i
Van heinde en ver komt hulp naar getroffen Nederland
Bergers van Tak redden
honderden boeren
Duizenden slachtoffers van een door
mensen veroorzaakte ramp
DIPLOMATEN VLOGEN BOVEN
DE NOODGEBIEDEN
B UITEN LA ND, HE LPT ONS OP
ALLE MOGELÏJKE MANIEREN
Waterstaat openbare plannen
verziltingsbestrijding
Hun vletten zwerven op Schouwen-Duiveland
De watersnoodramp accentueert actualiteit
van een groot probleem
Gelijktijdige bestrijding
van zout en water
Concertgebouworkest
steunt Rampenfonds
Een blik op Tiengemeten
IN WESTBERLIJNSE KAMPEN:
Gevaarlijke infiltratiekansen
Paria's
Nederland geeft
Mohammedaanse bidstond
Zonder papieren via
België naar Zeeland
Bericht voor gedupeerde
zadenhandelaren
Militair vermist
Men zag alles daarbeneden
met ontzetting
Twee uur in de lucht
Microben en hun eigenaardigheden
Grootscheepse oproep per radio
Zij zijn onze huisdieren
LICHTE VORST
VERWACHT
Z^_^^J^Ikenburo
enhaqe» |Cmh"umv.d
ST t" IffifSft
'""""i
rNOOROZEE;
Glte«flij*f)
BELGfE
TWEEDE BLAD - PAGINA 4
DONDERDAG 5 FEBRUARI 1953
y^UlZENDEN vrijwilligers uit het gehele land
f 1 zijn dag en nacht in de weer bij het ver-
J J lenen van hulp in de overstroomde gebieden.
In allerlei soorten vaartuigen brengen zij
mens tn dier in veiligheid; zij assisteren bij het vullen
vatl zakken met zand, die de bressen in de dijken
dichten; kortom, met man en macht lenigen zij de
grote nood, die hier heerst. Overal komt men in de
getroffen streken de trieste colonnes tegen van vluch
telingen, die naar elders geëvacueerd worden; en in
de tegenovergestelde richting rijden de vrachtauto's
met levensmiddelen en materialen voor hen, die nog
niet verlost kunnen worden uit de boeien van de
watersnood, of al hun krachten inspannen, nog meer
schade te voorkomen. Ook het buitenland helpt. Sol
daten van de Amerikaanse luchtmacht bevestigen
op Valkenburg parachutes aan levensmiddelenpak
ketten, die in de noodgebieden „gedropt" zullen wor
den. En op Schiphol arriveren voortdurend vliegtui
gen van verschillende nationaliteit met allerlei nut
tige goederen voor de getroffenen.
Punters met aanhangmotoren
naar Bruinisse
Gisternacht om één uur is van Rotter
dam vertrokken naar Bruinisse de
Willem I, een omgebouwd landings
vaartuig van Wm. II. Mueller en Co-
te Rotterdam. Aan boord sUn 25 pun
ters uit Giethoorn, voorzien van aan
hangmotoren en behalve met de men
sen uit Giethoorn, mev marineperso
neel bemand.
DEVIEZENVOORRAAD WEER
FLINK GESTEGEN
De goudvoorraad Van de Nederlandschë
Bank is deze week onveranderd gebleven
op 2149 millioen gld. Daarentegen vertoont
de netto ^deviezenreserve een behoorlijke
stijging, n.l. van 1588 tot 1650 millioen gM.
Goud en deviezen samen bedragen nu 379»
millioen gld.
NIEUWE DIJKEN TEGEN OUDE VIJAND
In het jaar 1840 hadden onze duinen en
ceedUfcen een totale lengte van 1900 km. In
1930 was deze kustljjn teruggebracht tot
1700 km: na de aanleg van de afsluitdijk
voor het IJselmeer werd Nederland nog
alechts over een lengte van 1400 km door
het zeewater bedreigd. Dat was noodzaak,
meer dan wat ook is het zeewater onze vij
and.
Tegen wassende rivieren heeft de moderne
techniek de middelen tot afdoend verweer
gevonden. Tegen de zee zijn wij. blijkens de
gebeurtenissen van de laatste dagen, nog
niet opgewassen.
En toch bieden de sinds lang bij Water
staat bestaande plannen tot een verdere
systematische verkorting van de Nederl.
kustlijn een definitieve en afdoende oplos
sing voor de schade die de zee ons land,
door de eeuwen heen berokkende.
