AMBTENAREN LEEFDEN TE DUUR Gemeubileerde flats soms met volledige bediening Goed leven op Rijkskosten Weinig personeel - bekwame leiding - uitstekend werk ONZE KOOPVAARDIJVLOOT IN DE OORLOG GOED GEEXPLOITEERD Beschuldigingen ongegrond gebleken „In Zuid-Sumatra loopt het allemaal wel" Keramische industrie moet meer aan research doen Jeugdig fantast met een hobby voor taxi's Brug gebouwd in Oudewater van vouwboten Regeringsbeleid 1940-1945 in Londen Vaderlandsliefde LEVENSPEIL BLEEF „VRIJ HOOG" Te royale hand HET GOUD WAS WEG Maar lees nu ook dit! In menig opzicht waardering Flink initiatief EEN FANTAST Simon Laugeman komt met verlof In gesprek met dr Singer „Nederlandse steenfabricage bij Amerikaanse industrie ver ten achteP at <ry AAR. g AN NEER. En 't is een sterke bovendien Overleden te Sobibor EERSTE BLAD - PAGINA 2 ZATERDAG 17 DECEMBER 1949. Van onze parlementaire redacteur) Blijkens het heden gepubliceerde derde deel van het verslag van de parle mentaire enquête-commissie hebben de uitgaven van de Nederlandse regering in Londen gedurende de oorlogsjaren in totaal f 769 millioen bedragen. Het overgrote deel daarvan, ruim 80%, is nuttig besteed voor militaire uitgaven en op de wijze van besteding tot het najaar van 1944 heeft de commissie niet veel aan te merken. Pas na de invasie met het optreden van het Militair Gezag is het minder goed gegaan. In het algemeen echter zijn van Mei 1940 tot het najaar van 1944 de uitgaven van het departement van Oorlog en Marine met een aanvaardbare mate nan overleg geschied. Met betrekking tot de oueripe uitgaven echter heeft de com missie critiek op de hoogte van de salarissen, verblijfsvergoedingen en duurte- toeslagen van de ministers en ambtenaren. De eerste zes weken waren deze zeer hoog, hetgeen in zeker opzicht te verontschuldigen is. Dit standpunt meent de commissie met te kunnen innemen ten aanzien van de met ingang van 14 Juli 1940 in werking getreden regeling der dagelijkse verblijfsvergoedingen, die ge golden heeft tot 1 Juli 1942. De commissie is tot het inzicht gekomen dat de door de ministers en ambte naren tot 1 Juli 1942 genoten verblijfsvergoedingen, tezamen met een gedeelte der bezoldigingen, hen in staat stelden tot het leven op een niveau, dat aan merkelijk uitging boven dat, hetwelk zij nóór 10 Mei 1940 in Nederland gewend waren. Een aantal ambtenaren nam intrek in gemeubileerde flats, soms met vol ledige bediening, meermalen bestaande uit zitkamer en slaapkamer, of zit- slaapkamer, badkamer en kitchenette. Sommigen huurden deze accommodatie bovendien zelfs in dure districten van Londen. De commissie concludeert, dat ie bedragen der van 14 Juli 1940 tot 1 Juli 1942 toegekende verblijfsvergoedingen de betreffende ambtenaren in staat stelden tot het leven op een peil, dat niet in overeenstemming uias met de geboden zuinigheid en de noden nan hen, die in het bezette gebied moesten leven, zodat zij zich verplicht acht uit te spreken, dat deze regeling voor de verblijfsvergoedingen te royaal is opgezet. HPIJDENS EN KORT NA de oorlogsdagen van Mei 1940 was een belangrijk gedeelte van de Kon. Ned. Marine in Engeland aange komen. Het bleek noodzakelijk uit te zien naar geschikte kantoor ruimte. De heer Fürstner. bevel hebber der Nederlandse zeestrijd krachten. schakelde daarvoor in de heer Grootenhuis. een te Londen wonende Nederlandse zakenman. Deze trad In onderhandeling met de heren Brenninkmeyer. De vijfde verdieping van het gebouw hunner firma. Hereford House genaamd, dat te Londen gelegen is in Oxford Street, stond leeg. De Engelse regering, met name de B.B.C., had reeds gepoogd deze leegstaande ver dieping als kantoorruimte in beslag te nemen. Aangezien de heren Brenninkmeyer er uit vaderlandsliefde de voorkeur aan gaven deze ruimte af te staan aan een Nederlandse regerings instantie. vond de heer Grootenhuis deze heren bereid de gehele vijfde verdieping van Hereford House met uitstekende kantoorruimte te verhuren aan de Nederlandse Marine voor één pond sterling per jaar! Oat ia dus gratis. Men heeft enige t(jd later de vierde ver dieping voor eveneens één pond aterling per jaar er by gehuurd. Deze overeenkomst is gedurende de gehele periode van het verbiyf te Londen bestendigd. De parlementaire commissie meent, dat hier de plaats is om haar waar dering uit te spreken voor de vrij gevige wijze waarop de heren Brenninkmeyer in de behoefte aan huisvesting van de Marine hebben voorzien. Ter vergoelijking van de vrij luxueuze levenswijze is wel aangevoerd, dat de vaak veel en verantwoordelijk werk ver richtende ambtenaren verkeerden in een voor hen vreemde omgeving, buiten ge zinsverband; zij kwamen er daardoor toe zich wat vlugjjer aan te passen aan de vlottere sfeer en de wat luchtiger wijze van leven, die te Londen onder invloed van de oorlog en de bombardementen waren ontstaan. De commissie kan aan deze argumentatie geen al te grote waarde toekennen, mede omdat een deel der ambtenaren zich aan de werking van deze invloeden wist te onttrekken. De com missie meent dan ook. dat een aantal ambtenaren niet geleefd heeft op een wijze, die tot uitdrukking bracht, dat in verband met de moeilijke toestand der financiën van het koninkrijk de grootst mogelijke soberheid geboden was. Na 1 Juli 1942 werden duurtetoeslagen ingevoerd in plaats van verblijfsver goedingen. maar omdat gestreefd was naar het behouden vait een levenspeil in het kader van hetgeen gebruikelijk geworden was, bleef het niveau vrij hoog. Erkend kan worden, dat in de latere jaren door de stijging van het prijspeil de geconsta teerde discongruentie geringer Werd. De commissie maakt er op attent, dat het financieel niet zoveel te betekenen heeft gehad wat aan salarissen en duurte toeslagen is uitbetaald (nog geen 5'/» van de totale uitgaven) en wat daarvan in eigeniyke zin „teveel" is uitbetaald, is niet veel. Naar het oordeel van de commissie is echter het feit. dat sommige ambtenaren na terugkomst in Nederland niet in staat bleken uit de gereserveerde en de door hen bespaarde geldeh de gedurende de oorlogsjarer door het gezin gemaakte schulden ter volle te voldoen, niet in de eerste aanleg toe te schrijven aan de ver vanging van de verblijfsvergoedingen door duurtebijslagen. Meer heeft daartoe bijge dragen. dat die ambtenaren, in weerwil van de ingetreden stijging van de kosten van levensonderhoud, getracht hebben vast te houden aan de wijze van leven, die zij zich hadden eigen gemaakt en die zij sleêhts konden handhaven door minder te sparen dan wenselijk was. Voor de financiële contróle op de uit gaven door de Buitengewone Algemene Rekenkamer heeft de parlementaire enquête-commissie grote lof. in het bijzonder voor de arbeid van haar voor zitter. mr dr A. A. van Rhijn. Over het algemeen bestond gedurende de oorlogs jaren een neiging minder voorzichtig om te gaan met 's lands gelden. Deze neiging heeft evenwel naar het oordeel der com missie stellig de remmende werking ondervonden van de arbeid der Buiten gewone Algemene Rekenkamer, terwijl de critiek in haar verslagen, die ieder half jaar werden uitgebracht, zonder twijfel ook te ruime uitgaven heeft voor komen Helaas konden deze halfjaarlijkse verslagen niet in Vrij Nederland worden gepubliceerd, omdat Vrij Nederland ook bulten Engeland werd gelezen en de vijand daardoor teveel op de hoogte zou kunnen zijn gekomen. De parlementaire enquête-commissie is niet tevreden over de royale hand. waar mee de vergoedingen voor het gebruik van auto's aan ministers en secretarissen- generaal in Londen zUn toegekend. Het