ligratiè-ambtenaar is
vertrouwensman vöor
Emïgi
dé
iman vöor velen
Het GEDICHT
25 OCTOBER 1927: DE ALHENA
REDT 536 SCHIPBREUKELINGEN
MailschipPrincipessaMafalda
verging bij Abrolhos-eilanden
Een architectonische parel
aan het IJselmeer
Bolsward, een oud stadje
met vele monumenten
18-Jarige
en moest
had nachtwerk
veel
sjouwen
Kan Nederland zich in tijden
van nood zelf voeden?
Plan tot verbreding van de
brug in Bodegraven
Mensen in hun werk (92)
Belangrijke lezing
i in Stolwijk
Voorlichting geeft
soms doorlag
Burgemeester krijgt
ruimere woning
Gowjïse spetters
Walvis
OCTOBER
Onze bioscopen
INDRUKWEKKEND BEELD VAN
ONTREDDERD DUITSLAND
„Geen medailles
voor spionnen
Verhuizingen binnen
de gemeente
f
Gulden bladzijde in on^e koopvaardy-geschiedenis
Redding van groot formaat
H*i
Hoe is het ontstaan?
Restauratie van fradi orgel is vaderlandse plicht
Het orgel
Het Raadhuis
VACANTIE WERKENQUETE
TWEEDE BLAD - PAGINA 2
GOUDSCHE COURANT
ZATERDAG 11 OCTOBER 1BSÏ"
Z"d/ZEV^"ll'fn0^Zrtk^' "\V"1 T vader en moeder
kinderen. Moeder heeft naar hem grtrtKlïhïta Mmet ■vaar
en vertelde over de nooe.vned J'"_/L™ "J" "V le.ru». kwam van njn werk
van famine en kennieeen ZouHer ookZe k!T»«" wa, Te'lel L"
De 'wTnZ7h7tVoVZ aZFdehUdSte kind"'n w'rdTo'en°'s vader
On ,T gestapt om er het zijne van te weten
d' h">r H. Luidens. Het was de
eerste kennismaking. Voor vader De Witdukrde'dé^tnt1^?Ct waf.^e
Ugrantensehip ve'rttok. De JamïH. be.Klte %"ultap u'walen^in dl
lange tvd van Wrbereidlns ,s de heer Luidens de vraagbaak vaanhaar géworden
ep ook de vertrouwensman
Predikbeurten voor Zondag
Ned. Herv. Gemeente. Sint Janskerk
(Achter de Kerk 5) 9 «n 10.30 uur dr Gerh.
Huls. 5 uur G. Boer. Zaterdagavond 8 30
uur in KofkPkerk Avondgebed. Weaterkerk
(Emmaatraat 33) 10 uur d* H. v. d. Akker.
S uur da H. M. Cnoaaen. Kinderkerk (in ge
bouw Calvijn, Turfmarkt 142) 10 uur de
heer J. Kanis.
Ver. van Vrij*. Ned. Hervormden (Pe
perstraat 128) 10 30 uur da J. yerdonk.
Remonatr. Geref. Gemeente (Keizeratraat
2) 10.30 uur da H. J. de Wijs.
Evang. Lutherae Kerk (Gouwe 134) lOiwr
ds W F. Schröder (oogsWeestdienst).
Oud-Marth. Kerk (Gouwe 107) 1030 uur
Hoogmis. 7 uur Veapera Dinsdag 9.30»
Woensdag 7.45 en Donderdag 9 uur H. Mia.
Geref. Kerk (Turfmarkt 60) 10 en 5 uur
ds W. van Dijk.
Geref. Kerk art. 31 (Turfmarkt 54a) 9.48
en 4.30 uur ds G. Koenekoop (H. Avond
maal).
Geref. Gemeente (Stationsplein 15) 10 en 5
uur dr C. Steenblok.
Chr. Geref. Kerk (Gouwe 141) 10 en 5 uur
leesdienst.
Nederd. Geref. Gemeente (Turfmarkt 23
achter) 9.30 en 4.30 uur ds Toh. van Weizen.
Donderdagavond 7.30 uur ds Joh. van Wei
zen.
Vrije Evang Gemeente (Turfmarkt 23) 10
en 5 uur ds J. D. M. Beeuwkea, Velp. Za
terdagavond 7.30 uur bidstond.
Vrije Geref. Gemeente (Zeugstraat 38) 10
uur ds H. J. Grisnigt.
Leger des Heils (Turfmarkt 111) 10 uvlr
heiligingsdienst. 6.45 uur openluchtaamen-
komst Markt. 7.30 uur. verlossingsaamen-
komst; leiders majoSr en mevr. S. Barte-
ling.
Kerk van Jezus Christus van de Heiligen
der Laatete Dagen (Spiejringatraat 49) 8 uur
dienst.
Goudse Stadsevangelisatie (Spieringatraw
2a) 10.30 en 7.30 uur de heer W. F. Klooa.
(Von onze correspondent)
STOLWIJK. Voor de afdeling Stolwijk
van de Ned. Bond van Plattelandavrouwen
heeft de heer A. v. d. Hoek. voedselcommis-
saris van Zuid-Holland, een lezing gehou
den over „Voedselvoorziening in tijden van
nood". De heer v. d. Hoek vertelde aller
eerst hoe het met de landbouw inona land
is gesteld. Hierbij moest hij de opmerking
maken, dat de kennis omtrent het leven en
streven van de boerenstand Wt*het Netler-
landse volk gering ia.a Dit wï|i hem o a.
gebleken op een curaus van het Defensie
Studiecentrum, waar prominente figuren
verschillende vraagstukken belichtten en
waar ook gesproken werd over de landbouw.
De heer v. d Hoek kon zich met de daarbij
aangevoerde motieven, dat de kostprijs bij
de boer te hoog is. zodat deze niet mee kan
doen op de internationale markt en daar-
tm gesteui»<l moet worden, niet verenige»
Spreker voerde hierbij aan. dat de prijzen
van de Nederlandse landbouwproducten
lager zijn dan de prijzen op de wereldnprkt.
De prijeen worden laag gehouden in verhand
met de kosten van het levensmiddelenpak
ket om op de* wijze het product een kans
te geven op de wereldmarkt te concurreren
Het antwoord op de vraag wie geateund
wordt, de industrie of de boer, is thans
duidelijk.
Spreker weester vervolgens op, dat de
Iemand, die raad komt bragen Alle papieren zijn in orde Gisteren heeft deze heer
bericht gek/regen, dat hij passage kon boeken op dF Johan van Oldenbarnevefc Wie
het is? Dat leest u in November,
eenste keer op het arbeidsbureau is
ér »genlijk weiniggebeurd ïEr is even ge
praat over het nieuwe vaderland, enig$
algemene aspecten werdenj besprokep en
het adres van de adsptranu-emi-grant werd
opgeschreven. Een week of twee later
kreeg de familie De Wit een kaartje in de
bus. Woensdagavond wordt een centrale
voorlichting gegeven over Australië, wilt
U dan komen luisteren Op zo'n bijeen
komst verlelt de heer Luidens aan een tien
tot twintig*<gegadigden alles, wat er maar
ever Australië is te vertellen, niet alleen,
dat Het 240 maal zo groot als Nederland
ls. maar ook ovfr de zeden en gewoonten
van het land. Vooral legt hij de nadruk op
de grote betekenis van de stap. die wel
licht een van de gewichtigste van het leven
le. Kan een Groningse moeder in Gouda
niet aarden, dan Wordt het voor. haar fa
milie al een groot bezwaar te eTnigreren.
Zal zij het in haar nieu-we vaderland kun
nen wennen
Maar moedei» De Wit is niet zo. De cau
serie heeft haar nog mee* overtuigd van
de mogelijkheden die er zijn. Het aanmel
dingsformuliertje wordt ingevuld. Vroeger
jaren kwamen er veel meer aanmeldingen
binnen dan nu. Toen vroegen adspirant-
emigranten al vergunning voor dat zij goed
en wel besloten hadden te gaan. dat bracht
natuurlijk veel nodeloos werk mee. want
dikwijls gebeurde het, dat de ambtenaren
alle papieren in orde hadden gemaakt, maar
dat de emigrant zich terugtrok. Daarom
moet nu bij-elke aanmelding een waarborg
som van honderd gulden per geval worden
gestort. Een vrijgezel betaalt evenveel als
bij wijze van spreken een gezin van tien
personen Alleen als iemand een zeer ge
gronde reden kan pogeven. waarom hij
niet gaat emigreren, krijgt hij de waarborg
som terug.