Niet alleen gaat het daarbij om het ge
weld van golven, wind en springvloed.
Want groter schade nog dan het water doet
ons het zout.
Strijd tegen het zout
Het komt, door alle open zeemonden, ons
land binnen en dringt tot 10. 20 km langs de
riviermonden het land in. Het kwelt onder
duinen en dijken door. Bij het schutten van
een zeeschip door de Noorderslui" In
IJmuiden, om het even of het hierbij om een
uitgaand of een binnenkomend 6chip gaat,
komen iedere keer 4000 ton zout, dat zijn
vijf treinen van 50 wagons ieder, geladen
met zout, in het zoete water van het Neder
landse polderland.
Hoe hoger het zoutgehalte van het bin
nenwater is, des te geringer waarde heeft
het voor land- en tuinbouw, des te mager
der zijn de opbrengsten van tal van produc
ten. De melkopbrengst van onze koeien
vermindert bij een zoutgehatle van 1600 mg
per liter, belangrijk. Voor druivencultuur is
water met een zoutgehalte lager dan 500
mg per liter nodig, en over het algemeen
wordt voor kascultuur, waarbij slootgiet-
water gebruikt moet worden i.p.v. regen
water, een zeer laag zoutgehalte vereist.
Zoet water ontvangt Nederland door mid
del van regen èn, in belangrijker mate, van
Rijn en Maas, waarbij de Rijn de grootste
rol speelt. Dat ook het Rijnwater dat ons
land binnenkomt, de laatste jaren een stij
gend zoutgehalte te zien geeft is een extra
reden tot ongerustheid.
De landbouwwetenschap heeft in deze tijd
de grote betekenis van voldoende zoetwater
volkomen erkend en men kan op dit ogen
blik de stelling poneren dat iedere Neder
landse bodemsoort geschikt is voor het le
veren van maximale opbrengsten, mits men
maar genoeg kunstmest en genoeg zoetwater
heeft! Want met 400 liter zoet water wordt 1
kg droge oogst verkregen!
Door de aanleg van de Afsluitdijk werd
het zoute water, dat de Hollandse grond
vergiftigde, en dat als een tang met een bek-
Jn het zwaar getroffen Arnemuiden laat
ook de jeugd zich bij het herstellen van
de dijk niet onbetuigd. Ijverig werken de
jongens mee aan het vullen van de zand
zakken, waarmee het gat in de dijk wordt
gedicht.
opening van 6lechts 60 km tussen Amster-
dapi en Rotterdam, van Zuiderzee tot
Nieuwe Maas, het iage land omvatte, terug
gedrongen, zodat de afstand van Nieuwe
Maas tot het zoute water in het Noorden,
tot 150 km vergroot werd. De gehele zoet
waterpositie van Noord-Holland werd er
door verbeterd. Het enorme zoetwaterbek
ken van het IJselmeer, regelmatig aange
vuld met Rijnwater, was een reservoir dat
o.m. gebruikt kon worden om er zoetwater
aan te onttrekken tot het doorspoelen van
het Noordzeekanaal.
Bètekenis nieuwe dijken
De tweede factor bij de aanleg van de af
sluitdijk en ir Lely heeft destijds met
zoveel woorden op dit grote voordeel ge
wezen was het feit dat als met één slag
alle rond de Zuiderzee gelegen dijken, tot
binnendijken werden. Een grote zeedijk zou
vooraan het lage land tegen storm en ontij
behoeden. De zwakkere binnendijken zou
den door geen eb en vloed meer gekweld
worden: springvloeden zouden voortaan
door de rechte en korte afsluitdijk tegenge
houden worden.
En dan, last not least, waren er de voor
delen van het winnen van nieuw land, voor
del endie in de aanvang alle andere argu
menten voor het droogleggen van de Zui
derzee naar de achtergrond hadden Re-
drongen.
Met de plannen tot afsluiting van de Ne
derlandse zeemonden is het in feite niet
anders gesteld. Vooropstonden hierbij ar
gumenten van landbouwkundige aard: er
zou nieuw land gewonnen worden, (achter
de Waddeneilanden) en in de strijd tegen het
zout zal Nederland de grootste aanval van
eeuwen gedaan hebben.