ia de commissie gebleken, dat de regeling, die daarvoor 1 November 1941 tot stand kwam. reeds direct van de zyde der Buitengewone Algemene Rekenkamer critiek ontmoette. De commissie acht deze critiek gerecht vaardigd. De bedragen, die voor de ver schillende vergoedingen oorspronkelijk waren vastgesteld, zijn eerst na herhaald aandringen van de Buitengewone Alge mene Rekenkamer verlaagd zodat deze tarieven geruime tijd hebben gegolden. Ten aanzien van de vergoeding per mijl, indien voor dienstreizen gebruik werd gemaakt van eigen auto's, heeft het zelfs tot 1 November 1942 geduurd voor een meer verantwoorde regeling tot stand kwam De commissie klaagt ook over de hoge bijzondere toelagen, die aan drie marine officieren zijn toegekend, waaraan pas na critiek van de Buitengewone Algemene Rekenkamer ten dele een einde is gemaakt. De commissie heeft ook critiek op het feit. dat marine-officieren in een landhuis buiten Londen, dat gehuurd was als evacuatie-oord. gingen wonen op rOks- kosten. Aanvankeiyk betaalde men de huur gczameniyk. maar toen doOr het vertrek van vier bewoners de last voor de over- biyvenden te zwaar werd. zette een hun ner. die inmiddels minister van marine was geworden, de huur op rUksrekening. Onder drang van de critiek van de Reken kamer heeft de minister van Marine na «Un onjuiste gedragslijn zes maanden laten varen. Ook het aanhouden van bedienden in dit landhuis op 's lands kosten acht de com missie in verband met de geboden zuinig heid niet op zijn plaats. De commissie, die voorts niet te best te spreken is over het gezantschap te Madrid, vermeldt voorts onregelmatig heden bij de hoge uitgaven van de uit Indonesië naar Australië uitgeweken Nederlanders. In totaal is in Australië 77 millioen uitgegeven, waarvan het meren deel vobr militaire uitgaven. Er is niet de nodige soberheid betracht. Met de betrekking tot de bewering als zou de destijds ln Australië ontstane anti- Nederlandse stemming in de hand zijn gewerkt door een in oorlogstijd niet ge motiveerde royale levenswijze der Neder lands-Indische autoriteiten en door een overdadig gebruik van auto's en benzine, acht de commissie de mogelijkheid echter niet uitgesloten, d#it deze bewering enigs zins overdreven is. Dit neemt echter niet weg. dat de commissie op bepaalde onder delen van het gevoerde financiële beleid ernstige critiek heeft. Lof verdient naar de mening der Com missie de wyze. waarop een vordering der Australische rerering ia behandeld. Dat de vordering van 20 millioen Australische ponden tot 8'/i millioen is teruggebracht, mar ongetwUfêld een verhengend resultaat worden genoemd. In een ander hoofdstuk spreekt de commissie haar waardering uit voor de snelle wijze, waarop na de bevrijding van regeringswege een aanvang Is gemaakt met het treffen van maatregelen ter be vordering van het herstel van de voedsel voorziening qn het economische leven. Toen op 10 Mei 1940 Nederland In oorlog geraakte, was het grootste gedeelte van de goudvoorraad van de Nederland- sche Bank. alsmede al het goud van bet Nederlandse Egalisatiefonds, met een ge wicht van 52.121 kilo. reeds in veiligheid in het buitenland, met name in de Ver. Staten. Engeland en Zuid-Afrika. En dit goud. met een totale waarde van 887 millioen, is de voornaamste bron geweest, waaruit de Nederlandse regering in Lon den voor de oorlogvoering tegen Duitsland heeft kunnen putten. ZU heeft goud ver kocht voor een waarde van ongeveer 500 millioen. terwyi de totale uitgaven in Londen 769 millioen hebben be draden. waarvan ruim 80'/» militaire uit gaven. Reeds in het najaar van 1938 Is met de verzending van het goud van de Nederlandsche Bank begonnen, zodat ruim 80'ln veiligheid was toen de Duit sers ons land binnenvielen. Voor een waarde van ruim 200 millioen is hun in handen gevallen. De verscheping van goud was niet een voudig. omdat assuradeuren niet bereid waren meer dan 15 millioen aan goud op één schip te verzekeren. Niettemin nqm de goudverplaatsing al spoedig zulke afmetingen aan dat de Nederlandsche Bank verzocht haar te ontheffen van de verplichting wekelijks bekend te maken hoeveel goud zich ln het buitenland be vond. 26 November 1938 werd deze ver plichting opgeheven. Op 31 Maart 1940, toen de goudyoorraad een waarde had van 1235 millioen. bevond zich voor een waarde van 750 millioen in het buiten land. Dat was bijna 70''» van d.» totale voorraad. Op 10 Mei 1940 is de rest van de goudvoorraad in kluizen van de Neder landsche Bank te Amsterdam nog naar Engeland gevoerd. In de kluizen van de Bijbank te Rotter dam lag nog een aanzienlijke voorraad goud. waarvan het nooit tot export was gekomen als gevolg van de neutraliteits politiek van de regering. In Mei 1940 is nog gepoogd deze voorraad te transpor teren. Het gebouw lag toen al onder vuur. Met behulp van de mariniers gelukte het echter een hoeveelheid goud ter waarde van 22 millioen aan boord te brengen van de loodsboot 19. Deze boot zou dit goud vervoeren naar Twee Engelse tor pedojagers. die aan de monding van de Nieuwe Waterweg lagen. De loodsboot is echter in aanraking gekomen met een magnetische mijn en gezonken. Gedurende' de bezettingstijd hebben de Duitsers daarvan een hoeveelheid ter waarde van 19 k 20 millioen geborgen. Van de 110 baren, die door de Duitsers niet zijn op gevist. is na de bevrijding het grootste deel boven water gebracht. (Van ons parlementaire redacteur) Er bestaat in dese tyd dikwijls aan leiding tot gerechtvaardigde critiek, nuttige critiek. omdat deze zuiverend kan werken. Maar het gevaar bVstaat ook, dat door het tevéél nadruk leggén op die gerechtvaardigde critiek, men er pleizier in gaat scheppen en de critiek op het volk als geheel ont moedigend werkt, omdat ..het goede" et dqor in de hoek wordt gedrukt en men daar geen oog meer voor heeft. Ook de parlementaire enquête-com missie geeft uiting aan deze vrcea, omdat b(j haar diepgaand onderzoek uiteraard het accent meer op de critiek komt te liggen, terwUl er toch ook reden is voor lof. Aan vrUwillige inkomstenbelasting van Nederlanders ln den vreemde heeft de regering in totaal ruim 200.000 pond aterling ont vangen. Er zUn, blijkens de verhoren, ook vele Nederlanders ln den vreemde geweest, die hun .diensten gratis heb ben verleend of eigener beweging ver zochten hun verblijfsvergoeding te verlagen. En de parlementaire enquête commissie heeft slechts waardering voor de werkzaamheden van het Nederlandse Voedselaankoopbureau onder leiding van de Rotterdammer C. van Stolk. In haar conclusie schrijft de commissie, dat alle getuigen blijk hebben gegeven van hun waardering voor de goede organi satie van dit aankooporgaan en voor de onder leiding van de heer v. Stolk bereikte resultaten. De heer v. Rhijn. destijds voorzitter der buitengewone Algemene Rekenkamer, deelde aan de commissie mede. dat naar zijft mening de heer v. Stolk met een klein personeel zijn taqk met grote be kwaamheid heeft verricht. Hij zei diep respect te hebben voor het uitstekende commerciële inzicht, dat deze hierbij heeft getoond en voor de gehele organi satorische opzet van het gevoerde aan koopbeleid. Ook, de heer Keiler, de accountant-genera'al der Nederlandse regering, deelde mede. dat hij een uit stekende indruk had van het financiële en commerciële beleid van de heer v. Stolk. Natfr zijn mening hééft de heer v. Stolk. gezien het zeer moeilijke beheer waarbij voor een onbepaald aantal jaren belang rijke hoeveelheden aan bederf onderhevige 18 December 1947 werd in het Dam- plantsoen te Amsterdam het voorlopige nationale monument