ONTDEKKING van deZUIDPOOL
MANNEN die met POPPEN leven
den vallen de kerstbomen
Bijlslagen verstoren stilte in de bossen
gelooft U in Kerstmis?"
Het GEDICHT
Een hand uit het verleden
GELEDEN
i£
KAPITAALNOOD BELEMMERT
DE BEDRIJFSEXPANSIE
Een kunst, die in het buitenland meer
bekendheid geniet
Twee keiharde mannen schreiend bij e|n vlag
It
van de week
letterkundige kroniek
KITSCH van de PUURSTE SPORT
CLOWNTJE RICK OP AVONTUUR
Wat
s
-TTET WAS Olfrs héóst even te moede, als-
AJ of daar in die stoel het lijk lag ven een
goede kennis, die we niet lang tevoren nog
in leven haddeb gezien. In de handen van
de poppenspeler had deze Peer Gynt voor
ons geleefd en gelachen, hij had eqn gewe
ten gehad en gezondigd en nu lag hij daar
een mooie pop. maar e.-n
iden te wachten op Henk
duurde ons niet lang,
imer is veel te zien-
uit verhalen als Ma-
■egen en Van den Vos Rei-
een heel ander gebied in
hier een waiangpop
•nzham op zijn stok-
voorstelling in
geven, een plaats e ergens
hij kwam laat thüis. Ter
met een brokje stokbrood
iets over zijn werk In 1945
voor diverse toneel-
m van heth had een kleu-
poppenkast en vroeg hem.
van de bevrijdingsfee iten
t die poppenkast te amise-
moten van die kindervoor-
idijk had er ook veel meer
plezier in dan hij zelf had verwacht. Te
genover een kennis liet hij lyt. dat hij gr-ag
star en zwij
dode pop Wii
Zoutendijk
'want in
Overal liggen
naerde. En ui
poppenw
verzeild gera
je staat
yOUTEND
1—* CJ.cKu
[liedboek
te Gelderland
was hij nog re
clubs. Een bu
torschool en e
ren. De ouders
stelling en Zou
OINDS ONHEUGLIJKE TIJDEN
zijn er mensen geweest, die hun
levenstaak vonden in het spelen met
poppen. In Japan zijn poppenspelers,
die om hun spel worden geëerd zo
als bij ons de beste toneelspelers. In
Indonesië is het spelen met poppen
zoiets als een priesterlijke roeping.
Het kunstlievende publiek in Moskou
en in Antwerpen gaat even grif naar
het poppentheater als naar het ballet.
In Nederland ziet men er veelal niet
meer dan een schilderachtige vorm
van bedelarij in. Nu is het Jan Klaas-
senspul op de hoofdstedelijke Dam
inderdaad schilderachtig. Maar wat
onze poppenspelers vertonen is aller
minst zo maar poppenkast. In de
beste gevallen scheppen zij zelfs een
eigen kunst.
like vondsten zijn nu echt pop
penspel.
Zoutendijk broeit nu op een programma,
dat een soort „litterair cabaret" moet wor
den en hij experimenteert ook met geluid.
Het moet evenmin njuziek zijn als poppen
mensen zijn. maar hij zoekt klanken, die de
handeling begeleiden en onderstrepen. En
inmiddels reist hij van Wolvega tot Terneu-
zen met zijn assistente Marja van Berge. d:e
de vrouwelijke rollen in zijn spelen verzorgt
wel eens over
drecht. Zoui
6eur en was
ten. toen enkel|
poppen aankw;
mee Het
door Hans Pel
poppen zou willen heob-m als koorddanser over een draadje lopen en
-ael en $lie kennis zou daar dat deed zijn publiek niets. Toen liet h«
raten met iemand in Dor- voortaan ztyn koorddanser zonder draadje
1 het druk als regis- door de lucht balanceren en het publiek
hele geval al bijna verge-
Solvejg
nden later de zending
Hij was er dolgelukkig
dat zij waren gesneden
sn Dordtse beeldhouwer.
p DAT STILLE uitgestrekte Brabantse
land achter 8chUndel, ter zijde van de
grote wegen op glibberige paden tussen
percelen leemgrond met hoogopgaand rijs
hout, dampend onder een aarzelend zonne
tje tussen twee felle regenbuien dooF zou
men tie ft alleen kunnen wanen, als er niet
was dat verre getjoemp van een motorboot
in de Zuid-Willemsvaart en het doffe klop
pen van de byien der kerstboomhakkers.
Want die kleffe leemgrond gaat verderop
over in een hoger gelegen en zandig ge
deelte. Daar heet het de Wybelshoek en
die ligt tegen Veghei aan. De hakkers van
Piet van Es zijn er bezig rond 18.000 Kerst
bomen, waarom Rotterdam. Den Haag en
Amsterdam zitten te springen, te verzame
len. St. Nicolaas is achter de rug en de
eerste Kerstbomen hebben, bjj duizenden
gepakt in zo'n bakbeest van een truck, de
nachtelijke reis paar de grote stad reeds
gemaakt. Om er tegen Kerstmis te pronken
met versieringen, kaarslicht en dat fjjne
aroma van dennegeur ter ere van het ge
boortefeest van Christus.
DIET VAN ES, stoer en al dik in de ze-
ventig, is dertig jaar geleden naast zijn
boerenbedrijf, zijn rijshoutkapperij en zijn
hoepelmakerij met het kweken en verhan
delen van de fijne spar. de Kerstboom-bij
uitnemenheld. begonnen. Niet dat hij de
I en:ge was en is gebleven, daar niet van
Want in Drente en Overijsel, zelfs in de
Zuidoosthoek van Groningen en ook in
I Limburg en tegen de Belgische grens* aan,
vellen de Kerstbomen op'.het ogenblik bij
duizenden onder de bijlen
van de hakkers en over de
nachtelijke wegen van Ne
derland ronken de hoog op
getaste vrachtauto's naar
de grote centra, waar de
grossiers de bomen in ont
vangst nemen en de klein
handel zijn toegewezen
plaatsen op de winterse
pleinen en straathoeken
inneemt met de hoop in bet,
hart op wat verdiensten en
een beetje handzaam weer
Vlak voor Sinterklaas zijn
zij al begonnen, de hakkers.
Zij trokken met hun bijlen
en zwaar geschoeid de een
zaamheid in. Elke dag weer.
Van Es had tien man in het
bos, die bij het krieken van
de dag over de spekgladde
paadjes 'de wildernis in-
trokkéh tot üjLjilail achter
de van afe ISuid-Wil
lemsvaart die 6 hectare
grond bereikten, waar de
sparren hun jaren In groe;
hadden doorgebracht Maar
nu moest de bijl er in In
lange rijen vielen ze. de
kleine ruim een meter hoge
boompjes, toch el ruim vijf
Jaar oud en de wat forsere
van over de twee meter
die tien jaar lang daar in de
grond hebben gestaan en
tweemaal een oorlog over zich zagen trek
ken Men kan er zich alleen over verwon
deren dat een stuk landschap, dat tot twee-
maal toe Niemandsland ls geweest, nog zo mannen uit de Peelllnte, na de ontruiming,
een ongeschonden beeld van dichte begroet- achler het dijkje van de 'Zuid-Willems-
ing geeft Want in Mei 1940 hebben de vaarj, nog s,and gehouden En bij de be
vrijding van Brabant was juist dit Kerst-
Een sjokkend paard voor een krakende
boerenkar beladen met kerstbomen.
werkt en dan weer voor een klein jaar
Moeder Natuur (laat werken om de bomen
een jaar ouder en groter te maken tot zij
geschikt zijn te worden omgehakt en ver
handeld. Die handel werkt op het ogenblik
ook onder hoogspanning. Want de zoons
van Piet van Es zwermen door Nederland
van Groningen tot de Belgische grens uit
ten einde op de percelen van collega-kwe
kers de bomen aan te wijzen, die zij ko
pen willen. Naast kweker zijn zij ook* groot
handelaar. En zo waren er heel wat die be
gin December de mouwen opstroopten en
zeiden dat het er nu maar eens van moest
komen. Een jaar lang hebben zij hun kweek
plaatsen nauwlettend in Jiet nog gehouden
Meestal hebben zij de jonge driejarige spar
ren van enkele decimeters hoogte in Zun-
dert bij de kwekers bij duizenden gékocht
en op hun percelen uitgezet. En dan maar
wachten of het groeien wil. Die spar Is niet
zo bijzonder sterk Als er van de 10 000 uit
gezette piepjonge Kerstboompjes 7000 in de
handel terecht komen is het niet slecht
gegaan En met die lange groeitijd wordt
er dus heel wat kapitaal In deze kweek ge
stoken. dat veel later pas zijn winsten gaat
opleveren.
