AMBTENAREN LEEFDEN TE DUUR
Gemeubileerde flats soms met
volledige bediening
Goed leven op Rijkskosten
Weinig personeel - bekwame
leiding - uitstekend werk
ONZE KOOPVAARDIJVLOOT IN DE
OORLOG GOED GEEXPLOITEERD
Beschuldigingen ongegrond
gebleken
„In Zuid-Sumatra loopt het
allemaal wel"
Keramische industrie moet
meer aan research doen
Jeugdig fantast met een
hobby voor taxi's
Brug gebouwd in Oudewater
van vouwboten
Regeringsbeleid 1940-1945 in Londen
Vaderlandsliefde
LEVENSPEIL BLEEF
„VRIJ HOOG"
Te royale hand
HET GOUD WAS WEG
Maar lees nu ook dit!
In menig opzicht
waardering
Flink initiatief
EEN FANTAST
Simon Laugeman
komt met verlof
In gesprek met dr Singer
„Nederlandse steenfabricage bij Amerikaanse
industrie ver ten achteP
at <ry
AAR. g
AN NEER.
En 't is een sterke
bovendien
Overleden te Sobibor
EERSTE BLAD - PAGINA 2
ZATERDAG 17 DECEMBER 1949.
Van onze parlementaire redacteur)
Blijkens het heden gepubliceerde derde deel van het verslag van de parle
mentaire enquête-commissie hebben de uitgaven van de Nederlandse regering
in Londen gedurende de oorlogsjaren in totaal f 769 millioen bedragen. Het
overgrote deel daarvan, ruim 80%, is nuttig besteed voor militaire uitgaven en
op de wijze van besteding tot het najaar van 1944 heeft de commissie niet veel
aan te merken. Pas na de invasie met het optreden van het Militair Gezag is
het minder goed gegaan.
In het algemeen echter zijn van Mei 1940 tot het najaar van 1944 de uitgaven
van het departement van Oorlog en Marine met een aanvaardbare mate nan
overleg geschied. Met betrekking tot de oueripe uitgaven echter heeft de com
missie critiek op de hoogte van de salarissen, verblijfsvergoedingen en duurte-
toeslagen van de ministers en ambtenaren. De eerste zes weken waren deze
zeer hoog, hetgeen in zeker opzicht te verontschuldigen is. Dit standpunt meent
de commissie met te kunnen innemen ten aanzien van de met ingang van 14 Juli
1940 in werking getreden regeling der dagelijkse verblijfsvergoedingen, die ge
golden heeft tot 1 Juli 1942.
De commissie is tot het inzicht gekomen dat de door de ministers en ambte
naren tot 1 Juli 1942 genoten verblijfsvergoedingen, tezamen met een gedeelte
der bezoldigingen, hen in staat stelden tot het leven op een niveau, dat aan
merkelijk uitging boven dat, hetwelk zij nóór 10 Mei 1940 in Nederland gewend
waren. Een aantal ambtenaren nam intrek in gemeubileerde flats, soms met vol
ledige bediening, meermalen bestaande uit zitkamer en slaapkamer, of zit-
slaapkamer, badkamer en kitchenette. Sommigen huurden deze accommodatie
bovendien zelfs in dure districten van Londen.
De commissie concludeert, dat ie bedragen der van 14 Juli 1940 tot 1 Juli
1942 toegekende verblijfsvergoedingen de betreffende ambtenaren in staat
stelden tot het leven op een peil, dat niet in overeenstemming uias met de
geboden zuinigheid en de noden nan hen, die in het bezette gebied moesten
leven, zodat zij zich verplicht acht uit te spreken, dat deze regeling voor de
verblijfsvergoedingen te royaal is opgezet.
HPIJDENS EN KORT NA de
oorlogsdagen van Mei 1940 was
een belangrijk gedeelte van de Kon.
Ned. Marine in Engeland aange
komen. Het bleek noodzakelijk uit
te zien naar geschikte kantoor
ruimte. De heer Fürstner. bevel
hebber der Nederlandse zeestrijd
krachten. schakelde daarvoor in de
heer Grootenhuis. een te Londen
wonende Nederlandse zakenman.
Deze trad In onderhandeling met de
heren Brenninkmeyer. De vijfde
verdieping van het gebouw hunner
firma. Hereford House genaamd,
dat te Londen gelegen is in Oxford
Street, stond leeg. De Engelse
regering, met name de B.B.C., had
reeds gepoogd deze leegstaande ver
dieping als kantoorruimte in beslag
te nemen.
Aangezien de heren Brenninkmeyer
er uit vaderlandsliefde de voorkeur
aan gaven deze ruimte af te staan
aan een Nederlandse regerings
instantie. vond de heer Grootenhuis
deze heren bereid de gehele vijfde
verdieping van Hereford House
met uitstekende kantoorruimte te
verhuren aan de Nederlandse
Marine voor één pond sterling per
jaar! Oat ia dus gratis. Men heeft
enige t(jd later de vierde ver
dieping voor eveneens één pond
aterling per jaar er by gehuurd.
Deze overeenkomst is gedurende de
gehele periode van het verbiyf te
Londen bestendigd.
De parlementaire commissie meent,
dat hier de plaats is om haar waar
dering uit te spreken voor de vrij
gevige wijze waarop de heren
Brenninkmeyer in de behoefte aan
huisvesting van de Marine hebben
voorzien.
Ter vergoelijking van de vrij luxueuze
levenswijze is wel aangevoerd, dat de
vaak veel en verantwoordelijk werk ver
richtende ambtenaren verkeerden in een
voor hen vreemde omgeving, buiten ge
zinsverband; zij kwamen er daardoor toe
zich wat vlugjjer aan te passen aan de
vlottere sfeer en de wat luchtiger wijze
van leven, die te Londen onder invloed
van de oorlog en de bombardementen
waren ontstaan. De commissie kan aan
deze argumentatie geen al te grote waarde
toekennen, mede omdat een deel der
ambtenaren zich aan de werking van deze
invloeden wist te onttrekken. De com
missie meent dan ook. dat een aantal
ambtenaren niet geleefd heeft op een
wijze, die tot uitdrukking bracht, dat in
verband met de moeilijke toestand der
financiën van het koninkrijk de grootst
mogelijke soberheid geboden was.
Na 1 Juli 1942 werden duurtetoeslagen
ingevoerd in plaats van verblijfsver
goedingen. maar omdat gestreefd was naar
het behouden vait een levenspeil in het
kader van hetgeen gebruikelijk geworden
was, bleef het niveau vrij hoog. Erkend
kan worden, dat in de latere jaren door
de stijging van het prijspeil de geconsta
teerde discongruentie geringer Werd.
De commissie maakt er op attent, dat
het financieel niet zoveel te betekenen
heeft gehad wat aan salarissen en duurte
toeslagen is uitbetaald (nog geen 5'/» van
de totale uitgaven) en wat daarvan in
eigeniyke zin „teveel" is uitbetaald, is
niet veel.
Naar het oordeel van de commissie is
echter het feit. dat sommige ambtenaren
na terugkomst in Nederland niet in staat
bleken uit de gereserveerde en de door
hen bespaarde geldeh de gedurende de
oorlogsjarer door het gezin gemaakte
schulden ter volle te voldoen, niet in de
eerste aanleg toe te schrijven aan de ver
vanging van de verblijfsvergoedingen door
duurtebijslagen. Meer heeft daartoe bijge
dragen. dat die ambtenaren, in weerwil
van de ingetreden stijging van de kosten
van levensonderhoud, getracht hebben
vast te houden aan de wijze van leven,
die zij zich hadden eigen gemaakt en die
zij sleêhts konden handhaven door minder
te sparen dan wenselijk was.
Voor de financiële contróle op de uit
gaven door de Buitengewone Algemene
Rekenkamer heeft de parlementaire
enquête-commissie grote lof. in het
bijzonder voor de arbeid van haar voor
zitter. mr dr A. A. van Rhijn. Over het
algemeen bestond gedurende de oorlogs
jaren een neiging minder voorzichtig om
te gaan met 's lands gelden. Deze neiging
heeft evenwel naar het oordeel der com
missie stellig de remmende werking
ondervonden van de arbeid der Buiten
gewone Algemene Rekenkamer, terwijl
de critiek in haar verslagen, die ieder
half jaar werden uitgebracht, zonder
twijfel ook te ruime uitgaven heeft voor
komen Helaas konden deze halfjaarlijkse
verslagen niet in Vrij Nederland worden
gepubliceerd, omdat Vrij Nederland ook
bulten Engeland werd gelezen en de
vijand daardoor teveel op de hoogte zou
kunnen zijn gekomen.
De parlementaire enquête-commissie is
niet tevreden over de royale hand. waar
mee de vergoedingen voor het gebruik
van auto's aan ministers en secretarissen-
generaal in Londen zUn toegekend. Het ia
de commissie gebleken, dat de regeling,
die daarvoor 1 November 1941 tot stand
kwam. reeds direct van de zyde der
Buitengewone Algemene Rekenkamer
critiek ontmoette.