onthuld, waar elf urnen met aarde uit alle provincies van Nederland waren geplaatst. Een urn uit Indonesië zou nog worden toegevoegd. Thans is een fraaie urn met inscriptie gereedgekomen (links). Van binnen is deze urn in 22 vakjes verdeeld en elk vak bevat de aarde van een der 22 Erevelden in Indonesië. De urn past in een sierlijk gesneden, 55 cm hoge urntabernakel van senohout, een ebbensoort (rechts). goederen moesten worden opgeslagen zijn werk op zeer goede wijze gedaan. De heer De Koster, die blijkens zijn verklaring zeer critisch gestemd naar New York vertrok, geraakte reeds spoedig, toen hij bij het Nederlandse Voedselaan koopbureau werkzaam was. in bewonde ring voor de goede organisatie van dit orgaan, terwijl de heer Steenbej-ghe, die eerst als minister van Handel. Nijverheid en Scheepvaart en later als voorzitter der Economische. Financiële en Scheepvaart missie ln Amerika het toezicht uitoefende op de door de heer v. Stolk verrichte werkzaamheden en met hem in voort durend overleg en contact stond, eveneens vol lof is over zijn goede koopmanschap. De wijze, waarop de hqer v. Stolk zijn taak verrichtte, heeft volgens de heer Steenberghe voor het land zeer goede resultaten gehad. Zuinigheid met vlijt Evenals dq getuigen is de parlementaire enquête-commissie van oordeel, dat de heer v. Stolk onder moeilijke omstandig heden. die meermalen zeer veel tact en inzicht vereisten, blijk heeft gegevqn van goed koopmanschap. Zij meent, dat de critiek. die hier te lande wel is geuit op het door het Nederlandse Voedselaankoop bureau gevoerde beleid, ten dele is toe te scrijven aan het feit, dat men niet voldoende bekend was met de moeilijk heden. die de in Amerika werkzame Nederlandse aankooporganen te overwin nen hadden: ten dele berust zij ook op gebeurtenissen en goederenleveranties, waarvoor niet het Nederlandse Voedsel aankoopbureau en ook niet andere in Amerika werkzaam geweest zijnde aan- s kooporganen verantwoordelijk kunnen worden gesteld Het Nederlandse Voédselaankoopbureau te New York had gèdu rende bijna de ge hele periode van zijn werkzaamheid slechts weinig, doch blijkbaar zeer er varen personeel, dat onder de bekwame leiding van de heer v. Stolk omvangrijk en moeilijk werk uitstekend verrichtte. De arbeid v|n het Voedselaankoop bureau had tot resultaat, dat reeds zeer spoedig na de volledige bevryding van Nederland flinke hoeveelheden van enige der meest benodigde goederen ter be schikking konden worden gesteld van de door honger en ontberipg geteisterde be volking. De commissie is daarom van oordeel, dat hier slechts plaats is voor het uitspreken van haar waardering voor de door het Nederlandse Voedselaankoop bureau verrichte werkzaamheden. De heer H. J. KosterAieelde de com missie mede. dat men inTAmerika in het algemeen minder hoge eisen stelt aan consumptiegoederen dan in Nederland. Bovendien reserveerde de Amerikaanse regering de beste kwaliteiten voor het land zelf. Allerlei soorten schoenen, dié de heer v. Stolk had geweigerd aan te kopen, werden in Nederland door de ge allieerden aangevoerd. Bovendien was het zeer dikwijls moeilijk contróle te oefenen. Ook met betrekking tot kleding atond men vaak voor de keuze de goederen ongezien af te nemen ol in het geheel niets te kopen. Er werden partyen .toe gewezen. die de heer v. Stolk zelfs niet mocht keuren. De politie stond aan de boot om te voorkomen, dat de pakketten geopend werden. Ging men op zulke voorwaarden niet in. dan kreeg men niets en zodoende moest met open ogen wel worden sanvaard, dat soms goederen van mindere kwaliteit werden geleverd. De heer v. Stolk Is van mening, dat de grote partijen avond-japonnen die in Nederland aankwamen, evenals de canvas- schoenen, SHAEF-goederen zijn geweest, waarvoor hij uiteraard de verantwoorde lijkheid niet draagt. De heer Steenberghe deelde nog mede. dat bij de onderhande lingen >over de afrekening de Amerikanen de SHAEF-goederen hebben geschrapt, zodat de Nederlandse regering deze goederen tenslotte niet heeft hoeven te betalen. By haar onderzoek en het trekken van conclusies heeft de parlemen taire enquête-commissie steeds ge tracht in het oog te houden, dat het ambteiyke apparaat van de Neder landse regering in Londen onder zeer bUzondere en moeiiyke om standigheden moest worden opge bouwd. Toen de Nederlandse regering in Engeland met haar werkzaamheden aanving, beschikte zU slechts over, een klein aantal ambtenaren (40 50). Geleideiyk breidde het aantal zich uit tot over de duizend. Aan de overgrote meerderheid was het ambteiyke werk volkomen vreemd. Ook waren de onderwerpen, die moesten worden behandeld, geheel nieuw. Het Nederlandse overheids apparaat was niet op oorlog inge steld; er moest derhalve een geheel nieuwe practyk worden opgebouwd, waarby niet kon worden geput uit gegevens van het verleden. Naar het oordeel der commissie mogen by het oefenen van critiek op het financiële beleid, gezien de moeiiyke omstandigheden, waar onder werd gewerkt, deze factoren niet uit het oog worden verloren. Wanneer men dit alles In ogen schouw neemt, aldus de commissie, moet men in menig opzicht waar dering hebben voor de wyze. waar op het ambteiyke apparaat in Engeland en elders werd opgebouwd en heeft gefunctionneerd- (Van onze parlementaire redacteur) Nederlandse koopvaardijvloot, die in Mei 1940 voor 90% buiten de macht van de Duitsers was gebleven, heeft een belangrijke bijdrage geleverd tot de oorlogvoering van de geallieerden. Van de 18.500 zeelieden, die tenslotte tot varen werden verplicht, hebben er 2527 door oorlogsactie het leven verloren. Wanneer dan de exploitatie van de Nederlandse koopvaardijvloot door de rege ring te Londen een verlies heeft opgeleverd van ongeveer 50 millioen, dan mag dat naar de mening van de. parlementaire enquête-commissie geen al te onbevredigend resultaat worden genoemd, gezien de grote waarde, die de ver richtingen der Nederlandse koopvaardijvloot voor de gehele oorlogvoering hebben gehad en de verplichting van ons land om aan die oorlogvoering zijn bijdrage te leveren. Winst zou zelfs een minder goede indruk hebben gemaakt. Pas in Juni 1942 heeft de Nederlandse regering onze koopvaardijvloot in bezit gevorderd. De commissie is tot de conclusie gekomen, dat in de periode, die vooraf is gegaan aan de bezitsvordering, de huuropbrengst van de custodian- vloot en van de schepen der overgeplaatste rederijen, waarvoor de Nederlandse Scheepvaart en Handelscommissie als agente optrad, voldoende is geweest om te komen tot een redelijk gunstige exploitatie-rekening, al bestaat er geen aan leiding aan te nemen, dat belangrijke winstemzijn verkregen. Van de gegrond heid van He beschuldigingen, dat de reders en sommige ministers zich zouden hebben verrijkt ten koste van de zeeliedendie tot varen werden gedwongen, is de commissie niets gebleken. ladingen. Deze beslissing en dit initiatief Is belangrijk geweest, omdat er door voor komen is. dat de Engelsen onze schepen in beslag namen zoals met de Franse schepen later wel is gebeurd. Op 12 Mei 1940 kwam de heer L. G. M. van Eendenburg. voorzitter van de raad van beheer van de V.N.S.. in Londen; kort na hem kwamen nog uit Nederland de heer L. Bohlken, directeur van de Kon. Hollandsche Lloyd, de heer Ph. van Ommeren. J. T van Hengel, direc teur van de Mij Nederland, die met de heren G. F. Ferwerda (Unilever) en J. M. de Booy (Shell) werden uitge nodigd in de scheepvaartcommissie zitting te nemen. Op 20 Juqi kwam de heer D. Rahusen (Oceaan) in Londen aan, die ook in de commissie werd opgenomen, evenals