Weer gaaféir een korte tijd overheen. Deo
komen de eërste papierlawines los. Formu-1»
heren, die in viervoud moeten worden in
gevuld. in het Hollands en Engels. Me
dische verklaringen moeten in orde worden
gemaakt, kortom avonden werk komt af
van de Stichting Landverhuizing te Den
Haag. die na de aanmelding het werk van
het arbeidsbureau overneemt. Het bureau
dient alleen als aanmeldingskantoor. Eigen
lijk zou hier dus het werk van de heer Lui
dens ophouden.
het schip vertrekt naar Australië.
van de regering van het nieuwe vaderland.
Toen ging het schip, één van de zes. die Ne
derlanders overbrengt. De familie De Wit
stond aan de reling. Een periode van vele
maanden van voorbereiding »was afgesloten.
Half jaar werd 3 dagen
Maar niet voor iedereen duurt die tijd
lang. Het Goudse arbeidsbureau heeft wat'
dat betreft een record op zijn naam van
drie dagen Dat betrof een emigratie naar
Zuid-Afrika.
Zaterdagsmorgens kreafr een bewoner
van de Goejanverwelledijk, de heer v. d.
Oever een tip. dat er op een schip een
plaats was opengevallen naar Zuid-Afrika.
een plaats voor een timmerman. Nu had
de heer v. d. Oever weieens over emigratie
gesproken. ,ma*r serieuze stappen haji hij
nog niet ondernomen. Hij refsde naar Den
Haag en kreeg toestemming. Toen sprong
het Goudse arbeidsbureau op het vinken
touw. Een procedure, die anders op zijn
kortst een half jaftr duurt, moest klaar ge
stoomd worden in een Zaterdagmiddag, een
Zondag. Maandag de vijfde Mei en de
Dinsdag. Direct, zocht de heer Luiden» een
dokier voor de medische verklaringen. Een
fotograaf werd gecharterd om zes pasfoto's
te maen aardig is, dat Australië pas
foto's "aagt wan het formaat Sx6'/« cm,
Nw-Zeeland van 6 x 9 en Canada van 3x4
die dezelfde avond klaar waren, avonden
werden doorgewerkt om de formulieren
klaar te maken, kortom het resultaat was,
dat de heer v. d. Oever naar Afrika kon
g^an. Op 28 October reist mevr. v. d. Oever
haar man na.
Ook als huwelijksmakelaar heeft het ar
beidsbureau zijn sporen verdiend. Een tim-
mfrman uit onze streek had zijn passage
kllar om naar Australië te kunnen emigre-
rfn. ..Ik ga alleen", zei hij, ..naar meisjes
liijk Mk voorlopig niet om". Een paar maan
den w|er kwam hij met een verlegen ge-
zicht vragen wat hij moest doen. Hij had
een meisje gekregen. Nu wilde hij samen
gaan. maar daarvoor had hij geen geld
genoeg. „Trouw", luidde het advies, vraagt
subsidie aan en gaat samen. Zo is het gfe-
beurd. Op de bruiloft werd ook de heer
..Luidens gehuldigd. In de laatste brief die
hij^ kreeg uit Australië staat, dat bet echt
paar het uitstekend maakt en dat «en jonge
Australiër is geboren.
Blijoend contact
Maar dan hebt u het mis. Miinheer De
Wit, die zoveel raad heeft gehad bij het in
vullen van de formulieren blijft steeds naar
kamer drie komen. Eigenlijk tot de dag dat
de boot vertrekt. Er wordt verteld over
het interview, dat in Den Haag wordt ge
houden en »vaarbij een soort test wordt
afgenomen, geldkwesties worden behandeld
en ten slotte kwam meneer De Wit met een
aanbieding van de scheepvaartmaatschap
pij om de passage te verzorgen. En ook dan
biedt het arbeidsbureau hulp. Er wordt
raad gegeven bij het in orde maken van de
passen en het bespreken van de hutten.
Er wordt overleg gepleegd over de
bagage Zoveel mogelijk laten de emigran
ten vaak achter. Alleen de verpakking van
hun spulletjes kost al honderd gulden per
kubieke meter. Als het nodig ls wordt er
gebeld met tal van instanties, die er aan
emigratie te pas komen. Er wordt met de
dienst gesproken die een uitkering geeft
gedurende de veertien dagen, dat de emi
grant „vrij krijgt", om van zijn familiele
den afscheid te nemen.
Niet alleen op de kantooruren speelt dit
contact zich af. Zoveel mensen zijn er die
naar de adjunct-directeur thuis komen.dat
hij best spreekuur zou kunnen houden.
Allemaal hebben zij raad nodig. En alle
maal krijgen zij die. of het over de voor
bereiding is of over een huisvesting in
Australië. Want deze emigranten, die bijna
vaste klanten zijn geworden, worden alle
maal vrienden van de heer Luidens
Als zij in Australië zijn schrijven zij hem
hoe het hen er gaat. en welke moeilijkhe
den zij tegenkomen Over het algemeen kan
■worden gezegd, dat de emigranten uit de
Goudse streek het er uitstekend maken,
vgrtelt de heer Luidens. De brieven die
hij krijgt zijn alle opgewekt en spreken van
een goede toekomst. Groot ls de belangstel
ling echter niet meer. Het aantal aanmel
dingen is aanmerkelijk lager dan vorig
Jaar toen moest worden overgewerkt.
Mijnheer De Wit heeft zo goed ais alles
in orde. Toch komt hij weer naar de Turf»
markt, vragen of hij niets vergeten heeft.
En dan wordt het lijstje nog eens doorge
nomen. Nee. niets vergeten. Afwachten
moeten de De Witten tot zij van de rederij
een passage-aanbieding krijgen Sommigen
betalen de rei» geheel zelf. anderen krijgen
subsidie. vaA de Nederlandse regering ot
(Vah onze correspondent)
In de Donderdagavond gehouden verga
dering van de raad ven Bodegraven is in
den brede "Bediscussieerd over een voorstel
van B en W. om 'de wpning van burge
meester mr J. J. Croles aan de Spoorstraat,
die naar hun mening veel te klein ia. te
Naar wethouder Karssen (a.r.), die dit
voorstel nader toelichtte, %z«ide. is er al
vele jaren gezocht om het probleem van de
veel te kleine burgemeesterswoning op
Er is al lang naar een ander
uitgezien. Ook is onder het oog gezien het
kopen van een groter huis of het bouwen
van een nieuw. Een en ander bleek evenwél
nog ai kostbaar. Er bleef dus over de ver
groting van de huidige woning. De eigenares
van deze woning, de N V. Turkenburg1»
Kon. Zaadhandel bleek bereid 'op haaikos-
Jen de woning te laten verbouwen. Gedu
rende tien jaren zal dan het gemeente
bestuur het huis huren Hgt niet-rendabele
gedeelte van de verbouWingskosten ad
4700 komt voor rekening van de gemeente
en het wel-rendabele gedeelte ad 5400 voor
rekening van de eigenares.
De heer Vreeken (s.g.p.) kwam in het ge
weer tegen een wat hij noemde verkapte
ambtswoning, want z.i. is het nimmer met
zekerheid te zeggen dat dit huis in de toe
komst geschikt 2*1 zijn voor een burge
meester. Spreker wilde liever nog even
wachten tot er misschien in de naaste toe
komst een geschikt ruilobject is gevonden.
Dit voorstel zal de gemeente in tien jaar
7000 gaan kosten.
Ook de heer Jongeneel (gemeentebelang)
kon het voorstel niet steunen en keerde
zich fel tegen het principe ambtiwoning.
Een ambtswoning is voor een gemeentebe
stuur een steeds weerkerende bron
ergernis. Bovendien is een woning een
particuliere aangelegenheid van een burge
meester. De heer Jongeneel stemde toe. dat
de woning zeer klein is, doch z.i. was ei
niet voldoende getracht een ruiling tol
stand te brengen.
De heer Van Elk (p.v.d.a.), was van me
ning dat er gedurende de zevenjarige ambts
periode van de burgemeester zeer zeker
een behoorlijke, ruil tot stand had kunnen
komen. De heer Van der Heijden (k.v.p.)
vond. dat de burgemeester zich niet langer
mag behelpen. Huisruil is vrijwel onmoge
lijk. Dit lid meent dat het voorstel van de
fa Turkenburg redelijk is.
Nadat wethouder Karsaen het voorstel
B en W had verdedigd werd het met 9
tegen 3 stemmen aanvaard. Op een vraag
van de heer Koren (c.h.) of kan worden
verbouwd met rijkssubsidie werd ontken
nend geantwoord.