Maar het verkorten van onze kustlijn, het
afsluiten van de Zeeuwse en Zuid-Hollandse
watermonden betekent ook dat, als bij het
bouwen van de afsluitdijk, één grote, rechte,
nieuwe zeedijk de beschermende taak van
de vele kilometers lange kronkelende oude
dijken zal overnemen. Oude dijken, die
blijkens de ervaring van de jongste dagen,
niet tegen zeer ernstig ontij bestand zijn.
Hierbij komt als belangrijke factor het
feit dat sedert de dagen van Lorentz, wiens
leven en werken Nederland juist in deze
tijd herdenkt, en dank zij de ervaring op
gedaan bij de Zuiderzeewerken, ons land
de wetenschap èn de technische ervaring
bezit om zulk waterwerend werk uit te
voeren.
Toen tegen het einde van de dertiende
eeuw Hollanders de rivier de Maas afdam
den en grote stroken nieuw land wonnen,
bezat men nog niet het inzicht, dat wie zich
tegen het water keert, door het water zal
worden aangevallen. Hoger dijken bete
kenen hoger vloedpeil, sterker getijstromen.
Eerst prof. Lorentz heeft voor de getijbewe
gingen een wiskundige formule geconstru
eerd die het van dat ogenblik af aan moge
lijk maakte dijken en dijkcomplexen zo te
bouwen dat zij tegen de krachten die zij
zelf opriepen bestand zouden zijn. En vóór
Nederland de nieuwe Afsluitdijk van Hol
land naar Friesland trok, heeft men eerst
de dijken ten Noorden daarvan verhoogd.
Ongeveer een jaar geleden hebben enkele
I leden van *e Tweede Kamer kritiek ge
oefend op het beleid van de toenmalige
minister van Verkeer en Waterstaat, waar
bij werd opgemerkt dat er te veel geheim
zinnigheid heerste met betrekking tot de
plannen die Waterstaat had aangaande de
strijd tegen de verzilting.
Nog heeft men in ruime kring te
weinig daarvan vernomen. Er werd een
begin gemaakt door het afsluiten van de
Brielse Maas, maar deze plannen die voor
een periode van 100 jaar een totaal uitgave
van circa l'/t milliard voorzien, leven
slechts in de geest van weinigen. Zij werden
opgezet om Nederland van het zout te be-
"rijden wanneer zij zullen zijn uitge
voerd zullen zij gebeurtenissen als die van
1421 en 1953 onmogelijk maken.
NatuurlUk zUn er ook nadelen, ook afge- I
t (Van onze speciale verslaggever).
De kerels van Van den Tak's Bergingsbedrijf hebben Dinsdag prachtig werk op Schou
wen-Duiveland verricht. Met een enkele vlet hebben twee bergers tijdens daglicht niet
minder dan 130 mensen, die op de daken of zolders van geïsoleerde boerderijen zaten, ge
red en veilig in Zierikzee aan wal gebracht. En vandaag zUit zU verder gegaan met dit
prachtige reddingswerk, zonder zich van iemand iets aan te trekken. Zij praten niet maar
doen.
Van den Tak heeft direct na de ramp drie
van zijn bergingsblazers naar Zeeland
zonden, nadat de burgemeester van Zierik
zee het bedrijf om hulp had gevraagd. Het
waren de Meermin, de Bruinvis en de Wal
rus. Dinsdag heeft een va ndeze schëepjes
die radio-telefoon aan boord heeft, gemeld,
dat de Walrus alleen al 130 mensen, die op
de daken en de zolders van boerderijen in
een van de Duivelandse polders zaten heeft
gered. De anderen hebben ook reddingen
op hun naam staan, maar hel; is nog niet
bekend hoeveel.
De blazers kunnen niet in de overstroomde
polders varen. Zij gaan dan bij een dijkpat
voor anker en bemannen de vlet die zij mee
voeren. Met twee of drie man op de riemen
varen zij dan het overstroomde gebied bin
nen en keren met de geredden terug. Als de
blazer geen mensen mfeer aan boord kan
hebben, vaart hij naar Zierikzee om de ge
redden te landen.