De spar
ZIJN eerste
rLsal gaf I
voorstelling met eigen mate-
nog vóór eUn kast klaar
was. Hy speelde in een houten geraamte,
bekleed met een tafelkleed, zonder coulissen
of speciale verljchtlng. maar in weerwil van
dat alles kreeg h(J al gauw meer aanvragen
dan hU kon (verwerken. Zo trok hü van
huiskamers najar verenigingslokaaltjes en
zijn honorarium werd soms in een pet door
de aanwezigen bijeen gecollecteerd Ten
■lotte moest'hy kiezen tussen zijn toneel
clubs of de poppen en hjj bleef bij zijn pop
pen. Nu reist pti heel het land door van
Sas van Gent naar Apeldoorn en van Cas-
tricura naar Rotterdam en alleen in Decem
ber komt hij al tot 31 voorstellingen.
Hij hééft ook enige tijd, samen met Guido
van Deth. die onlangs nog voor de televisie
optrad, een Poesjenellekelder gehad in Den
Haag Van Deth specialiseerde zich in
Vlaamse kluchten Met onze Nederlandse
poppenspelers is hij in een klein maar se
lect gezelschap. De nestor van deze groep
ls Bert Brugman, die na de eerste wereld
oorlog begon, aanvankelijk met marionc>-
ten werkte en nu een soort handpop heeft
uitgevdpden. die technisch veel overeen
komst heeft met de wajangpop. In de La
rense poppenciüb. die ook tussen de betoe
oorlogen bloeide, werkten onder meer Weru-
meus Buning eh de auteur Kelk. Ook Con
stant van WeJsem en de binnenhuisarchi
tect Van Geldtjr werkten mee aan poppen
spelen en de fioppen van Harry van Tus
senbroek werden in een tamelijk wijde
kring bekenL
Inspireerde
pen.
TA AD
•s ls h
,iapL D<
mén.
aar
m nu
die
met
3Cl»b.
side.
eh d
üeriser
lder v
i Poppi
erden
md. ]De schilderes Lizzy Ansingh
zich vrijwel uitsluitend op p.-p
Een dromende Fries
ER ZIJN VELERLEI POPPEN en velerlei
poppenspelers. Men kent de marionet
ten. die aan nauwelijks zichtbare draden
ogenschijnlijk IvriJ kunnen zweven en hun
ledematen kunnen bewegen. Marionetten
kunnen dus veel doen. wat toneelspelers
niet kunnen, maar z(jn anderzijds toch weer
veel beperkter in hun mogelijkheden. Dan
zijn er stokpoppen. waartoe de wajangpop
pen behoren en voorts handpoppen, waar
mee ook atraatpoppenkasten werken. Met
handpoppen geeft Cla van Boort een zo ge
trouw mogelijke nabootsing van het echte
toneel. Zij laat Liszt piano spelen in Zalt-
bommel
De amateur Paul Erkelens laat zfln pop
pen pijproken en andere kunstjes maken.
Maar enkele poppenspelers zijn zich ervan
bewust, dat zil Werken met een medium voor
een geheel eigen kunst en zich dus geheel
vap Imitaties vön het gewone toneel moeien
losmaken Zij Roeken het niet in een aan
doenlijk ..net echt" naturalisme maar be
palen zichr tot de kern van een verhaal en
etyleren hier ern daar de handeling, om de
aandacht niet door details te laten vangen
Goede voorbeelden kan men vinden in Zou
tendijk! enscenering van Van den Vos Rei-
naerde Poppen zijn als het ware abstrac
ties voor mensen en uitstekend geschikt om
met symboliek geladen verhalen indrin
gend weer te geven. Zoutendijk wil daar
om verhalen hebben, die los staan van Je
actualiteit en die alle mensen iets te zeigen
hebben. En hij betreurt het. dat het pop
penspel in Nederland geen eigen auteurs
heeft
Deselfde opvatting vindt men bjj Feike
Bosma. een Fries, die te Venlo woont
en die soms zo verdiept ia in. de creatie
van een nieuwe pop uit vodjes en lapjes,
dat hU dagenlang vergeet te eten. Als i»U
dan merkt dat hU honger heeft en geen geld,
gaat hij naar zïfn vaders boerderfl om ie
eten. En inmiddels brengt hit met zijn lap
jes de meest verfijnde dromen tot kortston
dige werkelijkheid. Hij heeft het sprookje
van Andersen over een zeemeerminnetje op
zijn repertoire. Als dat zeemeerminnetje In
het verhaal attrlt. ziet men haar ziel ont
snappen. In een circusscène liet hit een pop
15 Dec.
bomengebied van Piet van Es lange tijd het
terrein dat tussen de linies van de terug
trekkende Duitsers en de optrekkende En
gelsen lag. Dagenlang hebben bier de gra
naten gefloten En tussen die Kerstbomen
lagen in de buurt heel wat landmijnen Nu
is het er weer vredig en stil De bijlslagen
van de hakkers zijn de enige geluiden, die
men er horen kan. Soms komt een kraken
de boerenwagen met een langzaam sjok
kend paard het modderige wegje af om
weer een vracht te halen en naar Schijndel
te brengen, waar de vrachtauto zich ge
reed maak} voor een tocht naar de grote
steden.
Hoogspanning
DEN TYPISCH BEDRIJF dat slechts een
J-J paar weken per jaar onder hoogspanning
pkA'S EEN JUFFER met een kale nek. zegt
de hakker als hij een spar onder handen
neemt, die niet overal rondom een volledige
kroon heeft. Dat kan je gevoeglijk op een
nachtvorst schuiven, die in het voorjaar
zo'n teer uithotteltje, dat nieuwe takje»
moest opleveren heeft vermoord Daar is
de nieuwe kroon onvolledig en zo'n boom
heeft niet veel handelswaarde meer Die
blijft zijn hele bomenleven invalide in-
compleet
Je hebt er ook die .slim" zijn uitgegroeid
die een of ander mankement hebben gekre
gen en die Je niet naar de stad hoeft te
'zenden De juffrouw daar is niet zo gauw
gevangen Die wil een mooie volie ooom
in haar huiskamer hebben En die bak je
er maar 7000 van de 10 000 geplante
Onze Kerstboom ts een typisch boompje
Want hij groeit maar zes weken per jaar
Van begin Mei tot half Juni kan je hem als
het ware zten groeien En dan stopt hij plot
seling om er een kléin jaar (ang geen cen
timeter bij te winnen Dan staat hij daar
maar stil te dromen tegen die bosrand aan
Een streek, waar het kan gebeuren dat er
in weken geen mens komt of het zou een
stroper of een Jachtopziener moeten zijn.