de heer J. Olyslager, destijds vertegenwoordiger van de My Nederland te Batavia. Geen winst Reeds vóór het uitbreken van de oorlog in 1949 was ln Nederland overwogen op welke wijze in geval van oorlog de Nederlandse koopvaardijvloot ten behoeve van de Nederlandse volkshuishouding en de landsverdediging zou kunnen worden gebruikt. De zeeschepenvorderingswet van 24 Juni 1939 verleende de regering de bevoegdheid Nederlandse schepen te vor deren. Onmiddellijk na het intreden van de oorlogstoestand werden de gezagvoer ders van Nederlandse schepen, die zich op zee bevonden', van regeringswege telegra fisch geïnstrueerd zich naar een geallieer de haven te begeven. De gezant te Londen nam terstond het initiatief tot het instellen van een advies commissie. oorspronkelijk bestaande uit vier Nederlandse reders, die toevallig te Londen aanwezig waren, de heren D. Hudig (V.N.S.). P. Dijkstra (Holland- Afrika Lijn). S. M. D. Valst ar (K.N. S.M.) en Gischler (v. Ommeren). Toen de Nederlandse regering enige dagen later te Londen aankwam, versterkte minister Steenberghe- de positie van de scheep vaartcommissie door haar tevens aan te stellen als beheerster van de Nederlandse schepen en de zich daarin bevindende De Nederlandse Scheepvaart- en Han delscommissie diende gezien te worden als een orgaan van deskundigen, dat regelend kon optreden, doch dasrby de instructies van de regering had te volgen en uit te voeren. In verband met Engelse wetteiyke bepalingen moest van de commissie een naamloze vennootschap worden gemaakt. Voor de vorm is dit geschied. In artikel 5 der statuten was bepaald, dat het aan delenkapitaal 500 pond sterling bedroeg, verdeeld in 25 aandelen van 20 pond. Uit- drukkeiyk was vastgesteld, dat deze aan delen geen recht gaven op dividend of andere voordelen of aandeel in de winst. Minister Steenberghe ontving acht aan delen cn minister v. Rhijn zeven aandelen, die zy echter overdroegen aan hun op volgers. Geen salaris De tien ledenvan de Nederlandse Scheepvaart- en Handelscommissie ge noten voor de door hen verrichte arbeid geen bezoldiging, doch zij waren in het genot gesteld van een verblijfsvergoeding van vier pond sterling per dag, die enkele leden zelfs niet hebben opgenomen. Met ingang van October 1945 echter werd aan het kantoor van Van Ommerens Scheep vaartbedrijf een vergoeding uitbetaald op basis van 7500 per jaar voor de weik- zaamheden. die de heer Ph. van Ommeren, die tot directeur van de bewindvoering was benoemd, als zodanig in Engeland verrichtte. Deze vergoeding werd toege kend. omdat het voor de heer v. Omrheren mogelijk was geweest zijn werkzaamheden bij zijn maatschappij in Nederland weer op te vatten. Rodrigues Lopes Naar aanleiding van een aantal artikelen in het weekblad De Ochtendpost (later verschenen in een brochure ..Het heilig Huisje"), waarin wordt gesugge reerd. dat ministers en reders als aan deelhouders van de N.V. Nederlandsche Scheepvaart- en Handelscommissie op verschillende wijze profijt hebben getrok ken van de vaarpllcht voor de zeelleden, verklaart de parlementaire enquête-com missie, dat de schrUver van deze artikelen de heer Rodrigues Lopes, by zijn verhoor heeft erkend, dat de door hem geschreven artikelen berustten op Indruk ken naar aanleiding van mededelingen van derden, welke mededelingen hy echter zelf te vaag vond om ze aan de commissie mee te delen. Desond%nks, aldus de commissie, heeft dit hem er niet van weerhouden zich in zyn publicaties, zonder enig voorafgaand onderzoek naar de Juistheid, op krenkende wyze uit te laten omtrent de personen, die by het Nederlandse scheepvaartbeleid de leiding hadden. De heer Rodrigues Lopes was in 1941 gedurende 14 dagen te Londen en vertrok toen weer naar zijn verblijfplaats Lissabon. Einde Februari 1944 kwam hij weer in Engeland, werd daar. zoals met de meeste Engelandvaarders het geval was. voor onderzoek op politieke betrouwbaarheid door de Engelse instanties aangehouden en in April 1944 vrijgelaten. Hij heeft daarna 2 a 3 maanden gewerkt voor de Daily Express te Londen, omdat er by de Nederlandse instanties voor hem geen plaats zou zijn geweest, en kwam toen in contact met veel Nederlanders. Hij gevoelde zich volgens zijn zeggen gegriefd, omdat hij op grond van een door hem ontvangen mededeling, die hij overigens nooit op haar juistheid heeft kunnen controleren, door de Engelsen zou zijrf aangehouden op verzoek van de Nederlandse autoriteiten. Bij zijn contact met andere Nederlanders kwamen spoedig ook hun grieven ter sprake, die hij meende te moeten combineren met de zijne. In Augustus 1944 werd de heer Rodrigues Lopes gearresteerd door Scotland Yard op volgens zijn mededeling hem onbekende gronden en na een verblijf van -ongeveer twee maanden in de gevangenis te Brixton werd hij door de Engelse autoriteiten naar het eiland Man gedeporteerd, de verblijf plaats van door de Engelsen politiek on betrouwbaar geachte of verdachte per sonen. In het begin van 1945 mocht hij met een officier van de Britse Intelligence naar Londen om enkele persoonlijke aan gelegenheden te regelen. Veertien dagen heeft hij er zich vrij mogen bewegen. Eerst in Juli 1945 hebben de Engelsen Rem van het eiland Man vrijgelaten. Hij ls toen naar Nederland uitgewezen, aange zien hem in Engeland geen bewegings vrijheid zou worden verleend. In Neder land aangekomen werd hij enige tijd in het kamp te Vught gedetineerd. Na vrij lating werd hij later nog eens gearres teerd. Einde 1945 is hij tenslotte op last van de procureur-fiscaal te Amsterdam in vrijheid gesteld Dë heer Rodrigues Lopes heeft tegen over de parlementaire enquête-commissie verklaard het controleren van de waar heid van zyn beschuldigingen niet zyn taak te achten. Hy meende te kunnen volstaan met het combineren van mede delingen van derden. Het onderzoék naar de juistheid van aldus tot stand gekomen artikelen meende hy. als hy daartoe zelf niet in staat is, gevoegiyk te kunnen overlaten aan de bevoegde instanties. Het uitvoerige onderzoek heeft de parle mentaire enquête-commlsaie geleid tot de conclusie, dat haar van de gegrondheid van de beschuldigingen niets Is gebleken. Bevredigende resultaten De parlementaire enquête-rcommissie heeft ook een onderzoek ingesteld naar aanleiding van de klachten over de ver koop van de ladingen, die op het moment van het uitbreken van de oorlog onderweg waren. De commissie is. naar aanleiding van hetgeen haar gebleken is uit de ge tuigenverklaringen. van oordeel, dat de leiders en het personeel van de handels afdeling der N.S.H.C. in samenwerking en overleg met de regering met de liquidatie van de aan haar in beheeg toevertrouwde ladingen resultaten hebben bereikt, die. gezien de ongunstige omstandigheden, waaronder geliquideerd werd, over het algemeen zeer bevredigend zijn te achten. De commissie acht ook niet bewesen, dat de reders In de allocatie-commissie invloed hadden kunnen uitoefenen op de keus van meer of minder gevaarlijke routes. Hooglopende kwestie Met ingang van 1 Juni 1942 heeft de Nederlandse regering het bezit van de vloot gevorderd. Het merendeel van de reders was daarover ontstemd; naar de mening van de commissie ten onrechte. Zij geeft voorts als haar oordeel, dat het beheer van de reders in New York tech nisch minder is geweest dan in Londen. Er is nog een. hooglopende kwestie ge weest. Minister Kerstens stelde het op prUs, dat de reders overleg zouden plegen met een vertegenwoordiging van de zee lieden over de arbeidsvoorwaarden, vooral na het invoeren vkn de vaarpllcht. De redera konden zich