Voordat het uitbreidingsplan ln onderde
len „Bodegraven-Centrum" nader werd
vastgesteld, drong de heer Jongeneel er met
klem op aan er voor zorg te dragen, dat er
in dit plan een voorziening wordt getrof
fen voor het hoogst nodige» nl. de eenvou
dige woningbouw Wethouder Karssen on
derschreef dit wel. doch men moet zich toch
op het standpunt stellen een verantwoorde
kom te projecteren en er geen typisch wo-
ningbouwdorp van te maken.
Ten behoeve van de taxatie voor de aan
koop van gronden voor het uitvoeren van
het plan werd een bedrag van 500 be
schikbaar gesteld.
Bij het aanbieden van de gemeentebegro
ting 1953 deelde de voorzitter mede. dat de
begroting sluitend werd gemaakt met «en
bedrag van 20 000 voor onvoorziene uit
gaven. Er is een reserve aanwezig van
446 339
Op een vraag van de heer Van Briemen
(a.r.) over het zoeken naar een oplossing
voor het verbreden van de brug over de
Oude Rijn, antwoordde de voorzitter dat de
gemeente over deze kwestie reeds in con
tact is getreden met' het Grootwaterschap
Woerden (de eigenaar van de brug), welke
besprekingen er toe hebben geleid dat bin
nenkort deze zaak zal worden voorgelegd
aan de Rijkswaterstaat. Wellicht kunnen in
een volgende raadsvergadering al enige
mededelingen worden gedaan.
landbouwbevolking 20"'» van de bevolking
van Nederland uitmaakt gn dat deze groep
voor 45* aandeel heeft in dè^xport. Wan
neer wordt aangevoerd, d«t nog «eel in Ne
derland wordt geïmporteerd, o.a. granen en
margflrine. voegde epreker er* aan tpe, dat
deze Invoer 25*/» bedraagt tegen een uitvoer
V*Aan de hand van cijfers verdujdilijkte de
heer v. d. Hoek, dat hij kwam tor ne eind
conclusie. dat voor 1 milliard gulden meer
wordt uitgevoerd dan ingevoerd, voor zover
het de voedingsproducten betreft, terwijl
het Nederlandse volk geheel wordt gevoed.
Dit gunstig resultaat wordt mede verkre
gen doordat minder ingewikkelde plant
aardige producten worden omgezet in inge
wikkelde dierlijke producten. Het verkrij
gen van deze veredelingsproducten kost
echter veel.
Coloripttmnrde minder
Na de Inleiding besprak de heer v d
Hoek het vraagstuk hoe de voedselvoorzie
ning van het Nederlandse volk zal zijn in
tijden van nood. derhalve indien de grenzen
afgesloten zouden zijn. De vraag of bij
sluiting der grenzen de boer het Neder
landse volk kan voeden kan beantwoord
worden door op te merken, dat dit in gul
dens mogelijk ie. maar in calorieën niet ge
heel. De buikriem zal één gaatje dichter
aangehaald moeten worden, aldus spreker,
terwijl de volgende maatregelen uit deze
buitengewone omstandigheden zullen voort
vloeien. Voor elke Nederlander staat 22
23 are land ter beschikking, zodat getracht
moet worden van de opbrengst hiervan ëen
leder te voeden. Er wordt onderzocht wat
op deze bodem dan moet worden verbouwd,
om. door uitbreiding van de verbouw van
verschillende gewassen, scheuring van
grasland en inkrimping van de tuingrond
ten dienste van noodzakelijke producten. De
pluimveestapel zal afgeslacht worden, aan
gezien hiervoor geen voedergraan beschik
baar zsl zijn. Dit zelfde lot zal ook de var
kensstapel treffen. De rundveestapel zal
echter in stand worden gehouden, daar deze
gevoerd kan worden met weideproducten
Bovendien ia de zuivel een gezondheid
beschermend artikel. Spreker illustreerde
vervolgens met cijfers wat van de verschil
lende voedingsmiddelen per inwoner ter
beschikking zal staan en de calorische waar
de daarvan. Het aantal calorieën zal
totaal teruggebracht worden van 2900
2100 per week.
De heer v d. Hoek beëindigde zijn lezing
met nog een kort overzicht te geven van de
politieke toestand in de wereld en wees er
op. dat tegen de communistische Ideologie
door de Westerse wereld eveneens een ideo
logie gesteld moet worden, om een voe
dingsbodem voor het communisme te ont
nemen.
„Maak er maar esrjs een opstel ower",
zet de meester en toen 'heb ik dit geschre
ven: f
.lk wil wel eens wat van Gouda zlAn".
,,Goed. mevrouw", zei ik beleefd, fant
tegen vreemdelingen zijn we beleefd. Ajflar
't ging niet zo gemakkelijk. Memouw
Haroy torende drie en twintig me\m hoop
boven me uit en ze zot een beeêe knel
onder de Baüey-brug Met de hélp von
vier brugwachters kregen we haar er
onderdoor. De Rode brup was natuurlek
weer open, maar daar gaven we niets om.
De spanwijdte van merrtjiuw Haroy is pro
ter don die von de Rode brup.
„Do's de gasfabriek", gei ik. en daar ma
ken ze piipeg en glndeir kaas", en ik toou
net een em^e op m'n stokpaardje paan
ryden over kaas en zo, maar mevrouw zeir
„Nou gaan we met het pontje^pver. Lek
ker varen".
De pontjesbaas had er eerst toel be
zwaar tegen.
„U gaat boven m'n draapvermopen,
dame", zei hij, maar na lang aandrtnpèn
beloofde hij. dat hij net zou doen. alsof
h(j ons niet zap en toen stapten toe in.
't Was een prettige tocht.
Door de Aaltje Baksteeg kwamen we op
de Gouwe en even later »kon mevrouw
Haroy d'r draai niet goed nenjén. en te
ramde een laat zonnescherm. Leunend
tegen de dpkgoot zei ze naar beneden:
„Wat nou?"
„Niks", zef ik. ..we nemen gewoon de
kuiten en df tniddenstnndsverenipinp zorpt
tuel boor 't zonnescherm".
Toen zjjn tue hard aan 't hollen gegaan.
Ik voorop, over dat kippenbruggetje op de
hoek van de Haven. Maar daar zat me
vrouw wéér vasfT'k Heb haar langzaam
achteruit geduwd wat niet meeviel, want
ze weeg bijna zestigduizend kilo.
't Is een mooie stad", zei mevrouw,
maar 't knelt me een beetje En dat is
zeker het stadhuis?"
„Ja", zei ik, en tk bleef staan, taant
ik hen trots op het stadhuis. Mevrouw
keek eens in de dakgdhten ze deed een
paar luikjes van de bovensteverdieping
spelenderwijs dicht.
Straks krijgen we last met de politie",
zei ik en daarom zijn we op een terrasjt
paan zitten. De keilner heeft haar uit de
dakkapel een glaasje limonade gegeven en
toen ik pinp betalen, rekende hij tien pro
cent bedteninpspeld meer. tvat billijk is.
We 2(;n ook nop even b(j ons thuis ge
weest. Mevrouw heeft zich vreselijk gebukt
en toen kon ze net in de logeerkamer kij
ken. Net kwam m'n vader aan.
.Wat mot dat daar boven?" riep hij.
„Vooruit.' Van me stoep af!" En tegen
mij zei hij: „Laten we haar maar op 't
station brengen. Ik ga wel met. je mee".
Dat hebben toe toen gedaan. Maar onder
weg zijn we nog even langs schooi ge
weest.
„Ga je graag naar school?" vroeg me-
érouw Haroy. -•
„Nee mevrouw", zei ik. taant je moet ie
waarheid zeggen.
„Zo", zei mevrouw en toen niesdeze en
nou hebben we lekker vrij van school, want
alle pannen z(jn er af en alle ruiten zijn
aan diggels.
Op de Kleiweg kwam er een agent aan.
„Dat loopl mis", zei m'n vader, en stopte
mevrouw Haroy onder z'n regenjas.
,U hebt een uialvis verduisterd", zei ds
agent.
„Hoe weet je dat?" vroeg m'n vader.
'k Zien het", zei de apenf
„Dat kan niet", zei m'n rader, „dan is 't
verraje werk'.
De agent heeft toen mevrouw Haroy weer
op Lombok gebracht. Ze vond het erg jam
mer Er viel een traan uit haar oog zo
groot als een emmer.
„Ze traant", zgi m'n vader nop. Toen
zjin toe tiaar huis gegaan.
KEESJE TERGOUW.