Amundsena overwinning aan de Zuidpool
Terwijl men anders in deze barre streken
enig teken van menselijk leven met vreug
de zou hebben begroet, staren nu de ogen
van Scott tranend naar de Noorse vlag waar
hij de Union Jack naast plant. Hij vindt een
brief van Amundsen met een verzoek om
deze aan koning Haakon van Noorwegen te
zenden. Niettegenstaande zijn teleurstelling
neemt Scott deze opdracht op zich. Over de
Zuidpool schrijft hij: „Er ls hier niets tc
zien wat zich van de afschuwelijke eento
nigheid der laatste dagen onderscheidt"
Niemand zal ooit zijn gemoedstoestand
van dat ogenblik kunnen peilen, want Scott
zou de bewoonde wereld nooit weer terug
zien. Op de terugtocht vinden hij en zijn
metgezellen door gebrek aan voedsel en
brandstof de dood. Dat was einde Maart
1912. Als laatste wens schreef hij neer:
De Zweden en Noren hebben zich een bijna legendarische naam verworven met vastbesloten ditmaal de eerste te zijn. Voor "^ndi daSboek aan mijn weduwe",
hun pooltochten. Onder hen zal de Noor Roald Amundsen de grootste blijven in de ^Me^itede'pïïnim va^s'co'tt^Amudd- duw* over de prestaties der bekte grote pool-
geschiedenis. Hij nam zich eerst voor arts te worden, doch ontdekte bjj zichzelf sen niet als een soort nek-aan-nek-race In reizi*ers geworpen. Hun moed, doorzettings-
een zeer bijzondere hartstocht. H(j voelde zich geroepen om onderzoekingen te het g»l«eWed aangekomen hadden beid. ÏÏÏÏÏÏ8ÏÏ. e?07'aïiïaChètVêIfchredboekr^del
expedities met de grootste moeilijkheden te DiaazUQen toe aan net gescmeaooeK aer
verrichten in de poolstreken. Energiek als hij was, aarzelde hu geen moment de kampen. Scott was evenals Amundsen een mensheid» die niet rusten zal, voordat de ge
richting van zijn loopbaan te wijzigen. Hij maakte zich vertrouwd met navigatye-
instrumenten en bestudeerde ijverig alle problemen aan de zeevaart verbonden.
Reeds op 28-jarige leeftüd stond hü als kapitein op zijn eerste schip, de Gjöa, dat
hem al terstond lauweren zou bezorgen.
naiiiptu. uw,, wao ceciuiu miiuuugeu ecu
zeer bekwaam man. Was het een fantastisch aaff inclusief ?,e ^®ide Pol«n aan haar
geluk of de grotere bekwaamheid van
Amundsen, die hem de zege bracht in deze
worsteling tegen kou en ontberingen7 Beide
voeten ligt. Velen zullen daarvoor hun leven
moeten geven.
Ook Amundsen stierf in zijn poolharnas
Uitwisseling
MET DIE KF.RS'NBOM EN HANDEL la het
^''anders maar een raar geval In deze
dagen gebeurt het maar al te vaak dat bij
de grensposten de bomen elkaar een handje
zouden kunnen geven. Daar kan hej voor
komen dat een vrachtauto, volgeladen met
Kerstbomen, die in de Luxemburgse Arden
nen. in de Duitse bossen of zelfs In Tsje-
cho Slowakije zijn gehakt, ons land binnen
komt. en dat bomen van Nederlands ge
bied naar België en zelfs nog verder wor
den uitgevoerd. Langs de Grebbe ts de
laatste weken veel gehakt voor Italië
Daar wil men onze fijnspar hebben Zo
schuiven ze langs elkaar heen in vracht
auto's en op spoorwagons import en ex
port. Uitwisseling van Kerstbomen.
En als de boom zijn plicht heeft gedaan
die onzegbare sfeer heeft geschapen op ons
meest huiselijke feest in de donkerste tijd
van het jaar dan valt hij in handen van de
vuilnisman Afgedaan, enkele dagen de mens
geboeid En daar waren vijf of tien jaat
groeien, opkweken en verzorging voor no
dig. Jaren zorg voor enkele dagen doel en
glorie.
nv,„uiu( auu CU umuciuizujj DCJUC -
helden hebben hun doel bereikt en de pool °f> een hujpexped'tle naar de Noordpool
cj K stortte hij in 1928 met een vliegtuig in de
aanschouwd. -
Diep tragisch Is het verhael van deze 'Js"e Me" hee!t n™" ,elten van hem
Amundsen voelde als hiermee zee zou kiezen hoorde Amundsen twee worstelaars in sneeuw en ijs, zich 'eru8g«vonden.
eerste opdracht in zijn tot zijn grote teleurstelling, dat Peary hem slepend door witte, bijna onbegaanbare vel-
nieuwe werkkring het voor was geweest en reeds in de pool- den met een snerpende kou In geen iul-
ontdekken van de streken rondzwierf. Toch gaf de doorzetter zenden jaren was er ooit een mens oglde
doorvaart in het N.W. J
door de Berlngatraat.
Ieder wenste hem
Ontdekkingsreizigers In dei onmetelijke
ijsvelden van het Zuidpoolgebied In
sloepen kunnen zij zich door smalle vaar
geulen tussen de schotsen naar het met ijs
en sneeuw bedekte vasteland begeven.
opdracht om de voorbereidende werkzaam- gedachte gekomen deze Zuidelijkste punt
van de aarde te gaan verkennen. Daii.
1911—1912 staan met een tussenruimte van
heden voort te zetten. „Ik ga toch," zei hij
en onthield zich van verder commentaar.
ces. maar niemand ge- Tot zijn eer moet gezegd worden, dat hij ea" maand, twee keiharde mannen schreiend
loofde er in. In 1903 steeds zijn mede-ontdekkingsreizigers alle bij hun vlag aan de Zuidpool,
verdween hij tussen de roem -toezwaaide, die hun toekwam. Nie- Amundsen schreit van vreugde
ijsbergen van de Noor- mand dan Amundsen zelf wist beter, welke e«rste. Op 15 December uiten h
delijke IJszee en sinds- bovenmenselijke moeilijkheden moesten metgezellen wilde vreugdekreten.
dien hoorde men her- worden overwonnen, voordat men zijn doel hulp van bun instrumenten stellen zij vast.
haaldelijk geruchten bereikt had.
over zijn dood tussen
sneeuw en Us. Grote
Roald Amundsen, bewondering en ontzag
stegen op uit alle
spreekbuizen ter wereld toen hij drie jaar
later de Grote Oceaan bereikte en gezond
in het vaderland terugkeerde. Zijn naam
het zuiden
Bij het vertrek van
de „Fram" dacht ieder-
Amundsen
werd daardoor alleen reeds met gulden let- naar het Noorden ging
t... U ..„i4 J„J.V nu
ters geschreven in het vrij dunne boek der
grote poolreizigers.
De poolheld zat intussen thuis en had
geen moeite om in de voor hem ongewoon
hoge temperatuur het hoofd koel te houden
Zijn enige commentaar was: „Jammer, dat
men na afloop van een tocht zoveel belang
stelling toont, terwijl men vooraf meestal
vergeefs naar steun moet zoeken". Het is de
tragedie van alle helden die hij uitspreekt.
Als grootste opgave zag Amundsen de
onderzoekingen op en rond de Noordpool.
Terwijl hij overal lezingen hield, trof hij in die met "gelijksoortige Robert Scott
die tijd zeer veel voorbereidingen voor zijn plannen in Australië
pooltocht. HU kocht hiervoor het schip van vertoefde. Amundsen stelde zUn rivaal tele-
Nansen, „de Fram". Korte tUd voordat hU grafisch op de hoogte van zijn plannen.
Bij Madeira gekomen
veranderde hU plotse
ling Van koers en ver
telde hU zUn metgezel
len het grote plan om
als eersten te trachten
de Zuidpool te berei
ken. Heel de wereld
keek er van op. maai
bijzonder veel Indruk
maakte dit bericht wel
op de Engelsman Scott
dat zij de pool bereikt hebben. Een mast
met kleine vlag wordt door vUf mannen te
gelijk geplant. Fier wappert het Noorse
dundoek in de Uzige wind tot glorie van
Amundsen, Ven maand later tot verslagen
heid van Scott. Amundsen schrijft over het
grootse ogenblik, wanneer hij de vlag plant
„Om de Noordpoolstreken ben Ik poolrei
ziger geworden en nu bevind ik mij aan de
Zuidpool. Kan men xich iet* denken, dat
meer tegengesteld aan elkaar is?" Op de
plaats, waar de vlag staat wordt een een
voudig feestmaal aangericht: zij slachten
een poolhond! De hond was zo mager, ver
klaart Amundsen dat hij de terugtocht toch
niet meer had kunnen volbrengen. De een
z'n brood ls nu eenmaal altUd de ander z'n
dood geweest. Hoe profetisch klonken deze
woorden voor zijn rivaal Scott. maar dat
kon zelfs Amundsen niet vermoeden.