De commissie acht deze critiek gerecht
vaardigd. De bedragen, die voor de ver
schillende vergoedingen oorspronkelijk
waren vastgesteld, zijn eerst na herhaald
aandringen van de Buitengewone Alge
mene Rekenkamer verlaagd zodat deze
tarieven geruime tijd hebben gegolden.
Ten aanzien van de vergoeding per mijl,
indien voor dienstreizen gebruik werd
gemaakt van eigen auto's, heeft het zelfs
tot 1 November 1942 geduurd voor een
meer verantwoorde regeling tot stand
kwam
De commissie klaagt ook over de hoge
bijzondere toelagen, die aan drie marine
officieren zijn toegekend, waaraan pas na
critiek van de Buitengewone Algemene
Rekenkamer ten dele een einde is gemaakt.
De commissie heeft ook critiek op het
feit. dat marine-officieren in een landhuis
buiten Londen, dat gehuurd was als
evacuatie-oord. gingen wonen op rOks-
kosten. Aanvankeiyk betaalde men de huur
gczameniyk. maar toen doOr het vertrek
van vier bewoners de last voor de over-
biyvenden te zwaar werd. zette een hun
ner. die inmiddels minister van marine
was geworden, de huur op rUksrekening.
Onder drang van de critiek van de Reken
kamer heeft de minister van Marine na
«Un onjuiste gedragslijn
zes maanden
laten varen.
Ook het aanhouden van bedienden in dit
landhuis op 's lands kosten acht de com
missie in verband met de geboden zuinig
heid niet op zijn plaats.
De commissie, die voorts niet te best
te spreken is over het gezantschap te
Madrid, vermeldt voorts onregelmatig
heden bij de hoge uitgaven van de uit
Indonesië naar Australië uitgeweken
Nederlanders. In totaal is in Australië 77
millioen uitgegeven, waarvan het meren
deel vobr militaire uitgaven. Er is niet de
nodige soberheid betracht.
Met de betrekking tot de bewering als
zou de destijds ln Australië ontstane anti-
Nederlandse stemming in de hand zijn
gewerkt door een in oorlogstijd niet ge
motiveerde royale levenswijze der Neder
lands-Indische autoriteiten en door een
overdadig gebruik van auto's en benzine,
acht de commissie de mogelijkheid echter
niet uitgesloten, d#it deze bewering enigs
zins overdreven is. Dit neemt echter niet
weg. dat de commissie op bepaalde onder
delen van het gevoerde financiële beleid
ernstige critiek heeft.
Lof verdient naar de mening der Com
missie de wyze. waarop een vordering der
Australische rerering ia behandeld. Dat
de vordering van 20 millioen Australische
ponden tot 8'/i millioen is teruggebracht,
mar ongetwUfêld een verhengend resultaat
worden genoemd.
In een ander hoofdstuk spreekt de
commissie haar waardering uit voor de
snelle wijze, waarop na de bevrijding van
regeringswege een aanvang Is gemaakt
met het treffen van maatregelen ter be
vordering van het herstel van de voedsel
voorziening qn het economische leven.
Toen op 10 Mei 1940 Nederland In
oorlog geraakte, was het grootste gedeelte
van de goudvoorraad van de Nederland-
sche Bank. alsmede al het goud van bet
Nederlandse Egalisatiefonds, met een ge
wicht van 52.121 kilo. reeds in veiligheid
in het buitenland, met name in de Ver.
Staten. Engeland en Zuid-Afrika. En dit
goud. met een totale waarde van 887
millioen, is de voornaamste bron geweest,
waaruit de Nederlandse regering in Lon
den voor de oorlogvoering tegen Duitsland
heeft kunnen putten. ZU heeft goud ver
kocht voor een waarde van ongeveer
500 millioen. terwyi de totale uitgaven
in Londen 769 millioen hebben be
draden. waarvan ruim 80'/» militaire uit
gaven.
Reeds in het najaar van 1938 Is met
de verzending van het goud van de
Nederlandsche Bank begonnen, zodat
ruim 80'ln veiligheid was toen de Duit
sers ons land binnenvielen. Voor een
waarde van ruim 200 millioen is hun
in handen gevallen.
De verscheping van goud was niet een
voudig. omdat assuradeuren niet bereid
waren meer dan 15 millioen aan goud
op één schip te verzekeren. Niettemin
nqm de goudverplaatsing al spoedig zulke
afmetingen aan dat de Nederlandsche
Bank verzocht haar te ontheffen van de
verplichting wekelijks bekend te maken
hoeveel goud zich ln het buitenland be
vond. 26 November 1938 werd deze ver
plichting opgeheven. Op 31 Maart 1940,
toen de goudyoorraad een waarde had van
1235 millioen. bevond zich voor een
waarde van 750 millioen in het buiten
land. Dat was bijna 70''» van d.» totale
voorraad. Op 10 Mei 1940 is de rest van
de goudvoorraad in kluizen van de Neder
landsche Bank te Amsterdam nog naar
Engeland gevoerd.
In de kluizen van de Bijbank te Rotter
dam lag nog een aanzienlijke voorraad
goud. waarvan het nooit tot export was
gekomen als gevolg van de neutraliteits
politiek van de regering. In Mei 1940 is
nog gepoogd deze voorraad te transpor
teren. Het gebouw lag toen al onder vuur.
Met behulp van de mariniers gelukte het
echter een hoeveelheid goud ter waarde
van 22 millioen aan boord te brengen
van de loodsboot 19. Deze boot zou dit
goud vervoeren naar Twee Engelse tor
pedojagers. die aan de monding van de
Nieuwe Waterweg lagen. De loodsboot
is echter in aanraking gekomen met een
magnetische mijn en gezonken. Gedurende'
de bezettingstijd hebben de Duitsers
daarvan een hoeveelheid ter waarde van
19 k 20 millioen geborgen. Van de 110
baren, die door de Duitsers niet zijn op
gevist. is na de bevrijding het grootste
deel boven water gebracht.
(Van ons parlementaire redacteur)
Er bestaat in dese tyd dikwijls aan
leiding tot gerechtvaardigde critiek,
nuttige critiek. omdat deze zuiverend
kan werken. Maar het gevaar bVstaat
ook, dat door het tevéél nadruk leggén
op die gerechtvaardigde critiek, men
er pleizier in gaat scheppen en de
critiek op het volk als geheel ont
moedigend werkt, omdat ..het goede"
et dqor in de hoek wordt gedrukt en
men daar geen oog meer voor heeft.
Ook de parlementaire enquête-com
missie geeft uiting aan deze vrcea,
omdat b(j haar diepgaand onderzoek
uiteraard het accent meer op de
critiek komt te liggen, terwUl er toch
ook reden is voor lof. Aan vrUwillige
inkomstenbelasting van Nederlanders
ln den vreemde heeft de regering in
totaal ruim 200.000 pond aterling ont
vangen. Er zUn, blijkens de verhoren,
ook vele Nederlanders ln den vreemde
geweest, die hun .diensten gratis heb
ben verleend of eigener beweging ver
zochten hun verblijfsvergoeding te
verlagen. En de parlementaire enquête
commissie heeft slechts waardering
voor de werkzaamheden van het
Nederlandse Voedselaankoopbureau
onder leiding van de Rotterdammer
C. van Stolk.
In haar conclusie schrijft de commissie,
dat alle getuigen blijk hebben gegeven
van hun waardering voor de goede organi
satie van dit aankooporgaan en voor de
onder leiding van de heer v. Stolk bereikte
resultaten.
De heer v. Rhijn. destijds voorzitter der
buitengewone Algemene Rekenkamer,
deelde aan de commissie mede. dat naar
zijft mening de heer v. Stolk met een
klein personeel zijn taqk met grote be
kwaamheid heeft verricht. Hij zei diep
respect te hebben voor het uitstekende
commerciële inzicht, dat deze hierbij
heeft getoond en voor de gehele organi
satorische opzet van het gevoerde aan
koopbeleid. Ook, de heer Keiler, de
accountant-genera'al der Nederlandse
regering, deelde mede. dat hij een uit
stekende indruk had van het financiële en
commerciële beleid van de heer v. Stolk.
Natfr zijn mening hééft de heer v. Stolk.
gezien het zeer moeilijke beheer waarbij
voor een onbepaald aantal jaren belang
rijke hoeveelheden aan bederf onderhevige
18 December 1947 werd in het Dam-
plantsoen te Amsterdam het voorlopige
nationale monument onthuld, waar elf
urnen met aarde uit alle provincies van
Nederland waren geplaatst. Een urn
uit Indonesië zou nog worden toegevoegd.
Thans is een fraaie urn met inscriptie
gereedgekomen (links). Van binnen is
deze urn in 22 vakjes verdeeld en elk vak
bevat de aarde van een der 22 Erevelden
in Indonesië. De urn past in een sierlijk
gesneden, 55 cm hoge urntabernakel van
senohout, een ebbensoort (rechts).
goederen moesten worden opgeslagen
zijn werk op zeer goede wijze gedaan.
