FW
AMBTENAREN LEEFDEN TE DUUR
Gemeubileerde flats - soms met
volledige bediening
Goed leven op Rijkskosten
Weinig personeel bekwame
leiding uitstekend werk
ONZE KOOPVAARDIJVLOOT IN DE
OORLOG GOED GEEXPLOITEERD
Beschuldigingen ongegrond
gebleken
„In Zuid-Sumatra loopt het
allemaal wel"
Keramische industrie moet
meer aan research doen
Jeugdig fantast met een
hobby voor taxi's
Brug gebouwd in Oudewater
van vouwboten
Z^PÊR
Regeringsbeleid 1940-1945 in Londen
LEVENSPEIL BLEEF
„VRIJ HOOG"
V aderlandslief de
Te royale hand
HET G01ID WAS WEG
Maar lees nu ook dit!
In menig opzicht
waardering
Flink initiatief
EEN FANTAST
Simon Laugeman
komt met verlof
In gesprek met dr Singer
Nederlandse steenfabricage bij Amerikaanse
industrie ver ten achtern
at <ry
AAR.
ANNEER.
Op andermans kosten
drie nachten op reis
En 't is een sterke
bovendien
Overleden te Sobibor
EERSTE BLAD - PAGINA 2
IRDAG 17 DECEMBER 1949.
(Van onze paflementaire redacteur)
Blijkens het heden gepubliceerde derde deel van het verslag van de parle
mentaire enquête-commissie hebben de uitgaven van de Nederlandse regering
in Londen gedurende de oorlogsjaren in totaal 769 millioen bedragen. Het
overgrote deel daarvan, ruim 80%, is nuttip besteed voor militaire uitgaven en
op de wijze van besteding tpt het najaar van 1944 heeft de commissie niet veel
aan te merkcti. Pas na de invasie met het optreden van het Militair Gezag is
het minder goed gegaan.
In het algemeen echter zijn van Mei 1940 tot het najaar van 1944 de uitgaven
van het departement van Oorlog en Marine met een aanvaardbare mate ran
overleg geschied. Met betrekking tot de overige uitgaven echter heeft de com
missie critiek op de hoogte van de salarissen, verblijfsvergoedingen en duurte-
toeslagen van de ministers en ambtenaren, be eerste zes weken waren deze
zeer hoog, hetgeen in zeker opzicht te verontschuldigen is. Dit standpunt meent
de commissie niet te kunnen innemen ten aanzien van de met ingang van 14 Juli
1940 in werking getreden regeling der dagelijkse verblijfsvergoedingen, die ge
golden heeft tot 1 Juli 1942.
De compiissie is tot het inzicht gekomen dat de door de ministers en ambte
naren tot 1 Juli 1942 genoten verblijfsvergoedingen, tezamen met een gedeelte
der bezoldigingen, hen in staat* stelden tot het leven op een niveau, dat aan
merkelijk uitging boven dat, hetwelk zij vóór 10 Mei 1940 in Nederland gewend
waren. Een aantal gmbtenaren nam intrek in gemeubileerde flats, soms met vol
ledige bediening, meermalen bestaande uit zitkamer enslaapkamer, of zit-
slaapkamer, badkamer en kitchenette. Sommigen huurden dezê accommodatie
bovendien zelfs in dure districten van Londen.
De commissie concludeert, dat de bedragen der van 14 Juli 1940 tot 1 Juli
1942 toegekende verblijfsvergoedingen de betreffende ambtenaren in staat
stelden tot het leven op een peil, dat niet in overeenstemming was met de
geboden zuinigheid en de noden van hen, die in het bezette gebied moesten
leven, zodat zij zich verplicht acht uit te spreken, dat deze regeling voor de
verblijfsvergoedingen te royaal is opgezet.
TIJDENS EN KORT NA de
oorlogsdagen van Mei 1940 was
een belangrijk gedeelte van de Kon.
Ned. Marine in Engeland aange
komen. Het bleek noodzakelijk uit
te zien naar geschikte kantoor
ruimte. De heer Furstner. bevel
hebber der Nederlandse zeestrijd-
krachten. schakelde daarvoor in de
heer' Grootenhuis. een te Londen
wonende Nederlandse zakenman.
Deze trad in onderhandeling met de
heren Brenninkmeyer. De vijfde
verdieping van het gebouw hunner
firma. Hereford House genaamd,
dat te Londen gelegen is in Oxford
Street, stond leeg. De Engelse
regering, met name de B.B.C., had
reeds gepoogd deze leegstaande ver
dieping als kantoorruimte in beslag
te nemen.
Aangezien de heren Brenninkmeyer
er uit vaderlandsliefde de voorkeur
aan gaven deze ruimte af te staan
aan een Nederlandse regerings
instantie. vond de heer Grootenhnis
deze heren bereid de gehele vfjfde
verdieping van Hereford House
met uitstekende kantoorruimte te
verhuren aan de Nederlandse
Marine voor één pond sterling j>er
Jaar! Dat is dus gratis. Men heeft
enige tUd later de vierde ver
dieping voor eveneens één pond
aterUng per Jaar er by gehuurd.
Dese overeenkomst Is gedurende de
gehele -periode van het verbiyf te
Londen bestendigd.
De parlementaire commissie meent,
dat hier de plaats is om haar waar
dering uit te spreken voor de vrij
gevige wijze waarop de heren
Brenninkmeyer in de behoefte aan
hulsvesting van da Marino hebben
voorzien.
Ter vergoelijking van de vrij luxueuze
levenswijze is wel aangevoerd, dat de
vsak veel en verantwoordelijk werk ver
richtende ambtenaren verkeerden in een
voqr hen vreemde omgeving, buiten ge
zinsverband; zij kwamen er daardoor too
zich wat vlugger aan te passen aan de
vlottere sfeer en de wat luchtiger wijze
van leven, die te Londen onder invloed
van de oorlog en de bombardementen
waren ontstaan. De commissie kan aan
deze argumentatie geen al te grote waarde
tbekennen, mede omdat een deel der
ambtenaren zich aan de werking van deze
invloeden wist te onttrekken. De com
missie meent dan ook, dat een aantal
ambtenaren niet geleefd heeft op een
wijze, die tot uitdrukking bracht, dat in
verband met de moeilijke toestand der
financiën van het koninkrijk de grootst
mogelijke soberheid geboden was.
Na 1 Juli 1942 werden duurte toeslagen
Ingevoerd in plaats van verblijfsver
goedingen. maar omdat gestreefd was naar
het behouden van een levenspeil in het
kader van hetgeen gebruikelijk geworden
was, bleef het niveau vrij hoog. Erkend
kan worden, dat in de latere jaren door
de stijging van het prijspeil de geconsta
teerde discongruentie geringer Werd.
De commissie maakt er op attent, dat
het financieel niet aoveel te betekenen
heeft gehad wat aan salarissen en duurte-
toeslagen is uitbetaald (nog geen van
de totale uitgaven) en wat daarvan in
eigenlUke zin „teveel" is uitbetaald, is
niet veel.
Naar het oordeel van de commissie is
•chter het feit. dat sommige ambtenaren
na terugkomst in Nederland niet in staat
bleken uit de gereserveerde en de door
hen bespaarde gelden de gedurende de
oorlogsjarer door hét gezin gemaakte
schulden ter volle te voldoen, niet In de
eerste aanleg toe te schrijven aan de ver
vanging van de verblijfsvergoedingen door
duurtebijslagen. Meer heeft daartoe bijge
dragen. dat die ambtenaren. In weerwil
vai^ de ingetreden stijging van de kosten
van levensonderhoud, getracht hebben
vast te houden aan de wijze van leven,
die zij zich hadden eigen gemaakt en die
zij slechts konden handhaven door minder
te sparen don wenselijk was.
Voor de financiële contróle op de uit
gaven door de Buitengewone Algemene
Rekenkamer heeft de parlementaire
enquête-commissie grote lof. in het
bijzónder voor de arbeid van haar voor
zitter. mr dr A. A. van Rhijn. Over het
algemeen bestond gedurende de oorlogs
jaren een neiging minder voorzichtig om
te gaan met 's lands gelden. Deze neiging
heeft evenwel naar het oordeel der com
missie stellig de remmende werking
ondervonden van de arbpid der Buiten
gewone Algemene Rekenkamer, terwijl
de critiek ln haar Verslagen, die leder
half Jaar werden uitgebracht, zonder
twijfel ook te ruime uitgaven heeft voor
komen Helaas konden deze halfjaarlijkse
verslagen niet in Vrij Nederland worden
gepubliceerd, omdat Vrij Nederland ook
bulten Engeland werd gelezen en de
vijand daardoor teveel op de hoogte zou
kunnen zijn gekomen.
De parlementaire enquête-commissie Is
niet terreden over de royale hand. waar
mee de vergoedingen voor het gebruik
van auto's aan ministers en secretarissen-
generaal in Londen s(Jn toegekend. Het ia
de commissie gebleken, dat de regeling,
die daarvoor 1 November 1941 tot stand
kwam, reeds direct van de z(jde der
Buitengewone Algemene Rekenkamer
critiek ontmoette.
