geen druk meer gevoeld In het
grootste geheim schreef hij een handboek
over het volkenrecht, dat helaas onvol
tooid bleef.
De mooiste ogenblikken wandal» hij
s Zondags uit .Dante voorla*, de ffbderne
politieke geschiedenis of Hegels filosofie
doceerde. Nooit zag ik een schoner samen
gaan van intellectueel en aeathetisch hu
manisme. Wat Telders mij schonk? Veel.
Veel meer, dan hij ooit heeft gezegd. Zijn,
in vriendschap de ongezegde dingen niet
immers de belangrijkste? Elke tweeslach
tigheid ontbrak hem. Onbuigzaam, geen
duimbreed wijkend, miste hii elke behoefte
aan bravour. Zo leerde ik. dat ook bravour
betekent: een belnvloed-zijn door de SS,
een afwijken van het evenwicht. Zo tem
de hij In mij het revolutionnaire, dat con
flict zoekt met al het gevestigde, elke be.
staande orde. Nooit zal ik het ogenblik
vergeten, dat hij in de vroege morgenuren
van een stralende Junidag met opgeheven
hoofd de cel verliet om naar een Duits
kamp te worden gebracht. V
Drie jaar later ontmoette ik Telders
weer in Vught. Hij werkte op de reken
kamer van het Philipseommando. Onafge
broken en onvermoeid voltooide hij hier
de’ tweede druk van zijn Nederlands Oc
trooirecht. Welk een verfijnde sfeer wist
hij te scheppen in zijn gesprekken, om het
even of hij over het Landoorlogreglement
sprak met prof. Cleveringa of over littera
tuur diet Ed. Hoornik en Nico Rost.
Wie Telders gadesloeg op momenten.
Waarop wij deportaties of mishandeling
van medegevangenen moesten aanzien,
weet, dat een man met een even warm
hart als geniaal verstand van ons is heen,
gegaan. Lang zocht ik naar een verklaring,
waarom enkele kampgenoten Tèlders to
hooghartig vonden. Ik meen, dat die hierin
gezocht moet worden, dat de meesten'zich
bij Telders dom voelden. Als je niet vroeg
en niet ruiterlijk wist te bekennen, dat je
dit of dat niet wist, voelde je je bij Tel
ders’ grote kennis diep ongelukkig. Ik h»b
steeds veel, hinderlijk veel gevraagd en ;n
nooit verflauwend geduld onderwees hij
zijn privé-student. Alleen in Bijbelkennis
kon ik hem soms slaan, wat hem tot een
intense Bijbelstudie bracht. Hij stelde dan
vragen, die menig theoloog op de kop zou
doen krabben.
Hoe onopzettelijk hij de mensen in ver
warring bracht, bleek me op een ^onnige
middag in Schevenihgen. Telders had wat
langer moeten luchten. Opgewekt kwam
hij weer binnen, zijp bank in de hand, en
hij zei tot de wachtmeester „Die schónen
Tage in Aranjuez slnd nun zu Ende",
waarop hij een flinke ..Schnauze" kreeg.
Het was voor hem een openbaring, toen ik
de mogelijkheid opperde, dat een Nazi-
Wachtmeister Don Carlos wel niet zou
kennen en zich du!» voor de gek gehouden
waande.
Na een uitvoerig requisitoir, waarmede
reeds vasnorgen om acht uur werd aange
vangen. eiste de procureur-generaal van
de Utrechtse Kamer van het Amsterdamse
Bijzonder Gerechtshof de doodstraf tegen
de 66-jarige Julius Herdtmann. een tot
Nederlander genaturaliseerde Duitser uit
Dusseldorf en tegen de 62-jarige H.
Koehler, afkomstig uit Utrecht, die zich
in 1938 in Dusseldorf vestigde.
H. heeft terechtgestaan terzake dat hij
als oprichter en leider van de Bond Van
Nationaal-Soclallstische Nederlanders in
Duitsland, in samenwerking met de Duit
se splonnagedienst. in Januari 1940 uit
deze bond een afdeling Sport und Spiel
zou hebben gevormd, waarvan de circa
150 leden In speciale kampen in Westfalen
een militaire opleiding ontvingen met het
doel de Duitsers te. helpen bij een inval in
Nederland.