Het einde
Een maand later vinden Scott en de rij
nen de achtergebleven triomftekenen van
giTEKPAQ l» DECEMBER 1951
£ERST£
BLAD - PAGINA 3
door Drs J. A. VAN NIEUWENHUYZEN.
Rem. Pred.
OELOOFT U In Kerstmi*, meneer?"
(j De trein wa* net op gang en ik las
tiidschr'ft. het hoofdartikel, waarin zo
ff.» aan begonnen wa*. handelde over Ad-
«t en Kerstmis. Toen ik de bladzijde om-
w* en het kleine boekje dubbel vouwde.
1.4 de man tegenover mU het opschrift
•Tien Gelooft U in Kerstmis, meneer?"
1 ik kerk schichtig op. eigenaardig getrof-
hi door rfeze merkwaardige vraag die mij
frd gesteld. In de trein nog wel! En op
donkere, koude Zondagmorgen tegen
üalfnegen. in een nog maar half verwarmde
tegenover me zat een al ouder man in
sjofel pak. F.en mager, bleek gezicht.
«,1de witte haren en - direct opvallend
Jmitieke ogen. Hij wilde beslist debatteren,
Hit voelde ik onmiddellijk; hij was het type
de echte debattant. de redetwister. Ik
Ld juist getaxeerd, want toen ik. op om-
iichtige wijze overigens, bevestigend op zijn
vrtal had gefntwoord. daarbij opmerkend,
tót je toch die vraag niet stellen kon.
brik er uit de mond met de smalle lippen
Ma woordenstroom los. die eenvoudig niet
te stuiten was Het feit. dat er geen
indere mensen in onze buurt zaten, stimu
leerde waarschijnlijk nog 's mans welspre
kendheid
Ik luisterde: iets anders bleef mij niet
•ver. En tegen mij aan klaterde ais een
•iterval een levensverhaal van een zeer
«treng Christelijke opvoeding, een opstan
dige jeugd, de breuk met thuis, de radicale
verwerping van God en gebod, gelobf en
kirk ..Ën ieder, die in Kerstmis gelooft,
«neer, is gek Verstaat u goed. gek! Het is
b«t grootste bedrog van de wereidgeschie-
il». En wat wilt u met Kerstmis in deze
j, meneer! Laat me toch niet lachen!
^redt op aarde, zegt men, ja, ja, en intussen
niiar vechten en wagens maken en mekaar
dood neen en liegen, bedriegenoch
meneer, kom toch lot inzicht, wees geen
Farizeeër. Gesteld, dèt uw geloof in God en
In Jezui juist is hetgeen ik ontken wat
doet u dan nóg met Kerstmis in deze ver
rotte wereld?"
In Utrecht moest ik overstappen: hU ging
door. Toen ik vertrok bedankte hij me voor
liet geiprek, hoewel ik vrijwel niets gezegd
had.
Ik dacht over hem na. Een praatziek
mens. fanatiek, geborneerd, niet te schok
ken in de overtuiging van de volstrekte
juistheid zijner gedachten, een beetje pa
thologisch geval. Maar toch zei hij dingen,
die tot nadenken brachten. Je wist die na
tuurlijk óók wei, maar hU sprak ze zó uit,
dat ze een nieuwe scherpe klank kregen.
„Wat doet u dan nóg met Kerstmis in deze
verrotte wereld?"
Inderdaad, daar zit je toch telkens mee.
De wereld is hopeloos in twee kampen ver
deeld. waartussen voorlopig geen verzoe
ning mogelijk lijkt, de wapenvoorraden en
de legers groeien onrustbarend aan beide
kanten, propaganda aan weerszijden giet de
geesten der mensen vol met haat. afschuw,
verachting, angst. En in die wereld staan de
Christelijke kerken, nog hopeloos verdeeld
al ls er een sterke beweging van toe
nadering en zij spreken geen woord, dat
verlossende betekenis heeft voor de con
crete nood van dit ogenblik. Hoe dikwijls
blijft het bij stichtelijke uitroepen ook in
de Advent: maar hoe weinig weten de
kerken de hun toevertrouwde Boodschap te
verwerkelijken in de huidige wereldcrisis.
Het ziet er inderdaad vrij hopeloos uit:
„Wat doet u met Kerstmis in deze verrotte
wereld?" Is het niet veel eerlijker om te
erkennen, dot de zaak hopeloos in de knoop
zit, dat we er met zijn allen niet meer uit
komen en een nieuwe gigantische wereld
oorlog tegemoet moeten zien, en het bij
die erkenning te laten? En dan maar niets
te zeggen over het Licht, dat komt en Vrede
op aarde? Ja, naar mensenoordeel is het
eerlijker om het bij deze erkenning te laten!
Maar ik geloof toch in Kerstmis! Dat be
tekent: ik geloof, dat God het er niet bij
laat. Kerstmis is niet iets van óns en hangt
niet van óns af Het is een geschenk van
God aan de wereld, en juist voor een „ver-
rótte" wereld! De boodschap, dat er een
Liefde zich over die wereld buigt, die een
maal overwinnen zal. Een Liefde, die ik
zie in Jezus Christus, het kind van Beth
lehem. God laat het er niet bij! Dat houdt
tevens in: wö mogen het er ook niet bij
laten. Mijn geloof in Kerstmis is eerst dón
waar. ais er in mijn leven tekenen zicht
baar worden, die van die Liefde een levend
getuigenis afleggen.
Prijzen Kunstenaarsverzet
1942—1945
TH Stichting Kunstenaarsverzet 1942—1945
heift de namen der winnaars van de beide
jaarlijkse prijzen van 1000 voor het jaar
1M1 bekend gemaakt.
De prijs voor beeldende kun*t, dit jaar
totemd voor een beoefenaar van de toe-
«paite grafiek, ia toegekend aan jhr W. J.
H. B. Sandberg. directeur yan het Stedelijk
Miueum te Amsterdam.
De prijs voor litteratuur, die het bestuur
bij voorkeur aan een dichter wilde toeken
nen, i« toegewezen aan Victor E. van Vries-
lind te Amsterdam.
De prijzen zullen op Zaterdag 12 Januari
in de aula vqn het Stedelijk Museum te
uitgereikt worden. Ter gelegen-
heid van deze prijsuitreiking zal mej. mr
K A. Teilegen, directeur van het kabinet
ms H M. de Koningin, een rede uitspreken.
Ziekte van de heer Van Vriesland i* reden
bt dit uitstel.
K.L.M.-«]iensl op Indonesië
t'VltrtU: De Friesland. (Amsterdam—Tokio).
>erder Vis. Donderdag in Tokio. De
gezagvoerder Gould, vannacht in Cal-
De Soera
ktndaag in Bangkok verwach'
Hoge pachten voor
griendgronden
Het ziet er naar uit. dat een verbetering
is gekomen in de positie van de eigenaar* van
griendgronden. De verpachtingen in ver
schillende delen van het land gaven stijgin
gen te zien van 50 tot 60 pet, zodat een lo
nende exploitatie van de grienden verze
kerd is. Aanleg vqn nieuwe grienden is
reeds geschied en wordt verder overwogen,
zo deelt de vakgroep Griendhout- en Riet-
verwerkende Industrie mee.
Deze stijging van de grondstoffenprijzen
zal echter ook in de verpakkingsmandenin-
dustrie resulteren in oplopende prijzen, te
meer daar ook de lonen bij dit arbeidsinten
sieve product steeds zwaarder drukkén.