De commissie acht deze critiek gerecht
vaardigd. De bedragen, die voor de ver
schillende vergoedingen oorspronkelijk
waren vastgesteld, zijn eerst na herhaald
aandringen van de Buitengewone Alge
mene Rekenkamer verlaagd zodat deze
tarieven geruime tijd hebben gegolden.
Ten aanzien van de vergoeding per mijl,
Indien voor dienstreizen gebruik werd
gemaakt van eigen auto's, heeft het zelfs
tot 1 November 1942 geduurd voor een
meer verantwoorde regeling tot stand
kwam
De commissie klaagt ook over de hoge
bijzondere toelagen, die aan drie marine
officier»!» zijn toegekend, waaraan pas na
critiek van de Buitengewone Algemene
Rekenkamer ten dele een einde is gemaakt.
De commissie heeft ook critiek op het
feit. dat marine-officieren in een landhuis
buiten Londen, dat gehuurd was ala
evacuatie-oord, gingen wonen op rijks
kosten. Aonvankeljjk betaalde men de huur
gezamenlijk, maar toen door het vertrek
van vier bewoners de last voor de over-
biyvenden te zwaar werd. zette een hun
ner. die Inmiddels minister van marine
was geworden, de huur op rijksrekening.
Onder drang van de critiek van de Reken
kamer heeft de minister van Marine na
s|]n onjuiste gedragslijn
sea maanden
laten varen.
Ook het aanhouden van bedienden in dit
landhuis op 's lands kosten acht de com
missie in verband met de geboden zuinig
heid niet op zijn plaats.
De commissie, die voorts niet te best
te spreken is over het gezantschap te
Madrid, vefmeldt voorts onregelmatig
heden bij de hoge uitgaven van de uit
Indonesië .naar Australië uitgeweken
Nederlanders. In totaal is in Australië 77
millioen uitgegeven, waarvan het meren
deel Voor militaire uitgaven. Er is niet de
nodige soberheid betracht.
Met de betrekking tot de bewering als
zou de destijds ln Australië ontstane anti-
Nederlandse stemming In de hand zijn
gewerkt door een ln oorlogstijd niet ge
motiveerde royale levenswijze der Neder
lands-Indische autoriteiten en door een
overdadig gebruik van auto's en benzine,
acht de commissie de mogelijkheid echter
niet uitgesloten, dpt deze bewering enigs
zins overdreven is. Dit neemt echter niet
weg. dat de commissie op bepaalde onder
delen van het gevoerde financiële beleid
ernstige critiek heeft.
Lof verdient na*r de mening der Com
missie de wljse, waarop een vordering der
Auatrallache regering is behandeld. Dat
de vordering van 29 millioen Australische
ponden tot S'/i millioen I* teruggebracht,
mag ongetwijfeld een verheugend resultaat
worden genoemd.
In een ander hoofdstuk spreekt de
commissie haar waardering uit voor de
snelle wijze, w*arop na de bevrijding van
regeringswege een aanvang is gemaakt
met het treffen van maatregelen ter be-r
vordering vón het herstel van de voedsel
voorziening en het economische leven.
Toen op 19 Mei 1949 Nederland in
oorlog geraakte, was het grootste gedeelte
van de goudvoorraad van de Nederland-
sche Bank. alsmede al het goud van bet
Nederlandse Egalisatiefonds, met een ge
wicht van 52.121 kilo, reeds in veiligheid
in het buitenland, met name in de Ver.
Staten. Engeland en Zuid-Afrika. En dit
gond. met een totale waarde van 897
millioen, li de voornaamste bton geweest,
waaruit de Nederlandse regermg ln Lonr
den vooitde oorlogvoering tegen Duitsland
heeft kunnen putten. ZU heeft goud ver
kocht voor een waarde van ongeveer
599 millioen. terwijl de totale uitgaven
In Londen J89 millioen hebben be
dragen, waarvan ruim Sf/t militaire uit
gaven.
Reeds in het najaar van 1938 Is "met
de verzending van het goud van de
Nederlandsche Bank begonnen, zodat
ruim 80' in veiligheid was toen de Duit-
seis ons land binnenvielen. Voor een
waarde van ruim 200 millioen is hun
in handen gevallen.
De verscheping van goud was niet een
voudig, omdat assuradeuren niet bereid
waren meer dan 15 millioen aan goud
op êén schip te verzekeren. Niettemin
ngm de goudverplaatsing al spoedig zulke
afmetingen aan dat de Nederlandsche
Bank verzocht haar te ontheffen van de
verplichting wekelijks bekend te maken
hoeveel goud zich ln het buitenland be
vond. 28 November 1938 werd deze ver
plichting opgeheven. Op 31 Maart 1940.
toen de goudvoorraad een waarde had van
1235 millioen. bevond zich vooi* een
waarde van 750 millioen in het buiten
land. Dat was bijna 70*van d> totale*
voorraad. Op 10 Mei 1940 is de rest van
de goudvoorraad in kluizen van de Neder
landsche Bank te Amsterdam nog naar
Engeland gevoerd.
In de kluizen van de Bijbank te Rotter
dam lag nog een aanzienlijke voorraad
goud. waarvan het noqit tot export wès
gekomen als gevolg van de neutraliteits
politiek van de regering; In Mei 1940 ls
nog gepoogd deze voorraad te transpor
teren. 'Het gebouw lag toen al onder vuur.
Met behulp van de mariniers gelukte het
echter een hoeveelheid goud ter waarde
van 22 millioen aan boord te brengen
van de loodsboot- 19. Deze boot zou dit
goud vervoeren naar Twee Engelse tor
pedojagers. die aan de monding van de
NieuWe Waterweg lagen. De loodsboot
ls echter ln aanraking gekomen met een
magnetische mijn en gezonken. Gedurende'
de bezettingstijd hebben de Duitsers
daarypn een hoéveelheid ter waarde van
19 i 20 millioen geborgen. Van de 110
baren, die door de Duitsers niet zijn op
gevist. is na de bevrijding het grootste
deel boven water gebracht.
(Van ons parlementaire redacteur)
Er bestaat in deze t(jd dikwijls aan
leiding tot gerechtvaardigde critiek.
nuttige critiek. omdat deze zuiverend
kan werken. Maar het gevaar bestaat
ook, dat door het tevéél nadruk leggen
op die gerechtvaardigde aritiek. men
er pleizier in gaat scheppen en de
critiek op het volk als geheel ont
moedigend werkt, omdat „het goede"
er dqor in de hoek wordt gedrukt en
men déér geen oog meer voor heeft.
Ook de parlementaire enquête-com
missie geeft uiting aan dese vrees,
omdat by haar diepgaand onderzoek
uiteraard het accent meer op de
critiek komt te liggen, terwijl er toch
ook reden Is voor lof. Aan vrijwillige
inkomstenbelasting van Nederlanders
in den vreemde heeft de regering in
totaal ruim 299.009 pond sterling ont
vangen. Er sijn. blijkens de verhoren,
ook vele Nederlanders In den vreemde
geweest, die hun .diensten gratis heb
ben verleend of- eigener beweging ver
zochten hun verblijfsvergoeding te
verlagen. En de parlementaire enquête
commissie beeft slechts waardering
voor de werkzaamheden van het
Nederlandze Voedselaankoopbnreau
onder leiding van de Rotterdammer
O. van 8tolk.
In haar conclusie schrijft de commissie,
dat alle getuigen blijk hebben gegeven
van hun waardering voor de goedé organi
satie Van dit aankooporgaan en voor de
onder leiding van de heer v. Stblk bereikte
resultaten.
De heer v. Rhijn. destijds voorzitter der
buitengewoqe Algemene. Rekenkamer,
deelde aan de commissie mede. dót naar
zijfi mening de heer y. Sfolk met een
klein personeel zijn taak.met grote be
kwaamheid heeft verricht. Hij zei diep
respect te hebben voor het uitstekende
commerciële inzicht, dat deze hierbij
heeft getoond <»n voor de gehele organi
satorische opzet van het gëVoerde aan
koopbeleid. Ook de heer Keller, dp
accountant-generaal der Nederlandse
regeridg, deelde mede. dat hij een uit
stekende Indruk had van het financiële en
commerciële beleid van de heer v. Stolk.
Narfr zijn mening heeft de heer v. Stolk.
gezien het zeer moeilijke beheer waarbij
voor een onbepaald aantal jaren belang
rijke hoeveelheden aan bederf onderhevige
18 Decembef 1947 werd in het Dam-
plantsoen te Amsterdam het voorlopige
nationale monument onthuld, waar elf
urnen met aarde uit alle provincies van
Nederland uiaren geplaatst. Een urn
uit Indonesië zou nog worden toegevoegd.
Thans is een fraaie urn met inscriptie
gereedgekomen (links). Van binnen is
deze urn in 22 vakjes verdeeld en elk vak
bevat de aürde van een der 22 Erevelden
in Indonesië. De urn past in een sierlijk
gesneden, 55 cm hoge urntabernakel van
senohout, een ebbensoort (rechts).
goederen moesten worden opgeslagen
zijn werk op,zeer goede wijze gedaan.