Zij hebben zich ook verdienstelijk gemaakt
voor de drinkwatervoorziening van Zierik
zee. Deze zeewaardige sterke scheepjes heb
ben een grote watertank aan boord omdat
zij dikwijls lang wegblijven. In Wemeldinge
hebben zij meermalen drinkwater geladen
en dat in Zierikzee afgeleverd. Gisteren zijn
zij verder met dit werk gegaan.. Honderden
ten dode opgeschreven boeren op Schouwen
Duiveland hebben hun leven aan hen te
danken. Deze geroutineerde varensmensen
zien van de financiële offers. Waren die er
niet. dan zou niet van een moeilijk vraag
stuk kunnen worden gesproken. Eens te
meer is het thans evenwel noodzakelijk,
dat het vraagstuk van de verzilting en alles
wat hiermee verband houdt met de grootst
mogelijke voortvarendheid èn met de
grootst mogelijke openbaarheid wordt be-
terughoudendheid op het gebied van de
openbaarheid in dit verband niet langer
kunnen en mogen handhaven.
t
presteren op het ogenblik veel. De marine
mannen kunnen ook goed met vletten om
gaan. De ingezette onderdelen van de Land
macht en de genie hebben, wat begrijpelijk-
is. moeilijkheden met het hanteren van dit
vaarbaar materiaal. Ervaring ontbreekt en
kan maar gedeeltelijk worden aangevuld
door ijver en goede wil.
SOCIALE VERZEKERINGEN
Geen premies van de
„extra" aelit uur werk
Onder verwijziging naar de reeds in de
dagbladen opgenomen publicatie betreffen
de het verzoek van de Stichting van de
Arbeid aan de werknemers om zo spoedig
'mogelijk ten minste 8 uren overwerk te
«errichten en de verdiensten uit dien
hoofde af te staan aan het Nationaal Ram
penfonds, delen de Federatie van Bedrijfs
verenigingen, de Rijksverzekeringsbank, de
Vereeniging van Raden van Arbeid en de
Zielftnfondsfaad mede zich op het stand-
ount te stellen, dat over deze verdiensten
geen premie ingevolg de sociale verzeke
ringswetten is verschuldigd en dat zij ook
niet voor de berekening van uitkeringen in
gevolge deze wetten in aanmerking komen.
Woensdag 11 Februari geeft het Concert
gebouworkest, onder leiding van \Rafael
Kubelik, ten oate van de rampgebieden een
concert, waaraan zullen medewerken het
Toonkunstkoor, afdeling Amsterdam, met
als solisten Erna Sporenberg, Annie Her
mes, Wibe Draaijer en Leon Combé en de
pianist Willem Andriessen. Uitgevoerd
worden het Kyrie uit de mis van Schubert,
het derde pianoconcert (c-mol) van Beet
hoven en de vijfde symphonie van Dvorak
(„Aus der neuen Welt").
Het concert zal met het Wilhelmus wor
den geopend. Alle medewerkers, van diri
gent tot progra%naverkoopsters toe, heb
ben zich belangeloos ter beschikking ge
steld
De Piel Hein in Rotterdam
Het koninklijk jacht Piet Hein, dat in Den
Held« is ingericht tot hospitaalschip voor
de noodgebieden. is gistermiddag twee uur
de Parkhaven binnengelopen.
Aan boord van de Piet Hein bevindt zich
de adjudant van Prins Bemhard, luitenant
ter zee lste klasse A. F. Eibers, die zich hier
in verbinding stelde met de Commandant
Zeemacht, om te vernemen welké bestem
ming de ,piet<. Hein zou krijgen.
De Piet Hein heeft voedsel aan boord,
medische instrumenten en twee doktoren.
De kajuit is als noodhospitaal voor twaalf
gewonden ingericht. Het slaapvertrek is in
gericht als magazijn voor bedden, dekens,
matrassen, e.d.
OOK IN ENGELAND. De Engelsen, die ons
zo prachtig bijstaan, hebben zelf nog grote
zorgen in hun overstroomd gebied.
Evacuatie in Mablethorpe aan de
Uncolnshirekust.
De commandant van een Oxford van de
Marine-luchtvaartdienst, die gisteren bo
ven het eiland Tiengemeten heeft gevlogen,
vertelde ons het volgende:
Het hele eiland behoudens enkele plek
ken staat onder water. In het dorpje
Tiengemeten zag hij de bewoners naar
buiten komen toen het vliegtuig rondcir
kelde. Op e?n klein stukje grond langs het
dorpje was vee samengedreven. Bij de in
gang van de haven is een scheepje over de
dijk geslagen en ligt 6 a 7 meter ver in
het land.
Epn boerderij te Vluchtheuvel in de Mifl-
denpolder is door het water ktukgeslagen.