Nieuwe startbaan op Hato
Met een eenvoudige plechtigheid ls dezer
dagen de nieuw aangelegde startbaan van
de Curaqaose luchthaven Hato In gebruik
gesteld. Het is de bedoeling, dat na het ge
reedkomen vsn het algehele vliegveldplan
een meer passende openingsplechtigheid
wordt gehouden. De startbaan, die door het
departement van Openbare Werken is aan
gelegd en binnen de gestelde termijn is op
geleverd. is 5400 voet lang en 200 voet breed.
1
F de stemming, waaraan „Ontwaken" van de jonge dichter H. J. v. Tienhoven
ontsproten is, wilde kenschetsen, zou niet beter kunnen doen dan de bekende
i van Hildebrand aanhalen.
dat eerste ontwaken met gevoel van beterschap en rust; dat lang gewenste
pslaan der ogen. die honger; dat eerste opzitten; en. die kinderlijke dankbaar
heid voor het eerste glas wijn. dat werd toegestaan O gezond te zijn is een onschat-
bur bezit, maar uit een ziekte te herstellen is een zalig genot
Terwijl Hildebrand echter difidelijk "it eigen ervaring spreekt, blijkt Van Tienhoven
-neer met een ander zijn dochtertje mee te leven, dat hij zelf als het ware het
wonder der genezing ondergaat Hij ziet. hoe zijn kind. na de verwarring en angst
v»n de koortsdromen, met verbaasde ogen binnentreedt in de als nieuw geboren, en
nu zo rustige, werkelijkheid van haar omgeving, en evengoed als de herstellende zelf
ziet hij de simpele dingen: het heldere laken, de beker melk. de vruchten het brood,
in een ongekende glans. Hij ervaart mede het rijke geluksgevoel, dat het kind door
droomt bij het eten van de eerste vruchten, het eerste sneetje brood en het is hem
ot hij, nu hij deze dingen proeft met de mond van zijn herstellend ktnd voor het
ervaart wat voedsel eigenlijk is. Een wonderlijke levenwekkende kracht, waar-
hij een naam vindt, die misschien tc groot is, maar die alles zegt omtrent zijn
verrukking „heldere onsterflijkheid' „a„ 4. vader
Met geen woord wordt in dit gedicht gesproken over het liefdegevoel van de vader
voor zijn kind, het is op de achtergrond aanwezig, het is de grond voor de stemming
en de ervaring, die hier werden verbeeld
Msar tevens worden in dit gedicht het leven en de gewwie aardssdUigen als kort
biar.-zelfs als heilig, gezien. -7 een opvatting, di. bij onze jongeie en jongste dichters
nu niet zo heel vaak voorkomt.
Lijkt zij met haar cloche-hoed niet weg
gelopen uit een foto-album van vijf en der
tig jaar geleden 7 Heeft zij dit hoofddeksel
misschien gevonden in moeders oude doos
In elk geval staat deze cloche wel grappig
bij het deux-piètes. dat ook als mantel
pakje kan dienen. Ontwerp Swansiown,
New York.
Eén week vissen: f 45.000
De IJmuidense trawler*, die op het ogen
blik in het Engelse Kanaal op verse haring
vissen, boeken prachtige resultaten. Van
morgen was de trawler Postboy aan de
IJmuidense markt met 2200 kisten haring,
waarvoor het schip het bedrag van 45 000
besomde, na een reis van één week.
drie weken tijds heeft dit achip nu ruim
100.000 uit het Kanaal gehaald. De an
dere maatschappijen in IJmuiden doen het
iets minder, maar over het algemeen zijl
de resultaten van de z.g. „trekkers" op de
haring in het Kanaal bijzonder florissant.
Actieve handelsbalans over
October en November
Volgens de voorlopige gegevens van het
Centraal Bureau voor de statistiek bedroeg de
waarde van de invoer in November 1*51 *7*
itlioen (v.m. 773 mlllloen). terwijl voor een
waarde van 731 mlllloen (v.m. 710 millloen)
werd uitgevoerd.
De sedert Augustus ingetreden verbetering
1 de handelsbalans, welke In October, blij
kens de definitieve cijfers, voor het eerst sinds
de publicatie van de handelsstatistiek (t»17)
een actief saldo te zien gaf, xette sich In No
vember voort. Het dekkingspercentage be
reikte In deze maand zelfs een hoogte van
10» pet (v.m. 111 pct.j.
Naar het zich laat aanzien kan ook voor
December, op grond van de verhouding van
het aantal in- en ultvoerdocumenten welke
tot op heden zijn binnengekomen, worden ver
wacht, dat het dekkingspercentage zich op
een hoog niveau zal handhaven. Dit is des te
opmerkelijker nu de uitvoer, gezien de moei
lijkheden welke deze irt verband met de door
Engeland. Frankrijk. Denemarken en Amerika
ingevoerde restricties ondervindt, een neiging
tot daling vertoont.
Het tekort, dat in November met 5» mll
lloen \erminderde. bedraagt sinds het begin
van het jaar 2.t»7 mtltloen Dit ls 1«7 mll
lloen minder dan het deficit in de dienover
eenkomstige periode van. het vorgle jaar
(Jan.—Nov. 1950 2.304 mlllioen).
De daling van de invoerwaarde In Nov-
er 1951. ten opzichte van October 1951,
ca 100 millioen wordt voornamelijk ver»
zaakt door een verminderde invoer van olie
houdende «aden, suiker en suikergoed, resten
en afval van de voedselindustrie, minerale
brandstoffen, meststoffen, hout en houtwaren,
alsmede stoomketels, machtnes en toestellen,
terwijl de invoer van ertsen, slakken en assen
Is gestegen.
Bij de uitvoer kan men o a. een dating
stateren ten aanzien van plahten. bloemen en
bloembollen fruit, meststoffen en een stijging
bij groente, tin en werken daarvan.
In 1952 weer f 400
reisdeviezen
De bestaande regeling voor de aankoop
an toeristen reisdeviezen tot een bedrag
van 400 per jaar (voor personen, die op
1 Januari jonger zijn dan 14 jaar is dit be
drag 200) is voor 1952 uitgebreid tot Al-
gerië. Frans Marokko. Tunis, de Azoreo.
Madeira, de Canarische Eilanden en Spaans
Marokko.
In de loop van 1951 werd Spanje aan de
landenlijst toegevoegd. Voor reizen, die in
de periode van 15 December 1951 tot 15
Januari 1952 beginnen is wederom een soe
pele regeling getroffen. Dit betekent, dat
men desgewenst voor reizen, die in het
laatst van December van dit jaar beginnen
de benodigde reisdeviezen kan opnemen
ten laste van het jaarmaximum voor 1952.
Voor reizen, die in het begin van Januari
1952 beginnen kunnen daarentegen de reis
deviezen worden gebruikt die vóór 31 De
cember a.s. ten laste van het jaarmaximum
voor 1951 zijn gekocht.
De toeristendeviezen-boekjes 1950 '51 moe
ten voor 15 Februari 1952 onder overleg
ging van het het paspoort bij de deviezen-
banken worden ingeleverd.
Rem.
gen J
D. G. 3
Broederschap. Tweetal te Gronin-
M Lindemans te Hengelo en
an Vreumingen te Buasum.
Effecten- en Geldmarkt
Andere wijze van
productieverhoging
(Van onze financiële medewerker)
TJET sal voor velen een teleurstelling z|jn
geweest, dat het reaultaat van de jongste
obligatie-emissies b(f de verwachtingen is
achtergebleven. Van de lening van Vlaar-
dingen. die voor een bepaalde categorie be
leggers uit fiscaal oogpunt zo aantrekkelijk
scheen, is wel het eerste gedeelte vlot ge
plaatst: voor het laatste deel was de be
langstelling aanmerkelijk minder en thans
noteren de obligaties 3/4 pet beneden pari.