De heer De Koster, die blijkens zijn
verklaring zeer critisch gestemd naar
New York vertrok, geraakte reeds spoedig,
toen hij bij het Nederlandse Voedselaan-
koopbureau werkzaam was. ,ir> bewonde
ring voor de goede organisatie van dit
orgaan, terwijl de heer Steenberghe. die
eerst alz minister van Handel. Nijverheid
en Scheepvaart en later als voorzitter der
Economische Financiële en Scheepvaart
missie in Amerika het toezicht uitoefende
op de door de heer v. Stolk verrichte
werkzaamheden en met hem in voort
durend overleg en contact stond, eveneens
vol lof is over zijn goede koopmanschip.
De wijze, waarop de heer v. Stolk zijn
taak verrichtte, heeft volgens de heer
Steenberghe voor het land zeer goede
resultaten gehad.
Zuinigheid met vlijt
Evenals dg getuigen Is de parlementaire
enquête-commissie van oordeel, dat de
heer v Stolk onder moeilijke omstandig
heden. die meermalen zeer veel tact en
'inzicht vereisten, blijk heeft gegeven van
goed koopmanschap. Zy meent, dat de
critiek, die hier te lande wel is geuit op
het door het Nederlandse Voedselaankoop-
bureau gevoerde beleid, ten dele ls toe
te scrijven aan het feit. dat m/sn niet
voldoende bekend was met de njoeilijk-
heden. die de in Amerika werkzame
Nederlandse aankooporganen te .overwin
nen hadden: ten dele berust zU ook op
gebeurtenissen en goederenleveranties,
waarvoor niet het Nederlandse Voedsel-
aankoopbureuu en ook niet andere lp
Amerika werkzaam geweest zijnde aap-
kooporganen verantwoordelijk kunnen
worden gesteld
Het Nederlandse Voedselaankoopbureap
te New York had gedurende bijna-de ge
hele periode van zijn werkzaamheid
slechts weinig, doch biykbaar zeer er
varen personeel, dat onder de bekwame
leiding van de heer v. Stolk oipvangrijk
en moeilijk werk uitstekend verrichtte.
De arbeid van het Voedselatakéép-
bureau had tot reaultaat, dat reeds zeer
■poedlg na de ^volledige bevrijding van
Nederland flinke hoeveelheden van enige
der meest benodigde goederen ter be
schikking konden worden gesteld van de
door honger en ontberipg geteisterde be
volking. De commissie is dssrom van
oordeel, dat hier alechta plaats la voor het
uitspreken van haar waardering voor dr
door het Nederlandse VoedseUsnkoop-
bureau verrichte werksaamheden.
De heer H. J. KosterAieelde de com
missie mede. dat men in Amerika in het
algemeen minder hoge eisen stelt aan
consumptiegoederen dan in Nederland.
Bovendien reserveerde de Amerikaanse
regering de beste kwaliteiten voor het
land zelf. Allerlei soorten schoenen, die
de heer v. Stolk had geweigerd aan te
kopen, werden ln Nederland door de ge
allieerden aangevoerd. Bovendien was
het zeer dikwijls moeilijk contróle te
oefenen.
Ook met betrekking tot kleding stond
men vaak voor de keuse de goederen
ongezien al te nemen of In het geheel
niets te kopen. Er wérden pirtUrn toe
gewezen. die de heer v. Stolk zelfs niet
mocht kenren. De pélltle stond san de
boot om te voorkomen, dat de pakketten
geopend werden. Ging men op sulke
voorwaarden niet ln. dan kreeg men nleta
en' zodoende moest met epe«< «gen we)
worden aanvaard, dat soms goederen van
mindere kwaliteit werden geleverd.
De heer v. Stolk is van mening, dat de
grote partijen avond-japonnen die in
Nederland aankwamen, evenals de canvas-
schoenen, SHAEF-goederen «yn geweest,
waarvoor hij uiteraard de verantwoorde- -
ïykheid niet draagt De heer Steenberghe
deelde nog mede. dat bij de onderhande
lingen over de afrekening de Amerikanen
de SHAEF-goederen hebben geschrapt,
zodat de Nederlandse regering deze
goederen tenslotte niet heeft hoeven te
betalen.
Voor de vorm Is dit geschied. In artikel 5
der statuten was bepaald, dat het aan
delenkapitaal 509 pond sterling bedroeg,
verdeeld in 23 aandelen van 20 pond. Uit
drukkelijk was vastgesteld, dat deze aan
delen geen recht gaven op dividend of
toen weer naar zijn verblijfplaats Lizsabon.
Einde Februari 1944 kwam hij weer in
Engeland, werd daar. zoals met de meeste
Engelandvaarders het geval was. voor
onderzoek op politieke betrouwbaarheid
door de Engelse instanties aarffehouden en
in April 1944 vrijgelaten. Hij heeft daarna
2 a 3 maanden gewerkt voor de Daily
Express te Londen, omdat er bij de
Nederlandse Instanties voor hem geen
plaats zou zijn geweest, en kwam toen ln
contact'met veel Nederlanders.
Hij gevoelde zich volgens zijn zeggen
gegriefd, omdat hij op grond v'an een
andere voordelen of aandeel in de winst, ^gdoor hem ontvangen mededeling, die hij
«....I.,.. „„„U nn Kn lillithalS k.a»
BU haar onderzoek en het trekken
van concluaies heeft de parlemen
taire enquête-commissie steeds ge
tracht In het oog te houden, dat het
ambtelijke apparaat van de Neder
landse regering ln Londen onder
zeer bijzondere en moeilijke om
standigheden raoeat worden opge
bouwd.
Toen de Nederlandse regering in
Engeland met haar werkzaamheden
aanving, bezchlkte zU «lechts over,
een klein aantal ambtenaren (49 i
50). Geleidelijk breidde het aantal
zich nit tot over de duizend. Aan
de overgrote meerderheid was het
ambtelijke werk volkomen 'vreemd.
Ook waren de onderwerpen, die
moesten worden behandeld, geheel
nieuw. Het Nederlandse overheids
apparaat was niet op oorlog inge
steld; er moest derhalve een geheel
nlenw-e praeiQk worden opgebouwd.
waarbU niet kon worden gepot alt
gegevens van het verleden.
Naar het oordeel der commissie
mogen bU het oefenen van erltlek
op het financiële beleid, gezien de
moeilijke omstandigheden, waar
onder werd gewerkt, deze factoren
niet uit het oog worden verloren.
Wanneer "taen dit alles ln ogen
schouw neemt, aldus de commissie,
moet men in menig opzicht waar
dering hebben voor de wU*e. waar
op het ambtelijke apparaat In
Engeland en elders werd opgebouwd
en heeft gefunctlonneerd.
(Van onze parlementaire redacteur)
Dq Nederlandse koopvaardijvloot, die in Mei 1940 voor 90% buiten de macht
van de Duitsers was gebleven, heeft een belangrijke bijdrage geleverd tot de
oorlogvoering van de geallieerden. Van de 18.500 zeelieden, die tenslotte tot
varen werden verplicht, hebben er 2527 door oorlogsactie het leven verloren.
Wanneer dan de exploitatie van de Nederlandse koopvaardijvloot door de rege
ring te Londen een verlies heeft opgeleverd van ongeveer f 50 millioen, dan
mag dat naar de mening van de parlementaire enquête-commissie geen al te
onbevredigend resultaat worden genoemd, gezien de grote waarde, die de ver
richtingen der Nederlandse koopvaardijvloot voor de gehele oorlogvoering
hebben gehad en de verplichting van ons land om aan die oorlogvoering zijn
bijdrage te leveren. Winst zou zelfs een minder goede indruk hebben gemaakt.
Pas in Juni 1942 heeft de Nederlandse regering onze koopvaardijvloot in bezit
gevorderd. De commissie is tot de conclusie gekomen, dat in de periode, die
vooraf is gegaan aan de bezitsvordering, de huuropbrengst van de custodian-
vloot en van de schepen der overgeplaatste rederijen,, waarvoor de Nederlandse
Scheepvaart en Handelscommissie als agente optrad, voldoende is geweest om te
komen tot een redelijk gunstige exploitatie-rekening, al bestaat er geen aan
leiding aan te nemen, dat belangrijke winsten zijn verkregen. Van de gegrond
heid van He beschuldigingen, dat de reders en sommige ministers zich zouden
hebben verrijkt ten koste van de zeelieden, die tot vargn werden gedwongen,
is de commissie niets gebleken.
Reeds vóór het uitbreken van de oorlog
ln 1949 w?s ln Nederland overwogen op
welke wijze in geval van oorlog de
Nederlandse koopvaardijvloot ten behoeve
van de Nederlandse volkshuishouding en
de landsverdediging zou kunnen worden
gebruikt. De zeeschepenvorderingswet van
24 Juni 1939 verleende de regering de
bevoegdheid Nederlandse schepen te vor
deren. Onmiddellijk na het intreden van
de oorlogstoestand werden de gezagvoer
ders van Nederlandse schepen. die zich op
zee bevonden, van regeringswege telegra
fisch-geïnstrueerd zich naar een geallieer
de haven te begeven.
De gezant te Londen nam terstond het
initiatief tot het Instellen van een advies
commissie. oorspronkelijk bestaande uit
vier Nederlandse reders, die toevallig te
Londen aanwezig waren, de heren D.