Er werden daar geen mensen waargenomen.
Op de uiterste oostpunt van het eiland,
waar enige huisjes staan, hangt de was
buiten. Ook hier werd echter geen teken
van leven gezien. Op het Hollands Diep,
bij Willemstad, nadert een vloot van van
wel 40 kleine scheepjes, op weg naar d#
noodgebieden..
«ïDERDAG 5 FEBRUARI 1953
EERSTE BLAD - PAGINA' S
e K*
(Van een onzer verslaggevers)
HET VRAAGSTUK der Oostduitse vluchtelingen is Voor de Westelijke
autoriteiten een veelzijdig probleem. Al zou men ook in staat zijn door
het inrichten van nog meer nood verblijven de tienduizenden onder dak
te brengen en al zou men door het treffen van ingrijpende maatregelen
een verstoring van de huidige economische situatie kunnen voorkomen,
dan nog blijft het gevaar van infiltratie van ongewenste elementen be
staan. Zowel de contróle door de Duitse instanties bij de aanmelding, als
het onderzoek van Engelse zijde enkele uren later naar de identiteit
van de vluchteling, zijn politiek verJeden en zijn tegenwoordige politieke
gezindheid moeten noodgedwongen van een zodanige oppervlak
kige aard blijven, dat het voor ieder ongewenst individu een koud
kunstje is om binnen id dringen. De identiteitskaart is meestal het enige
document, dat de vluchteling kan tonen. Hef geeft hem echter het recht
om beroep op asyl te doen. Van terugsturen is geen sprake.
ALLEEN loopt de vluchteling de kam
niet als zodanig erkend te worden op
grond van het feit, dat hjj niet het bewjja
van een driegende rcd,en voor *Un over
haast vertrek kan leveren. Geen enkele aan
spraak kan hjj in sulk geval doen gelden
op ondersteuning. HU mag geen woonruimte
innemen en bjj niemand In dienst ge no mem
Ontelbars bossen vlas draven rond het
.oonhuis van de molenaar te 's Graven-
jeel. Het plaatsje, dat het middelpunt is
pan de vlasindustrie zag zijn oogst geheel
verloren gaan
t
Prachtige resultaten leveren de collecten
op die overal in Nederland ten bate van het
Nationaal Rampenfonds worden gehouden.
Een opsomming is niet mogelijk, maar een
altzondering willen wö maken voor de
streek Noordeinde, behorende tot de ge
meente Graft (N.H.). Dit gehucht telt 28 ge-
sinnen en 87 inwoners. De collecte heeft
hier opgebracht 1077, dat is 41.42 per ge-
lin of 12.37 per inwoner.
Op aansporing van de wnd. Hoge Com
missaris van Indonesië, mr Soesanto Tirto-
prodjo, zal de Mohammedaanse Raad in Ne
derland op Zondag 8 Februari, te 12 00 uur
een bidstond houden op de residentie van
de Hoge Commissaris „Backershagen" te
Wassenaar, voor de slachtoffers van de
ramp. Tot de vertegenwoordigingen van Pa
kistan, Perzië, Egypte en Turkije zal het
verzoek worden gericht om deze bidstond
bij te wonen.
De ambassade van België te 's«Gravenha-
ge deelt mee, dat de Belgische douane en
grensoverheden de gewenste faciliteifcn
zullen verlenen aan personen van Neder
landse nationaliteit, die zich van Nederland
uit via België naar de geteisterde gebieden
in Nederland begeven, en door wie in de
huidige omstandigheden geen identiteitsbe
wijzen kunnen worden overlegd. Facilitei
ten zullen eveneens worden verstrekt aan
die personen, welke goederen transporteren
bestemd voor de geteisterde gebieden.
De voorzitter van de vereniging voor de
teelt van en handel in tuinbloemzaden ver
zoekt de zadenhandelaren, die uit de geteis
terde gebieden zijn of worden geëvacueerd,
dan wel in hun woonplaats zijn gebleven,
zich in verbinding te stellen met het secre
tariaat der vereniging, Elandstraat 42, Den
Haag, tel. K. 1700 - 331881. Een hulpactie
der collega's wordt voorbereid in de vorm
van zaaizaadvoorziening in matereaal en
voorraden.
Sinds Zondagavond wordt ln de omgeving
van FUnaart vermist de soldaat van het
korps commandotroepen J. E. Willemsen,
legernummer 320905414, afkomstig uit Di-
dam (Gld.).