De Amsterdamse Premielening, die ais een
proefballon voor een grote landelijke wo
ningbouwlening kon worden beschouwd
de betrokken minister sprak van 100 mil
lioen is wei geplaatst, maar de koert ls
reeds tot 99.5 pet teruggelopen en de kansen
voor een staatslening van dergelijk karakter
staan dus niet gunstig. De Arnhemse lenin
gen met haar fiscale attracties kunnen als
mislukt worden beschouwd en wat nog er-
Er werd laatst in Den Haag een tentoonstelling gehouden, die ons hft verschil tussen
Kunst en Kitsch in de beeldende kunst en de woninginrichting moest laten zien. Dat
lukte niet ten voile, want Kunst en Kitsch hebben eigenlijk geen grenzen. Ze gaan in
elkaar over, zij vullen elkaar soms zelfs aan. Eigenlijk is het er zo mee gesteld, dat Kunst
Kitsch wordt zodra ze „mooi" wil zijn. want dan wordt zij behaagziek, dan verloochent
zij haar innerlijke wet, omdat ze begeerbaar wil zijn. Pure Kunst is, als ze kersvers ls,
bijna nooit aantrekkelijk. De geschiedenis leert voortdurend, dat de grootste Kunst eerst
de grootste tegenstand ondervond. Wat dadelijk aanvaard werd, had de Kitsch al in zich.
Toen Rembrandt niemand meer behaagde, was hij eindelijk vrij van alle Kitsch. Maai
Rubens, die aan het hoofd stond van een groot schilderijenbedrijf, blééf begeerd, en geen
wonder, want zijn geniale scheppingen voldeden aan de eis van de tijd.
altijd eerst op weerstanden. Een boek,
dat dadelijk slaagt, is niet helemaal zuiver.
Gelukkig worden er geregeld boeken op
de markt gebracht, die niet helemaal zuiver
zijn. De mens wil nu eenmaal zijn eigen
problemen, de problemen van vandaag, zo
opgedist zien, dat ze hem niet nóg meer
angst inboezemen, maar dat ze hem eerder
aantrekken dan afstoten dat ze hem met
het leven verzoenen.
De mens zoekt romantiek in het
leven, en die romantiek vraagt hij van
zijn kunstenaars, in de eerste plaats in
de theaters, in de tweede plaats in de
boeken. Dat vleugje Kitsch redt hem.
Het is het bouquet van zijn wijn. En
daar is fiiets op tegen. Integendeel. Men
kan er alleen maar vóór zijn.
Maar pure Kitsch dreigt in de actuali
teit weer even onaantrekkelijk te zijh als
pure Kunst. Hoewelde roman van Rey
d'A q u i 1 a. getiteld „L o a n g o" (de naam
van een eilandje in de Stille Zuidzee), uit
gegeven door de N.V. Bom te Assen, toch
weer van een soort pure Kitsch is, die
Stedelijk Museum te Amsterdam
breidt uit
Weldra zal begonnen worden met de bouw,
van nieuwe tentoonstellingsruimte in de tuin
van het Stedelijk Museum te Amsterdam.
Het bijgebouw wordt 42 meter lang en bijna
veertien meter breed en het krijgt twee ver
diepingen. zodat er twee nieuwe zalen ko
men, groter dan de zogenaamde erezaal in
het huidige gebouw.
Het musepm van Aziatische kunst, dat in
de benedenverdieping van het Stedelijk Mu
seum is gevestigd, zal worden overgebracht
naar het Rijksmuseum.
De uitbreiding geschiedt met gelden uit
het legaat Braat. dat de gemeente Amster
dam gesc!|onken werd.
Ontwaken
Glashelder wonder der onsterflijkheid!
O dochtertje, dat aan de dood ontrezen,
met ogen vochtig en verbaasd in deze j
bewogener. herschapen werkelijkheid
mag binnentreden: zie het blanke laken,
je beker tot de rand met melk gevuld,
de rode vruchten die naar wasdom smaken,
en o. het roerloos ongeduld,
waarmee het warme brood des levenn
wacht
op hen, die wederkeren uit de nacht.
Op deze grens van sluimer en ontwaken
wordeh de dingen, die je handen raken,
van heldere onsterflijkheid vervuld.
Door ANDREW MACKENZIE
11)
Meeitentijds wu Wilks de enige bediende
in huis. behalve wanneer er een feest ge
houden werd. bij we'.ke gelegenheden Broo
ke een hele staf personeel er op na hield,
aangesteld via een bemiddelingsbureau.
De vingerafdrukken-specialisten van
Scotland-Yard waren inmiddels gearriveerd.
Maar zij konden niets anders vertellen, dan
dat de dief handschoenen moest hebben ge
dragen. want er waren geen vingerafdruk
ken te ontdekken, die met de inbraak ta
V,w j konden staan.
Nadat Dale weggegaan was om de portier
ondervragen en anderen, die wellicht
~mand naar binnen hadden kunnen zien
Ran. schonk Jeremy zich een stevige whis-
v-soda in. Mary bedankte voor gen glas.
- Nu en dan vroeg ik me af. of die in-
•Mcteur mij te pakken probeerde te krijgen
«I de dief. merkte hij droog op
„T Ik geloof niet. dat hij achterdochtig wa*
•'leen meer verrast door zo'n grote hoeveel-
8«a biljetten vsn een pond.
Ik wou dat ik het hem niet verteld had.
Brooke begon door de salon te ijsberen. Ik
was er trouwens al tegen, om ScotlandI Yard
te waarschuwen. Nu gaan ze natuurluk Pe
ter ook nog aan de tand voelen. Dat geld is
al dat rumoer niet waard.
Maar je laat je toch niet zomaar i500
pond afhandig maken? protesteerde Mary
verontwaardigd.
Niet? Voor mij is het heus geen groot
bedrag Maar enfin, laten we naar Percy
Bilton gaan. Hij zal zich al wel afvragen,
waar we blijven.
Percy Bilton bleek een grote, vrij onbete
kenende figuur te zijn. maar hij had een in
nemende lach. ZUn vader een van de rUk-
sten in den lande, gaf hem een voldoende
inkomen om de vertrekken te bewonen
waar het partUtje gegeven werd
vijfti" personen bevonden zich nogal opge
propt in de zitkamer. Zo te oordelen naar
het lawaai dat daar heerste, we» er nogal
wat gedronken. Mary vond zichzelf al spoe
dig. na bekomen te zijn van een eerste
1311/12 Elke dag en nacht viel ei sneeuw.
Dat werd wel wat veel van het goede
de straten lagen onder 'n dikke laag.
Het was wat moeilijk om te lopen en om
de deur uit te komen.
Ik weet 'n mooi werkje voor jullie,
zei oom Tripje. Je moest maar eens wat
gaan sneeuwruimen voor de deur. anders
kunnen we er vandaag of morgen niet
meer uit!
Nou zo erg was het natuurlijk nog
niet; maar het kon toch geen kwaad, gis
ze eens wat schoonveegden voor het huis.
Dus maakte oom Tripje enkele sneeuw
schuivers van stokken en plankjes, en
schrik, in gesprek met een grote, stevig ge
bouwde, kale man, die. enigszins onvast
staande, haar nogal vrijpostig met „Zo rooie
aansprak en informeerde of bij haar al eer
der hefl ontmoet.
Zou dat nodig zUn? vroeg Mary.
Natuurlijk. Ik kom overal en zie overal
dezelfde mensen. Kan me nauwelijks herin
neren. dat ik de laatste tijd een nieuw ge
zicht zag.
Ik werd hier geïntroduceerd door Je
remy Brooke.
De man floot zachtjes voor zich heen.
Brooke, de mysterieuze. Liters geld zeg
en hij giet het weg of het water ia. Nie
mand weet eigenlUk goed Wie hij is. Weet
UI dat soms?
Ik ook niet. gaf Mary lachend toe.
En wie zijn eigenlijk zijn vrienden.
Dozijnen kennissen gaan naar zUn fuiven,
maar ik geloof niet. dat hij met iemand an
ders werkelijk intiem bevriend is dan met
Peter Tumbull. Kijk hem daar nou staan.
Gezicht als een masker, waar je niets wijzer,
van wordt.