Burgerlijke Stand
Geboren: Marrigie Cornelia, d. v N.
Schoonderwóerd en N Prins Koekoekplein
6: Petronella Carolina Christina, d. v. J. M.
v. d. Star en C. de Groot. Van Mtddelant-
strgat 22.
Ondertrouwd. T. Koenders en C. Verkerk.
A Wolswijk en H. M. Broekman: N. v. d.
Speld eil K. Noordhoek; H. L. Schipper» en
H. M. P. Engelkamp. J. S. fitroo en C.
Mulder.
Overleden; Baartje .Veerman 53 J.: Anto-
nia Bouman, geh. met Cornells van Rijswijk.
61 J.; Antoniua Cornells Goudriaan 68 j.
Ja, zo kèn October zijn: een windstille herfstmaand, die een effen hemel welft over
verkleurende boomkruinen, een maand die de adem inhoudt en gelaten het einde vol
trekken laat, „een tijd van rustiger begeren", zoals Albertine Steenhoff—^mulders het
in onderstaand gedicht uitdrukt.
In de stilte en rust van zo'n Octobermaand beseft de dichteres, hoe snel het jaar voor
bijgegaan is, hoe alle maanden, van het vroege voorjaar af, steeds verlangens gewekt
hebben naar een immer vollere bloei, hoe er steeds een reikhalzend verlangen was naar
wat nog komen moest, een dorst, een koortsige begeerte naar wat het jaar nog niet
gebracht had.
Nu is het einde er, de vergeelde blaren dalen langzaam naar de grond. Het einde,
maar tevens het rustig aanvaarden daarvan: de koorts van het verlangen ia voorbij.
Wel is er ook nu wel iets. dat denken doet aan wat eens weer komen gaat (reeds
blinken de knoppen die in de lente zullen openbreken), maar het is een ruatige zeker
heid en niet een felle begeerte, die de dichteres nu vervult.
En deze zekerheid bepaalde ook de rustig gedragen beweging van dit mijmerend» en
beschouwelijke vers.
Uit: „Holland"
October, tijd van rustiger begeren
We tljn te snel voorbij het jaar gegaan,
Wu mogen dan bt) Maart ook blijven staan
En 't groenen zien der eerste lenteweien.
En d'eerste merel, die ons komt verblijen:
Zo traag is nog de dag. de wind waait kil;
Wij zoeken wel viooltjes in April.
Maar denken aan de pluimen der seringen
En. o.' wanneer in klare nacht zal zingen
0e stille, zoete zanger wan de Mei
En nog is niet de bruiloftsmaand voorbij:
Wij dromen van de geur der Junirozen
En van de frisse vrucht, die er zal blozen.
Zodra de blanke bloesem is verwaaid.
Zó gaat de zomer; 't koren werd gemaaid.
October, tijd van rustiger begeren
Nu zijn de lichte luchten hoog en blauw.
De dagen rood en geel. de nachten wit van dauw,
't Bos glinstert in het spel der schuine stralen;
't Is overal héél stil; de blaren dalen
En ritslen bij het vallen, even. zacht.
Ook soms een kreet van vogels in den nacht:
Een heir, dat wegtrekt over dennetoppen
Waar 't blad verdorde, blinken reeds de knoppen
Voor- nieuwe lente; als die opengaan
En 't oude bos in jongen tooi zal staan.
Zal ook de luchte vogel wederkeren
October, tijd van rustiper begeren!
ALBERTINE STEENHOF F—SMULDERS (1IT1—19S3).
Schouwburg Bioscoop. Nu de oorlogswon
den langzaam aan het helen zijn, ook bij
onze Oostelijke naburen, is het toch wel eens
goed. een film te zien. waarin een beeld
wordt gegeven van het Duitsland einde 1944.
Nog had de hoogmoed in zijn tomeloze val
het dieptepunt niet bereikt, het geallieerde
zomer-offensief was in zijn vaart gestuit en
terwijl in de kluisters van een strenge win
ter de strijd langs de Rijn-oevers verstard
leek, eisten de zware bombardementen bloe
dige offers en enorme schade. Maar het on
miskenbare teken van de onvermijdelijke
nederlaag was de ontreddering, chaos en
paniek, waardoor het eens zo zelfverzekerde
Nazi-Duitsland in een steeds grotere staat
van ontbinding kwam te verkeren. Het mag
regiaseur Anatole Litvak zeker als een grote
verdienste aangerekend worden, dat hij in
de film „Decision before Dawa" („Geen me
dailles voor spionnen") de chaotische toe
stand. waarin het Derde Rijk. dat eens zo
prat ging op zijn orde en discipline, in zijn
laatste dagen verkeerde, met bijna documen
taire directheid registreerde als levende,
historische achtergrond van de intrige.
Het verhaal biedt geen bijzondere aspecten
en deinst niet voor onwaarschijnlijke situa
ties terug als dat de spanning kan bevor
deren. De inlichtingendienst van het zevende
Amerikaanse leger recruteert uit een krijgs
gevangenenkamp Duitse soldaten voor spion-
nage achter de vijandelijke linie». Wat be
weegt deze Duitsers er toe in eigen land te
gaan spionneren? ZUn het avonturiers, op
portunisten. is het hen om geld te doen. of
zijn het tegenstanders van het Hitler-regime,
die hun land met dit „verraad" voor erger
willen behoeden? De jonge korporaal Karl
Maurer. die een moeilijke opdracht krijgt,
behoort tot de laatste categorie, en wan
neer hij in handen van zijn landgenoten valt,
na belangrijke gegevens aan de Amerikanen
te hebben doorgegeven, rijst de vraag ver
dient hij een medaille, of moet men hem als
aen Duitser blijven beschouwen, als alle
anderen?
De film geeft hierop geen antwoord, al
doet zij wel verschillende oplossingen aan de
hand. Erg belangrijk is dat ook niet. want in
de eerate plaata komt in Anatole Litvak»
régie de drang naar sfeertekening, het op
nemen van een authentieke entourage in de
handeling, dia daarmee tevens aan echtheid
Zesde predikantsplaats
wordt opgeheven
De centrale kerkeraad van de Ned. Herv.
Gemeente heeft, nu door het emeritaat van
da G. Elzenga een vacature ia ontstaan,
besloten om financiële redenen de zesde
predikanteplaata op te heffen, zodat de ge
meente voortaan vijf predikanten zal tellen.
Het is de bedoeling voor de geestelijke ver
zorging van de ziekenhuispatiënten, welke
arbeid da Elzenga verrichtte, een emeritus
predikant te benoemen.
BENOEMING
Tot leraar ln de plant- en dierkunde aan
de Chr. H.B.S. alhier is benoemd drs H. A.
Bakker, leraar aan de Chr. H.B.S. te
Rotterdam.
wint. Een uitstekende cast. onder wie Ri
chard Basehart en Gary Merrill als officie
ren van de Amerikaanse Inlichtingendienst.
Oskar Werner in de voortreffelijke rol van
de Duitse korporaal. Hildegarde Neff en ln
een kleine rol Helene Thimig, maakt
deze film tot een gaaf geheel.
Don's Day in „Starlijt"
Thalia Theater. in „Starllft", een wel
wat zoet showproduct, ontmoet u vluchtigjes
Doris Day. die er een paar liedjes zingt op
de manier, die al millioenen jonge bioscoop
bezoekers in verrukking bracht. Zij zingt
natuurlijk, samen met Gordon. McRae en,ze
doet dat goed. maar deze film zal de lief
hebber toch niet zo kunnen boeien als de
vorige Doris Day-films dat hebben gedaan
Er zijn goede naast slechte shownummers,
maar het geheel is wel erg kandij-achtig Het
gaat over nobele sterren, die het afscheid
verzoeten van soldaten, die zingend naar het
front gaan. Da sterren u ziet o m. Virginia
Mayo zingen tussen hospitaalbeddeS in
de tijd van hun baas en een lange kolonel
slentert welwillend over een vliegbasis, waar
een sergeant en een korporaal met vele
regels heerlijk spotten en een vliegtuig op
houden wegens een amoureus probleempje
De held gaat ten slotte naar het front om
z'n meisje niet te beschamen.
Jungle Jim ontmoet de
Skeletmannen
Reünie Bioscoop. Weer is Johnny Weiss-
muller deze week op 't Reünie-doek' te zien.
Ditmaal niet ala Tarzan. maar als Jungle
Jim. Veel verschil maakt dat trouwen» niet.