(Van een onzer speciale verslaggevers)
Met ontsteltenis hebben Woensdag de diplomatieke vertegenwoordigers van een
veertigtal landen van een vliegtuig uit waargenomen welke enorme afmetingen
de ramp heeft. Ook de vertegenwoordigers van die landen in ons land werden
Zondagochtend opgeschrikt. Velen hunner bezochten reeds een stukje van dat
door geweld getroffen gebied, zij wisten dat het verschrikkelijk, meer dan ver
schrikkelijk was.
Maar niet één was er, die gisteren niet nog meer onder de indruk kwam. Dat
de ramp van zulk een geweldige afmetingen was, dat ons land zo hevig getroffen
was, dat had men zich eigenlijk niet kunnen realiseren.
Wij willen hier niet alle uitroepen aanhalen, die in vele talen klonken. Men was
diep onder de indruk, men zag dat alles met ontzetting en met groot meeleven
met het zo zwaar getroffen volk en land.
De diplomaten maakten de vlucht van bijna twee uur, op uitnodiging van het
ministerie van Buitenlandse Zaken, dat vertegenwoordigd was door mr J. Visser
en dr E. O. baron van Boetzelaer.
De diplomaten werden vergezeld van dr ir J. van Veen, hoofdingenieur van
de Rijkswaterstaat, die tijdens de vlucht en daarna een uiteenzetting van de
toestand gaf.
plaatsen een paai verloren stuks vee op een
paar grasveldjes. die nog niet onder het
gele, modderige water s(jn gekomen.
Dan gaat het naar Walcheren. Men laat
VJissifigen en Middelburg links liggen, om
8vèr Arnemuiden naar Noord-Beveland te
vliegen. De eerste reactie van velen boven
Walcheren is, dat dit eiland gelukkig niet
in die mate getroffen is als vele andere.
Want ook bij de buitenlandse diplomaten
leeft nog de herinnering aan hetgeen Wal
cheren ln de oorlogsjaren heeft ondergaan
en hoe het zich heeft hersteld.
We vliegen verder langs Veere, dat ge
heel ligt ingesloten en waar men drukte ln
enkele straten ziet. Boven Noord-Beveland
vliegen enkele helicopters, zoekend om hulp
te bieden. We steken de Schelde over naar
Tholen en komen boven het zwaar getroffen
Stavenisse, waar reeds vele hulzen zijn ver
hield door het water.
Hier is er in de omliggende wateren een
grote concentratie van allerhande vaartui
gen. Het Westelijk deel van Tholen is ge
heel overstroomd. In-troosteloos is de aan
blik, die Schouwen-Duiveland biedt, dat met
uitzondering van een klein gedeelte in het
Westen geheel is overspoeld. Ook hier ziet
men in de wateren vele schepen en er vliegen
helicopters. Ergens tussen twee boerderijen
een wit geschilderde sloep, die mensen uit
hun benarde positie bevrijdt.
Dan Goeree Overflakkee. Het wordt nog
stiller ia het vliegtuig. Onbeschrijfelijk is
hetgeen het water op dit eiland heeft aange
richt. Boven Voorne en Putten eenzelfde
beeld van ellende. Langs de kust teruggevlo-
Van Amsterdam vloog men over Den
Haag, waarbij men aan de kust de eerste
vernielingen zag en waar men het bij
Scheveningen gestrande schip nog op het
strand zag staan. Men volgde de spoorlijn
Delft—Schiedam, waarna men Rotterdam
zag liggen en vervolgens over IJsselmonde
en Hoekse Waard vloog, op Moerdijk aan.
Boven 's Gravendeel zag men de grote ver
nielingen, welke hier door het water wer
den veroorzaakt.
Men vloog vervolgens Oostwaarts in een
lus over de Biesbosch, om over 's Graven
deel weer terug te keren en vervolgens het
overstroomde deel van Westelijk Noord
Brabant in ogenschouw te nemen. In 's Gra
vendeel was er nogal beweging op de wegen
en dijken; er blijkt daar hard te worden ge
werkt
Steeds groter werd de
ontsteltenis
Steeds groter werd de ontsteltenis der
buitenlandse diplomaten. Het grote water
gebied. dat het WestelUk deel van Noord
Brabant is geworden, maakte diepe Indruk.