Een Amerikaanse neger-trompettist heeft
het gepresteerd 100 uur achtereen zijn
instrument te ..beblazen". Dat hij het
ook 100 uur achtereen bespeeld zou
hebben geloven wij niet. De Berlijnse
trompettist Heinz Kubitzky vindt 100 uur
echter nog niet lang genoeg. Hij zal dat
record wel eens even trachten te breken.'
Zondag is Heinz vol goede moed begon-
rleh en nog steeds blaast hij dapper voort.
Maar zyn ijdelheid mag niet onder het
blazen lijden. Hij heeft zVn kppper
opdracht gegeven hem op bepaalde tijden
te komen scheren.
Thaiarel»: De P.H.-T.D.D. (Delft), ge
zagvoerder Stuurman, te gisteravond te
Rome aangekomen en wordt vandaag op
Schiphol verwacht. De P.H.-T.D.M.
(Aalsmeer), gezagvoerder Le Good, kwam
gistermiddag op Schiphol aan. Te Bata
via staan de P.H.-T.D.C. (Curacao)
J’.H.-'T.D.H. (Hollknd)^
hoogte van 60 voet stort het water zich
met donderend geraas naar beneden. Er
hangt een dichte mist, waarachter zwarte
poelen gapen Het is nu zaak boot of
vlot recht op deze waterkam aan te stu
ren. Bij de geringste afwijking wordt Jjct
vaartuig orinerroepeiijk tegen het. basalt
te pletter geslagen Was tpen veilig
onder aan de kloof gekomen, dan moest
men er weer voor zorgen niet in één van
de draaikolken terecht te komen, die het
vaartuig omlaag dreigden te zuigen. Voor
ervaren kano-vaarders was deze .waag
halzerij reeds eens hele prestatie, laat
staan voor de vele Chechaquo’s. de
nieuwelingen, die kersvers van hun kan
toorkruk of van achter een toonbank
kwamen. Was men deze gevaren succes
vol gepasseerd, dan ving een dagenlange
tocht over de snelstromende Yukon aan.
totdat men eindelijk het doel van de reis,
hei^goedde! versstad je Dawson City be-
Het grote kansspel
TAE TOCHT WAS VOLBRACHT, maar
hoeveel moeilijkheden en ontberin
gen stonden hier nog op de gelukzoekers
te wachten. Weldra ontstond een nijpend
tekort aan eetwaren in het stadje Men
moest zich behelpen met wat bonen en
een klein stukje rendlervlees. De prijzen
stegen onrustbarend: een pond rendier-
vlees kostte 3 a 4 dollar, een kaars een
dollar of meer. Voor vele beurzen werd
dit veel te gek. Zij, die konden jagen,
trokken het land in en wanneer zij ge
luk hadden, werd de buit peperduur aan
de man gebracht. Deze jagers kregen zo
doende weldra een aardige som gelds In
hun bezit. Helaas verdween meestal dit
zuurverdiende geld in de zakken van de
eigenaars der speelbanken, waarvagujer
tientallen te Dawson City gevestigd wa
ren. De opbrengst van het goud, dat som
mige fortuinzoekers na maandenlang
ploeteren in het slijk van him claim bij
een Vreselijke koude hadden weten
meester te wordep, werd maar al te vaak
in enkele avonden verspeeld.
Vandaag rijk, morgen straatarm en
omgekeerd, zo was er het leven. Dief
stallen en moorden waren aan de orde
van de dag. Gewetenloze individuën.
naar wie .de politie van menig land al
jaren zocht, wisten door de mazen van
de toch zeer strenge controle te glippen
en sloegen hier hun slag. Gelukkig wist
de politie heel wat moorden op te helde
ren en deed de misdadigers hun gerechte
straf toekomen. De droog-zakelijke poli-
tie-rapporten van Dawson zeggen soms
meer dan de meest fantastische roman.