Want „Jungle Jim en de skeletmannen" is
gemaakt volgens hetzelfde recept en men
kreeg dus een cocktail van een doais span
ning, een paar eetlepels ..knokken", een
snufje dan» en een beetje vrouwelijk schoon
Dat alles in de magische efeer van de rim
boe die op velen een grote aantrekkings
kracht schijnt uit te oefenen.
Jim bindj de strijd aan tegen de skelet-
mannen en tegen hun leider, een geestelijk
gestoorde chemicus, die diamanten maakt,
in een levensgevaarlijke mijn, waar dage
lijks arbeider» aterven. Het tekort aan ar
beidskrachten werd uit roofovervallen aan
gevuld. totdat Jim zich er mee gaat bemoei
en. Natuurlijk hij wint, en de chemicua
stort van de rotsen. En voordat men aan het
happy and toe ls. waar een rugby-speler en
een cineast» voor zorgen, heeft de Tarzan-
liefhebber weer genoten, van da apannende'
avonturen en van de opwindende gevechten
van monaterachtiga dieren.
Puzzle-winnaars
Dat een alk een zwemvogel ia en dat
gember Is een geconfijte wortelstok van een
tropische plant, het zijn geen geheimen voor
onze puzzelvrienden, die bij de oplossing
van de kruiewoordpuzzle weer hun beste
beentje hebben voorgezet. De winnaars zijn-
Prija van /5.— P. Boer Bloemendaal 63
tg Gouda.
Prijzen van ƒ2.50: mevr. H. Zeevat—Hoe-
nig te Haastrecht en P. Boer Goejanver
welledijk 20 ta Gouda.
De prijzen kunnen aan ona bureau wor
den afgehaald of worden op varzoak toe
gezonden.
P G. Kuillenhurg (2 pers.Xvan Tuinstraat
14 naar Koningin WUhélminaweg 321: G.
Bruines van Wilhelmmastraat 34 naar Slap-
perdel 12; A. Govaart (2 pers van Turf
markt 29 naar Nieuwehaven 190; L. v Leest—
Nieveld van Peperstraat 28 naar Karnemelk-
sloot 28. A. C Gottschalk (6 pers.) van Van
Baerlestraat 21 naar Koningin Wilhelmina-
weg 293; M. Piket (3 persvan Jan Kotten-
steeg naar Turfmarkt 77. H v- Muiswinkel
(4 pers.) van Van der Palmstraat 74 naar
Van Baerlestraat 35; J. G. H. Sass (3 pers.)
van IJssellaan 110 naar Willem Tomberg-
straat 50; L. C. Louwerenburg van Walvis-
straat 90 naar Fluwelenslngel 11 M. Kelf-
kena—v. Dort van Graaf Florisweg 52 naar
Vierde Kade 119; L. H. Spee (3 pers Leeu-
straat 13 naar Vierde Kade 119; W. A Slui
ter van Kievitstraat 42 naar Boomgaard-
straat 12; G. H. de Jong van Kleiweg 88
naar St. Anthoniestraat 16; M H. v Schalk
van Turfmarkt 117 naar Krugerlaan 141;
W. G. Groenescheij van Graaf van Bloia-
straat 24 naar Grapf Florisweg 16; H. Lod
der— Kruijt van Achter de Vismarkt 68 naar
Roerdompstraat 39; H. J. Korevaar van Kar-
nemelksloot 207 naar Woudstraat 25; M. A.
v. Dijk—Nieburg van Onder de Boompjes 40
naar Doelenstraat 32; A. de Zeeuw van
Woudstraat 82 naar Nobelatraat 2; P v. d.
Laan van C. B. Huetstraat 22a naar Moor-
drechtse Verlaat 1; P. Rooze (3 pers van
Boomgaardtstraat 10 naar Vrouwesteeg 7
J. Wijma van 2e Potgieterstraat 37 naar
Turfmarkt 88a; C. L.Westergaard (3 pers.)
van Graaf van Bloisstraat 51a naar Graaf
van Bloisstraat 59; H. Th. v. d. End (5 pers.)
van Roerdompstraat 4 naar Van Baerle
straat 21; J v. d. Heuvel (3 pers van Vij
verstraat 1 naar P C. Hooftstraat 5; P A.
Schouten (3 pers.) van J. van Lennepkade 7
naar Burgemeester Gaarlandtsingel 86. P.
M. Manachot (3 pers.) van Reigerstraat 35
naar Burgemeester Gaarlandtsingel 78; J.
Jongeboer (5 pers.) van Nonnenwater 1 nait
Burgemeester Gaarlandtsingel 74. L. J.
Zijleman (2 pers.) van Onder de Boompje#
16 naar Burgemeester Gaarlandtsingel 27. A,
Graveeteijn (3 pers.) van Achter de Vismarkt
82 naar Burgemeester Gaarlandtsingel 15j
A. H. Kulik (4 per»van Roerdompstraat 31
naar Burgemeester Gaarlandtaingel 13.
Classicaal bestuur
Da G. Boer alhier heeft bedankt als pr»«-
aes van het beatuur van de claaals Gouda
der Ned. Herv. Kerk. In zijn plaats i» 8e*
kozen da J. Vermaas te Bodegraven
ln de plaats van ouderling W. F. Mulck-
huyae te Waarder. die aftredend was en
door een predikant moet worden opgevolgd,
werd ala afgevaardigde van de classis naar
de aynode gekozen ds L. Kievit te Woerden
als prlmua met ds O. Boer te Gouda al»
secundus en ds J. Vermaas te Bodegraven
als tértius.
Damlusts competitie
Onderlinge Competitie Damlust: P- J-
Zwanenburg—A. v. d. Berg 02; M. Zijl
stra-H. v. d. Wouden 2—0; J. C. de Bruyn-
C. de Groot 2—0, P. G. Schouten—J. v-
Hee 2-0. P. v. d. Ham—P. Tom 2—0. D.
Zwanenburg—H. v. d Kuil 1X; N. v-
Wouden—G. J. Barbier 2—0; P. Versloot-
A. G. v. Zeijat 1—1; A. Beuzekom—M. da
Bruyn 2—0, W. Heuvelman—H. Broak-
huizen 1—1.
9
Op 25 October a.s. zal het 25 jaar geleden zijn dat een scheepsramp, die wat het
catastrofaal verloop betreft, doet denken aan het vergaan van de Titanic, de
wereld opschrikte. Bij de Abrolhos-eilanden, gelegen op de Oostkust van Zuid-
Amerika tussen Bahia en Rio de Janeiro, kreeg het Italiaanse passagiersschip
Principesse Mafalda ernstige machineschade en lekkage. Niet minder dan 1300
passagiers waren er aan boord. De kapitein aarzelde het noodsein te geven, had
nog hoop het lek de baas te kunnen worden. Toen het schip niet meer te redden
bleek, ging het S O S. de aether in. Verscheidene schepen waren in de buurt
en stoomden volle kracht naar de opgegeven plaats. Daaronder was ook het
b.s. Alhena van Van Nievelt Goudriaan en Co uit Rotterdam, op weg naar
Buenos Aires, dat zich op bijzondere wijze zou onderscheiden bij het reddings
werk. Want het waren deze Nederlanders, die de meeste sloepen te water brach
ten om de talrijke schipbreukelingen te redden. En het wa^de gezagvoerder,
kapitein H. G. Smoolenaars, die, alleen op de brag staande, het roer nam en in
een gewaagde manoeuvre de Alhena vlak langs de snel zinkende Prineipessa
Mafalda stuurde om de schipbreukelingen gelegenheid te geven over te springen.
Niet minder dan 536 opvarenden, w.o vele vrouwen en kinderen, nam de Alhena
aan boord. Maar honderden vonden de dood in de golven.
Deze mawiale redding en de omstandighe
den waaronder deze gebeurde, bracht de
Alhena dagenlang op de frontpagina's van
de couranten in de gehele wereld. De rel»
van het schip naar Buenos Aires en terug
naar Nederland werd een triomftocht. In
alle havenplaatsen werden de Alhena-man-
nen gehuldigd, het laatst in de thuishaven
Rotterdam, waar het schip op 6 Januari 1928
terugkeerde. Dagenlang zijn zij toen het
middelpunt geweest van grootse huldigin
gen. Zij ontvingen onderscheidingen, wer
den officieel op het Stadhui» door het ge
meentebestuur van Rotterdam ontvangen.
Het was een feest, waaraan heel de haven
stad deelnam.