Jeremy stond te praten met een platina
blonde schone, die voortdurend iets te luid
giegelde. Ze stond hem met smachtende
ogen aan te kijken en probeerde zo vriende
lijk en aantrekkelijk mogelijk te doen. Hoe
wel Jeremy beleefd teruglachte, maakte hij
geen ogenblik aanstalten om op haar pogin
gen in te gaan. Hij verontschuldigde zich
daarmee gewapend gingen de jongens aan
de slag Ze konden darmee prachtig de
dikke laag sneeuw opzij schuiven, op
scheppen cn de stoep vrijmaken. En dat
deden ze dan ook. met veel plezier en
ijver. De sneeuwvlokken stoven hun om
de oren, zo gingen ze aan 't scheppen en
schuiven.
Bunkie was er zo in verdiept, dat hij
de bergjes sneeuw Vergat, die hijzelf
achter zich had neergegooidOp een
ogenblik deed hij een stap achteruit, en
toen lag Hij plotseling op z'n rug
Hahalachte Rick plagend. Ga je
zwemmen, Bunkie
alleraangenaamst aandoet. Met de heerlijk
ste automobielen en de verrukkelijkste jach
ten jaagt men in dat boek met de hoofd
persoon mee door de wereld, tot men mee
schipbreuk lijdt op de riffen van een ko
raaleiland. Een korte Robinsonadeen
dan begint een beklemmende episode met
melaatse inboorlingen, die er afschuwe
lijke plechtigheden op na houden. Dat zou
beangstigend en wéér kunnen zijn (en ein
delijk eens geen romantische Kitsch van
het bovenste plankje), maar de schrijfster
neemt de gelegenheid terstond waar om u
terstond een tafereel voor ogen te toveren,
dat één en al vervalsing is en dat u ten
slotte dan ook alleen maar lekker doet grie
zelen zonder dat u zich van die lepralijders
ook maar een biet behoeft aan te trekken.
En dandan de ontmoeting tussen ds
jeugdige mannelijke Robinson en het schat
tige pin up-Vrijdagje met het satijnen
huidje, het dochtertje van een overleden
opperhoofd, dat in de hut van een Westerse
kluizenaar is opgevoed en every inch a lady
is geworden, al huppelt zij als een hinde
dpor het bos. Kostelijker Kitsch dan de
verloving tussen de aangespoelde jongeling
en dit hertendiefje is niet denkbaar. Alle
realiteit is daar volmaakt zoek. laat staan
wat Achter de realiteit leeftMaar wacht
even! De schrijfster weet dit zoete bedrog
ook weer zo op te dissen, dat een diepzinnig
denkend mens net zo goed aan zijn trek
komt. De realiteit Achter deze romantiek is
de wilskracht van de moeder van de hoofd
persoon, die haar zoon tot in de dood blijft
besturen. Hoe dat gaat onthult de roman
zeer bescheiden. En als de Robinsonade
achter de rug is te vroeg, o. te vroeg!
dAn begint er een nieuw hoofdstuk in het
leven van de hoofdpersoop. Zijn Vrij dagje
is hij kwijtgeraakt, maar de lepra heeft
hij geërfd. En nu plotseling begrijpt hij,
dat er voor hem in de Stille Zuidzee een
taak is weggelegd. Hij inspireert zich op
Albert Schweitzer en gaat terug naar
Loango. F.n nu zou dan eindelijk een goed
boek kunnen beginnen. Maar de schrijfster
sluit haar roman dan maar liever af.
Terecht, want er valt niets meer te dromen
en te fantaseren en te vervalsen. Haar rijk
is uit waar het rijk van de waarachtigheid
begint.
op het gebied van de beeldende
kunst een geraffineerde tentoonstelling
niet kon laten zien. iftl. wat nu precies
Kunst is en wat Kitsch, dat leert u deze
roman. Tenminste, voor de helft. De roman
„Loango" leert immers niet wat Kunst is,
maar wel, bladzij voor bladzij, regel voor
regel zelfs, wat Kitsch is. En daarom ls
..Loango' een uitermate leerzaam boek
Zelden is in de Nederlandse taal een boek
verschenen dat zo puur behaagziek is,
dat zo volmaakt tot in de kleinste bijzon
derheden, „lekker" wil zijn. Wie niet zeker
is in zijn smaak, moet bepaald „Loango"
lezen, niet om zijn smaak geheél te bedel
ven, maar om zijn smaak te verbeteren, on
er gewoon een sport van te maken, te zien
en te proeven waar de schrijfster haar ver
fijnde vervalsingen heeft gepleegd. Ik neem
aan hoogst onopzettelijk, want dit boek is
geboren uit een deerniswekkende hunkering
naar romantiek. Het is als zodanig, een kos
telijk „document humain", waard om in
letterlievende kringen te worden voorge
lezen. opdat ieder der aanwezigeri alinea na
alinea er zijn (of haar) commentaar op kan
geven, wat een opbouwend gezelschapsspel
zou kunnen zijn. Daarom moest ook eens
een boek als dit in deze rubriek worden be
sproken door iemand, die best begrijpt, dat
de wereld niet zonder Kitsch kan en dat
er zelfs elementen van Kitsch in de schoon
ste scheppingen van de menselijke geest
voorkomen, iemand die zélf zich door Kitsch
kan laten imponeren, maar die zich met
dit boek alleen maar Innig heeft geamu
seerd.
W. WAGENER
kui
ger is. de 4.5 pet obligaties van de Provin
ciale ElectriciteitmaatschapiiUen. De N.-
Rrabantse. de Gelderse en de Zeeuwse
hanthaven eich nauwelijks even boven of op
de parikoera, sodat ook hier „het vet ven
de ketel'' is.
Het feit dat deze week ook op de Aan
delenmarkt heel waf aanbod moest worden
verwerkt, duidt er wel op. dat hoewel er op
korte termijn thans veel geld beschikbaar
is. mede als gevoljf van de gunstige ontwik
keling van de handelsbalans, het aanbod van
geld voor meer permanente belegging nog
vrij beperkt blijft. Ook de plaatsing van 4.5
pet en 5 pet pandbrieven schijnt tot dusver
niet aan de verwachtingen te voldoen en zo
bezien, staat het er voor 1952 met de woning,
bouw niet gunstig voor.
Onvoldoende kapitaalvorming
AT de kapitaalmarkt betreft, op de
beurs meent men uit het matig succes
van de jongste obligatie-uitgiften te moeten
afleiden, dat de rentestand de neiging heeft
om nog iets aan te trekken, hetgeen ook al
leszins begrijpelijk is, omdat tegenover de
grote kapitaalbehoeften, welke er met name
bij de lagere overheidsorganen en het be-
drijfslevenv bestaan, de kapitaalvorming in
ons land onvoldoende is. Voor zover deze ka
pitaalvorming plaatsvindt bij de grote in
dustriële ondernemingen, worden de geld
middelen voor zelffinanciering gereserveerd,
waartoe de regering, als bekend, thans ook
de provinciale en gemeentelijke electrici-
teitsbedrijven wil in staat stellen door een
drastische verhoging van de tarieven. Msar
uit de aandelenemissies van Philips. Lever-
bros-Unüover en de obligatie-uitgifte van
de AKU blijkt wel, dat de zelffinanciering
niet voldoende ls om in de kapitaalbehoef
ten voor de noodzakelijke vernieuwing en
verbetering van de productiemiddelen en
de expansi# van het bedrijf te voorzien.
En dat de minister van Financien ongetwij
feld tegen zijn economisch en monetair
standpunt in, heeft toegestaan met geleend
geld op nieuwe aandelen-uitgiften in te
schrijven, bewijst wel hoezeer hij thans van
tweeën gedrongen wordt. Aan de ene kant
wenst hij een beperking van het bedrijfs-
crediet ter handhaving van het monetair
evenwicht en de verbetering van de beta
lingsbalans. aan de andere kant ziet hij de
noodzakelijkheid in van een verdere be-
drijfsexpansie tot verhoging van de pro
ductie en de bestrijding van de werkloosheid
welke thans als bekend niet onaanzienlijk
groter is dan een jaar geléden.