De heer De Koster, die blijkens zijn
verklaring zeer critisch gestemd naar
New York vertrok, geraakte reeds spoedig,
toen hij bij het Nederlandse Voedselaan
koopbureau werkzaam was. in bewonde
ring voor de goede organisatie van dit
orgaan, terwijl de heer Steenbej-ghe, die
eerst als minister van Handel. Nijverheid
en Scheepvaart en later als voorzitter der
Economische. Financiële en Scheepvaart
missie ln Amerika het toezicht uitoefende
op de door de heer v. Stolk verrichte
werkzaamheden en met hem in voort
durend overleg en contact stond, eveneens
vol lof is over zijn goede koopmanschap.
De wijze, waarop de hqer v. Stolk zijn
taak verrichtte, heeft volgens de heer
Steenberghe voor het land zeer goede
resultaten gehad.
Zuinigheid met vlijt
Evenals dq getuigen is de parlementaire
enquête-commissie van oordeel, dat de
heer v. Stolk onder moeilijke omstandig
heden. die meermalen zeer veel tact en
inzicht vereisten, blijk heeft gegevqn van
goed koopmanschap. Zij meent, dat de
critiek. die hier te lande wel is geuit op
het door het Nederlandse Voedselaankoop
bureau gevoerde beleid, ten dele is toe
te scrijven aan het feit, dat men niet
voldoende bekend was met de moeilijk
heden. die de in Amerika werkzame
Nederlandse aankooporganen te overwin
nen hadden: ten dele berust zij ook op
gebeurtenissen en goederenleveranties,
waarvoor niet het Nederlandse Voedsel
aankoopbureau en ook niet andere in
Amerika werkzaam geweest zijnde aan- s
kooporganen verantwoordelijk kunnen
worden gesteld
Het Nederlandse Voédselaankoopbureau
te New York had gèdu rende bijna de ge
hele periode van zijn werkzaamheid
slechts weinig, doch blijkbaar zeer er
varen personeel, dat onder de bekwame
leiding van de heer v. Stolk omvangrijk
en moeilijk werk uitstekend verrichtte.
De arbeid v|n het Voedselaankoop
bureau had tot resultaat, dat reeds zeer
spoedig na de volledige bevryding van
Nederland flinke hoeveelheden van enige
der meest benodigde goederen ter be
schikking konden worden gesteld van de
door honger en ontberipg geteisterde be
volking. De commissie is daarom van
oordeel, dat hier slechts plaats is voor het
uitspreken van haar waardering voor de
door het Nederlandse Voedselaankoop
bureau verrichte werkzaamheden.
De heer H. J. KosterAieelde de com
missie mede. dat men inTAmerika in het
algemeen minder hoge eisen stelt aan
consumptiegoederen dan in Nederland.
Bovendien reserveerde de Amerikaanse
regering de beste kwaliteiten voor het
land zelf. Allerlei soorten schoenen, dié
de heer v. Stolk had geweigerd aan te
kopen, werden in Nederland door de ge
allieerden aangevoerd. Bovendien was
het zeer dikwijls moeilijk contróle te
oefenen.
Ook met betrekking tot kleding atond
men vaak voor de keuze de goederen
ongezien af te nemen ol in het geheel
niets te kopen. Er werden partyen .toe
gewezen. die de heer v. Stolk zelfs niet
mocht keuren. De politie stond aan de
boot om te voorkomen, dat de pakketten
geopend werden. Ging men op zulke
voorwaarden niet in. dan kreeg men niets
en zodoende moest met open ogen wel
worden sanvaard, dat soms goederen van
mindere kwaliteit werden geleverd.
De heer v. Stolk Is van mening, dat de
grote partijen avond-japonnen die in
Nederland aankwamen, evenals de canvas-
schoenen, SHAEF-goederen zijn geweest,
waarvoor hij uiteraard de verantwoorde
lijkheid niet draagt. De heer Steenberghe
deelde nog mede. dat bij de onderhande
lingen >over de afrekening de Amerikanen
de SHAEF-goederen hebben geschrapt,
zodat de Nederlandse regering deze
goederen tenslotte niet heeft hoeven te
betalen.
By haar onderzoek en het trekken
van conclusies heeft de parlemen
taire enquête-commissie steeds ge
tracht in het oog te houden, dat het
ambteiyke apparaat van de Neder
landse regering in Londen onder
zeer bUzondere en moeiiyke om
standigheden moest worden opge
bouwd.
Toen de Nederlandse regering in
Engeland met haar werkzaamheden
aanving, beschikte zU slechts over,
een klein aantal ambtenaren (40
50). Geleideiyk breidde het aantal
zich uit tot over de duizend. Aan
de overgrote meerderheid was het
ambteiyke werk volkomen vreemd.
Ook waren de onderwerpen, die
moesten worden behandeld, geheel
nieuw. Het Nederlandse overheids
apparaat was niet op oorlog inge
steld; er moest derhalve een geheel
nieuwe practyk worden opgebouwd,
waarby niet kon worden geput uit
gegevens van het verleden.
Naar het oordeel der commissie
mogen by het oefenen van critiek
op het financiële beleid, gezien de
moeiiyke omstandigheden, waar
onder werd gewerkt, deze factoren
niet uit het oog worden verloren.
Wanneer men dit alles In ogen
schouw neemt, aldus de commissie,
moet men in menig opzicht waar
dering hebben voor de wyze. waar
op het ambteiyke apparaat in
Engeland en elders werd opgebouwd
en heeft gefunctionneerd-
(Van onze parlementaire redacteur)
Nederlandse koopvaardijvloot, die in Mei 1940 voor 90% buiten de macht
van de Duitsers was gebleven, heeft een belangrijke bijdrage geleverd tot de
oorlogvoering van de geallieerden. Van de 18.500 zeelieden, die tenslotte tot
varen werden verplicht, hebben er 2527 door oorlogsactie het leven verloren.
Wanneer dan de exploitatie van de Nederlandse koopvaardijvloot door de rege
ring te Londen een verlies heeft opgeleverd van ongeveer 50 millioen, dan
mag dat naar de mening van de. parlementaire enquête-commissie geen al te
onbevredigend resultaat worden genoemd, gezien de grote waarde, die de ver
richtingen der Nederlandse koopvaardijvloot voor de gehele oorlogvoering
hebben gehad en de verplichting van ons land om aan die oorlogvoering zijn
bijdrage te leveren. Winst zou zelfs een minder goede indruk hebben gemaakt.
Pas in Juni 1942 heeft de Nederlandse regering onze koopvaardijvloot in bezit
gevorderd. De commissie is tot de conclusie gekomen, dat in de periode, die
vooraf is gegaan aan de bezitsvordering, de huuropbrengst van de custodian-
vloot en van de schepen der overgeplaatste rederijen, waarvoor de Nederlandse
Scheepvaart en Handelscommissie als agente optrad, voldoende is geweest om te
komen tot een redelijk gunstige exploitatie-rekening, al bestaat er geen aan
leiding aan te nemen, dat belangrijke winstemzijn verkregen. Van de gegrond
heid van He beschuldigingen, dat de reders en sommige ministers zich zouden
hebben verrijkt ten koste van de zeeliedendie tot varen werden gedwongen,
is de commissie niets gebleken.
ladingen. Deze beslissing en dit initiatief
Is belangrijk geweest, omdat er door voor
komen is. dat de Engelsen onze schepen
in beslag namen zoals met de Franse
schepen later wel is gebeurd.
Op 12 Mei 1940 kwam de heer L. G. M.
van Eendenburg. voorzitter van de
raad van beheer van de V.N.S.. in Londen;
kort na hem kwamen nog uit Nederland
de heer L. Bohlken, directeur van de
Kon. Hollandsche Lloyd, de heer Ph. van
Ommeren. J. T van Hengel, direc
teur van de Mij Nederland, die met de
heren G. F. Ferwerda (Unilever) en
J. M. de Booy (Shell) werden uitge
nodigd in de scheepvaartcommissie zitting
te nemen. Op 20 Juqi kwam de heer
D. Rahusen (Oceaan) in Londen aan,
die ook in de commissie werd opgenomen,
evenals de heer J. Olyslager, destijds
vertegenwoordiger van de My Nederland
te Batavia.
Geen winst
Reeds vóór het uitbreken van de oorlog
in 1949 was ln Nederland overwogen op
welke wijze in geval van oorlog de
Nederlandse koopvaardijvloot ten behoeve
van de Nederlandse volkshuishouding en
de landsverdediging zou kunnen worden
gebruikt. De zeeschepenvorderingswet van
24 Juni 1939 verleende de regering de
bevoegdheid Nederlandse schepen te vor
deren. Onmiddellijk na het intreden van
de oorlogstoestand werden de gezagvoer
ders van Nederlandse schepen, die zich op
zee bevonden', van regeringswege telegra
fisch geïnstrueerd zich naar een geallieer
de haven te begeven.