Die gebeurtenissen zijn herinneringen ge
worden. vooral voor de gezagvoerder van
de Alhena, die nu 74 jaar is, en ln een
landhuisje te Bljthoven van zijn rust ge
niet. Want van alle avonturen, welke het
zeemansleven ook voor hem heeft gehad, ls
de redding van 536 schipbreukelingen van
de Principes»» Mafalda toch wel de grote
gebeurtenis gebleven, waarvan hij zich elk
detail nog uitstekend herinnert. Elke dag
wordt hij trouwens in zijn huis geconfron
teerd met herinneringen aan die bewogen
dagen. Want aan de wand in de voorkamer
hangt een havfengezicht van de schilder
Altmann. dat zijn collega's hem schonken
als herinnering aan de redding. En in de
achterkamer hangt een doek van een Haag
se schilder, die het hem schonk als een per
soonlijke hulde. Dan zijn er de foto-album»
met tientallen beelden uit die dagen En in
Jkeen doosje liggen de onderscheidingen,
welke hem werden toegekend, het ridder
kruis van de Orde van Oranjé-Nassau. het
fraaie commandeurskruis van de Orde van
Victor Emanuel, gouden legpenningen en
medailles, zowel van Italië als van Neder
land, welke hem werden geschonken.
het
innering
k.pluÜJ
een narde
Al» men tegenover kapiyln Srnooh
naars zit. terwijl buiten een Harde wind de
herfstbladeren doet wegdwarrelen en de
regen ruiat, komt heel dat dramatische
gebeuren op de Zuid-Atlantische Oceaan
op die late Ocfr^berdag weer ter tafel, in
gesprek en in bePRi. Dan ervaai*t men dat
de Prineipessa Mafalda voor deze zeeman
het hoogtepunt van zijn loopbaan is ge
weest en gebleven, een gebeuren dat. naast
vele andere successen, toch altijd scherp ln
zijn geheugen gegrift zal blijven, waaraan
hij dikwijls en graag terugdenkt. Dan spelen
namen door zijn hoofd, namen van zijn
naaste medewerkers, die zulk een groot
aandeel in deze redding namen, die zich ge
heel inzetten, bleven roeien en redden tot de
vermoeidheid verlammend in hun armen
opkroop Maar zij bleven doorwerken, ook
toen het al donker was en de zee zich boven
het grote schip had gesloten. In de duister
nis vonden zij nog schipbreukelingen, die zij
aan boord van hun sloepen haalden. Zij
wisten, dat op hun schip hun kapitein alleen
op de brug stond, zijn schip navigerend,
zijn sloepen fn het oog houdend, zijn onder
geschikten. die niet in de sloepen zaten
maar hun handen vol hadden om de gered
den binnenboord te halen en te verzorgen,
leidend. De man. die op duizend en één
dingen moest letten en die toch on dat
laatste moment. <$fe laatste minuten, liat de
Prineipessa Méfald* nog een schip mocht
heten, de daad verrichtte, die hem zijn
hele leven lang als een groot voorbeeld van
durf, offervaardigheid en navigatiekunst
zal blijven aangerekend
Terwijl de andere schepen op anderhalf
of twee mijl afstand bleven liggen, stuurde
Dit woord: EILAND
DEN aan alle zijden door water om-
■Lj Jeven stuk land heet een eiland.
Het deel van het woord dat verkla
ring behoeft, is natuurlijk: el. Daar
naast vindt men vormen als: oog
(Schiermonnikoog: eiland der in grijze
pijen geklede monniken); ooi: Wad-
denoyen en de naam Schimmelpen-
ninck van der Oye; ouw ln een woord
als landouia. Al deze woorden gaan
terug op het Gotische woord ahwa
datwater betekent Het woord eiland
betekent dus letterlijkwaterland.
Van dit woord ahwa komen ook de
riviernamen A »n Et en het zit ook
verborpen in de stadsnaam Breda.
Kapjtein H. G. Smoolenaars.
kapitein Smoolenaars zijn schip vlak onder
de Prineipessa Mafalda lang», vlak voordat
zij kapseisde en zonk.
De chaotische taferelen, die zich aan boord
afspeelden, waar geen schijn van discipline
meer bestond, had hij door de kijker reeds
waargenomen en het door merg en been
.dringend gehuil van de in doodsnood ver
kerende passagiers had hem gewaarschuwd.
BlUf baas in je eigen sloep, had hü zijn
mannen toegeroepen. Neem revolvers en
bijlen mee en aarzel niet er gebruik van te
maken als het moet.
Aan alles dacht de gezagvoerder van de
Alhena. Hij heeft zijn 2e machinist Van
Engelsdorp Gastelaars met de revolver in
de vuist op de valreep van de Prineipessa
Mafalda zien staan. Want zo was het alleen
mogelijk dat de «loep niet overvuld werd
en met redders en al zou ondergaan.
En toen de. nacht was gevallen, het Ita
liaanse schip'naar de bodem der zee zonk,
honderden passagiers in de zuiging meesle
pend, toen er niets meer te redden viel,
riep hij pas zijn sloepen terug en zette
koers op Rio de Janeiro. Hij droeg een van
de geredde Italiaanse stuurlieden op een
passagierslijst te maken en de volgende
morgen wist hij hetniet minder dan 536
geredden had hij aan boord. En zijn mar
conist Wentzel, die zulk een groot aandeel
had gehad in het reddingswerk, die onafge
broken de koptelefoon had opgehouden en
telegrammen had gewisseld, viste uit de
aether de andere aantallen geredden: het
Engelse s.s. Empire Star 185. de Macellia 85
en de Formosa een aantal, dat daar tussen
ln lag.
Op 25 October zal kapitein Smoolenaars
ongetwijfeld veel met zijn gedachten vertoe
ven hij de gebeurtenissen, die zich 25 jaar
geleden daar bij de Abrolhos-eilanden af
speelden. En hij zal zich herinneren, dat
's morgens om 9 uur de Alhena werd op
gelopen door een groot Italiaans pas
sagiersschip met 1300 emigranten aan boord
die in Brazilië een nieuw bestaan gingen
zoeken. Er was met dat 6chip wat aan de
hand. want al behield het zijn volle snel
heid van ruim 15 mijl, het viel telkens van
stuurboord naar bakboord en omgekeerd
over. Net of het door het overpompen van
zijn tanks bezig wa6 zijn verstoorde stabili
teit te herstellen. De Prineipessa Mafalda
passeerde de Alhena en de gehele dag bleef
het schip vooruit ln zicht.
Om 4 uur ln de middag gebeurde het
toen. Het lag ineens dwars op zijn oude
koers en de marconist van de Alhena ving
het noodsein op. Nu nog gelooft kapitein
Smoolenaars. dat de gezagvoerder van de
Prineipessa Mafalda volle kracht "bleef lopen
om het schip bij de Abrolhos-eilanden aan
de grond te zetten en zodoende de passa
gier» te redden. Voor die tijd echter greep
het noodlot de mailatomer.
Binnen een halfuur was de Alhena bij de
nu stilliggende en naar bakboord overhel
lende Prineipessa Mafalda De gezagvoerder
had geseind dót hij de passagiers het schip
wilde doen verlaten. Het was zinkende. Van
die tijd af was iedereen aan boord van de
Alhena in touw. Vrije wachten waren er
niet meer. Buitenboord werden fn grote
bochten lijnen gehangen, zodat zwem
mende drenkelingen zich daaraan zouden
kunnen vastgrijpen. Stormladder» en touwen
werden buitenboord gehangen en 8 sloepen
gereedgemaakt tót etrijken. Andere schepen
kwamen eveneen» aaA de horizon opdagen-
Een zeldzame foto van een grote scheeps
ramp, gemaakt door een passagier van de
Alhena. De slagzij van de Prineipessa
Mafalda neemt toe. Sloepen van de Alhena
uaren af en aan om de opvarenden in
veiligheid te brengen.
Toen de Alhena op een kwart mijl afstand
van de Principes»» Mafalda waa gekomen
gingen de sloepen in zee, elk bemand door
een officier en met vier man op de riemen.
Daar, op korte afstand, was een afschu
welijk drama zich aan het voltrekken. Men
vocht om een plaata in de boten. De eerste
die in de takels hing en buitenboord werd
gevierd, brak in twee stukken. Negentig
mensen vielen in zee. Een hartverscheurend
gegil kwam over het water de Alhena-
mannen tegemoet. Aan boord van
Italiaanse schip was toen blijkbaar ii
het hoofd kwijt. Overvol waren de sloepen,
die van het.schip afstaken. Zij roeiden naar
de tehulp gekomen Schepen en met veel
moeite er stond een vrij zware deining
werden de geredden aan boord genomen.