Japante handel vrij. De Japanse rijksdag
heeft een wetsontwerp goedgekeurd, volgen»
hetwe:k de staatscontrftle op de buitenlandse
handel geheel wordt afgeschaft. Met ingang
van heden zal 83 procent van de Japanse uit
voer in particuliere handen overgaan en zal
de officiële contrftle op de invoer bijna vol
ledig worden afgeschaft
De benoeming van hogere functionaris
sen geschiedt volgens een bepaald systeem
Degenen, die voorbestemd zijn voor de
hoogste functies, recruteert hij recht
streeks van de universiteit, waarna ze een
speciale training krijgen. Blijken ze in
de practijk niet te voldoen, dan moeten
ze hun ontslag nemén, zonder de kans te
krijgen een iets minder hoge plaats te
bezetten. Dc op één na hoogste baantjes
zijn bestemd voor de employe’s, die zich,
van onderaf hebben opgewerkt en zelf»
kunnen dezen, als ze er geschikt voor zijn,
de hoogste posten bereiken, ook al heb
ben ze geen universitaire studie achter
de rug Heyworth zelf heeft nooit op de
collegebanken gezeten.
Verder is Heyworth van mening, dat de
directie niet uitsluitend de leiding moet
hebben. Ook in de lagere regionen van het
bedrijf kunnen goede denkbeelden rijzen
en dan hebben deze recht op verwezen
lijking. Vóór alles tracht hij onder de
200 000 werknemers van de onderneming
een loyale geest te kweken en hij is er
zeer trots op. dat arbeit
het bedrijf praktisch niet vooi
Hjj houdt er van allen. ,die
andere wijze bij de uitvoerinj
besluit betrokken zijn, uit te 1<
alleen, hoe het moet gebeurei
waarom besloten is iejs zus
pakken.
Zelf heeft hij .een merkwaardige loop
baan gehad. Tot zUn 18de jaar ging hU
school in Schotland. Daarna studeerde hij
gedurende twee jaar boekhouding en kort
na het uitbreken van de eerste wereldoor
log vertrok hij als assistent-accountant
naar een van de Lever-ondernemingen in
CanadS. Van 1915 tot 1918 maakte hij deel
uit van het Canadese leger in Frankrijk,
waarna hij naar Canada terugkeerde. Na-
dat zUn bijzondere capaciteiten waren op
gemerkt. riep men hem naar Engeland
terug, waar hij zUn naam maakte door
reorganisatie van de verkoopmethoden.
De laatste jaren heeft hij reizen ge
maakt naar Afrika, Azië en West-Europa.
HU beschouwt zichzelf als in het geheel
niets bijzonders, al gelooft hij, dat hij
enkele dingen weet, welke de vroegere
bazen onbekend waren.
IAE VRAAG om iets over Vught te
U schrijven, brengt mij in verwarring.
Mijn beeldend vermogen is ontoereikend
om mijn gevoelens weer te geven. Ik
worstel met elke zin. De gedachtengang
vertoont sprongen, de wóórden weigeren
te gehoorzamen. Enkele vriendinnen en
vrienden weten van de aeestelijke winst,
die Vught me bracht: Vught leerde', dat
ieder mens in wezen altüd alleen is en
dat de doodsklok steeds voor jezelf luidt,
ook al roept z(j schijnbaar een ander.
Vught. dat ook de kracht gaf dit alles te
verwerken tot iets positiefs. *tot een
wedergeboorte
VF/AT WAS de natuur in Vught mooi!
Als de langeschaduwen over de
hoge bomen gleden en de felle middag
gloed doofden, dan «treek do- «cl
haar zachte handen over 1
de je je niet langer verl—
lUn tussen je dromen -
tred vervaagt. Uit de b>
een zwakte tere geur. Hi1
Ik zie weer die morgen
was daar met haar. Uit nic:
bronnen stroomt leven en
blU- Deze blUheid kan niemai
men; smart heeft ze geloutcr;
lancholie is ze gemengd.
ik haar vele malen.
..Schwarzschreiben’’ r
verhuisde.
O. hard lachen kan ik niet meer- Hét
..middeleeuwse’’ jaar 1942 scheidt een
zonnige jeugd van het heden. Te velen heb
ik afscheid zien nemen van het Hollandse
landschap: Henk Vos. Henk Romein. Wlm
Jorritsma. Jansen. Te veel ogen, die in je
blUven branden, nadat hun vuur werd ge
doofd. heb ik boordevol pUn voor het
laatst naar dit landschap zien gtaren. te
veel schaduwen van roerloze lichamen
liggen op het zand.