Hudig (V.N.S.). P. Dijkstra (Holland-
Afrika Lijn). S. M. D. Valstar (K.N.
SM.) en Giachler (v. Ommeren). Toen
de Nedèrlandse regering enige dagen later
te Londen aankwam, versterkte minister
Steenberghe de positie van de scheep
vaartcommissie door haar tevens aan te
stellen als beheerster van de Nederlandse
schepen en d« zich daarin bevindende
ladingen. Deze beslissing en dit Initiatief
is belangrijk geweest, omdat er door voor
komen ls. dat de Engelsen onze schepen
in beslag namen zoals met de Franse
schepen later wel ls gebeurd.
Op 12 Mei 1940 kwam de heer L. G. M.
van Eendenburg. voorzitter van de
raad van beheer van de V.N.S., in Londen:
kort na hem kwamen nog uit Nederland
de heer L. Bohlken. directeur van de
Kon. Hollandsche Lloyd, de heer Ph. van
Ommeren. J. T van Hengel, direc
teur van de Mij Nederland, die met de
heren G. F. Ferwerda (Unilever) en
J. M. de Booy (Shell) werden uitge
nodigd ln de scheepvaartcpmralssie zitting
te nemen. Op 20 Juni kwam de heer
D. Ra h us en (Oceaan) in Londen aan,
die ook in de commissie werd opgenomen,
evenals de heer J. 01 yslager, destijds
vertegenwoordiger van de Mij Nederland
te Batavia.
Geen winst
De Nederlandse Scheepvaart- en Hmn-
delscommtsale diende gezien ie werden ala
een orgaan van deskundigen, dat regelend
kon optreden, doeh daarbij de Insiruetiea
van de regering bad te volgen en alt te
voeren. In verband met Engelse wettelijke
bepalingen moest vsn dé> commissie een
naamloze vennootschap werden gemaakt.
Minister Steenberghe ontving acht aan
delen en minister v. Rhyn zeven aandelen,
die z(| techter overdroegen aan hun op-
volgert.
Geen salaris
De tien leden vari de Nederlandse
Scheepvaart- en Handelscommissie ge
noten voor de door hen verrichte arbeid
- geen bezoldiging, doch zij waren 'n het
genot gesteld van een verblijfsvergoeding
van vier pond sterling per dag. die enkele
leden zelfs niet hebben opgenomen. Met
ingang van October 1945 echter werd aan
het kantoor van Van Ommerens Scheep
vaartbedrijf een vergoeding uitbetaald op
basis van 7500 per jaar voor de weik-
zaamheden. die de Heer Ph. van Ommeren,
die tot directeur van de bewindvoering
was benoemd, als zodanig -in Engeland
verrichtte. Deze vergoeding werd toege
kend. omdat het voor de heer-v. Ommeren
mogelijk was geweest zijn werkzaamheden
bij zijn maatschappij in Nederland weer
op te vatten.
Rodrigues Lopes
Naar aanleiding van een aantal artikelen
Jn het weekblad De Ochtendpoat
(later verschenen ln een brochure „Het
heilig Huisje"), waarin wordt gesugge
reerd, dat ministers en reders als aan
deelhouders van de N.V. Nederlandsche
Scheepvaart- en Handelscommiisie op
verschtllende.wUze profijt hebben getrok
ken van de vaarplicht voor de zeelieden,
verklaart de parlementaire enquête-com
missie, dat de schrijver van deze artikelen
de heer Rodrlguea Lopea, bij «Un
verhoor heeft erkend, dat de door hem
geschreven artikelen berustten op indruk
ken naar aanleiding van mededelingen
ven derden, welke mededelingen MJ echter
zeil te vaag vond om ze aan de commissie
mee te delen.
Desondanks, aldus de commissie, heeft
dit hem er niet van weerhouden zich in
publicaties, zonder enig voorafgaand
ondersoek naar de Juistheid, op krenkende
wJJze uit te laten omtrent de pereenen, die
bU hel Nederlandse seheepvaartbeleld de
leiding hadden.
De heer Rodrigues Lopes was In 1941
gedurenda 14 dagen te Londen en vertrok
overigens nooit op haar Juistheid heeft
kunnen controleren, door de Engelsen zou
zijrf aangehouden op verzoek van de
Nederlandse autoriteiten. BU *Un contact
met andere Nederlanders kwamen spoedig
ook hun grieven ter sprake, die hU meende
te moeten combineren met de zijne.
In Augustus 1944 werd de heer Rodrigues
Lopes gearresteerd door Scotland Yard op
volgens zUn mededeling hem onbekende
gronden en na een verbiyf van ongeveer
twee maanden ln de gevangenis te Brixton
werd hU door de Engelse autoriteiten naar
het eiland Man gedeporteerd, de verblijf
plaats van door de Engelsen politiek on
betrouwbaar geachte ol verdachte per
sonen
In het begin van 1945 mocht hU met
een officier van de Britse Intelligence
naar Londen om enkele persooniyke aan
gelegenheden te regelen. Veertien dagen
heeft hU er zich vrij mogen bewegen.
Eerst in Juli 1945 hebben de Engelsen
T»em van het eiland Man vrijgelaten. HU Is
toen naar Nederland uitgewezen, aange
zien hem ln Engeland geen bewegings
vrijheid zou worden verleend. In Neder
land aangekomen werd hij enige tijd in
het kamp te Vught gedetineerd. Na vrij
lating werd hij later nog eens gearres
teerd. Einde 1945 is hij tenslotte op last
van de procureur-fiscaal te Amsterdam
ln vrUheid gesteld
De heer Rodrigues Lopes heeft tegen
over de parlementaire enquête-commissie
verklaard het controleren van de waar
heid van zUn beschuldigingen niet zijn
taak te achten. HU meende te kunnen
volstaan met het combineren van mede
delingen van derden. Het onderzoek naar
de JuisibeJd van aldus tot stand gekomen
artikelen meende hU. als h(| daartoe zelf
niet In staat is, gevoeglUk te kunnen
overlaten aan de bevoegde instanties.
Het uitvoerige onderzoek heeft de parle
mentaire enquête-commissie geleld tot de
conclusie, dat haar van de gegrondheid
▼an de beschuldigingen niets Is gebleken.
Bevredigende resultaten
De parlementaire enquête-icommissie
heeft ook een onderzoek ingesteld naar
aanleiding van de klachten over de ver
koop van de ladingen, die op het moment
van het uitbreken van de oorlog onderweg
waren. De commissie is. naar aanleiding
van hetgeen haar gebleken is uit de ge
tuigenverklaringen. van oordeel, dat de
leiders en het personeel van de handels
van de aan haar ln beheer toevertrouwde
ladingen resultaten hebben bereikt, die.
gezien dc ongunstige omstandigheden,
waaronder geliquideerd werd. over het
algemeen zeer bevredigend ziJn te achten.
De commissie acht ook niet beweien,
dat de reders In de allocatle-eommissle
Invloed hadden kunnen uitoefenen op de
keus van meer of. minder gevaarlijke
rOjftea.
Hooglopende kwestie
Met Ingang van 1 Juni 1942 heeft de
Nederlandse regering het bezit van de
vloot gevorderd. Het merendeel vsn de
reders was daarover ontstemd: naar de
mening van de commissie ten onrechte.
7.U geeft voorts als haar oordéel. dat het
beheer van de redera in New York tech
nisch minder is geweest dan in Londen.
Er is nog een hooglopende kwestie ge
weest. Minister Kerstens stelde het op
pr()e, dat de redera overleg soudrn plegen
met eon vertegenwoordiging vsn de ste
lleden over de arbeidsvoorwaarden,
vooral na het invoeren vkn de vaarpllebL
De reders konden sich daarmee echter
niet verenigen en terwUl de teelleden
verplicht waren te varen, deed zich de
vreemde situatie voor. dat de reders min
of meer dreigden met staking.
In Mei 1943 wilde de regering daarom
niet verder met de reders praten en pw
ln Juli was er weer een basis voor ver
dere besprekingen, nadat de reder* niet
helemaal royal hun dreigement hadden
Ingetrokken. Het resultaat vsn het nader
overleg was. dat ln September 1943 een
adviescommissie werd ingesteld voor
arbeidsvoorwaarden, bestaande uit reders
en vertegenwoordigers van de zeelleden.
Er kwam ook êen beroepscommissie en
er werd een rechtbank ingesteld, die met
begrip en onafhankelUkheld haar taak
heeft verricht wanneer zeelieden weiger
den te varen.
In totaal 299 man hebben geweigerd,
hetgeen óp het totaal van 19.600 stelleden
niet veel la. Dag aan dag hébben zU In het
belang van de bevrijding van Nederland
hun werk gedaan onder gevszrlUke om
standigheden. Overigens heeft de com
missie In het algemeen waardering voor
de sociale arbeidsvoorwaarden van ae
zeelieden. De regelingen voor de bemaii-
ningen zjjn, gezien de noodzakelijkheid
van varen, redeiyk en billijk geweest.