Intussen haalden de sloepen van de Alhens
menige op punt van verdrinken staande pas
sagier binnenboord. Later legden zij aan de
valreep van het steeds dieper zinkende en
meer slagzij krijgende mailschip aan. Een
riskant wérk door de vloedgolf in doods
angst verkerende mensen, die de valreep
afstormde. Meer dan eens moest dé dreigen-
Lde revolver er aan te pa» komen om deze
ordeloze bende tot orde te brengen.
De Alhena kwam zo dicht mogelijk bij
het zinkende schip om de roeitochten van
de aioepen zo kort mogelijk te doen duren.
Meer dan drie uren hebben de sloepen zo
honderden schipbreukelingen in veiligheid
gebracht. Kapitein Smoolenaars, die op de
brug stond, was gezagvoerder, roerganger
en hanteerder van de machinekamer-tele-
graaf tegelijk. Toen de geredde dokter van
de Prineipessa Mafalda op de brug ver
scheen, zette hij de medicus aan het roer.
Maar de man bracht er niet» van terecht-
Hij ging met een sioep terug naar het zin
kende schier om zijn geld te redden en later
is hij op eejfavaft de andere schepen over
gegaan. w*
Toen de duisternis Inviel, waren nog hon
derden vertwijfelde passagiers aan boord
van het zinkende schip en hun hartver
scheurende kreten om hulp werden op de
Alhena gehoord. Lang zou het achlp het niet
meer houdlen en dat deed kapitein Smoole
naars komen tot het besluit een uiterste
poging te wagen nog zoveel mogelijk mensen
in veiligheid te brengen.
Grootse manoeuvre
Hij nam het roer en 6tuurde zijn achlp
vlak langs de zwaar overhellende Prinei
pessa Mafalda Het gevaar van geraakt te
worden door 6Choorateen of masten als het
schip zou kapseizen, gebood hem echter op
twintig meter afstand te blijven, zodat deze
dappere poging op het allerlaatste moment
niet het effect kon eorteren, dat men er van
had verwacht. Op behoüd van zijn eigen
schip met bemanning, passagiers, schipbreu
kelingen en lading bedacht, stuurde de ge
zagvoerder iets uit. zodat hij weer vrij van
de Prlnclpe»sa Mafalda kwam. Een manoeu
vre echter die hem de bewondering van de
gehele zeevarende wereld bezorgde. Daar,
op uiterst korte afstand van het wrak lig
gende. gelukte het nog vele drenkelingeh
binnenboord te krijgen Toen was het nood
zakelijk zo snel mogelijk door te varen om
niet in de zuiging van? het zinkende schip
te komen. Tegen 8 uur in de avond zonk de
Prineipessa Mafalda. met de voorsteven
omhoog, enel weg.
Zij gaven alles
Van hoog tot laag |iéd iedereen op de
Alhena het uiterste gègeven om zoveel mo
gelijk mensenleven» te redden. Zelfs de
Chinese stokers hadden niet ontbroken.
Twee dagen duurde de reis naar Rio de Ja
neiro en in die tussentijd werkte men dag
en nacht door om die honderden geredden
van eten en drinken te voorzien. De Chi
nezen maakten papleren napjes en men kon
hen aan dek zien zitten, uit deze napjes de
geredde kleuter» melk voerend. Vele ge
wonden moesten worden- behandeld. Daar
voor zorgden kapitein Smoolenaara en zijn
officieren. Zij klaardenvhet zonder dokters
hulp. In Rio had het nog heel wat voeten in
de aarde voor alle schipbreukelingen aan
wal mochten Want er was een gereden-lijst,
te weinig naar de zin van de douane.
Iedereen op de Alhena zag schipbreukelin
gen aan wal gaan in de kleren, die hij vrij-,
willig had afgestaan. Na Rio begon de
triomftocht van de redders.
Zoals gezegd heeft Rotterdam zich niet
onbetuigd gelaten. De Alhena werd op die
stormachtige dag in Januari 1928 op de
rivier verwelkomd door een vloot van gepa-
voi6eerde sleepboten. Met een enorme krans
aan de boeg liep het schip de Lekhaven
AAN FRIEStANDS WESTKUST ligt het kleine oude stadje
Bolsward/ Wanneer het atedeke gesticht is. weten we niet,
.trouwena steden worden niet gesticht, zij groeien van vlek of
Tiorp tot stad. En ruatig, weinig veranderingen ondergaand heb
bende, ligt Bolsward daar nu reeds eeuwen achtereen te domme
len. Een half iJlir heeft men nodig orrf' een wandeling te maken
rond het gehele grondgebied. Meer Jtljd. veel meer zelfs, heeft
men nodig om de kostbare monumenten te bewonderen, die
Bolsward rijk is: Twee hoogbejaard* kerken: de laat-Gothische
St. Martinus van Oldenhove oom wel Sint Martinikerk ge
noemd de merkwaardige Broere)cerk en het bijzonder fraaie
renaissance raadhuis, door de gezeten burgers der stad in onze
Gouden Eeuw gebouwd. En dan ontdekt de bezoeker nog enige
zeer bezienswaardige gevels.
TJET KARAKTERISTIEKE SILHOUET van de stad wordt ln
belangrijke mate bepaald door de Sint Martinus van Olden
hove. Toch is dit stoere bouwwerk niet de eerste kerk ter
plaatse. Een door Stephanus gegoten Angelusklokje uit 1320, een
uit de 13de_ of 14de-eeuw daterend reliëf de Sint Maartens-
«teen twee rode zandstenen bouwfrag-
menten en een partij tufsteen wijzen op
een oudere Romaanse kerk. Latere onder
zoekingen brachten een zwerfkeienfunde
ring aan het licht. Men kreeg voldoende ge
gevens om de oude kerk te schatten op een
gebouw van minstens 25 meter lengte en 7
meter breedte. Mogelijk ging een houten
kerkgebouwtje deze Romaanse kerk vooraf.
Onder de keibedden toch vond men drie
menselijke skeletten, die naar hun ligging
met het hoofd naar het Westen op Chrilte-
lijke wijze begraven waren.
verbetert
genoemd Jaar „deze kereke
ende gewit"!
Gelukkig heeft men in 1950, na Verwij
dering van enige witlagen, enige fragmenten
van de vroegere fresco's weer te voorschijn
kunnen brengen. Doch niet alleen de wit
kwast deed veel moois verloren gaan. Het
vandalisme tijdens „Beeldenstorm" en „Be-
vrijdlngs"-periode^ö 1795 heeft nog veel
ernstiger schade aangericht. Het Bolswarder
«upel heeft in de 16de eeuw zich tot
Reeds van verre ziet men,
als men Bolsward nadert,
de hoge toren met het za
deldak, de enige kerktoren
in de gehele streek, die nog
het zadeldak draagt. In
een buitenmuur bewaarde
deze kerk tot 1875 toe een
in rode Bremer zandsteen
uitgevoerd reliëf, waarop
men ook de kerkpatroon
Sint Maarten ziet. Wie deze
kerk binnentreedt wordt
getroffen door de machtige
ruimte: een hoog opgaande
middenbeuk, waartegen
slechts weinig lagere zij
beuken aanleunen. Oor
spronkelijk waren de ge
welven versierd met achil-
deringen van grote waarde.
Bij de restauratiewerk
zaamheden kwamen nog
fragmenteh te voorschijn.
In 1446 heeft men deze kerk «p—
gesticht en de Bolswarders A
hebben kosten noch moeite
gespaard om hun bedehuis
zo fraai mogelijk te maken.
Zij hebben er koorbanken
geplaatst, die nog heden be
roemd zijn, een grote over
huifde herenbank, een
preekstoel, versierd met
houtsnijwerk, de vier Jaar
getijden ln beeld brengend,
een monumentaal orgel.
Een aantal grafzerken ver
dient niet minder de be
langstelling. Ongewild ls
deze kerk een museum.
Helaas hebben de 17de
eeuwse Bolswarders onder
Invloed van de Hervorming
veel van het oorspronkelij
ke schoon verloren doen
gaan. Met de witkwast heeft men de fresco s
laten verdwijnen. En in 1647 plaatsten de
heren kerkvoogden een steen ln de kerk
muur, die het nageslacht kond doet, dat ln
binnen, waar ln loods Argentinië een eerste
huldiging geschiedde. Daar toonde het
vaderland hoe men een grootse daad van
menslievendheid weet te eren Kapitein
Smoolenaars ontving daar uit handen van
de minister van Waterstaat het ridderkruis
van de Orde van OranjeNaasau. de stuurlie.
den Bakker, Kuiper en machlni* Van En
gelsdorp Gaatelaars de zilveren ere-pennlng
voor Menslievend Hulpbetoon, de stuurlie
den Slssingh. Raden. stuurmansleerling
Krijnen, machinist Laarman, bootsman Van
Doezelaar, timmerman Holtrop en de matro
zen Ommering, Peekens, Oosterum. Lekker,
kerk, Zwaai en Houtman de bronzen ere
penning voor Menslievend Hulpbetoon.