's Nachts, als de maan met haar zilver
wit schijnsel de bomen en barakken ver
licht en elk menselUk geluid rondom is
verstomd, fluister ik haar naam. Een kou
de windstroom neemt mün wild-hete ver
langen® in de doorwaaide luchten mee.
ver van het kamp over posten en prikkel
draad tot in haar armen. Dan doorbreekt
een woest-hopeloze droom de grenzen van
tijd en ruimte. Eindelijk los van het kamp.
eindelUk ben je weer een Individu. Een
zegen, die de dag nimmer geeft. In die
ogenblikken leer ik droom en gebed ken
nen als bronnen van kracht. God en mens
worden elkaar doordringende werkeUjk-
heden Ontwaakt tracht ik dit alle» te
loochenen. Je wilt niet weten van een
gebed, omdat je niet meer weet tot wie
je bad. en toch dwingt de nacht je telkens
weer tot dingen, die je overdag vloektj
omdat je het hoe en waarom in het mor
genlicht vergat.
Om vUf uur schreeuwt een capö je
wakker In het open venster vloeit zacht
de nacht weg. Het heimwee stUgt in al
zUn kracht op. Dan smUt je de deken af.
bezield door Alcibiades’ woorden bU zün
vlucht uit Athene: „Ik wil leven'" Je ziet
je medemens aan. De dag js begonnen en
met de dag: het conflict.
f\VER DE INRICHTING van Vught
is reeds op andere plaatsen ge
schreven. Voor een goed begrip is het
overigens onbelangrUk of je om vier of
om vUf uur uit het bed werd geschopt,
of het crematorium voor of achter de
keuken stond, of de galg twee of tienmaal
per jaar werd gebruikt.-
Velen zien in het concentratiekamp de
gedwongen verblijfplaats van een aantal
verzetshelden, die. geestelijk ongebroken,
de «lagen opvangen. door enige S.S.-sa-
dlsten in koelen bloede toegebracht. Toch
is dit niet juist. Vught met zUn duizenden
mensen van elke taal, ras, geslacht, leèf-
tijd en nationaliteit was een miniatuur-
maatschappU. waarin vele standen waren
en waarin alle kenmerken van een nor
male maatschappU werden aangetroffen.
De genummerde „Hfiftling" (gevangene)
had in deze maatschappU een belangrUke
economische, functie, zoals de slavenstand
in het oude Rome. Deze ..«lavenstand’’
dacht men een eigen, buiten mehs en dier
staand* geestelUk leven toe. Zo was o.m.
het plan om Vught. evenals de Duitse
kampen, een bordeel te schenken, .vol
maakt logisch in dit verband.
In deze poel van vuil, omsloten door
prikkeldraad ert wachttorens, waar het
woord „mens" taboe was. werde- de laag
ste instincten aangewakkerd en gehono
reerd. de goede meestal gestraft. Tientallen
Duitse beroepsmisdadigers bekleedden
leidende kampfunctles en beulden de
Stapels bagage langs de weg
TT ONDERDEN sleepten een veel te om-
-*■* vangrtjke bagage mee er waren
er die duizenden ponden aan levensmid
delen meezeulden. Anderen ontbrak het
aan de npdige kleding en voedsel. Daar
het aantal hunner, die over de bergen
trokken, steeds aangroeide, werden de
Indiaanse dragers schaars, zodat de lo
nen voortdurend opliepen en velen ge
noopt waren zelf hun last te dragen De
tocht van Dyea en Skagway naar de
Klondike werd een ware lijdensweg
Hoe verder men kwam, des te meer
overtollige bagage lag langs de weg op-
jehoopt. Levensmiddelen en luxe voor
werpen soms van grote waarde
werden ter zijde geworpen en lagen
voor het oprapen, doch niemand stak er
«en hand naar uit: daarginds toch lag
het goud bij hopen op deze ongelukkigen
te wachten! Velen moesten terugkeren
zonder het goudland zelfs te hebben ge
zien. vele anderen zegen totaal uitgeput,
met bevroren longen of ledematpn. langs
de weg neer om er de laatste adem uit
te blazen, want niemanc van degenen,
die langs hen trokken, bemoeiden zich
met deze rampzaligen.