daarmee echter niet verenigen en terwyi de zeelieden verplicht waren te varen, deed zich de vreemde situatie voor, dat de reder* ipln of meer dreigden met staking. In Mei 1943 wilde de regering daarom niet verder met de reders praten en pas in Juli was er weer een basis voor ver dere besprekingen, nadat de reders niet helemaal royal hun dreigement hadden ingetrokken. Het resultaat van het nader overleg was. dat ln September 1943 een adviescommissie werd ingesteld voor arbeidsvoorwaarden, bestaande uit reders en vertegenwoordigers van de zeelieden. Er kwam ook een beroepscommissie en er werd een rechtbank ingesteld, die met begrip en onafhankelijkheid haar taak heeft verricht wanneer zeelieden weiger den te varen. In totaal 200 man hebben geweigerd, hetgeen op het totaal van 18.500 zeelieden nlel veel ia. Dag aan dag hebben zy in het belang van de bevryding van Nederland hun werk gedaan onder gevaariyke om standigheden Overigens heeft de com missie in het algemeen waardering voor de sociale arbeidsvoorwaarden van de zeelieden. De regelingen voor de beman ningen zyn. gezien de noodzakeiykheid van varen, redeiyk en blliyk geweest. De commissie is van mening, dat de hooglopende kwestie ln aanzienlijke wate zijn oorzaak vindt in het karakterverschil tussen minister Kerstens en de leden van de N.S.H.C.. hetgeen leidde tot een onvol doende begrip van eikaars gedechtengans en moeilijkheden. De minister had meer tact moeten betonen. De commissie echter in geen geval de houding keuren van de leden der N S H C een bedreiging met staking kan gekwalificeerd In ieder geval hield - dat bij volhardine daarin een toestsy ziln ingetreden, die voor de bet»keH* Nederlands aandeel in de nnrlo«"">e-' noodlottig zou zUn geweest door*"' deskundigen op scheepvaart «ebed zameniyk zouden zUn terzilde *etr" n en de regering voor onoplosbare moeilijK- heden zou zijn gesteld. ZATERDAG 17 DECEMBER 1949. GOUDSCHE COURANT BATAVIASE BRIEF No. 223 TWEEDE BEAD - PAGINA 1 HIER THUIS heb ik m'n werkkamer op de tweede verdieping. Gewoonlijk lit ik net als de klompenmakers met »'n rug naar het raam om van het licht loveel mogelijk te profiteren. De kamer is vlak boven de „oprijlaan" (ala ik dat grote woord zou mogen gebruiken voor de twee verwaarloosde betonnen banen, die naar de garage leiden) en zodoende heb ik, als ik omkijk, een voortdurend overzicht over de komende en gaande man. En wanneer er dah een auto voor de deur stilhoudt en er klapt een portier dicht, ktik ik uit gewoonte direct om. Heel dikwijls doe lk dat voor niets, want allerlei Bataviase garages gebruiken de Nassauboulevard om er auto's, die onder handen zUn geweest, proef te rijden met druk gebruik van ge reviseerde remmen. Tientallen malen per dag gieren vier autobanden over de bou levard vlak voor m'n huis en komt een wagen met een achok tot stilstand. Wan neer ik dan belangstellend omkUk, wie er eventueel op bezoek zou kunnen komen, blijkt, dat er alleen maar weer een proef rit wordt gehouden. Maar toen het van de week weer zo liep. dat er een auto remmenknarsend voor m'n „oprit" stil hield, een portier dichtsloeg en ik omkeek, zag lk „B.P.M." en toen wist lk het al: Slmon Laugeman. In burger en daardoor niet direct te her kennen. want Slmon behoort als B.O.S. (brandstoffen, oliën en smeerartikelen)- officier ln de rang van le luitenant in uniform rond te lopen. Dat doet-ie ook in zijn territorium Zuid-Sumatra. maar ln Batavia laat hij dat maar achterwege. Simon komt geregeld in Batavia voor besprekingen met zijn hoofdkantoor, maar meestal verlopen er toch vele maanden tussen de korte bezoeken. Zo ia het ook nu gegaan. Het was lang voor m'n ver trek naar Nederland, dat ik Simon voor het laatst zag. Intussen ls er heel veel ge beurd en staan we in Batavia nog maar enkele weken voor de overdracht van de Nederlandse souvereiniteit. Prettig contact met nieuwe autoriteiten Het was juist daarom zo prettig om eens tven met Simon te kunnen praten, omdat hij uit zo'n heel andere streek van de archipel komt en verder rondwandelt in een kring (de olie), waar men zich van de politieke ontwikkelingen eigenlijk maar trg weinig behoeft aan te trekken. De redenering is nogal simpel: de nieuwe regering kan de olie toch niet zelf uit de grond halen. Daarom hebben de bestaande hbndelsorganisaties nog precies dezelfde taak en als zij met de nieuwe regeerders nu maar goed kunnen opschieten, veran dert er principieel niet veel. In oliekrin gen is men dus niet zo bezorgd over de gang van zaken, als b v. In ambtelijke krin gen in Batavia. En ook om die reden, was het wel erg verfrissend om eens even met Simon te praten. Ach, hij doet daar op de normale ma nier z'n werk. Er ls echter een nieuw ele ment in Zuid-Surnqtra in dit werk ge- kpmen. Het onder de Nederlandse troepen itaande territorium wordt door terug trekkingen natuurlijk van dag tot dag |kleiner. maar dat verandert niet veel aan Simons besognes, want hij moet nu ook voor de Indonesische troepen d.w.z. de T.N.I. die het handhaven van rust en orde van de Nederlanders overnemen, de voorziening van brandstoffen, oliën en imeerartlkelen regelen, al naar gelang de grootte van hun wagenpark. Uit de aard van dit werk. heeft Simon veelvuldig con tact met Indonesische civiele en militaire autoriteiten en volgens hem „loopt het daar allemaal wel in Zuid-Sumatra". Zijn persoonlijke contacten met de Indonesi- iche officieren zijn bUzonder aangenaam en hij vertelde me aardige staaltjes van Indonesisch-Nederlandse samenwerking en goede sfeer, waarvan er ook op Java de laatste weken vele vallen waar te nemen, een omstandigheid die nogal tot vreugde itemt. Spoedig naar Gouda Simon gaat oyer een maand of twee met verlof. Precies is die termUn natuurlijk nooit te stellen, maar als alles meeloopt ls hij toch over op z'n laatst een maand of drie wel in Gouda. Dan gaat-ie rustig van z'n verlof genieten. Hij zal vermoede lijk doen. wat vele andere Nederlanders in dezelfde omstandigheden zullen doen; de zaak eens van een afstand bekijken. U kenl het wel: de kat en de boom. Maar als het ook maar éven ln Indonesië lukt en er is grond voor de verwachting, dat het inderdaad „wel allemaal zal lopen" (niet alleen ln Zuid-Sumatra. maar in heel Indonesië dan gaat Simon toch na om mekomst van zijn verlof naar dit land te rug. waar hem als geëmployeerde in de olie een goed bestaan wacht en een toe komst. Dus waarom niet, kunnen we terug vragen. Simon heeft z'n hart nu eenmaal aan dit land gegeven en als men gevoel voor natuurschoon heeft, is dat misschien onvermUdelijk. nog afgezien van alle andere dingen, die hier nu eenmaal aan de Hollander trekken en waarvan de veel betere materiële omstandigheden ze ker niet de minst belangrijke zijn. De vraag is natuurlijk wel. of die materiële omstandigheden in de toekomst even gun stig zullen blijven, maar dat is dan de risico-factor, die iedereen hier moet ne men (en dan niet weglopen) of niet moet nemen (en dan beter met het eerste vlieg tuig naar het moederland kan gaan). Nu ik zo betrekkelijk pas uit Gouda Huisvrouwen vierden Kerstfeest De leden van de afdeling Gouda van de Ned. Vereniging van Huisvrouwen hebben gistermiddag teaamen Kerstfeest gevierd. Zij hadden daarvoor een zaal van „Het Blauwe Kruis" met groen en bran dende kaarsen in overeenstemming ge bracht met de sfeer van het feest. De huisvrouwen schijnen er behoefte aan te hebben het Kerstfeest gezamenlijk te vieren, was de conclusie, die de voor- sitster, mevr. J. C. C. Jonker-v. d. Tor- «n, In haar welkomstwoord trok uit de grote opkomst. Alle