Chef-hofmee6ter Brien kreèg de zllvyen
ere-medaille verbonden aan de Orde van
Oranje-Nassau en'matroos Haaks de bron
zen medaille. Marconist Wentzel kreeg voor
zijn voortreffelijk werk de De Ruyter-
medaille. Allen, ook de Chinese stokera,
kregen tevens de zilveren medaille van de
Z.H.R.M.
Zeven jaat,later ontving kapitein Smoole
naars de mededeling, dat de Italiaanse rege
ring hem had benoemd tot commandeur in
d« Orde van Victor Emanuel. Deze late on
derscheiding vond zijn oorzaak in de bepa
ling. dat met deze orde slechts een zeker
aantal personen begiftigd mag zijn. Een
nieuwe onderscheiding kan slechts worden
uitgereikt als een der vroeger onderschei
denen sterft. Vergeten was men de redder
vap de Prineipessa Mafalda blijkbaar niet
De entrée van Boltwards raadhuis.
leus gesteld: „Wia zijn neua schendt,
schendt zijn aangezicht" en tijdens de Beel
denstorm werden op minutieuze wijze van
alle menselijke figuren op de koorbanken
de neuzen geheel of gedeeltelijk wegge
sneden. Een troost is zij het een schrale
het had erger kunnen zijn, men had de
kostbare banken kunnen verbranden!
De strijders voor vrijheid, gelijkheid en
broederschap in het laatst der 18de eeuw
hebben van alle banken, borden en zerken
de wapenschilden radicaal laten verdwij
nen. Uit 1730 dateert de overhuifde vroed-
schapsbank en uit 1662 de preekstoel, die
wat de rijkdom aan snijwerk betreft, niet
behoeven onder te doen voor de koor
banken.
HET ORGEL IN DE ST. MARTINIKERK
ls het grootste in het gewest en boven
dien wat het uiterlijk en de klank aangaal
een van de mooiste. Het rijke stucwerk en
de topverstertngen wijzen er op, dat het in
de 18de eeuw is gebouwd. Inderdaad begon
men met de bouw in 1776 onder leiding van
de Groningse orgelbouwer A. A. Hinz en in
1780 kon het 4-jarjge dochtertje Trijntje van
de toenmalige predikant, ds Kesler, de
eerste pijp plaatsen. Een jaar later was het'
monumentale orgel voltooid. Een legaat,
groot 12.000 van een Maecenas onder de
lidmaten der kerk, de oud-burgemeester
Franciscus Elgersma, maakte de bouw van
dit schone instrument mogelijk. De latere
burgemeester Nicolaus Elgersma, die de te
besteden gelden beheerde, schonk nog
10.000. en nu kon ook het uiterlijk van het
orgel rflk worden versierd. In 1860 is hel
instrurhent verbouwd en gerestaureerd. In
1918 werd het uitgebreid en thans is een
nieuwè restauratie dringend nodig Daartoe
is een comité gevormd. Men kan zijn bij
dragen storten op giro 990793, eventueel een
postwissel sturen aan de Commissie Restau
ratie Orgen St. Martini, Bolsward.
IN EEN VOORNAME STRAAT verrijst het
raadhuis, .Bolswards trots. Onder één
van haar uitgaande stukken schreef de ma
gistraat der stad in 1658 „gegeven uijt het
Palleijs van onze Stadt". Inderdaad, het is
een paleisje! 11 April 1614 werd „des mid-
daeghs weynich voor negen uyren met groo-
te congratulatie ende toeloop van den bur-
gerije" door de president burgemeester Rey
mer Harings de eerste steen gelegd. De
beste vaklieden uit Bolsward zelf en van
elders overgekomen, hebben hun meester
schap aangewend om het stadhuis tot een
schoon geheel te maken. In 1616 was het
raadhuis gereed en werd het „Gode en het
Recht toegewijd"! zoals een gedenksteen in
de Westelijke gevèf^atmeldt. En nog steecte
wekt dit juweel van vaderlandse bouwkunst
aller bewondering.
De prineipessa Mafalda brenpt overvolle eigen sloepen te water. De eerste brak tijdens
het vieren. Negentig inzittenden vielen in zee. De meesten van hen verdronken.
vriend en ik serieuze plannen om door
„vacantlewerk" het nodige te verdienen om
ons ideaal, een buitenlandse vacantie, mo
gelijk te maken.
Zo kwam het ook, dat we voordat de
school afgelopen was. al enige adressen (te
vergeefs) afgingen tot we op een middag
bij een grote conservenfabriek aanklopten,
waar de portier ons doorstuurde naar de
„baas", die we na een lange speurtocht
over het uitgebreide fabrieksterrein einde
lijk te pakken kregen. We vertelden hem
het doel van onze komst; hij monsterde ons
even. hoorde dat we al achttien waren, en
zei toen. dat hij alleen maar mensen nodig
had voor de nachtploeg, of we daar mis
schien wat voor voelden- Geschrokken ke
ken we elkaar even aan en knikten een
hoofdig ja.
Jullie zijn aangenomen, vanavond om
zes uur bèginhen. En weg was de baas.
Verbouwereerd over deze voortvarendheid
gingen we M»r|huis; waar eerst nog enige
woorden vieleniboordat de resp. families in
hét nu koijptMe dubbele leven van hun
zonen berustten. Maar 't argument, dat er
op het lyceum toch niet meer gewerkt werd
en dat je dus lekker in je bank uit kon
slepen, was erg steekhoudend en boven
dienwe waren al aangenomen
Om klokslag zes uur stonden we in prach
tige schone overalls weer voor de neus van
de portier. Deze schreef ons in (dat was om
belasting van ons loon af te trekken) en gaf
ons een prlkkaart e» een nummer. De twee
nieuwe „nummers" gingen zich toen bij de
baas melden en vroegen om werk. Nu. werk
was er genoeg en tot negen uur werden we
Ingedeeld bij de tot die tijd werkende ploeg.
Deze eerste drie uren met de dagploeg sa
men waren altijd het meest afwisselend;
kersen en aardbeien werden verwerkt,
later- augurken en «üveruitjes. Hierbij zorg
de de baas meestal, dat de nieuwelingen
geen avond hetzelfde behoefden te doen, zo
dat je nu eens aan een machine stond du
kersen waste en ontsteelde of ontpitte, dan
hielp je eens mee puddingsaus te maken oi
ja deefl aardbeien op sap in potjes. Dit
werk was gewoonlijk niet erg zwaar, mear
als we met het daglicht de dagploeg ook
zagen verdwijnen, dan begon pas het eigen
lijke „nachtwerk".
Iedere avond werden enorm grote
vrachtauto's met bessen aangereden en de
nachtploeg moest dan zoveel mogelijk ver
werken en produceren. Het afladen van
deze wagens was een zwaar werk en als je
het zo ongelukkig trof, dat er voorraden
kersen en aardbeien voor de dagploeg
kwamen, die ook nog afgeladen moesten
worden, zodat je heel de nacht met zware
kisten en manden aan 't sjouwen was. dan
wist ja dat je gewerkt had als hët zes uur
was.
Ja. er wtlren nachten dat je Je over
werkte en er waren smerige baantjes, die
je wel eens kon krijgen, maar er waren
ook prettiger dingen. Soms gingen we tij
dens de schafttijd in de maanverlichte
rivier zwemmen. Op een keer toen we
allemaal hard „gepeesd" hadden, kregen
we limonade inplaats van de gewone ver
dacht gekleurde vloeistof, die sommigen
koffie noemden. Ook gebeurde het wel
eens. dat je een nacht niet veel te doen
had, als je flessen moest spoelen of lege
manden of kratten moest „stouwen".
Een klein dutje, met een makker op de
uitkijk, was werkelijk wel eens verdiend.
Maar zulke nachten waren erg dun ge-
gezaaid.
.Meestal was het flink aanpoten en het dag
worden, met een mooie zonsopkomst boven
de rivier, was voor ons het welkome teken,
dat ons bed weer op ons stond te wachten.
Precies op de helft van de vacantie zijn
we er mee opgehouden en als beloning voor
het zware nachtwerk werd onze trektocht
er één uit duizenden.
1 N1LO.