ZU. die volhieldten. kropen a.h.w. onder
hun last van ca 60 kg verder om na enige
honderden meters hun last neer te gooien
en dan terug te keren om hun andere
bagage te halen. Eenzelfde tra
ject werd zodoende meermalen afgelegd.
Fluitend ontsnapte de adem aan hun
blauwgezwollen lippen om onmiddellijk
in ragfUne ijzel-draadjes over te gaan. De
gezichten van deze mensen jyaren kramp
achtig verwrongen, de ogen brandden
koortsachtig hol in hun kassen.
Gotad, goud. voort, voort!
Merkwaardig hoe de goudkoorts de
nuchtersten en besten onder hen veran
derde. Het leed hunner medemensen liet
hen koud. Zij moesten verder. Helpen be
tekende-tijdverlies. Zij moesten voort bU
een temperatuur van 40 graden onder
nul.
U’R KOMT nu toch w
J-4 smaakje aan de hui*
Begin November werd
kuiMlachters vopr hun va
op een centrale slachtpli
«lacht, een büslag van 53
den krijgen Dat.was op
heel rare geschiedenis, n
«u de maatregel hier wi
Overigens had niemand e
Geen boer had er zelfs aa
De huiaslachter» hebbi
het buitenkansje niet voc
De overnemers kwamen z
toirs verdringen om de v
«lachten voor de „huis’’»la
«llerlei winatmogelijkhede
nemende overnemers terd
gebult. En zelfs de B<
waren niet vies vad hef c
goede Sint Minister. Je ki
varken niet zien of het
of van Belgische natlonall'
voor 1» ander» Benelux? i
op sommige abattoirs zo
dat de gewone klanten o
nauwelüks aan bod kon<
maar lachen! Efl maar d«
nog dikker maken!
Tot plotseling op de och
klaas het feest van Sint
Weg feest Yan de
Ir blijft nu zo weinig van
dat de aardigheid er hel
regering heeft eindelijk
kregen, wat gewope ha
v»k juist vier weken vr<
geweten: de regeling le
vaardbare consequenties,
gekeerd dan ten hele ged
regering Dan liever de s
koper. Althans, dat won
ook daar schUnen haken e
te zitten.
Wat te nu echter een an
tie? Dat voor de kleine n
«p het varkensvlees op
grote hulnlachter eet noi
de niet versjacherde, echt
kens wel met subsidie! h
recht zeggen, dat de landt
king een oxtra cadeau van
heeft gehad. Het gaa’ zc
eerst een groot cxffa ci
lang aanhouden van de wi
het afgelopen voorjaar om
gensioen fonds een mil
geven, nu weer een ex
huisslaëbtin8- De eni*e
«e men op het land kar
men met het hogere éubsii
pat komt, tju Sint Nicolaai
goed voorbij is. G
Deze hele geschiedenis
gelden van KUkers Atelliz
•p de hoge posten de begt<
hae(t (dus navenant moet
rin verkeerde zet van e
Mar het land millioem
Zelfs tientallen millioenen
Tevens wekt deze histo
ten. dat de regering de j
vergeet, dat men niet oi
een controleur kan zetten,
•f de verstrekte opgaver
hele situatie in de vlees!
nroeden. dat er langzame:
kloof tussen de papieren e
veestapel was ontstaan,
het vak hebben reeds een
vrijlating van de vee- en
(Wrongen. Er werd steed,
•eld. dat de onnatuurlijke
leidde tot gemakkelUk
winsten van allerlei hant
de kunstmatige prüsversc
gewone en de zwarte mai
De aubsidle-regeling op 1
wm ingesteld, omdat men
prijsverhoging van het
wachtte Deze Is vrijwel u
mlge prijzen waren zelfs
>jen verwachten, dat de p
en varkensvlees zullen
runderen liepen verleden
geen stukken na was men
tot de prijken, die Den
eerst had verwacht. Het
vr»ag zijn, of de varke
doen, ^at Den Haag he
vende varkens zijn eigeng
doen juist anders, dan m
zelf» als ze geslacht zUr
de draad In. In de distrib
gangen van het varken
geweest, zo wonderlUk.
ean verdiend is en dat
.bonvrij" aten, van varke
tot dc burgerlijke stand d
ken» behoorden. Korter
Wellicht meer varkens
Bovendien krimpt bU fc
het verbruik onmiddellUI
Nederlander vanwege de
M gtam vlees per week
tekent dat voor het hele 1
minder, «nkele .dulzendei
Doch genoeg, de rege:
geweest. Slachtmaand ii
Het vle«* te in de kuip,
tuaaenpersonen, loonslag
vervoerder» enz. die een
Mjrlag hebben geïncassee
Belgische boeren lachen
Benelux-grijns.