De gezant te Londen nam terstond het
initiatief tot het instellen van een advies
commissie. oorspronkelijk bestaande uit
vier Nederlandse reders, die toevallig te
Londen aanwezig waren, de heren D.
Hudig (V.N.S.). P. Dijkstra (Holland-
Afrika Lijn). S. M. D. Valst ar (K.N.
S.M.) en Gischler (v. Ommeren). Toen
de Nederlandse regering enige dagen later
te Londen aankwam, versterkte minister
Steenberghe- de positie van de scheep
vaartcommissie door haar tevens aan te
stellen als beheerster van de Nederlandse
schepen en de zich daarin bevindende
De Nederlandse Scheepvaart- en Han
delscommissie diende gezien te worden als
een orgaan van deskundigen, dat regelend
kon optreden, doch dasrby de instructies
van de regering had te volgen en uit te
voeren. In verband met Engelse wetteiyke
bepalingen moest van de commissie een
naamloze vennootschap worden gemaakt.
Voor de vorm is dit geschied. In artikel 5
der statuten was bepaald, dat het aan
delenkapitaal 500 pond sterling bedroeg,
verdeeld in 25 aandelen van 20 pond. Uit-
drukkeiyk was vastgesteld, dat deze aan
delen geen recht gaven op dividend of
andere voordelen of aandeel in de winst.
Minister Steenberghe ontving acht aan
delen cn minister v. Rhijn zeven aandelen,
die zy echter overdroegen aan hun op
volgers.
Geen salaris
De tien ledenvan de Nederlandse
Scheepvaart- en Handelscommissie ge
noten voor de door hen verrichte arbeid
geen bezoldiging, doch zij waren in het
genot gesteld van een verblijfsvergoeding
van vier pond sterling per dag, die enkele
leden zelfs niet hebben opgenomen. Met
ingang van October 1945 echter werd aan
het kantoor van Van Ommerens Scheep
vaartbedrijf een vergoeding uitbetaald op
basis van 7500 per jaar voor de weik-
zaamheden. die de heer Ph. van Ommeren,
die tot directeur van de bewindvoering
was benoemd, als zodanig in Engeland
verrichtte. Deze vergoeding werd toege
kend. omdat het voor de heer v. Omrheren
mogelijk was geweest zijn werkzaamheden
bij zijn maatschappij in Nederland weer
op te vatten.
Rodrigues Lopes
Naar aanleiding van een aantal artikelen
in het weekblad De Ochtendpost
(later verschenen in een brochure ..Het
heilig Huisje"), waarin wordt gesugge
reerd. dat ministers en reders als aan
deelhouders van de N.V. Nederlandsche
Scheepvaart- en Handelscommissie op
verschillende wijze profijt hebben getrok
ken van de vaarpllcht voor de zeelleden,
verklaart de parlementaire enquête-com
missie, dat de schrUver van deze artikelen
de heer Rodrigues Lopes, by zijn
verhoor heeft erkend, dat de door hem
geschreven artikelen berustten op Indruk
ken naar aanleiding van mededelingen
van derden, welke mededelingen hy echter
zelf te vaag vond om ze aan de commissie
mee te delen.
Desond%nks, aldus de commissie, heeft
dit hem er niet van weerhouden zich in
zyn publicaties, zonder enig voorafgaand
onderzoek naar de Juistheid, op krenkende
wyze uit te laten omtrent de personen, die
by het Nederlandse scheepvaartbeleid de
leiding hadden.
De heer Rodrigues Lopes was in 1941
gedurende 14 dagen te Londen en vertrok
toen weer naar zijn verblijfplaats Lissabon.
Einde Februari 1944 kwam hij weer in
Engeland, werd daar. zoals met de meeste
Engelandvaarders het geval was. voor
onderzoek op politieke betrouwbaarheid
door de Engelse instanties aangehouden en
in April 1944 vrijgelaten. Hij heeft daarna
2 a 3 maanden gewerkt voor de Daily
Express te Londen, omdat er by de
Nederlandse instanties voor hem geen
plaats zou zijn geweest, en kwam toen in
contact met veel Nederlanders.
Hij gevoelde zich volgens zijn zeggen
gegriefd, omdat hij op grond van een
door hem ontvangen mededeling, die hij
overigens nooit op haar juistheid heeft
kunnen controleren, door de Engelsen zou
zijrf aangehouden op verzoek van de
Nederlandse autoriteiten. Bij zijn contact
met andere Nederlanders kwamen spoedig
ook hun grieven ter sprake, die hij meende
te moeten combineren met de zijne.
In Augustus 1944 werd de heer Rodrigues
Lopes gearresteerd door Scotland Yard op
volgens zijn mededeling hem onbekende
gronden en na een verblijf van -ongeveer
twee maanden in de gevangenis te Brixton
werd hij door de Engelse autoriteiten naar
het eiland Man gedeporteerd, de verblijf
plaats van door de Engelsen politiek on
betrouwbaar geachte of verdachte per
sonen.
In het begin van 1945 mocht hij met
een officier van de Britse Intelligence
naar Londen om enkele persoonlijke aan
gelegenheden te regelen. Veertien dagen
heeft hij er zich vrij mogen bewegen.
Eerst in Juli 1945 hebben de Engelsen
Rem van het eiland Man vrijgelaten. Hij ls
toen naar Nederland uitgewezen, aange
zien hem in Engeland geen bewegings
vrijheid zou worden verleend. In Neder
land aangekomen werd hij enige tijd in
het kamp te Vught gedetineerd. Na vrij
lating werd hij later nog eens gearres
teerd. Einde 1945 is hij tenslotte op last
van de procureur-fiscaal te Amsterdam
in vrijheid gesteld
Dë heer Rodrigues Lopes heeft tegen
over de parlementaire enquête-commissie
verklaard het controleren van de waar
heid van zyn beschuldigingen niet zyn
taak te achten. Hy meende te kunnen
volstaan met het combineren van mede
delingen van derden. Het onderzoék naar
de juistheid van aldus tot stand gekomen
artikelen meende hy. als hy daartoe zelf
niet in staat is, gevoegiyk te kunnen
overlaten aan de bevoegde instanties.
Het uitvoerige onderzoek heeft de parle
mentaire enquête-commlsaie geleid tot de
conclusie, dat haar van de gegrondheid
van de beschuldigingen niets Is gebleken.
Bevredigende resultaten
De parlementaire enquête-rcommissie
heeft ook een onderzoek ingesteld naar
aanleiding van de klachten over de ver
koop van de ladingen, die op het moment
van het uitbreken van de oorlog onderweg
waren. De commissie is. naar aanleiding
van hetgeen haar gebleken is uit de ge
tuigenverklaringen. van oordeel, dat de
leiders en het personeel van de handels
afdeling der N.S.H.C. in samenwerking en
overleg met de regering met de liquidatie
van de aan haar in beheeg toevertrouwde
ladingen resultaten hebben bereikt, die.
gezien de ongunstige omstandigheden,
waaronder geliquideerd werd, over het
algemeen zeer bevredigend zijn te achten.
De commissie acht ook niet bewesen,
dat de reders In de allocatie-commissie
invloed hadden kunnen uitoefenen op de
keus van meer of minder gevaarlijke
routes.
Hooglopende kwestie
Met ingang van 1 Juni 1942 heeft de
Nederlandse regering het bezit van de
vloot gevorderd. Het merendeel van de
reders was daarover ontstemd; naar de
mening van de commissie ten onrechte.
Zij geeft voorts als haar oordeel, dat het
beheer van de reders in New York tech
nisch minder is geweest dan in Londen.
Er is nog een. hooglopende kwestie ge
weest. Minister Kerstens stelde het op
prUs, dat de reders overleg zouden plegen
met een vertegenwoordiging van de zee
lieden over de arbeidsvoorwaarden,
vooral na het invoeren vkn de vaarpllcht.
De redera konden zich daarmee echter
niet verenigen en terwyi de zeelieden
verplicht waren te varen, deed zich de
vreemde situatie voor, dat de reder* ipln
of meer dreigden met staking.
In Mei 1943 wilde de regering daarom
niet verder met de reders praten en pas
in Juli was er weer een basis voor ver
dere besprekingen, nadat de reders niet
helemaal royal hun dreigement hadden
ingetrokken. Het resultaat van het nader
overleg was. dat ln September 1943 een
adviescommissie werd ingesteld voor
arbeidsvoorwaarden, bestaande uit reders
en vertegenwoordigers van de zeelieden.
Er kwam ook een beroepscommissie en
er werd een rechtbank ingesteld, die met
begrip en onafhankelijkheid haar taak
heeft verricht wanneer zeelieden weiger
den te varen.
In totaal 200 man hebben geweigerd,
hetgeen op het totaal van 18.500 zeelieden
nlel veel ia. Dag aan dag hebben zy in het
belang van de bevryding van Nederland
hun werk gedaan onder gevaariyke om
standigheden Overigens heeft de com
missie in het algemeen waardering voor
de sociale arbeidsvoorwaarden van de
zeelieden. De regelingen voor de beman
ningen zyn. gezien de noodzakeiykheid
van varen, redeiyk en blliyk geweest.