De commissie is van mening, dat de
hooglopende kwestie ln aanzienlijke mate
zijn oorzaak vindt^n het karakterverschil
tussen minister Kerstens en de leden van
de N.S.H.C.. hetgeen leidde tot een onvol
doende begrip van eikaars gedachtengane
en moeilijkheden. De minister had meer
tact moeten betonen. De commlwe
echter in geen geval de f"
keuren van de leden der N SHC
een bedreiging met staking kan
gekwalificeerd. In ieder geval hield
dat bij volhardlna daarin een foetfe-'
ziln Ingetreden, die voor de betekeH*
Nederlands aandeel in de oorlo^-y-'
noodlottig zou zijn eewees» door**
deskundigen op scheepvaart «etved ««*-
zamenltjk zouden zUn terzijde *e,r*.
iciucm El, HEI pCHUHCEl MB „•"WH" UIIICIllIJS 1UMUEII MJ»
afdeling der N.S-H.C. In samenwerking en ten de regering voor onoplosbare moelltjx-
overleg met do regering met de liquidatie heden zou zijn gesteld.
liïÏRD.
iAG 17 DECEMBER 1849.
GOUDSCHE COURANT
TWEEDE BEAD - PAGINA 1
BTAVIASE BRIEF No. 223
was teruggekeerd (nauwelijks een mi
geleden) hebben we natuurlijk ln
brede over 4e stad en de stedelingen
TT IER THUIS heb ik m'n werkkamer op
P- de tweede verdieping. Gewoonlijk
ét lk net ala de klompenmakers met
g'p rug naar het raam om van het licht
iove«l mogplUk te profiteren. De kamer ia
trisk boven de „oprijlaan" (ala ik dat grote
voord zou mogen gebruiken voor de twee
verwaarloosde betonnen banen, die naar
de garage lelden) en zodoende heb ik, ala
Ik omkijk, een voortdurend overzicht over
de komende en gaande man. En wanneer
tr dah een auto voor de deur stilhoudt
«n er klept een portier dicht, kijk ik uit
gewoonte direct om. Heel dikwijls doe ik
dat voor nleta. want allerlei Bataviase
garages gebruiken de Nasaauboulevard om
er auto's, die onder handen lijn geweest,
proef te rijden met druk gebruik van ge
reviseerde remmen. Tientallen malen per
dag gieren vier autobanden over de bou
levard vlak voor m'n huis en komt een
vagen met een schok tot stilstand. Wan
neer ik dan belangstellend omkijk, wie en
eventueel op bezoek zou kunnen komen,
fclUkt. dat er alleen maar weer een proef
rit wordt gehouden.
Maar toen het van de week weer zo
liep. dat er een auto remmenknarsend
roor m'n „oprit" stil hield, een portier
dichtsloeg en ik omkeek, zag lk „B-P-M."
tn toen wist ik het al: Slmon Laugeman.
In burger en daardoor niet direct te her
kennen. want Simon behoort ala B.Q.S.
(brandstoffen. oMën en smeerartlkelen)-
afficier ln de rang van le luitenant ln
uniform rond te lopen. Dat doet-le ook ln
gijn territorium Zuid-Sumatra. maar ln
Batavia laat hij dat maar achterwege.
Slmon komt geregeld ln Batavia voor
besprekingen met zijn hoofdkantoor, maar
meestal verlopen er toch vele maanden
tussen de korte bezoeken. Zo is het ook
nu gegaan. Het waa lang voor m'n ver
trek naar Nederland, dat ik Slmon voor
het laatat zag. Intussen is er heel veel ge
beurd en staan we ln Batavia nog maar
«nkele weken voor de overdracht Van de
Nederlandse souverelnlteit.
Prettig contact met
nieuwe autoriteiten
Het waa Juist daarom zo prettig om eens
•ven met Slmon te kunnen praten, omdat
hll uit zo'n heel andere «treek van de
archipel komt en verder rondwandelt in
een kring (de olie), waar men zich van de
politieke ontwikkelingen eigenlUk maar
•rg weinig behoeft aan te trekken. De-
redenering ia nogal simpel: de nieuwe
regering kan de olie toch niet zelf uit de
grond halen. Daarom hebben de bestaande
handelsorganisaties nog precies dezelfde
task en als zU met de nieuwe regeerders
nu maar goed kunnen opschieten, veran
dert er principieel niet veel. In ollekrln-
gen ls men dus niet zo bezorgd over de
gang van «aken, «la b v. In ambtelijke krin
gen ln Batavia. En ook om die reden, waa
bet wel erg verfrissend om eens even
met Slmon te praten.
Ach. hU doet deer op de normale ma
aier z'n werk. Er l» echter een nieuw ele
ment ln Zuld-Sumftra ln dit werk ge-
bomen. Hat onder de Nederlandse troepen
staande territorium wordt door terug
trekkingen natuurlijk van dag tot dag
(kleiner, maar dat verandert niet veel aan
glmons besognes, want hij moet nu ook
voor de Indonesische troepen d.w.z.
de T.N.I. die het handhaven van rust
tn orde van de tfederlanders overnemen,
de voorziening van brandstoffen, oliën en
imeerartikelen regelen, al naar gelang de
grootte van hun wagenpark. Uit de aard
van dit werk. heeft Slmon veelvuldig con
tact met Indonesische civiele en militaire
autoriteiten en volgena hem ..loopt het
daar allemaal wel ln Zuid-gumatra". ZUn
porsoonlUke contacten met de Indonesi
sche officieren zUn bUzonder aangenaam
en hü vertelde me aardige staaltje» van
IMoneslach-Nederlandse samenwerking en
goede afeer, waarvan er ook op Java de
laatste weken vele vallen waar te nemen,
een omatandigheid die nogal tot vreugde
stemt.
Spoedig naar Gouda
Simon gaat over een maand of twee met
verlof. Preclea ls die termUn natuurlUk
nooit te stellen, maar als alles meeloopt
ls hU toch over op z'n laatst een maand
of drie wel ln Gouda. Dan gaat-le rustig
van z'n verlof genieten. HU "1 vermoede
lijk doen. wat vele andere Nederlandera
ln dezelfde omstandigheden zullen doen:
de zaak eens van een afstand bekUken.
U kent het wel: de kat en de boom. Maar
als het ook maar éven ln Indonesië lukt
en er is grond voor de verwachting, dat
'bat inderdaad „wel allemaal zal lopen"
(niet alleen Jn ZuJd-Sumatra, maar ln heel
Indonesië dan gaat Slmon toch na om-
mekomat van zUn verlof naar dit land te
rug. waar hem ala geëmployeerde in de
olie een goed bestaan wacht en een toe
komst. Dus waarom niet, kunnen we
terug vregen. Slmon heeft z'n hart nu
eenmaal aan dit land gegeven en ala men
gevoel voor natuurschoon heeft, la dat
misschien onvermUdelUk. nog afgezien van
alle andere dingen, die hier nu eenmaal
aan de Hollander trekken en waarvan de
veel betere materiële omstandigheden ze
ker niet de minst belangrijke zUn. De
Vraag is natuurlijk wel. of die materiële
omstandigheden ln de toekomst even gun
stig zullen blUven, maar dat ls dan de
rialco-factor. die ledereen hier moet ne
men (en dan niet weglopen) of niet moet
nemen (en dan beter met het eerste vlieg
tuig naar het moederland kan gaan).
Nu ik zo betrekkelUk pes uit Gouda
t Huisvrouwen vierden
Kerstfeest
De leden van de afdeling Gouda van
Óe Ned. Vereniging vèn Huisvrouwen
hebben gistermiddag tesemen Kerstfeest
gevierd. ZU hadden daarvoor een zaal van
«Het Blauwe Kruis" met groen en bran
dende kaarsen ln overeenstemming ge
hucht met de efeer van het feeet.
De huisvrouwen schUnen er behoefte
•an te hebben het Kerstfeest gezamenlUk
te Tieren, was de concjusie, die de voor-
«itster, mevr. J. C. C. Jonker-v. d. Tor-
ten, in haar welkomstwoord trok uit de
frote opkomst.
AUe leden hebben hun steentje bUge-
dragen om deze prettig te doen verlopen.
Nadat de dames het bondslied en enige
Kerstliederen hadden gezongen droeg
mevr. M. StUkel—Zuydam stemmige ge
dichten voor. Nadat de hulsvrouwen had
den genoten van zelf-gebakkqn heerlijk
heden las mevr. B. J. P. v. d. Torren-
de Vooya 'het verhaaï ,.Het Kerstekind"
8tUq Streuvels voor. De rest van de
®lddag hebben de dames gezellig door-
lebracht.
maand
den
stedelingen ge
praat Simon vertelde me nog. dat er een
andere Gouwenaar bU de B.P.M. zit. n.L
als art# in Batavia. Dat la Jan Becking.
Ik moet de Beckings dezer dagen eens
gain bezoeken. Dat is prettig. Je kunt
ook nog eens voor je plezier naar een
dokter gaan.
Ik heb Slmon maar niet al te veel van
Gouda verteld. Tenslotte komt hU er over
een maand of wat zelf en ik heb alle
Verrassingen derhalve maar voor hem in
petto gehouden.