leden hebben hun steentje bijge dragen om deze prettig te doen verlopen. Nadat de dames het bondslied en enige Kerstliederen hadden gezongen droeg mevr. M. StUkel—Zuydam stemmige ge dichten voor. Nadat de huisvrouwen had den genoten van xelf-gebakken heerlijk heden las mevr. B. J. P. v. d. Torren- de Vooys het verhaal „Het Kerstekind" v»n Stijn Streuvele voor. De rest van de middag hebben de dame» gezellig door- febracht. was teruggekeerd (nauweiyks een maand geleden) hebben we natuurlijk in den brede over de stad en de stedelingen ge praat. Simon vertelde me nog, dat er een andere Gouwenaar by de B.P.M. zit, n.l. als arts in Batavia. Dat is Jan Becking. Ik moet de Beckings dezer dagen eeps gaan bezoeken. Dat is prettig. Je kunt ook nog eens voor je plezier naar een dokter gaaii. Ik heb Simon maar niet al te veel van Gouda verteld. Tenslotte komt hij er over een maand of wat zelf en ik heb alls verrassingen derhalve maar voor hem in petto gehouden. JAN BOUWER Een nieuwe klant Met de Haagse Drinkwaterleiding is overeenstemming bereikt, dat de ge meente-lichtfabrieken te Gouda elec- trisóhe energie zullen leveren voor de bouw van toet pompstation te Bergambacht ten behoeve van de watervoorziening van Den Haag. Deze levering zal 1 Februari een aanvang nemen. Er is verder voors hand» een regeling geaccordeerd voor de levering van stroom na de ingebruikstel ling van het pompstation. Voor de aan sluiting van het pompstation op het elec- triciteltsnet zijn enige voorzieningen nodig, waarvoor B. en W. de raad een crediet vragen van 24.000. Zij wijzen er in hun voorstel op, dat het hier een grote afnemer betreft, welke vooral in de vol gende fase een zeer belangrijke klant kan worden. Met verlof naar Hollandhet schip ligt klaar. 4 „ATIJN STUDIEREIS naar de Verenigde •"-'-Staten heeft me geleerd, dat de Nederlandse steenfabricage bij de Ameri kaanse industrie ver ten achter is", ver telt de directeur van het Keramisch In stituut voor toegepast natuurwetenschap pelijk onderzoek te Gouda, dr ir M. J. Singer, die binnen het kader van het Europees herstelprogramma en onder goedkeuring van de Nederlandse regering zes weken ln Amerika heeft vertoefd om de Amerikaanse methoden in de kera mische Industrie te bestuderen en te on derzoeken in hoeverre die in Nederland kunnen worden toegepast. Hij heeft daar voor in de staten New Yoric. Illinois. In diana, Ohio, Pensylvanië en Noord Caro lina zéér vele fabrieken bezocht ett in gesprekken met industriëlen en weten schapsmensen zich op de hoogte gesteld van de economische en sociale toestanden in het bedrijfsleven en van de wijze, waar op de industrie de resultaten van het wetenschappelijk onderzoek toepast. Daar voor heeft hy. samen met de heer A. Goedewaagen. een der directeuren van de N.V. Goedewaagens Kon. Hollandse Pijpen en Aardewerkfabrieken, in Amerika een vliegtocht van tienduizend kilometer ge maakt. Dr Singer stelde voorop het grote belang van een bezoek van Nederlandse indus triëlen en wetenschapsmensen aan Ame rika. waartoe dank zij het Marshall-plan de mogelijkheid bestaat. „Het is jammer dat van deze gelegenheid niet meer ge bruik wordt gemaakt, zegt hij. want het is van onschatbare betekenis een idee te hebben van hetgeen de Amerikaanse In dustrie presteert en van de wijze, waarop dit niveau wordt bereikt. Er bestaat in Europa te weinig belangstelling voor deze zaken; dat beseft men ook ln Amerika, waar velen tegenover dr Singer hun ver wondering uitspraken, dat de gelegenheid tot nauwer contact zo weinig wordt aan gegrepen. „Het gaat er immers om de bronnen van de Amerikaanse welvaart te onderzoeken", zegt dr Singer, „die te kennen, is voor het herstel van de Europese welvaart van het grootste belang". Want Amerika is in zijn Industriële en technische ontwikkeling Europa ver vooruit. Dat kon geschieden, omdat de problemen van landbouw en industrie leven in het gehele volk. Het Amerikaanse volk is „technisch-minded", zo drukte dr Singer het uit. bet heeft belangstelling voor de productie en het verdiept zich in de methoden om haar te vergroten. Maar wat mU daarbij ln het bijzonder trof. is de grote omvang van het researchwerk, waarin de Amerikaanse industrie een belangrijk percentage van haar omzet steekt. Deze beide factoren kan men gevoeglijk beschouwen als de geheimen der Amerikaanse welvaart. Samenwerking noodzakelijk Op zijn onderzoekingsterrein, de grof- keramisohe industrie, trof dr Singer de effciente exploitatie van de grondstoffen. Natuurlijk is de grondstoffensituatie gun stiger in Amerika dan in ons land. maar de achterstand van de Nederlandse indus trie bij die in de Verenigde Staten vindt z'n oorzaak voornamelijk in de ver door gevoerde mechanisatie en in nieuwe methoden, die weliswaar zeker niet klak keloos kunnen worden overgenomen, maar toch wel aan de Nederlandse toestanden kunnen worden aangepast. Naast deze meer efficiente productie 1b er een pro gramma voor vijf jaren om het verbruik te stimuleren. Wat in het bijzonder opvalt ls de open concurrentie tussen de fabrieken. Elke fabriek weet. wat de ander doet. Er zijn geen fabrieksgeheimen, integendeel er s de geest van samenwerking, waarin de problemen en nieuwe methoden worden besproken. Want met elkaar stellen de industriëlen zich ten doel de productie beter te maken. De bekwaamste en beste wint de strijd met gebruik van de mid delen die de techniek en de economie hem verschaffen. In Nederland bestaat die samenwerking niet. Daar wordt hetge bruik van nieuwe methoden bemoeilllxt door een concurrentiestrUd met prys- onderbiedingen en trucjes, die samenwer king vrijwel onmogelijk maken. Belangrijk in de Amerikaanse Industrie •is ook de innige samenwerking tussen de bedrijfsleiding en de geëmployeerden. Dr Singer illustreerde dat door te vertellen, dat het in een Amerikaanse steenfabrie* de gewoonte is. dat arbeiders en bedrijfs leiding elkaar bij de voornamen noemen. Stelt men daartegenover de Nederlands» steenfabriek, dan blijkt er een grote af stand te bestaan tussen de industrieel en de arbeider. Inkomen naar prestatie Het kenmerk van het sociaal-econo mische leven in de Amerikaanse industrie ia jiet feit. dat iedereen verdient naar zijn •restatie. Het inkomen van de arbeider ls overeenkomstig zijn aandeel in de pro ductie. Het geld is daardoor een waarde meter van de prestatie geworden, waarbij een ieder in de steenfabrieken zich neer legt. zoal» het uitblijven van stakingen bewijst. Want iedereen, die een redelijke prestatie levert, verdient genoeg. Dat is de reden, dat de bevolking is doordrongen van het gevoel van bestaanszekerheid, een besef, dat omgekeerd de prestatie weer ten goede komt. Opjaagsystemen bestaan niet in de Amerikaanse steenfabriek. De taak van elke arbeider is aangepast aan zijn bekwaamheid. Vergroting van die be kwaamheid en daardoor vergroting van zijn prestatie zullen hem een groter in komen geven. Dat schept een gezonde concurrentie, die mede door een sterke bedrijfsorganisatie de individuele arbeids prestatie belangrijk hoger doet zijn, dan waar ook. vertelt dr Singer. Men heeft door deze efficiente productieorganisatie in de grof-keramische industrie een veer tig urige werkweek kunnen instellen, waardoor er voor de arbeiders genoeg gelegenheid is-zich verder te scholen en tijd voor eigen bezigheden vrij te maken Door al deze factoren (mechanisatie, be drijfsorganisatie en loon-naar-prestatie) kunnen 25 arbeiders op een 8-urige werk dag 100.000 stenen fabriceren, terwijl in Nederland voor dit quantum 100 tot 150 arbeiders nodig