De commissie is van mening, dat de
hooglopende kwestie ln aanzienlijke wate
zijn oorzaak vindt in het karakterverschil
tussen minister Kerstens en de leden van
de N.S.H.C.. hetgeen leidde tot een onvol
doende begrip van eikaars gedechtengans
en moeilijkheden. De minister had meer
tact moeten betonen. De commissie
echter in geen geval de houding
keuren van de leden der N S H C
een bedreiging met staking kan
gekwalificeerd In ieder geval hield -
dat bij volhardine daarin een toestsy
ziln ingetreden, die voor de bet»keH*
Nederlands aandeel in de nnrlo«"">e-'
noodlottig zou zUn geweest door*"'
deskundigen op scheepvaart «ebed
zameniyk zouden zUn terzilde *etr" n
en de regering voor onoplosbare moeilijK-
heden zou zijn gesteld.
ZATERDAG 17 DECEMBER 1949.
GOUDSCHE COURANT
BATAVIASE BRIEF No. 223
TWEEDE BEAD - PAGINA 1
HIER THUIS heb ik m'n werkkamer op
de tweede verdieping. Gewoonlijk
lit ik net als de klompenmakers met
»'n rug naar het raam om van het licht
loveel mogelijk te profiteren. De kamer is
vlak boven de „oprijlaan" (ala ik dat grote
woord zou mogen gebruiken voor de twee
verwaarloosde betonnen banen, die naar
de garage leiden) en zodoende heb ik, als
ik omkijk, een voortdurend overzicht over
de komende en gaande man. En wanneer
er dah een auto voor de deur stilhoudt
en er klapt een portier dicht, ktik ik uit
gewoonte direct om. Heel dikwijls doe lk
dat voor niets, want allerlei Bataviase
garages gebruiken de Nassauboulevard om
er auto's, die onder handen zUn geweest,
proef te rijden met druk gebruik van ge
reviseerde remmen. Tientallen malen per
dag gieren vier autobanden over de bou
levard vlak voor m'n huis en komt een
wagen met een achok tot stilstand. Wan
neer ik dan belangstellend omkUk, wie er
eventueel op bezoek zou kunnen komen,
blijkt, dat er alleen maar weer een proef
rit wordt gehouden.
Maar toen het van de week weer zo
liep. dat er een auto remmenknarsend
voor m'n „oprit" stil hield, een portier
dichtsloeg en ik omkeek, zag lk „B.P.M."
en toen wist lk het al: Slmon Laugeman.
In burger en daardoor niet direct te her
kennen. want Slmon behoort als B.O.S.
(brandstoffen, oliën en smeerartikelen)-
officier ln de rang van le luitenant in
uniform rond te lopen. Dat doet-ie ook in
zijn territorium Zuid-Sumatra. maar ln
Batavia laat hij dat maar achterwege.
Simon komt geregeld in Batavia voor
besprekingen met zijn hoofdkantoor, maar
meestal verlopen er toch vele maanden
tussen de korte bezoeken. Zo ia het ook
nu gegaan. Het was lang voor m'n ver
trek naar Nederland, dat ik Simon voor
het laatst zag. Intussen ls er heel veel ge
beurd en staan we in Batavia nog maar
enkele weken voor de overdracht van de
Nederlandse souvereiniteit.
Prettig contact met
nieuwe autoriteiten
Het was juist daarom zo prettig om eens
tven met Simon te kunnen praten, omdat
hij uit zo'n heel andere streek van de
archipel komt en verder rondwandelt in
een kring (de olie), waar men zich van de
politieke ontwikkelingen eigenlijk maar
trg weinig behoeft aan te trekken. De
redenering is nogal simpel: de nieuwe
regering kan de olie toch niet zelf uit de
grond halen. Daarom hebben de bestaande
hbndelsorganisaties nog precies dezelfde
taak en als zij met de nieuwe regeerders
nu maar goed kunnen opschieten, veran
dert er principieel niet veel. In oliekrin
gen is men dus niet zo bezorgd over de
gang van zaken, als b v. In ambtelijke krin
gen in Batavia. En ook om die reden, was
het wel erg verfrissend om eens even
met Simon te praten.
Ach, hij doet daar op de normale ma
nier z'n werk. Er ls echter een nieuw ele
ment in Zuid-Surnqtra in dit werk ge-
kpmen. Het onder de Nederlandse troepen
itaande territorium wordt door terug
trekkingen natuurlijk van dag tot dag
|kleiner. maar dat verandert niet veel aan
Simons besognes, want hij moet nu ook
voor de Indonesische troepen d.w.z.
de T.N.I. die het handhaven van rust
en orde van de Nederlanders overnemen,
de voorziening van brandstoffen, oliën en
imeerartlkelen regelen, al naar gelang de
grootte van hun wagenpark. Uit de aard
van dit werk. heeft Simon veelvuldig con
tact met Indonesische civiele en militaire
autoriteiten en volgens hem „loopt het
daar allemaal wel in Zuid-Sumatra". Zijn
persoonlijke contacten met de Indonesi-
iche officieren zijn bUzonder aangenaam
en hij vertelde me aardige staaltjes van
Indonesisch-Nederlandse samenwerking en
goede sfeer, waarvan er ook op Java de
laatste weken vele vallen waar te nemen,
een omstandigheid die nogal tot vreugde
itemt.
Spoedig naar Gouda
Simon gaat oyer een maand of twee met
verlof. Precies is die termUn natuurlijk
nooit te stellen, maar als alles meeloopt
ls hij toch over op z'n laatst een maand
of drie wel in Gouda. Dan gaat-ie rustig
van z'n verlof genieten. Hij zal vermoede
lijk doen. wat vele andere Nederlanders
in dezelfde omstandigheden zullen doen;
de zaak eens van een afstand bekijken.
U kenl het wel: de kat en de boom. Maar
als het ook maar éven ln Indonesië lukt
en er is grond voor de verwachting, dat
het inderdaad „wel allemaal zal lopen"
(niet alleen ln Zuid-Sumatra. maar in heel
Indonesië dan gaat Simon toch na om
mekomst van zijn verlof naar dit land te
rug. waar hem als geëmployeerde in de
olie een goed bestaan wacht en een toe
komst. Dus waarom niet, kunnen we
terug vragen. Simon heeft z'n hart nu
eenmaal aan dit land gegeven en als men
gevoel voor natuurschoon heeft, is dat
misschien onvermUdelijk. nog afgezien van
alle andere dingen, die hier nu eenmaal
aan de Hollander trekken en waarvan de
veel betere materiële omstandigheden ze
ker niet de minst belangrijke zijn. De
vraag is natuurlijk wel. of die materiële
omstandigheden in de toekomst even gun
stig zullen blijven, maar dat is dan de
risico-factor, die iedereen hier moet ne
men (en dan niet weglopen) of niet moet
nemen (en dan beter met het eerste vlieg
tuig naar het moederland kan gaan).
Nu ik zo betrekkelijk pas uit Gouda
Huisvrouwen vierden
Kerstfeest
De leden van de afdeling Gouda van
de Ned. Vereniging van Huisvrouwen
hebben gistermiddag teaamen Kerstfeest
gevierd. Zij hadden daarvoor een zaal van
„Het Blauwe Kruis" met groen en bran
dende kaarsen in overeenstemming ge
bracht met de sfeer van het feest.
De huisvrouwen schijnen er behoefte
aan te hebben het Kerstfeest gezamenlijk
te vieren, was de conclusie, die de voor-
sitster, mevr. J. C. C. Jonker-v. d. Tor-
«n, In haar welkomstwoord trok uit de
grote opkomst.
Alle leden hebben hun steentje bijge
dragen om deze prettig te doen verlopen.
Nadat de dames het bondslied en enige
Kerstliederen hadden gezongen droeg
mevr. M. StUkel—Zuydam stemmige ge
dichten voor. Nadat de huisvrouwen had
den genoten van xelf-gebakken heerlijk
heden las mevr. B. J. P. v. d. Torren-
de Vooys het verhaal „Het Kerstekind"
v»n Stijn Streuvele voor. De rest van de
middag hebben de dame» gezellig door-
febracht.
was teruggekeerd (nauweiyks een maand
geleden) hebben we natuurlijk in den
brede over de stad en de stedelingen ge
praat. Simon vertelde me nog, dat er een
andere Gouwenaar by de B.P.M. zit, n.l.
als arts in Batavia. Dat is Jan Becking.
Ik moet de Beckings dezer dagen eeps
gaan bezoeken. Dat is prettig. Je kunt
ook nog eens voor je plezier naar een
dokter gaaii.
Ik heb Simon maar niet al te veel van
Gouda verteld. Tenslotte komt hij er over
een maand of wat zelf en ik heb alls
verrassingen derhalve maar voor hem in
petto gehouden.