JAN BOUWER
Een nieuwe klant
Met de Haagse Drinkwaterleiding is
overeenstemming bereikt, dat de ge
meente-lichtfabrieken te Gouda elec-
trische energie zullen leveren voor de
bouw van het pompstation te Bergambacht
ten behoeve van de watervoorziening van
Den Haag. Deze levering zal 1 Februari
een aanvang nemen. Er is verder voors
hands een regeling geaccordeerd voor de
levering van stroom na de Ingebruikstel
ling van het pompstation. Voor de aan
sluiting van het pompstation op het elec-
triclteitsnet zUn enige voorzieningen
nodig, waarvoor B. en W. de raad een
credlet vragen van 24.000. ZU wUzen er»
in hun voorstel op, dat het hier een grote
afnemer betreft, welke vooral ln de-vol
gende fase een zeer belangrijke klant kan
worden.
-«K iggi .til li
Met verlof naar Hollandhet schip ligt klaar.
4
rrote «f-
„1\AUN STUDIEREIS naar de Verenigde
■"AStaten heeft me geleerd, dat de
Nederlandse eteenfabricsge bij de Ameri
kaanse industrie ver ten achter ia", ver
telt de directeur van het Keramisch In
stituut voor toegepast natuurwetenschap-
zoek te Gouda, dr Ir M. J.
ger. dia binnen het kader van het
pel Uk onderzoek
Singer, dia bLnr
Europees herstelprogramma en onder
goedkeuring van de Nederlandse regering
zes weken ln Amerika heeft vertoefd om
de Amerikaanse methoden ln de kera
mische industrie te bestuderen en te on
derzoeken in hoeverre die ln Nederland
kunnen worden toegepast HU heeft daar
voor ln de etsten New York. Illinois. In
diana, Ohio, Pensylvanlë en Noqrd Caro
lina zeer vele fabrieken bezocht eft in
gesprekken met industriëlen en weten
schapsmensen zich op de hoogte gesteld
van de economische en socMBe toestanden
ln het bedrijfsleven en van de wijze, waar
op de Industrie de resultaten van het
wetenschappelijk onderzoek toepast. Daar
voor heeft hU. samen met de heer A.
Goedewaagen, een der directeuren van de
N.V. Goedewaagens Kon. Hollandae Pijpen
en Aardewerkfabrieken, ln Amerika een
vliegtocht van tienduizend kilometer ge
taakt.
Dr Singer stelde voorop het grote belang
van een bezoek van Nederlandse indus
triëlen en wetenschapsmensen aan Ame
rika. waartoe dank zU het Marshall-plan
de mogelUkheld bestaat. „Het u jammer
dat van deze gelegenheid niet meer ge
bruik wordt gemaakt, zegt hU. want het
is van onschatbare betekenis een idee te
hebben van hetgeen de Amerikaanse in
dustrie presteert en van de wUze. waarop
dit niveau wordt bereikt. Er bestaat in
Europa te weinig belangatelling voor deze
zaken; dat beseft men ook ln Amerika,
waar velen tegenover dr Singer hun ver
wondering uitspraken, dat de gelegenheid
tot nauwer contact zo weinig wordt aan
gegrepen.
„Het gaat er immer» om de bronnen van
de Amerikaanse welvaart te onderzoeken",
zegt dr Singer, „die te kennen. Is voor het
herstel van de Europese welvaart van het
grootste belang". Want Amerika is ln zUn
industriële en technische ontwikkeling
Europa ver vooruit. Dat kon geschieden,
omdat de problemen van landbouw en
industrie leven ln het gehele volk. Het
Amerikaanse volk is „technlsch-minded",
zo drukte dr Singer het uit. het heeft
belangetelllDg voor de productie en het
verdiept zich ln de methoden om haar te
vergroten. Maar wat mU daarbU ln het
bUzonder trof, is de grote omvang van het
researchwerk. waarin de Amerikaanse
industrie een belangrUk percentage van
haar omzet steekt. Deze belde factoren
kan men gevoeglUk beschouwen «ls do
geheimen der Amerikaanse welvaart.
Samenwerking noodzakelijk
Op ZUn onderzoekingsterrein, de grof-
keramisohe industrie, trof dr Singer de
effciente exploitatie van de grondstoffen.
NatuurlUk is de grondetoffensdtuatie gun
stiger in Amerika dan in «u land. maar
de achterstand van de Nederlandse indus
trie bU die in de Verenigde Steten vindt
z'n oorzaak voornamelijk ln de ver door
gevoerde mechanisatie en ln nieuwe
methoden, die weliswaar zeker niet klak
keloos kunnen worden overgenomen, maar
toch wel aan de Nederlandse toestanden
kunnen worden aangepast. Naast deze
meer efflciente productie ia er een pro
gramma voor vUf Jaren h«t verbruik
te stimuleren.
Wat in het bUzonder opvalt ls de open
concurrentie tussen de fabrieken. Elke
fabriek weet, wit de ander doet. Er zUn
geen fabrieksgeheimen. Integendeel er
de geest van samenwerking, waarin de
problemen en nieuwe methoden worden
besproken. Want met elkaar «tellen de
Industriëlen zich ten doel de productie
beter te maken. De bekwaamste en beste
wint de strijd met gebruik van de mid
delen die de techniek en de economie hem
verschaffen. In Nederland bestaat die
samenwerking niet. Daar
bruik van nieuwe methoden bemoeilijkt
door een concurrentiestrijd met prij»-
onderbiedingen en trucjes, die samenwer
king vrijwel onmogelUk maken.
Belangrijk in de Amerikaanse Industrie
•is ook de Innige samenwerking tuesen de
bed rij fsl aiding en de geëmployeerden. Dr
Singer illustreerde dat door te vertaiUen,
dei het in een Amerik^»™*
de gewoonte ls. dat arbeiders en bedrijfs-
leldlnz elkaar bU de voornamen noemen.
«Srd..rti«nov.t óe N^.rluxU.
steenfabriek, dan blUkt er een grote af
stand te bestaan tussen de industrieel en
de arbeider.
Inkomen naar prestatie
Het kenmerk van het soclaal-eqono-
mlsche leven ln de Amerikaanse Industrie
is Jiet feit, dat ledereen verdient naar zUn
Erestatle. Het Inkomen van de arbeider
t overeenkomstig zUn aandeel in de pro
ductie. Het geld ls daardoor een waarde
meter van de prestatie geworden. waarbU
een leder ln de steenfabrieken zich neer
legt. zoal» het ultbUjven van stakingen
bewijst. Want iedereen, die een redeUjke
prestatie levert, verdient genoeg. Dat is
de reden, dst de bevolking ls doordrongen
van het gevoel van bestaanszekerheid, een
besef, dat omgekeerd de prestatie weer
ten goede komt. Opjaagsyatemen bestaan
niet in de Amerikaanse steenfabriek. Pe
taak van elke arbeider ls aangepast san
zUn bekwaamheid. Vergroting van die be
kwaamheid en daardoor vergroting van
zijn prestatie zulleh hem een groter In
komen geven. Dat schept een gezonde
concurrentie, die mede door een sterke
bedrijfsorganisatie de individuele arbeids
prestatie belangrUk hoger doet zUn, dan
waar ook. vertelt dr Singer. Men heeft
door deze efficlente productieorganisatie
ln de grof-keramlsche industrie een veer
tig urige werkweek kunnen instellen,
waardoor er voor d^. arbeiders genoeg
gelegenheid ls-zich'verder te scholen en
tUd voor eigen bezigheden vrij te maken
Door «1 deze factoren (mechanisatie, be
drijfsorganisatie en loon-nasr-prestatle)
kunnen 25 arbeiders op een 8-urige werk
dag 100.000 stenen fabriceren. terwUl ln
Nederland voor dit quantum 100 tot 150
arbeiders nodig zUn.
NatuurlUk speelt daarbU ln zeer belang
rijke mate de opleiding een rol. Men ziet
ln dit opzicht, zegt dr Singer, dat Ame
rika ook hierin ona land en West Europa
ver vooruit ls. Een van de voornaamste
oorzaken daarvan ls de practische scho
ling van de studenten aan de universitei
ten. De theorie en de practUk gaan daar
hand in hand. terwUl ln ona land aan
practische scholing weinig wordt gedaan,
maar de theorie wordt aanbedeij. De
vacantles zUn voor de studenten in
Amerika zeer lang. ZU duren doorgaans
vier maanden, ln welke tijd de student
practlsch werkzaam ia en tevens het geld
verdient om zUn studie voor een geheel
Jaar te betalen.
De opleiding van de studenten zal daar
om ln ons land. achtte dr Singer, meer
gericht moeten zUn op de industriële
ontwikkeling. Dat is noodzakelijk voor de
uitbreiding van de reeearch-arbeid. zonder
welke verbetering en vooruitgang niet
mogelijk is. Daarop zullen de fabrieken
hier te lande zich gezamenlUk moeten toe
leggen. Voor de research zullen grotere
bedragen moeten worden uitgetrokken,
dan thans het geval is. In Amerika wordt
daaraan ongeveer 2'/i*/a van de totale om-
zetwaarde besteed. terwUl dit voor de
baksteenindustrie naar raming zelfs 4*1*
bedraagt. Dit doen van experimenten op
grote schaal ls een van de belangrijkste
gronden, waarop het streven naar bevor
dering van het economische leven op tech>
niache basis zal moeten berusten, aldus
dr Singer.