Nu wachten wij in Ned
J*nde agrarische «urp
Kerstmis of Nieuwjaar,
•r geen aardigheid aan
•k
mando of bU „Philips-Baugeiande". tot
een min of meer gruwelUke dood hen ver
loste De zweep en de afgerichte honden
verscheurden niet alleen het vlees, maar
ook de ziel. Velen bleken tegen de zware
•trijd niet bestand. Rassen- en nationali-
teitenhaat vierden ook onder de politieke
gevangenen hoogtü- In het bUzonder waa
de houding van vele intellectuelen teleur-
stellend, zoals het intellect ate Jriawe"
(Menno ter Braak wees hier reeds op) ook
voor de oorlog had gefaald In zUn «trijd
tegen de dictator. Alles was weggeslagen.
Homo homini lupus de mens is een wolf
voor de mens.
Elk begrip vervalst: Arbeit. Sauberheit
Ehre. Ehrlichfceit. Kameradschaft. Strafe’
„De voorraad tijdbesparende letter
combinaties. die langademige namen moe
ten vervangen, is blijkbaar onuitputtelUk".
aldus schrijft de te Johannesburg ver
schijnende Rand Daily Mail.
SHAEF, AMGOT en UNRRA, aldus het
blad, zUn de weg van SEAC cn ENSA
gegaan, maar nu bestaan de CRALOG
en de CROWGAS, waarmede de gemid
delde burger niet zo erg vertrouwd is.
Dat die namen hem worden voorgezet,
is slechts een gevolg van de gewoonte,
dat men eerst zeer langdradige namen als
Organisation of European Sconomlc Co
operation” en „Co-operative for American
Remittances to Europe" bedenkt en ze dan
afkort tot OEEC en CARE, in plaats- van
onmiddellUk korte namen te kiezen.
Hier is weinig aan te doen, klaagt het
blad. De Verenigde Naties zelf hebben
haar zegen aan dit systeem gegeven en
ons verrijkt met UNESCO, UNSCOB.
FAO, ICAO, ITU, IRQ en WHO (de
wereld-gezondheidsorganteatie).
De laatste versie van deze ingewik
kelde practUk brengt ons woorden,
gesteld uit enkele letters van de
van landen, die zich in enig verl
aaneensluiten, zo vervolgt de Rand E.
Mail. Benelux zal waarschUnlUk groe.v..
tot Fritalux of een nieuw leven beginr""
als Finebel en Fibjenel,1 en Nordenawe.’
Danosve en zelfs Dosfrilux komen ook al
in zicht. Zodra deze symbolen van een
heid het levenslicht zullen hebben aan
schouwd, zal de Inventieve geest onge
twijfeld zoeken naar nieuwe terreinen
voor afkortingen. Wellicht zullen de wes-
telUke grote drie ontbloei!
en de landen vap de raad
xamenlUk Scnadwestaly gaai
om dichter bij huis te blUve...
blad, niets schijnt te kunne?
komen, dat de Unie van Zuid-A
Zuidwest-Afrika de Swunioi
worden.
Voor de grote sprong
werd gewaagd
TTU LAKE BENNETT werd halt ge-
houden Hier moesten de duizenden,
die de reis tot zover volbracht hadden,
wachten tot meer en rivieren ijsvrij zou
den zUn. Duizenden hadden reeds nog
net op tyd de overtocht volbracht en
waren de Yukon dl afgezakt. Tallozen
werden op deze rivier verrast door de
snel invallende vorst en zaten
vast in het Us.