JAN BOUWER
Een nieuwe klant
Met de Haagse Drinkwaterleiding is
overeenstemming bereikt, dat de ge
meente-lichtfabrieken te Gouda elec-
trisóhe energie zullen leveren voor de
bouw van toet pompstation te Bergambacht
ten behoeve van de watervoorziening van
Den Haag. Deze levering zal 1 Februari
een aanvang nemen. Er is verder voors
hand» een regeling geaccordeerd voor de
levering van stroom na de ingebruikstel
ling van het pompstation. Voor de aan
sluiting van het pompstation op het elec-
triciteltsnet zijn enige voorzieningen
nodig, waarvoor B. en W. de raad een
crediet vragen van 24.000. Zij wijzen er
in hun voorstel op, dat het hier een grote
afnemer betreft, welke vooral in de vol
gende fase een zeer belangrijke klant kan
worden.
Met verlof naar Hollandhet schip ligt klaar.
4
„ATIJN STUDIEREIS naar de Verenigde
•"-'-Staten heeft me geleerd, dat de
Nederlandse steenfabricage bij de Ameri
kaanse industrie ver ten achter is", ver
telt de directeur van het Keramisch In
stituut voor toegepast natuurwetenschap
pelijk onderzoek te Gouda, dr ir M. J.
Singer, die binnen het kader van het
Europees herstelprogramma en onder
goedkeuring van de Nederlandse regering
zes weken ln Amerika heeft vertoefd om
de Amerikaanse methoden in de kera
mische Industrie te bestuderen en te on
derzoeken in hoeverre die in Nederland
kunnen worden toegepast. Hij heeft daar
voor in de staten New Yoric. Illinois. In
diana, Ohio, Pensylvanië en Noord Caro
lina zéér vele fabrieken bezocht ett in
gesprekken met industriëlen en weten
schapsmensen zich op de hoogte gesteld
van de economische en sociale toestanden
in het bedrijfsleven en van de wijze, waar
op de industrie de resultaten van het
wetenschappelijk onderzoek toepast. Daar
voor heeft hy. samen met de heer A.
Goedewaagen. een der directeuren van de
N.V. Goedewaagens Kon. Hollandse Pijpen
en Aardewerkfabrieken, in Amerika een
vliegtocht van tienduizend kilometer ge
maakt.
Dr Singer stelde voorop het grote belang
van een bezoek van Nederlandse indus
triëlen en wetenschapsmensen aan Ame
rika. waartoe dank zij het Marshall-plan
de mogelijkheid bestaat. „Het is jammer
dat van deze gelegenheid niet meer ge
bruik wordt gemaakt, zegt hij. want het
is van onschatbare betekenis een idee te
hebben van hetgeen de Amerikaanse In
dustrie presteert en van de wijze, waarop
dit niveau wordt bereikt. Er bestaat in
Europa te weinig belangstelling voor deze
zaken; dat beseft men ook ln Amerika,
waar velen tegenover dr Singer hun ver
wondering uitspraken, dat de gelegenheid
tot nauwer contact zo weinig wordt aan
gegrepen.
„Het gaat er immers om de bronnen van
de Amerikaanse welvaart te onderzoeken",
zegt dr Singer, „die te kennen, is voor het
herstel van de Europese welvaart van het
grootste belang". Want Amerika is in zijn
Industriële en technische ontwikkeling
Europa ver vooruit. Dat kon geschieden,
omdat de problemen van landbouw en
industrie leven in het gehele volk. Het
Amerikaanse volk is „technisch-minded",
zo drukte dr Singer het uit. bet heeft
belangstelling voor de productie en het
verdiept zich in de methoden om haar te
vergroten. Maar wat mU daarbij ln het
bijzonder trof. is de grote omvang van het
researchwerk, waarin de Amerikaanse
industrie een belangrijk percentage van
haar omzet steekt. Deze beide factoren
kan men gevoeglijk beschouwen als de
geheimen der Amerikaanse welvaart.
Samenwerking noodzakelijk
Op zijn onderzoekingsterrein, de grof-
keramisohe industrie, trof dr Singer de
effciente exploitatie van de grondstoffen.
Natuurlijk is de grondstoffensituatie gun
stiger in Amerika dan in ons land. maar
de achterstand van de Nederlandse indus
trie bij die in de Verenigde Staten vindt
z'n oorzaak voornamelijk in de ver door
gevoerde mechanisatie en in nieuwe
methoden, die weliswaar zeker niet klak
keloos kunnen worden overgenomen, maar
toch wel aan de Nederlandse toestanden
kunnen worden aangepast. Naast deze
meer efficiente productie 1b er een pro
gramma voor vijf jaren om het verbruik
te stimuleren.
Wat in het bijzonder opvalt ls de open
concurrentie tussen de fabrieken. Elke
fabriek weet. wat de ander doet. Er zijn
geen fabrieksgeheimen, integendeel er s
de geest van samenwerking, waarin de
problemen en nieuwe methoden worden
besproken. Want met elkaar stellen de
industriëlen zich ten doel de productie
beter te maken. De bekwaamste en beste
wint de strijd met gebruik van de mid
delen die de techniek en de economie hem
verschaffen. In Nederland bestaat die
samenwerking niet. Daar wordt hetge
bruik van nieuwe methoden bemoeilllxt
door een concurrentiestrUd met prys-
onderbiedingen en trucjes, die samenwer
king vrijwel onmogelijk maken.
Belangrijk in de Amerikaanse Industrie
•is ook de innige samenwerking tussen de
bedrijfsleiding en de geëmployeerden. Dr
Singer illustreerde dat door te vertellen,
dat het in een Amerikaanse steenfabrie*
de gewoonte is. dat arbeiders en bedrijfs
leiding elkaar bij de voornamen noemen.
Stelt men daartegenover de Nederlands»
steenfabriek, dan blijkt er een grote af
stand te bestaan tussen de industrieel en
de arbeider.
Inkomen naar prestatie
Het kenmerk van het sociaal-econo
mische leven in de Amerikaanse industrie
ia jiet feit. dat iedereen verdient naar zijn
•restatie. Het inkomen van de arbeider
ls overeenkomstig zijn aandeel in de pro
ductie. Het geld is daardoor een waarde
meter van de prestatie geworden, waarbij
een ieder in de steenfabrieken zich neer
legt. zoal» het uitblijven van stakingen
bewijst. Want iedereen, die een redelijke
prestatie levert, verdient genoeg. Dat is
de reden, dat de bevolking is doordrongen
van het gevoel van bestaanszekerheid, een
besef, dat omgekeerd de prestatie weer
ten goede komt. Opjaagsystemen bestaan
niet in de Amerikaanse steenfabriek. De
taak van elke arbeider is aangepast aan
zijn bekwaamheid. Vergroting van die be
kwaamheid en daardoor vergroting van
zijn prestatie zullen hem een groter in
komen geven. Dat schept een gezonde
concurrentie, die mede door een sterke
bedrijfsorganisatie de individuele arbeids
prestatie belangrijk hoger doet zijn, dan
waar ook. vertelt dr Singer. Men heeft
door deze efficiente productieorganisatie
in de grof-keramische industrie een veer
tig urige werkweek kunnen instellen,
waardoor er voor de arbeiders genoeg
gelegenheid is-zich verder te scholen en
tijd voor eigen bezigheden vrij te maken
Door al deze factoren (mechanisatie, be
drijfsorganisatie en loon-naar-prestatie)
kunnen 25 arbeiders op een 8-urige werk
dag 100.000 stenen fabriceren, terwijl in
Nederland voor dit quantum 100 tot 150
arbeiders nodig zijn.
Natuurlijk speelt daarbij in zeer belang
rijke mate de opleiding een rol. Men ziet
in dit opzicht, zegt dr Singer, dat Ame
rika ook hierin ons land en West Europa
ver vooruit is. Een van de voornaamste
oorzaken daarvan is de practische scho
ling van de studenten aan de universitei
ten. De theorie en de practijk gaan du|
hand ln hand. terwijl ln ons land aaw
practische scholing weinig wordt gedaan,
maar de theorie wordt aanbedeq,. De
vacantles zijn voor de studenten in
Amerika zeer lang. Zij duren doorgaans
vier maanden, in welke tijd de student
practisch werkzaam is en tevens het geld
verdient om zijn studie voor een geheel
Jaar te betalen.
De opleiding van de studenten zal daar
om in ons land. achtte dr Singer, meer
gericht moeten zijn op de industriële
ontwikkeling. Dat is noodzakelijk voor de
uitbreiding van de researoh-arbeid, zonder
welke verbetering en vooruitgang niet
mogelijk is. Daarop zullen de fabrieken
hier te lande zich gezamenlijk moeten toe
leggen. Voor de research zullen grotere
bedragen moeten worden uitgetrokken,
dan thans het geval is. In Amerika wordt
daaraan ongeveer 2'/»,/« van de totale om-
zetwaarde besteed, terwijl dit voor de
baksteenindustrie naar raming zelfs 4'/t
bedraagt. Dit doen van experimenten op
grote schaal ls een van de belangrijkste
gronden, waarop het streven naar bevor
dering van het economische leven op tech
nische basis zal moeien berusten, aldus
dr Singer.