zijn. Natuurlijk speelt daarbij in zeer belang rijke mate de opleiding een rol. Men ziet in dit opzicht, zegt dr Singer, dat Ame rika ook hierin ons land en West Europa ver vooruit is. Een van de voornaamste oorzaken daarvan is de practische scho ling van de studenten aan de universitei ten. De theorie en de practijk gaan du| hand ln hand. terwijl ln ons land aaw practische scholing weinig wordt gedaan, maar de theorie wordt aanbedeq,. De vacantles zijn voor de studenten in Amerika zeer lang. Zij duren doorgaans vier maanden, in welke tijd de student practisch werkzaam is en tevens het geld verdient om zijn studie voor een geheel Jaar te betalen. De opleiding van de studenten zal daar om in ons land. achtte dr Singer, meer gericht moeten zijn op de industriële ontwikkeling. Dat is noodzakelijk voor de uitbreiding van de researoh-arbeid, zonder welke verbetering en vooruitgang niet mogelijk is. Daarop zullen de fabrieken hier te lande zich gezamenlijk moeten toe leggen. Voor de research zullen grotere bedragen moeten worden uitgetrokken, dan thans het geval is. In Amerika wordt daaraan ongeveer 2'/»,/« van de totale om- zetwaarde besteed, terwijl dit voor de baksteenindustrie naar raming zelfs 4'/t bedraagt. Dit doen van experimenten op grote schaal ls een van de belangrijkste gronden, waarop het streven naar bevor dering van het economische leven op tech nische basis zal moeien berusten, aldus dr Singer. T.m. u Dec. 2—8 en 8—10 nor Ulverplelni Tentoonstelling woninginrichting stichting „Goed wonen" (Zondags gesloten. Tweede Kerstdag 12—5, Oudejaarsdag 2-8 uur). 17 Dec. 4 uur Kazernestraat 14: Jaarverga dering Turnkring Gouda en omstreken. 17 Dec. I uur Kunstmin: Feestavond Goud se H B S.-vereniging, cabaretvoorstelling van „De Speeldoos 18 Dec. 10—2 en 4—8 uur Veemarktrestau- rant: Tentoonstelling postduivenvereniging „De Luchtbode". 18 en 24 Dec. 7 uur Remonstr. Kerk: Kerst wij dingsdienst Vrijz. Prot. groepen, opvoe ring Grote Kerstspel door V.C.J.C. 19 Dec. 8 uur Aula Museum Het Catharina Gasthui;: Vergadering van de gemeenteraad. 19 Dec. 8 uur De Beursklok: Lezing Joh. Niegeman en mej. N. Stoop over woning inrichting ln kader tentoonstelling „Goed wonen". 20 Dec. I uur Schouwburg Bioscoop: Alge mene vergadering vpn aandeelhouders N.V. Schouwburg Bioscoop. 20 Dec. 7.39 uur VrUe Evang. Gemeente: Bijbellezing ds J. I. van Wljck. 20 Dec. I uur Central: Spelregelavond Goudse Zwemclub. 21 Dec. 7.30 uur Veemarktrestaurant: Kerst wijding Ned. Chr. Vrouwenbond. 21 Dec. 8 uur Westerkerk: Bethel-Kerst- feest. 21 Dec. 8 uur Daniël: Bijbellezing Evan gelisatie Gerei. Kerk. 21 Dec. 8 uur Reünie: Spreekbeurt ds J. Börger voor Logosverband. 22 Dec. 7.45 uur Kazernestraat 14: Lezing over de Bijbel door A. Poelman en P. Douma. 22 Dec. 8 uur Veemarktrestaurant: Kerst wij ka vond Ned. Herv. Gemeente, 22 Dec. 8 uur Nieuwe Schouwburg: Opvoe ring „Een vreemd geval" door „De Come- dianten" voor Goudse Toneelkring. 23 Dec. 8 uur De Kroon: Kaartavand „Olympla" 24 Dec. 2.30 uur Museum Het Catharina Gasthuis: Opening tentoonstelling werken van George Breitner. 24 Dec. 8 uur veemarktrestaurant: Opening nationale pluimvee-, konijnen- en postdui- 0p andermans kosten nenhoudeireve „Gouda en amsfcre- Bioscopen Schouwburg Bioscoop: Levensdrang (met Linda Darnell en George Sanders). Thalia Theater: De Zesdaagse (met Joe E. Brown). Reünie Bioscoop: De avonturen van O'Flyrm (met D&uglaa Fairbanks Jr en He le ne Carter). Aanvang 3 "7 en 9.15 uur. Zondag 3 5, 7 en 9.13 uur. Sport op Zondag Zondagsdienst doktoren Bij afwezigheid van de huisarts zijn van Zaterdagmiddag 3 tot Zondagavond 12 uur te consulteren de artsen dr Arn. Beek. Lange - T. H. F. 3003). Apothekersdienst Steeds geopend des nachts alleen voor recepten: Apotheek E. Grendel, alléén Lange Tiendeweg 9. drie nachten op reis Een Goudse longen van Zeventien 1a»r heeft drie dagen en bijna drie nachten achtereen een reis door een groot deel van Nederland gemaakt op andermans kosten. Hij huurde daarvoor taxi's, die hij niet betaalde, maakte grote nachtelijke ritten, reed een gehuurde auto kapot, ging in restaurants eten en presteerde dit alles dank zij een grote fantasie, waarmede hij z'n verhalen opdiste. Het resultaat van deze escapades is, dat hij thans op het politiebureau is ingesloten, terwijl in zijn dossier onbetaalde rekeningen ten bedrage van 1500 liggen. Deze jongen, die bijrijder was op een bestelwagen van een Goudse firma en reeds bij vroegere gelegenheden blijk had gegeven over een grote fantasie te be schikken en bovendien een grote voor liefde heeft voor autorijden, had Zater dag jl. zijn weeksalaris van een kleine 25 ontvangen, maar aangezien hij geen zin had dit aan zijn ouders af te geven, stapte hij na de werktijd in de trein naar Rotterdam, waar hij ronddoolde en in een restaurant ging eten. Toen hij Rotterdam had gezien, reisde hij naar Utrecht, waar hij eveneens ergens ging eten. 's Avonds laat kwam hij naar Gouda, waar hy aan z'n ouders vertelde, dat hij had moeten overwerken. Daar hij wist. dat zijn vader op het kantoor van de firma had geïnformeerd naar de reden van de afwezigheid van zijn zoon op Zaterdagmiddag, durfde hij Maan dagmorgen niet naar z'n werk uit vrees, dat zijn baas iets van z'n leugentje zou zeggen. Hij is Maandagmorgen op pad gegaan, liftte naar Rotterdam en reisde in de middag op dezelfde wijze naar Utrecht, en vervolgens weer naar Gouda, waar hij bij 'n vriend 5 leende om in Utrecht te kunnen eten. Met de laatste trein kwam hij die Maandagavond weer uit Utrecht in Gouda. „Breng mij er even" Doch toen durfde hy niet naar huis. Hij ging naar een garagehouder en huurde daar. zeggende dat hij wegens familie omstandigheden onmiddellijk naar Utrecht moest, een taxi. Hij liet zich naar een klant van zijn firm&ain Utrecht rijden en vroeg haar geld on# de taxi te betalen. Toen zij daaT niet op inging, liet hy zich naar Maarssen rijden om bij een andere klant geld te vragen. Dat lukte hem ook niet. Tegen de chauffeur zei hij: ik hoor van de familie, dat ik noodzakelijk naar Deventer moet doorrijden, breng mij er even. De chauffeur ging daar echter niet op ln, omdat hij eerst wel eens geld wilde zien. Zij zijn daarop weer naar Gouda ge reden, waar de Jongen zich op de Wethou der Venteweg liet afzetten. Als onder pand gaf hij de chauffeur z'n horloge, dat hij met Sinterklaas had gekregen, met de als de constructie zo eenvoudig is als van deze „vouwbootbrug", die gedurende de tijd, dat de IJsselbrug in reparatie is, de verbinding zal vormen tussen de Ooste lijke en Westelijke helft van Oudewater. Recept om zo'n brug in elkaar te zetten: neem vier vouwboten. leg er langsliggers op en daartussen rijdekpanelen. Klaar is Kees. Klaar waren in dit geval de dertig pioniers uit de Koning Willem I kazeme te 's Hertogjenbosch. die dat karweitje in Oudewater keurig hebben opgeknapt. Iets ten Zuiden van de oude brug voor het Gasplein hebben zij -vier vouwboten (op vouwbare. van triplex gemaakte boten Aan de Hudson lipt een steenfabriek, die de echte Hollandse naam Engelbrecht draagt. Daar geschiedt het laden van de dekschuiten mechanisch. van het formaat „grote roeiboot", elk droog 420, nat 450 kilogram wegend) naast elkaar ln de IJssel gelegd, op de manier van een normale schipbrug. Zij hebben deze „onderbouw" gecompleteerd met langsliggers en rijdekpanelen en zo een brug geconstrueerd, die een vracht tot een maximum gewicht van negen ton kan dra gen. Hen vrachtauto van de zuivelfabriek, die beladen was met volle bussen melk. heeft de