Uit de onlangs verschenen derde Indus
trialisatienota' is gebleken, dat het van 1
Jan. 1948 tot 30 Juni 1951 in totaal geïnves
teerde bedrag rond 4.5 milliard heeft be
dragen, wat wil zeggen dat het ca 300
millioen is achtergebleven bij het schema
dat voor de periode 1 JAn. 1948 tot 30 Juni
1952 was opgesteld 5800 millioen). De
moeilijke positie, waarin ons Jand op dit
punt verkeert, blijkt uit deze cijfers wel
duidelijk en de pogingen, welke thans wor
den aangewend om op andere wijze de pro
ductie te verhogen zijn daarvan een uit
vloeisel.
De menselijke factor
in het bedrijf
"Deeds geruime tijd geeft men zich er re
kenschap van, dat de productiviteit van
het bedrijfsleven in one land bij die van
sommige andere landen en met name bij die
in de V.g. ten achter staat. Met minder dan
7'van de wereldbevolking bedraagt de
Amerikaanse productie ongeveer 40 pet van
die van de gehele wereld in verband waar
mede het opmerkelijk is. dat Amerika ook
40'van de opgewekte wereldenergie voor
haar rekening neemt Een Amerikaans pro
fessor schrijft dit verschijnsel o.m. toe aan
de veiligheid van persoon en goed. waardoor
de investering in productieve projecten
wordt bevorderd, aan de afwezigheid van
sociaal gescheiden bevolkingsgroepen, waar
door het voor iedereen in Amerika mogelijk
is om omhoog te klimmen, aan de. grote
middenklasse, de hoge lonen en een koop
krachtige arbeidersklasse, terwijl een aan
tal Franse specialisten na een studietocht
van drie maanden constateerde, dat de
Amerikaanse arbeider, ondanks het feit
dat hij zich heeft aangepast aan een ver
gevorderd systeem van arbeidsverdeling,
zijn personaliteit heeft behouden, niet het
minst doordat aan het menselijk aspect
bij het werk de grootste aandacht wordt be
steed. In de Amerikaanse bedrijven, zo heet
het. schijnen de technische factoren voor
20 pet en de menselijke factoren voor 80 pet
bij te dragen tot de verhoging van de pro
ductiviteit.
TF/e hebben dit wel eens anders gehoord
maar in elk geval karf worden toege
juicht dat aan deze kant van de zaak de
laatste tijd in ons land meer aandacht wordt
geschonken. In ziin prae-advies voor de
Vereniging voor Staathuishoudkunde be
pleit mr Berger, de Rijksbemiddelaar, het
geven van algemeen economische en be
drijfsorganisatorische voorlichting, maar
ook de terugkeer tot gedifferentieerde lo
nen, prestatiebeloningen, en zelfs het vier-
ploegenstelsel, omdat anders bepaalde in
dustrieën de concurrentie met het buiten
land niet kunnen volhouden en het alterna
tief dan is werkloosheid of emigratie. Bij de
voortgaande vertechnisering van de arbeid
is het ook in het belang van de geestelijke
volksgezondheid, dat aan de menselijke fac
tor in het bedrijfsleven meer aandacht wordt
besteed en naar middelen wordt gezocht om
tussen de drie componenten van het pro
ductieproces. werkgever, kapitaal en arbeid,
een zo groot mogelijke samenwerking te
verkrijgen. Aan de productiviteit det be
drijven. de persoonlijke welstand van de
werknemer en de economische positie van
ons land kan dit slechts ten goede komen.
Kapitaalnoood dringt tot nieuwe middelen
voor de vergroting ven de productiviteit.
zodra zich daartoe een mogelijkheid voor
deed. t
- Zie je wel. protesteerde de grote man.
hij behandelt ze allemaal of ze lucht zijn.
Stelt nooit belang in iemand persoonlijk,
maar zoekt altijd een heel stel mensen als
gezelschap uit. Nu heeft hij jou bijvoorbeeld
hier gebracht, maar denk je dat hij zieh met
je bemoeit? Niet dat me dat spijt. maar....
Terwijl hij zich omdraaide om zijn *l>»
nog eens te vullen, slaagde Mary er in te
ontkomen. Het kwam haar allemaal nogal
wonderlijk voor. wat ze hoorde. Maar voor
dat ze haar ervaringen kon overdenken,
had haar gastheer beslag op hasr gelegd, om
haar aan andere gasten voor te stellen.
Mary amuseerde zich wel. terwijl zij telker.s
invitaties moest afslaan om te gaan dineren
of te souperen of om cocktailparties bij te
wonen.
Overigens begreep zij zelf niet helemaal,
waarom ze al die invitaties afsloeg Een
paar dagen geleden nog maar zou ze ze met
graagte hebben geaccepteerd, want de eer
ste dagen in Londen hadden haar wat een
zaam toegeschenen. Misschien waren de
slechte voorgevoelens van zo kort geleden
nog niet geheel overwonnen, zodat die vrije
vrolijkheid haar w »t ongepast voorkwam.
Plotseling vond zij Jeremy weer aan haar
zijde.
Ik wou me niet 't monopolie van jouw
gezelschap aanmatigen, daarom heb ik je
maar laten gaan. Ik heb gezien, dat Percy
1C aan verschillende gaaten heeft voorge
steld. Maar je ziet er niet uit, alsof je je
machtig amuseert.
Och. in bepaald opzicht toch wel. Maar
ik voel me wat onzeker. Misschien ls het de
mtc. want het lijkt hier wel een oven.
Ik zal je thuis brengen. Ik kreeg net
een telefoontje van Peter, dat hij me '.eis te
vertellen heeft. Ik denk zelfs dat het beter
is. als we maar direct eerst naar mijn huis
gaan.
Wanneer kreeg je dat telefoontje? vroeg
Mary, terwijl Jeremy zijn auto door het
drukke verkeer van Oxfordstreet loodste
VlaJc voordat ik weer bij je kwam HU
zou me niet hebben gebeld, als het niet
strikt noodzakelijk was geweest. Die ouwe
Peter kan een grote dwaas zijn. maar wan
neer het nodig is. weet hij deksels goed wat
hij doet. En hij was nogal ernstig, zo te ho
ren.
De auto draaide Grosvenor Square op
Dezelfde bange voorgevoelens van die mid
dag maakten zich weer van Mary meester.
onaangenaams Jeremy wachtte.
Jeremy ik voel dat er iets mis ie.
Noneens Wat bedoel je?
Ik heb een gevoel alsof.0. lgat maar
Een vrouw heeft wel meer van die gevoe
lens, die niet onder woorden nto te bren
gen. Ga naar boven en kom me dan vertel
len of alles in orde is
Natuurlijk ia allee in orde. Ik sprak
Toch ga je naar boven en kom je ne
vertellen, det alles oké is
T"remy lachte.
Kom mee en overtuig jezelf. Dan kan
je rustiger naar huis gaan.
Mary was niet van plan geweest, mee
naar binnen te gaan, maar ze kon nu haar
gevoelens niet weerstaan-
Je zult straks om jezelf lachen. Petnr
is natuurlijk in orde.
Jeremy ontsloot de deur.
Hallo. Peter
Geen antwoord. Het bleef doodstil in de
woning. Mary rilde.
Peter, riep Jeremy voor een tweede
maal. maar ook ditmaal bleef een antwoord
uit
Jeremy stond op het punt naar de dak
tuin te gaan. toen hij bemerkte dat de ueur
naar zijn zitkamer niet geheel gesloten wa».
Een snelle stap en hij wierp de deur wijd
open. Toen hij weer omkeek naar Mary,
was al het bloed uit zijn gezicht weggetrok
ken
Dit moet je liever niet zien. Mary. Het
was voor het eerst dat Mary hem met on vit
te stem hoorde spreken. Zij lette niet op
zijn woorden. Langs hem heen zag Mary een
lichaam op de grond liggen
Peter Turnbull whs dood.
(Wordt vervolgd).