T.m. u Dec. 2—8 en 8—10 nor Ulverplelni
Tentoonstelling woninginrichting stichting
„Goed wonen" (Zondags gesloten. Tweede
Kerstdag 12—5, Oudejaarsdag 2-8 uur).
17 Dec. 4 uur Kazernestraat 14: Jaarverga
dering Turnkring Gouda en omstreken.
17 Dec. I uur Kunstmin: Feestavond Goud
se H B S.-vereniging, cabaretvoorstelling van
„De Speeldoos
18 Dec. 10—2 en 4—8 uur Veemarktrestau-
rant: Tentoonstelling postduivenvereniging
„De Luchtbode".
18 en 24 Dec. 7 uur Remonstr. Kerk: Kerst
wij dingsdienst Vrijz. Prot. groepen, opvoe
ring Grote Kerstspel door V.C.J.C.
19 Dec. 8 uur Aula Museum Het Catharina
Gasthui;: Vergadering van de gemeenteraad.
19 Dec. 8 uur De Beursklok: Lezing Joh.
Niegeman en mej. N. Stoop over woning
inrichting ln kader tentoonstelling „Goed
wonen".
20 Dec. I uur Schouwburg Bioscoop: Alge
mene vergadering vpn aandeelhouders N.V.
Schouwburg Bioscoop.
20 Dec. 7.39 uur VrUe Evang. Gemeente:
Bijbellezing ds J. I. van Wljck.
20 Dec. I uur Central: Spelregelavond
Goudse Zwemclub.
21 Dec. 7.30 uur Veemarktrestaurant: Kerst
wijding Ned. Chr. Vrouwenbond.
21 Dec. 8 uur Westerkerk: Bethel-Kerst-
feest.
21 Dec. 8 uur Daniël: Bijbellezing Evan
gelisatie Gerei. Kerk.
21 Dec. 8 uur Reünie: Spreekbeurt ds J.
Börger voor Logosverband.
22 Dec. 7.45 uur Kazernestraat 14: Lezing
over de Bijbel door A. Poelman en P.
Douma.
22 Dec. 8 uur Veemarktrestaurant: Kerst
wij ka vond Ned. Herv. Gemeente,
22 Dec. 8 uur Nieuwe Schouwburg: Opvoe
ring „Een vreemd geval" door „De Come-
dianten" voor Goudse Toneelkring.
23 Dec. 8 uur De Kroon: Kaartavand
„Olympla"
24 Dec. 2.30 uur Museum Het Catharina
Gasthuis: Opening tentoonstelling werken
van George Breitner.
24 Dec. 8 uur veemarktrestaurant: Opening
nationale pluimvee-, konijnen- en postdui-
0p andermans kosten
nenhoudeireve
„Gouda en amsfcre-
Bioscopen
Schouwburg Bioscoop: Levensdrang (met
Linda Darnell en George Sanders).
Thalia Theater: De Zesdaagse (met Joe E.
Brown).
Reünie Bioscoop: De avonturen van
O'Flyrm (met D&uglaa Fairbanks Jr en He
le ne Carter).
Aanvang 3 "7 en 9.15 uur. Zondag 3 5, 7 en
9.13 uur.
Sport op Zondag
Zondagsdienst doktoren
Bij afwezigheid van de huisarts zijn van
Zaterdagmiddag 3 tot Zondagavond 12 uur te
consulteren de artsen dr Arn. Beek. Lange
- T. H. F.
3003).
Apothekersdienst
Steeds geopend des nachts alleen voor
recepten: Apotheek E. Grendel, alléén Lange
Tiendeweg 9.
drie nachten op reis
Een Goudse longen van Zeventien 1a»r
heeft drie dagen en bijna drie nachten
achtereen een reis door een groot deel
van Nederland gemaakt op andermans
kosten. Hij huurde daarvoor taxi's, die hij
niet betaalde, maakte grote nachtelijke
ritten, reed een gehuurde auto kapot,
ging in restaurants eten en presteerde dit
alles dank zij een grote fantasie, waarmede
hij z'n verhalen opdiste. Het resultaat van
deze escapades is, dat hij thans op het
politiebureau is ingesloten, terwijl in zijn
dossier onbetaalde rekeningen ten bedrage
van 1500 liggen.
Deze jongen, die bijrijder was op een
bestelwagen van een Goudse firma en
reeds bij vroegere gelegenheden blijk had
gegeven over een grote fantasie te be
schikken en bovendien een grote voor
liefde heeft voor autorijden, had Zater
dag jl. zijn weeksalaris van een kleine
25 ontvangen, maar aangezien hij geen
zin had dit aan zijn ouders af te geven,
stapte hij na de werktijd in de trein naar
Rotterdam, waar hij ronddoolde en in een
restaurant ging eten. Toen hij Rotterdam
had gezien, reisde hij naar Utrecht, waar
hij eveneens ergens ging eten. 's Avonds
laat kwam hij naar Gouda, waar hy aan
z'n ouders vertelde, dat hij had moeten
overwerken.
Daar hij wist. dat zijn vader op het
kantoor van de firma had geïnformeerd
naar de reden van de afwezigheid van zijn
zoon op Zaterdagmiddag, durfde hij Maan
dagmorgen niet naar z'n werk uit vrees,
dat zijn baas iets van z'n leugentje zou
zeggen. Hij is Maandagmorgen op pad
gegaan, liftte naar Rotterdam en reisde in
de middag op dezelfde wijze naar Utrecht,
en vervolgens weer naar Gouda, waar hij
bij 'n vriend 5 leende om in Utrecht te
kunnen eten. Met de laatste trein kwam
hij die Maandagavond weer uit Utrecht
in Gouda.
„Breng mij er even"
Doch toen durfde hy niet naar huis. Hij
ging naar een garagehouder en huurde
daar. zeggende dat hij wegens familie
omstandigheden onmiddellijk naar Utrecht
moest, een taxi. Hij liet zich naar een
klant van zijn firm&ain Utrecht rijden en
vroeg haar geld on# de taxi te betalen.
Toen zij daaT niet op inging, liet hy zich
naar Maarssen rijden om bij een andere
klant geld te vragen. Dat lukte hem ook
niet. Tegen de chauffeur zei hij: ik hoor
van de familie, dat ik noodzakelijk naar
Deventer moet doorrijden, breng mij er
even. De chauffeur ging daar echter niet
op ln, omdat hij eerst wel eens geld wilde
zien.
Zij zijn daarop weer naar Gouda ge
reden, waar de Jongen zich op de Wethou
der Venteweg liet afzetten. Als onder
pand gaf hij de chauffeur z'n horloge, dat
hij met Sinterklaas had gekregen, met de
als de constructie zo eenvoudig is als
van deze „vouwbootbrug", die gedurende
de tijd, dat de IJsselbrug in reparatie is,
de verbinding zal vormen tussen de Ooste
lijke en Westelijke helft van Oudewater.
Recept om zo'n brug in elkaar te zetten:
neem vier vouwboten. leg er langsliggers
op en daartussen rijdekpanelen. Klaar is
Kees.
Klaar waren in dit geval de dertig
pioniers uit de Koning Willem I kazeme
te 's Hertogjenbosch. die dat karweitje in
Oudewater keurig hebben opgeknapt. Iets
ten Zuiden van de oude brug voor het
Gasplein hebben zij -vier vouwboten (op
vouwbare. van triplex gemaakte boten
Aan de Hudson lipt een steenfabriek, die de echte Hollandse naam Engelbrecht
draagt. Daar geschiedt het laden van de dekschuiten mechanisch.
van het formaat „grote roeiboot", elk
droog 420, nat 450 kilogram wegend) naast
elkaar ln de IJssel gelegd, op de manier
van een normale schipbrug. Zij hebben
deze „onderbouw" gecompleteerd met
langsliggers en rijdekpanelen en zo een
brug geconstrueerd, die een vracht tot een
maximum gewicht van negen ton kan dra
gen.
Hen vrachtauto van de zuivelfabriek, die
beladen was met volle bussen melk. heeft
de brug „ingereden". Zolang het maar
geen zeer zware vrachtauto's of auto's met
aanhangwagens zijn, laat de brug alle ver
keer. van fietsers tot vrachtwagens onbe
wogen over fiaar rug glijden.
Voor de goede gang van zaken zorgen de
eerste week acht te Oudewater ingekwar
tierde pioniers, wier hulp uitstekend te
pas komt, ais bijvoorbeeld een paard zich
op de brug op glad ijs voelt en er dan
maar bij gaat zitten of als een schipper er
door wil. Want zelfs de scheepvaart kan
in beperkte mate doorgang vinden. De
pioniers varen met een reep eenvoudig de
.middenmoot" van de brug weg en het
schip kan passeren. Binnen tien minuten
rijdt het verkeer weer normaal erover.