brug „ingereden". Zolang het maar geen zeer zware vrachtauto's of auto's met aanhangwagens zijn, laat de brug alle ver keer. van fietsers tot vrachtwagens onbe wogen over fiaar rug glijden. Voor de goede gang van zaken zorgen de eerste week acht te Oudewater ingekwar tierde pioniers, wier hulp uitstekend te pas komt, ais bijvoorbeeld een paard zich op de brug op glad ijs voelt en er dan maar bij gaat zitten of als een schipper er door wil. Want zelfs de scheepvaart kan in beperkte mate doorgang vinden. De pioniers varen met een reep eenvoudig de .middenmoot" van de brug weg en het schip kan passeren. Binnen tien minuten rijdt het verkeer weer normaal erover. Intussen kunnen de vijf werklui, die de reparatie aan de oude brug verrichten aan de bovenbouw was sinds de bouw in 1860 vrijwel niets gedaan ongestoord hun gang gaan. Een bok heeft de balans, de klap en de schoorpalen overgeheveld naar een schip, dat deze onderdelen naar het terrein zal varen, waar de herstelling wordt uitgevoerd. Als er geen tegenslag komt ta de vorm van vriezend weer zal over zes weken te Oudewater weer de oude brug liggen, maar met herstelde kademuren, balans en schoorpalen en ver nieuwde klap. Eenzelfde speciale „vouW- bootbrugwagen", die het materiaal heeft gebracht, zal dan de onderdelen van de noódbrug weer komen halen. WATERSTANDEN 17 DECEMBER Keulen 0.94 0.03: Ruhrort —1.08 -0.01; Lo- bith 8 95 -0.15; Nijmegen 0-75 -0.14; Arnhem 7.00 —0.09; Eefde 2.37 —0.12; Deventer 1.51 -0.12; Borgharen 40.41 +0.1*; Belfeld 11-11 +0.20; Grave 4 70 +0.06; Vreeswijk 0.33 -0.02; Lith 0.27 -0.35. belofte, dat hy later wel zou komen af rekenen. Hij ls toen naar hpt Sint Jozelpaviljoen gegaan, waar hij aan een zuster vroeg voor hem even een taxi te bellen, omdat hij noodzakeiyk naar Alkmaar moe»t, om te vertellen, dat de chauffeur van het daar gevestigde filiaal van de firma, waar bij hij in dienst was .in Gouda een ongeluk had gekregen. De taxi reed voor en bracht hem naar Alkmaar, waar hij de vrouw van de depot, houder uit haar bed belde, haar het onge lijk, dat niet gebeurd was vertelde en zich daarna weer naar Gouda liet rijden, waarbij hij de chauffeur verzocht zijn firma de rekening van de taxikosten te sturen. Auto kapotgereden Dinsdagmorgen ging hij naar een andere garagehouder om een auto te huren, om dat hij, zoals hij vertelde, voor zUn zaak éen grote reis moest maken. De garage houder trapte er in en stelde een nieuwe auto beschikbaar. Daarmede reed de jonge fantast naar Utrecht, doch hij kreeg bij Vianen pech. Hy liet zich naar Ze venhuizen slepen, waar hij de wagen in reparatie gaf en een flets leende om naar Gouda te rijden. Het bleek dat de motor van de „gehuurde" auto geheel was vernield, hetgeen een schadepost van 900 betekent. De jongen die geen ry- bewijs heeft, maar wel eens achter het stuur had gezeten, had de gehele tocht op de eerste versnelling gereden. De fiets heeft hij onderweg in de berm langs de rijksweg achtergelaten en is lopende naar Gouda gegaan. Diezelfde nacht maakte hij weer een rit met een taxi. De taxiverhuurder was weliswaar niet onmiddellijk bereid een wagen met chauffeur beschikbaar te stel len, maar toen de jongen even later terug kwam met een briefje van de zaak, dat hy, zoals achteraf bleek, valselijk had ondertekend, terug kwgm, kreeg de jon gen zijn taxi. Daarmede ging hy nu maar liefst naar Heerlen, waar hij, zoals hU de chauffeur had verteld, moest zijn om een auto van het depot van zijn zaak naar Alkmaar te brengen. Aangezien deze mis sie op niets uitliep, omdat men de auto in Heerlen niet wilde afgeven, ls de jon gen met de chauffeur weer naar Gouda gereden. De kosten werden weer op de rekening van de Goudse firma geschreven. Nadat hy Woensdag overdag nog had rondgezworven, is hy 's avonds naar huia gegaan, zyn ouders, die by de politie Maandag aangifte hadden gedaan, dat hun zoon was verdwenen, hebben hem Woens dagnacht naar het politiebureau gebracht, waar hij werd ingesloten. Advertentie. ZEISS DEPOT steeds prettig Leverancier voor ALLE ziekenfondsen en "Icieel aangesteld en O.Fonds der sinds 28 September leverancier voor het Ned Spoorwegen. Geref. Kerken. Beroepen te Medemblik A. J. Janssens, cand. te Ter Aard (Dr.). Chr. Geref. Kerk. Beroepen te Elburg ds J. C. van Ravenswaaij te Zaamslag. Vanwege de minister van Justitie is bU de ambtenaar van de burgerlijke stand der gemeente, waar de vermiste laatste lijk woonachtig was. aangifte gedaan van het overlijden van de* volgende vermiste personen: Seima Samda Hammei, geboren 8 December 1909 te Neufreist, gehuwd met H. Leaser; Max Katz, geboren 14 Maart 1892 te Cuxtoaven (Duitsland); Grete Lang, geboren 29 Januari 1907 te Eger (Oostenrijk), gehuwd met F. C. Hor- witz; Alice May. geboren 10 Februari 1904 te Bochum (Duitsland), gehuwd met F. Mohr; Israël Pierot, geboren 10 September 1888 te Rotterdam; Francina Polak, geboren 18 Februari 1884 te Rotterdam, gehuwd met I. Pierot; Rebecca Pierot, geboren 24 Januari 1925 te Gouda; Anmetta Seijffers, geboren 21 December 1927 te Gouda; Rozetta Seijffers, geboren 22 October 1934 te Gouda; Salomon Seijffers. geboren 12 Juni 1929 te Gouda; alien woonachtig te Gouda en overleden op 28 Mei 1943 te Sobibor (Polen). Sander Lazarus Sanders, geboren 17 Fe bruari 1887 te Gouda, woomachtig te Am sterdam. overleden op 28 Mei 1943 te So bibor; Eva Mossel, geboren 7 April 1883 te Gouda, woonachtig te Amsterdam, ge huwd «net S. Metzelaar. overleden 28 Mei 1943 te Sobibor. Verhuizingen binnen de gemeente J. J. Bruijnis, v. Groeneweg 65 n. Gouwe IK). 205; S. van der Bij. V. Achter de Vis markt 76 n. C. Huygensstraat 74; H. Buite laar, v. Groeneweg 68 n. Kuiperstraat 15; M. P. Heus, v. Winterdijk 6 n. Groeneweg no. 31; mevr. C. Kempers, v. C-r. v. Blois- straat 7 n. Tollensstraat 1; mevr. W. C. KosterSommeling. v. IJssellaan 32 n. IJasellaan 96; M. W. van Pomeren, v. Gr. v. Bloisetraat 91 n. Nieuwe Haven 296; T. M. W. van Pomeren. v. Gr. v. Blpisstraat no. 91 n. Herenstraat 20; mevr. B. Riet veld. v. IJssellaan 75 n. van der Palm straat 35; J. A. Sas. v. Zoutmanstraat 42 n. Vest 66; D. de Boer (3 pers.), v. Crabeth- straat 51 n. Da Costakade 112; H. C. van Haaren (3 pers.), v. Nieuwe Haven 104 n. Vrouwevestesteeg 2; H. Jansen (3 pers.), v. Krugerlaan 67 n. Da Costakade 116; mevr. M. Kaptein—de Vlieg (2 pers.), v. Nieuwe Haven 332 n. Scheltemastraat 22; A. P. Kempers (3 pers.), v. Wilhelmlnastraat 41 n. Boomgaardstraat 12; J. J. Lambalgen (3 pers.), v. J. P. Heyestraat 10 n. Da Costa kade 108; N. H. van Schelven (4 pers.), v. Gouwe 71 n. Da Costakade 120; J. Smit (5 pers.), v. Gouwe 236 n. Gouwe 195; mevr. L. L. Spruit (3 pers.), v. Scheltemastraat no. 22 n. Nieuwe Haven 332; A. Verboom (4 pers.), v. Jan Philipsweg 41 n. Jan Phd- Upsweg 10; mevr. C. C. C. Wevers (4 pers.), v. Burgvlletkade 69 n. Karnemelkeloot 197. Puzzle-winnaars Het raqdsel van de dubbele wooi ie zou een schrijver of schrijfster van detec tive verhalen de magische kruiswoord- puzzle van vorige week kunnen noemen. Tweemaal kwam hetzelfde woord voor en dat hielp de puzzelaars op weg. want op deze wijze had men al spoedig een aantal letters op het bord. die het verder zoeken vergemakkelijkten. De winnaars zijn: Prijs van 5,—: C. Revet. Eerste Kade 35 te Gouda; prijzen van 2,50: J. Verschut. Joubert- straat 198 te Gouda en J. C. Schouten, Donkere Gaard te Oudewater. De prijzen kunnen aan ons bureau Markt 31 worden afgehaald of worden op verzoek toegezonden.

Kranten Streekarchief Midden-Holland

Goudsche Courant | 1949 | | pagina 2