Gedurende de barre wintermaanden
werden toebereidselen gemaakt voor het
voortzetten van de reis. Er moesten
boten en vlotten worden gebouwd. De
pynbossen weergalmden van de bylsla-
*gen en de gehele Zuidelijke oever van
het Bennett-meer- geleek één grote
scheepswerf. Canadese politie hand
haafde de orde, de namen van de goud
zoekers werden genoteerd en elk vaar
tuig werd van een nummer voorzien, zo
dat men bij eventueel zoekraken de na
bestaanden kon inlichten.
Eindelijk begon het ijs te kruien en
kon de overtocht beginnen. Een reus
achtige vloot van kano’s en vlotten be
dekte het grauwe water van het meer.
De gevaarvolle tocht over woeste berg
stromen, door nauwe canyons, was be
gonnen. Zeer velen kwamen hlerbU om
het leven of verloren hun gehele bezit.
In April 1898 werden 70 personen, onder
wie vele vrouwen en kinderen door een
lawine bedolven.
Op enige afstand van het Bennett-meer
vernauwt de rivier zich plotseling.
Donkere heuvelhoge bazaltwanden vorm
den de oevera. deze rotswanden naderen
elkaar en lUken twee reuzen, klaarstaan
de zich op de zwakke stervelingen te
werpen, die zich daar beneden hen op
de woeste stroom wagen.
De dood loerde
TT'ORT OP ELKAAR volgen dan de
watervallen: De White Horse en die
van Miles Canyon. Hier wringt de rivier
zich door een smalle spleet. Van een
TN HET REVIER leerde Ik GU» van
•^Munster. Nederlands correspondent
van Tass. die later in Dachau overleed,
kennen. Van hem. de htetortech-materia-
list, ejj, van mijn Joodse kampvrienden
leerde Ik weer de BUbel als door en door
menselUk en goddelUk verstaan. De kracht
van de Joodse profeten, de troost van
de grojp zielkundige Jezus, bleek ook na
het kamp een steun.
Die morgen legde GUs mU uit. waarom
des ZwUgers woord: „Ik heb met den Po
tentaat der Potentaten een vast verbond
gemaakt" ook voor hem zo waardevol
was. GUs beheerde de.kleine bibliotheek
van het Revier. Welk een genot «n
•'goed boek! In bet'kanfp loopt een andere
acheidslUn tussen goede en slechte boeken
dan daarbuiten. De HSftling heeft slecht»
aan enkele boeken iets, de rest is luxe.
Tot deze enkele behoort de BUbel. TerwUl
je rustig voor jezelf zit te lezen, los van de
priester-bemiddelaar. is de drieëenheid
Vader—Zoon—Heilige Geest, waarop J»
sinds je jeugd als op een formule hebt ge
staard. niet onbegrijpelijker dan de begrip
pen ziel—lichaam—geest.
Welk een plézler hadden GUs en ik. toen
ik vertelde, dat het mijn vader gelukt was
tijdens de bezetting over de ..Tepichfres-
ser” te spreken door naar aanleiding van
Daniël 5 33 zU" preek te beginnen met:
Ep Nebukadnezar at gras, het tapUt de*
velds.
Soms, terwül wij spraken, gingen
Everard van Royen en Nico Richter musi
ceren. Nico werd een van mUn trouwste
vrienden. Heel het lijden van zijn ras had
deze jonge componist aan ziel en lichaam
ondergaan. Na het huiveringwekkende
kindertransport vertrok de ene Jo**"?,
groep na de andere, totdat zich ook de
klauw naar hem uitstrekte. Op 15 Novem
ber 1943. in het holst van de nacht, namen
wij afscheid. Berusting In zijn lot. op
standigheid tegen zUn beulen en hoop op
uitkomst waren wonderlUk met elkaar
vermengd. HU schonk me „Les roses de
France” een bundeltje gedichten van
Alfred de Vlgny. dat een ereplaat» In mUn
boekenkast inneemt.
middag-
-riiemering
r je ogen en voel-
rlaten De schelds-
m en de dageUjkse
e bladeren stroomt
Hij doordringt me.
tn in Wolfbeze. Ik
nieuwe, ongekende
de geest wordt
ind mij ontne-
louterd en met me-
Hierover schreef
totdat ik wegens
naar de strafbarak
zUn
heidt
eyw<
jkem
*4