Intussen kunnen de vijf werklui, die de
reparatie aan de oude brug verrichten
aan de bovenbouw was sinds de bouw in
1860 vrijwel niets gedaan ongestoord
hun gang gaan. Een bok heeft de balans,
de klap en de schoorpalen overgeheveld
naar een schip, dat deze onderdelen naar
het terrein zal varen, waar de herstelling
wordt uitgevoerd. Als er geen tegenslag
komt ta de vorm van vriezend weer zal
over zes weken te Oudewater weer de
oude brug liggen, maar met herstelde
kademuren, balans en schoorpalen en ver
nieuwde klap. Eenzelfde speciale „vouW-
bootbrugwagen", die het materiaal heeft
gebracht, zal dan de onderdelen van de
noódbrug weer komen halen.
WATERSTANDEN 17 DECEMBER
Keulen 0.94 0.03: Ruhrort —1.08 -0.01; Lo-
bith 8 95 -0.15; Nijmegen 0-75 -0.14; Arnhem
7.00 —0.09; Eefde 2.37 —0.12; Deventer 1.51
-0.12; Borgharen 40.41 +0.1*; Belfeld 11-11
+0.20; Grave 4 70 +0.06; Vreeswijk 0.33 -0.02;
Lith 0.27 -0.35.
belofte, dat hy later wel zou komen af
rekenen.
Hij ls toen naar hpt Sint Jozelpaviljoen
gegaan, waar hij aan een zuster vroeg
voor hem even een taxi te bellen, omdat
hij noodzakeiyk naar Alkmaar moe»t, om
te vertellen, dat de chauffeur van het
daar gevestigde filiaal van de firma, waar
bij hij in dienst was .in Gouda een ongeluk
had gekregen.
De taxi reed voor en bracht hem naar
Alkmaar, waar hij de vrouw van de depot,
houder uit haar bed belde, haar het onge
lijk, dat niet gebeurd was vertelde en zich
daarna weer naar Gouda liet rijden,
waarbij hij de chauffeur verzocht zijn
firma de rekening van de taxikosten te
sturen.
Auto kapotgereden
Dinsdagmorgen ging hij naar een andere
garagehouder om een auto te huren, om
dat hij, zoals hij vertelde, voor zUn zaak
éen grote reis moest maken. De garage
houder trapte er in en stelde een nieuwe
auto beschikbaar. Daarmede reed de
jonge fantast naar Utrecht, doch hij kreeg
bij Vianen pech. Hy liet zich naar Ze
venhuizen slepen, waar hij de wagen in
reparatie gaf en een flets leende om
naar Gouda te rijden. Het bleek dat de
motor van de „gehuurde" auto geheel
was vernield, hetgeen een schadepost van
900 betekent. De jongen die geen ry-
bewijs heeft, maar wel eens achter het
stuur had gezeten, had de gehele tocht
op de eerste versnelling gereden. De fiets
heeft hij onderweg in de berm langs de
rijksweg achtergelaten en is lopende naar
Gouda gegaan.
Diezelfde nacht maakte hij weer een rit
met een taxi. De taxiverhuurder was
weliswaar niet onmiddellijk bereid een
wagen met chauffeur beschikbaar te stel
len, maar toen de jongen even later terug
kwam met een briefje van de zaak, dat
hy, zoals achteraf bleek, valselijk had
ondertekend, terug kwgm, kreeg de jon
gen zijn taxi. Daarmede ging hy nu maar
liefst naar Heerlen, waar hij, zoals hU
de chauffeur had verteld, moest zijn om
een auto van het depot van zijn zaak naar
Alkmaar te brengen. Aangezien deze mis
sie op niets uitliep, omdat men de auto
in Heerlen niet wilde afgeven, ls de jon
gen met de chauffeur weer naar Gouda
gereden. De kosten werden weer op de
rekening van de Goudse firma geschreven.
Nadat hy Woensdag overdag nog had
rondgezworven, is hy 's avonds naar huia
gegaan, zyn ouders, die by de politie
Maandag aangifte hadden gedaan, dat hun
zoon was verdwenen, hebben hem Woens
dagnacht naar het politiebureau gebracht,
waar hij werd ingesloten.
Advertentie.
ZEISS DEPOT
steeds
prettig
Leverancier voor ALLE ziekenfondsen en
"Icieel aangesteld
en O.Fonds der
sinds 28 September
leverancier voor het
Ned Spoorwegen.
Geref. Kerken. Beroepen te Medemblik
A. J. Janssens, cand. te Ter Aard (Dr.).
Chr. Geref. Kerk. Beroepen te Elburg
ds J. C. van Ravenswaaij te Zaamslag.
Vanwege de minister van Justitie is bU
de ambtenaar van de burgerlijke stand
der gemeente, waar de vermiste laatste
lijk woonachtig was. aangifte gedaan van
het overlijden van de* volgende vermiste
personen: Seima Samda Hammei, geboren
8 December 1909 te Neufreist, gehuwd
met H. Leaser;
Max Katz, geboren 14 Maart 1892 te
Cuxtoaven (Duitsland);
Grete Lang, geboren 29 Januari 1907 te
Eger (Oostenrijk), gehuwd met F. C. Hor-
witz;
Alice May. geboren 10 Februari 1904 te
Bochum (Duitsland), gehuwd met F. Mohr;
Israël Pierot, geboren 10 September 1888
te Rotterdam;
Francina Polak, geboren 18 Februari 1884
te Rotterdam, gehuwd met I. Pierot;
Rebecca Pierot, geboren 24 Januari 1925
te Gouda;
Anmetta Seijffers, geboren 21 December
1927 te Gouda;
Rozetta Seijffers, geboren 22 October
1934 te Gouda;
Salomon Seijffers. geboren 12 Juni 1929
te Gouda; alien woonachtig te Gouda en
overleden op 28 Mei 1943 te Sobibor
(Polen).
Sander Lazarus Sanders, geboren 17 Fe
bruari 1887 te Gouda, woomachtig te Am
sterdam. overleden op 28 Mei 1943 te So
bibor;
Eva Mossel, geboren 7 April 1883 te
Gouda, woonachtig te Amsterdam, ge
huwd «net S. Metzelaar. overleden 28 Mei
1943 te Sobibor.
Verhuizingen binnen
de gemeente
J. J. Bruijnis, v. Groeneweg 65 n. Gouwe
IK). 205; S. van der Bij. V. Achter de Vis
markt 76 n. C. Huygensstraat 74; H. Buite
laar, v. Groeneweg 68 n. Kuiperstraat 15;
M. P. Heus, v. Winterdijk 6 n. Groeneweg
no. 31; mevr. C. Kempers, v. C-r. v. Blois-
straat 7 n. Tollensstraat 1; mevr. W. C.
KosterSommeling. v. IJssellaan 32 n.
IJasellaan 96; M. W. van Pomeren, v. Gr.
v. Bloisetraat 91 n. Nieuwe Haven 296; T.
M. W. van Pomeren. v. Gr. v. Blpisstraat
no. 91 n. Herenstraat 20; mevr. B. Riet
veld. v. IJssellaan 75 n. van der Palm
straat 35; J. A. Sas. v. Zoutmanstraat 42 n.
Vest 66; D. de Boer (3 pers.), v. Crabeth-
straat 51 n. Da Costakade 112; H. C. van
Haaren (3 pers.), v. Nieuwe Haven 104 n.
Vrouwevestesteeg 2; H. Jansen (3 pers.), v.
Krugerlaan 67 n. Da Costakade 116; mevr.
M. Kaptein—de Vlieg (2 pers.), v. Nieuwe
Haven 332 n. Scheltemastraat 22; A. P.
Kempers (3 pers.), v. Wilhelmlnastraat 41
n. Boomgaardstraat 12; J. J. Lambalgen (3
pers.), v. J. P. Heyestraat 10 n. Da Costa
kade 108; N. H. van Schelven (4 pers.), v.
Gouwe 71 n. Da Costakade 120; J. Smit (5
pers.), v. Gouwe 236 n. Gouwe 195; mevr.
L. L. Spruit (3 pers.), v. Scheltemastraat
no. 22 n. Nieuwe Haven 332; A. Verboom
(4 pers.), v. Jan Philipsweg 41 n. Jan Phd-
Upsweg 10; mevr. C. C. C. Wevers (4 pers.),
v. Burgvlletkade 69 n. Karnemelkeloot 197.
Puzzle-winnaars
Het raqdsel van de dubbele wooi ie
zou een schrijver of schrijfster van detec
tive verhalen de magische kruiswoord-
puzzle van vorige week kunnen noemen.
Tweemaal kwam hetzelfde woord voor en
dat hielp de puzzelaars op weg. want op
deze wijze had men al spoedig een aantal
letters op het bord. die het verder zoeken
vergemakkelijkten. De winnaars zijn:
Prijs van 5,—: C. Revet. Eerste Kade
35 te Gouda;
prijzen van 2,50: J. Verschut. Joubert-
straat 198 te Gouda en J. C. Schouten,
Donkere Gaard te Oudewater.
De prijzen kunnen aan ons bureau Markt
31 worden afgehaald of worden op verzoek
toegezonden.