TA Zf Dcc. >-9 ca 9-19 su Ulvcrpiatai
Tentoonstelling woninginrichting stichting
..Goed wonen" (Zondags g«sloten. Tt
Kerstdag 11—S, oudejaarsdag Sr-* yur).
17 Dec. nor Kazernestraat 14i Jaarverga
dering Turnkring Gouda en omstreken.
17 Dee. uur Kunstmin: Feestavond Goud
se H.B S -vereniging, cabaretvoorstelling van
"..De Speeldooa".
IS Dec. to—z en 4—9 «ar Veemarktrestan-
rant: Tentoonstelling postduivenvereniging
„De Luchtbode".
li en 21 Dee. 7 uur Remonstr. Kerk: Kerst-
wtjdlngsdlenst Vrijz. Prot. groepen, opvoe
ring Grote Kerstspel door V.CJ.C.
II Dec. I uur Aula Museum Het Catharine
Gasthuis: Vergadering van, de gemeenteraad.
II Dec. i uur De Beursklok: Lazing Joh.
Nlegeman en mej. N. Stoop over woning
inrichting ln kader tentoonstelling „Goed
wonen
ZO Dec. I uur Schouwburg Bioscoop: Alge
mene vergadering van aandeelhouders N.V.
Schouwburg Bioscoop.
ZO Dec. 7JS uur Vrüe Bvang. Gemeente:
Bijbellezing ds J. L van WIJck.
ZO Jiee. I uur Central: Spelregelavond
Goudse Zwemclub.
Zl Dee. SM uur VeemarktresUurant: Kerst-
wijding Ned. Chr. Vrouwenbond.
Zl Dec. S uur Westarkark: Bethal-Kerat-
feeat
Zl Dee. uur Danill: Bijbellezing Evan
gelisatie Gerei. Kerk.
21 Dee. uur Reünie: Spreekbeurt da J.
Börger voor Logoaverband.
ZZ Dec. 7.4S uur Kazernestraat 11: Lezing
over de Bijbel door A. Poelman en P.
Douma.
ZZ Dec. uur VeemarktresUurant: Kerst-
wljkavond Ned. Herv. Gemeente;
ZZ Dee. s uur Nieuwe Schouwburg: Opvoe
ring „Eén vreemd geval" door „De Corae-
dlanten" voor Goudse Toneelkring.
Z3 Dee. uur Da Kroon: KaarUvand
„Olympla"
24 Dec. ZJ0 uur Museum Het Catharine
Gasthuis: Opening tentoonstelling werken
van Gaorga Breltner.
24 Dec. I uur véemarktresUurant: Opening
nationale philmv««-. konijnen- en postdul-
vententoonstelling vsn pluimvee- en konij
nenhonden» vereniging „Goud* en omstre-
kenr*.
Bioscopen
Schouwburg Bioscoop: Levensdrang (met
Linda Darnell en George Sandere).
Thalia Theater: De Zesdaagse (met Joe
Brown).
Reünie Bioscoop: De avonturen van
OTlynn (met Dêmglsa Fairbanks Jr en He
len* .Carter).
Aanvang 3 T eq 1.15 uur. Zondag I 8. 7 en
9.15 uur.
Sport op Zondag
Voetbal: Gouda—R.r.C., O.S.V.-T.O.N.E.
O .LD O. en O.N.A.—V.F.C„ aanvang t.10 uur.
Zondagsdienst doktoren
BIJ afwezigheid van de huisarts zijn van
Zaterdagmiddag 1 tot Zondagavond IJ uur'te
consulteren de artsen dr Arn. Beek, Lange
Tlendeweg 94 (telefoon 3111) en J. H. F.
Hemme, Flu weiensingel 59 (telefoon 3003).
Apothekersdienst
Steeds geopend des nachts alleen voor
recepten: Apotheek E. Grendel, alléén Lange
Tlendeweg 8.
Een Goudse lonten van zeventien Jaar
'heeft drie dagen en bUna drie nachten
achtereen een reis door een groot deel
van Nederland gemaakt op andermans
koeten. HU huurde daarvoor iaxi's, die hU
niet betaalde, maakte grote nachtelijke
ritten, reed een gehuurde auto kapot,
ging in restaurants eten en presteerde dit
alles dank zU een grote fantasie, waarmede
hU z'n verhalen opdiate. Het resultaat van
deze escapades is. dat hij thans het
jxilitiebureau ia ingesloten. terwUl in zUn
dossier onbetaalde rekeningen ten bedrage
van 1500 liggen.
Deze Jongen, die bUrijder waa op een
bestelwagen van een Goudse firma en
reeds bU vroegere gelegenheden blijk had
gegeven over een grote fantasie te be
schikken en bovendien een grote voor
liefde heeft voor autorijden, had Zater
dag jl. zijn weeksslaris van een kleine
25 ontvangen, maar aangezien hU geen
zin had dit aan zUn oudera af te geven,
stapte hU na de werktijd ln de trein naar
Rotterdam, waar hU ronddoolde en ln een
restaurant ging eten. Toen hU Rotterdam
had gezien, relade hU naar Utrecht, waar
hU eveneens ergens ging eten. 's Avonds
laat kwam hU naar Gouda, waar hU'san
z'n ouders vertelde, dat hU had moeten
overwerken.
Daar hU wist. dat zijn vader op het
kantoor van de firma had geïnformeerd
naar de reden van de afwezigheid van zUn
zoon op Zaterdagmiddag, durfde hU Maan
dagmorgen niet naar z'n werk uit vrees,
dat zijn baas lets van z'n leugentje zou
zeggen. HU is Maandagmorgen op pad
gegaan, liftte naar Rotterdam en relade ln
de middag op dezelfde wijze naar Utrecht,
en vervolgens weer naar Gouda, waar hU
bij 'n vriend 5 leende om ln Utrecht te
kunnen eten. Met de laatste trein kwam
hU die Maandagavond weer uit Utrecht
ln Gouda.
„Breng mij er even"
Doch toen durfde hU niet naar huls. HU
ging naar een garagehouder en huurde
daar. zeggende dat hU wegens familie
omstandigheden onmiddellUk naar Utrecht
moest, een taxi. HU Het zich naar een
klant van zijn tinna ln Utrecht rijden en
vroege haar geld om de taxi te betalen.
Toen zU daaT niet op Inging. Het hU zdch
'naar Maarssen rUden om bU een andere
klant geld te vragen. Dat lukte hem ook
niet. Tegen de chauffeur zei hU: ik hoor
van de familie, dat ik noodzakelUk naar
Deventer .moet doorrijden, breng mU er
even De chauffeur ging daar echter niet
op ln, omdat hU eerat wel eens gela wilde
Zien.
ZU zUn daarop weer naar Gouda ge
reden. waar de Jongen zich op de Wethou
der Venteweg Het afzetten. Als onder
pand gaf hU de chauffeur z'n horloge, dat
hij met Sinterklaas had gekregen, met de
i af-
als de constructie zo eenvoud!* is «al»
van deze „vouwbootbrug". die gedurende
de tijd, dat de IJaselbrug ln reparatie is,
de verbinding zal vormen tussen de Ooste
lijke en WeotelUke helft van Oudewater.
Recept om zo'n brug ln elkaar te zetten:
neem vier vouwboten. leg er langeligger*
op en daartussen rUdekpanelen. Klaar i»
Kees.
Klaar waren in dit geval de dertig
pionier» uit de Koning Willem 1 kazerne
te *S Hertogenbosch, die dat karweitje in
Oudewater keurig hebben opgeknapt. Iets
ten Zuiden van de oude
Gaeplein hebben zU -vier vou'
voor het
tn (op
vouwbare. van triplex gemaakte boten
Aan ds Hudson ligt een steenfabriek, die de echte Hollandse naam Engelbrecht
draagt. Daar geschiedt het laden van ds dekschuiten mechanisch.
van het formaat .grote roeiboot", elk
droog 420. nat 450 kilogsam wegend) naast
elkaar in de IJssel gelegd, op de manier
van een normele schipbrug. ZU hebben
deze „onderbouw" gecompleteerd met
langsHggers en rUdekpanelen en zo een
brug geconstrueerd, die een vracht tot een
maximum gewicht van negen ton kan dra
gen.
Hen vrachtauto van de zuivelfabriek, die
beladen was met volle bussen melk. heeft
de brug .Ingereden". Zolang het maar
geen zeer zware vrachtauto'» of auto's met
aanhangwagens zUn, laat de brug allp ver
keer. van fietsers tot vrachtwagen» onbe
wogen over ftaar rug glijden.
Voor de goede gang van zaken zoTgen de
eerste week acht te Oudewater ingekwar
tierde pioniers, wier hulp uitstekend te
pas komt. als bUvoorbeeld een paard zich
op de brug op glad Us voelt en er dan
maar bU gaat zitten of als een schipper er
door wil. Want zelfs de scheepvaart kan
in beperkte mate doorgang vinden. De
pionier» varen met e*n reep eenvoudig de
middenmoot" van de brug weg en het
schip kan passeren. Binnen tien minuten
rijdt het verkeer weer normaal erover.
Intussen kunnen de vUf werklui, die de
reparatie aan de oude brug verrichten
aan de bovenbouw waa sinds de bouw in
1860 vrijwel niets gedaan ongestoord
hun gang gaan. Een bok heeft de balans,
de klap en de echoorpMen overgeheveld
naar een schip, dat deze onderdelen naar
het terrein zal varen, wadr de herstelling
wordt uitgevoerd. Als er geen tegenslag
komt ln de vorm van vriezend weer zal
over zes weken te Oudewater weer de
oudé brug liggen, maar met herstelde
kademuren, balans en achoorpalen en ver
nieuwde klap. Eenzelfde speciale „youw-
bootbrugwagen", die het materiaal heeft
gebracht, zei dan de onderdelen van de
noodbrug weer komen halen.
WATERSTANDEN 17 DECEMBER
Keulen 9.M —0.93: Ruhrort —1.99 -4*1; Lo-
btth I.M —4.19; Nijmegen 1.73 -4.14; Arnhem
7.04-- —4.40; Eefde 3.37 -4.11; Deventer IJl
—4.11: Borgharen 40.41 +4.19; Belfeld 11.11
+0.30; Grave 4.74 +0.00; Vreeswijk 0.33 -0.93;
Lith 0.Z7 -0 35.
Geref. Kerken. Beroepen te Medemblik
A. J. Janssena, cand. te Ter Aard (Dr.).
Chr. Geref. Kerk. Beroepen te Elburg
do J. C. van RavenowaaU te Zaamolag.
belofte, dat hij later wal sou
rekenen.
HU is toen naar het Sint Jozelpavfljoen
gegaan, waar hU aan een zuster vrosg
voor hem even een taxi te bellezi, omdat
hU noodzakelUk naar Alkmaar moert, om
te vertellen, dat de chauffeur van het
daar gevestigde filiaal van de firma, waar
bij hU ln dienst was .in Gouda een ongeluk
had gekregen.
De taxi reed voor en bracht hem naar
Alkmaar, waar hU de vrouw van de depot
houder uit haar bed belde, haar het onge-
lUk. dat niet gebeurd was vertelde en zich
daarna weer naar Gouda Het rijden.
waarbU hU de chauffeur verzocht zUn
firma de rekening van de taxikoeten te
sturen.
Auto kapotgereden
Dinsdagmorgen ging hU naar een andere
garagehouder om een auto te huren, om
dat hU. zoals hU vertelde, voor zUn zaak
een groté reis moest maken. De garage
houder trapte er in en stelde een nieuwe
auto beschikbaar. Daarmede reed de
jonge fantast naar UtrechtT doch hU kreeg
bU Vianen peen. HU liet zich naar Ze
venhuizen slepen, waar hU de wagen in
reparatie gaf en een fieta leende om
naar Gouda te rijden. Het bleek dat de
motor van de „gehuurde" auto geheel
waa vernield, hetgeen een schadepost van
900 betekent. De jongen die geen rU-
bewija heeft, maar wel eens achter het
rtuur had gezéten, had de gehele tocht
op de eerste versnelling gereden. Dó fiets
heeft hij onderweg in de berm langs de
rUksweg achtergelaten en Is lopende naar
Gouda gegaan.
Diezelfde nacht maakte hU weer een rit
met een taxi. De taxiverhuurder was
weliswaar niet onmiddellijk bereid een
wagen met chauffeur beschikbaar te stel
len, maar toen de jongen even ieter terug
kwfcm met een briefje van de zaak, dat
hU. zoals achteraf bleek, valselUk had
ondertekend, terug kwam. kreeg de Jon
gen zUn taxi. Daarmede ging hU nu maar
liefet naar Heerlen, waar hU, zoals hij
de chauffeur had verteld, moeit zijn om
een auto van het depot van zUn zaak naar
Alkmaar te brengen. Aangezien deze mis
sie op niets uitliep, omdat men de auto
in Heerlen niet wilde afgeven, ia de Jon
gen met de chauffeur weer naar Gouda
gereden. De koeten werden weer op de
rekening van de Goudse firma geschreven.
Nadat hU Woensdag overdag nog had
rondgezworven, le hij 's avonds naar huia
gegaan. ZUn .ouders, die bU de politie
Maandag aa^^hadden gedaan, dat hun
soon waa vef^Hfcn. hebben hem Woens
dagnacht naar net politiebureau gebracht,
waar hU werd ingesloten.
Advertentie.
ZEISS DEPOT
krijgt,
prettig
zorgen
Leverancier voor ALLE ziekenfondsen en
sinds 21 September officieel aangesteld
w-O-Fonds der
Vanwege de minister van Justitie is bij
de ambtenaar van de burgerlijke stand
der gemeente, waar de vermiste laatste
lijk woonachtig was. aangifte gedaan van
het overlijden van de0 volgende vermiste
personen: Selma Sanda Hammei, geboren
8 December 1909 te Neufreiat, gehuwd
met H. Ledser;
Max Katz. geboren 14 Maart 1892 te
Cuxhaven (Duitsland);
Grote Lang. geboren 29 Januari 1907 te
Eger (Oostenrijk), gehuwd met F. C. Hor-
wits;
Allee May. geboren 10 Februari 1904 te
Bochum (Duitalirtd). gehuwd met F. Mohr;
Iaraêl Pierot, geboren 10 September 1888
te Rotterdam;
Francina Polak, geboren 18 Februari 1884
te Rotterdam, gehuwd met I. Pierot;
Rebecca Pierot. geboren 24 Januari 1923
te Gouda;
Armetta SeUffera. geboren 21 December
1927 te Goud»;
Rozetta SeUffera. geboren 22 October
1934 te Gouda;
Salomon SeUffera. geboren 12 Juni 1929
te Gouda; ellen woonachtig te Gouda en
overleden op 28 Med 1943 te Sobibor
(Polen).
Sander Lazarus Sanders, geboren 17 Fe
bruari 1887 te Gouda, woonachtig te Am
sterdam, overleden op 28 Mei 1943 te So
bibor;
Eva Mossel, geboren 7 April 1883 te
Gouda, woonachtig te Amsterdam, ge
huwd met S. Metzelaar. overleden 2& Mei
1943 te Sobibor.
Verhuizingen binnen
de gemeente
J. J. Bruijnia, v. Groeneweg 65 n. Gouwe
no. 205; S. van der BU. v. Achter de Vis-
markt 76 n. C. Huygensatraat 74; H. Buite
laar. v. Groeneweg 66 n. Kuiperstraat 15;
M. P. Heus. v. WinterdUk 6 n. Groeneweg
no. 31mevr. C. Kempera, v. C*r. v. Blois-
straat 7 n. Tollenastraat 1; mevr. W. C.
Koster—Sommellng. v. IJasella&n 32 n.
IJa6eUaan 96; M. W. van Pomeren. v. Gr.
v. Blolsstraat 91 n. Nieuwe Haven 296; T.
M. W. van Pomeren. v. Gr. v. Blpisstraat
no. 91 n. Herenstraat 20; mevr. B. Riet
veld. v. IJseellaan 75 n. van der Palm
straat 35; J. A. Sas. v. Zoutmanstraat 42 n.
Vest 69; D. de Boer (3 pers v. Crabeth-
straat 51 n. Da Costakade 112: H. C. van
Haaren (3 pers.), v. Nieuwe Haven 104 n.
Vrouwevestesteeg 2; H. Jansen (3 pers.), v.
Krugerlaan 67 n. Da Costakade 116; mevr.
M. Kaptein—de Vlieg (2 pers.), v. Nieuwe
Haven 332 n. Scheltemastraat 22; A. P.
Kempera (3 per».), v. Wilhelminastraat 41
n. Boomgaardstraat 12; J. J. Lambalgen (3
pers.), v. J. P. Heyestraat 10 n Da Costa
kade 108. N. H. van Schelven (4 pers.), v.
Gouwe 71 n. Da Costakade 120; J. Sradt (3
pers.), v. Gouwe 236 n. Gouwe 198; mevr.
L. L. Spruit (3 pers.), v. Scheltemastraat
no. 22 n. Nieuwe Haven 332; A. Verboom
(4 pel».), v. Jan Philipsweg 41 n. Jan Phi-
lipsweg 10; mevr. C. C. C. Wever* (4 pen.),
v. BurgvUetkade 69 n. Karnemelkaloot 197.
Puzzle-winnaars
Het raadsel van de dubbele woo; io\
zou een schrijver of schrUfater van detec
tive verhalen de magische kruiswoord-
puzzle van vorige week kunnen noemen.
Tweemaal kwam hetzelfde woord voor tn
dat hielp de puzzelaars op weg. want op
deze-wij ze had men al'spoedig een aantal
letters op het bord. die het verder zoeken
vergemakkelijkten. De winnaars zijn:
PrUi van 5,—: C. Revet. Eerste Kade
35 te Gouda;
prijzen van 2A0: J. Verschut. Joubert-
straat 198 te Gouda en J. C. Schouten,
Donkere Gaard te Oudewater.
De prUzen kunnen aan ons bureau Markt
31 worden afgehaald of worden op verSoek
i toegezonden.