Het werd steeds stiller in het vliegtuig.
Over Rilland Bath vloog men over een deel
van Zeeuwsch Vlaanderen en men reali
seerde zich, dat de aangebrachte ellende
niet onder woorden te brengen is. Hier en
daar een paar auto's op de weg, op enkele
gen naar Schiphol, waar men nog ergens een
schip op het strand ziet staan als in Sche
veningen.
Ontstellend
Indrukken der diplomaten? ZM *ün alle
dezelfde. „Ontzettend", „versebrikkelök",
„dat had ik met niet kunnen voorstellen",
„het is nog veel erger dan het beeld, dat ik
me reeds b(j Dordrecht of In Noord-Brabant
persoonlijk had gevormd".
Wie wU het ook vragen, de Franse
ambassadeur of de Canadese, de Zuid-Afri
kaanse of de saakgelaatigda van Pakistan,
de gezaitt van Denemarken of de ambassa
deraad van België, de gezanten van de lan
den ala Argentinië, Venezuela en Brazilië,
zjj z|jn zeer diep onder d»e indruk. De Ierse
gezant, mrs Jos McNeill, de enige vrouwe
lijke diplomaat uit zich allereerst over het
ontzaglijke leed van de getroffen bevolking,
een leed, dat nog lang niet is te overzien.
We praten met vertegenwoordigers van de
landen, die onder het Europese Herstelpro
gramma de wederopbouw na de oorlog ter
hand namen. Er wordt gesproken over het
einde van de Marshall-hulp aan ons land.
Het eerste, dat zich met alle kracht en op
offeringen z o had hersteld, dat daarvan kon
worden afgezien. Nederland stapte als het
ware uit de boot. Thans deze slag. waarvan
de draagwijdte niet is te overzien. Men la
er zich van bewust, dat ons land op de een
of andere wijze weer in die boot zal moeten
terugkeren, want het herstel van Nederland
ja ook een deel van het Europese herstel.
Telegram naar Zuid-Afrika
Na de vliegtocht heeft de ambassadeur
van de Unie van Zuid-Afrika zich telegra
fisch tot de Zuid-Afrikaanse regering en
het Zuid-Afrikaanse volk gewend. In zijn
telegram' sprak hij de hoop uit, dat het
Zuid-Afrikaanse volk, dat bekend staat om
zijn vrijgevigheid met milde hand zou
geven. „Tot de zakken leeg en de harten
vol waren. Hier is grote ellende, Hulp is
dringend nodig".
In dit artikel geeft een onzer ver
slaggevers weer het relaas van zaken
lieden, boeren en ambtenaren, die uit
het Oosten zijn gevlucht. Hetgeen zij
vertellen geeft een indruk hoe drastisch
de communisten, in de onder Sowjet-
Russische beheer staande gebieden,
optreden. Hoofddoel is het zich toe
eigenen van de bedrijven der zelfstan
digen. Inmiddels houdt de stroom, die
de Wesl-Berlijnse autoriteiten voor
grote moeilijkheden stelt, aan. Het ge
vaar van infiltratie van ongewenste
elementen is «en probleem op zichzelf.
werden. H(j kan dan het leven gaan lUden
van een paria, die maar moet zien, hoe aan
de koet te komen of op welke manier dan
ook een dak boven zfln hoofd te vinden. In
het gunstigste geval is z(jn eindstation een
kamp voer ontheemden, welke verblijfplaat
sen reeds een dermate demoraliserende uit
werking hebben gehad, dat zU het voorpor
taal vormen voor gevangenis of tuchthuis.
Zowel senator Bach, als West-Berlljns
burgemeester, prof. Reuter, zien alleen een
oplossing voor het probleem in een mas
sale afvloeiing naar West-Duitaland, waar
contróle op de gedragingen van de vluch
telingen effectiever kan plaatsvinden dan
in West-Berlijn zelf. De bondsregering
evenwel heeft zich uitermate huiverig be
toond om de sluizen nu maar wijd open te
zetten. Dit heeft geleid tot een ppanning
tussen Adenauer en de Westberlijnse auto
riteiten, een spanning welke bij de geal
lieerden bezorgdheid heeft gewekt.
Het blijft verdacht, dat de RusSën de
vluchtelingen geen enkele moeilijkheid in
de weg leggen. Zelfs is de contróle in de
Oostelijke sector van Berlijn dermate ver
slapt, dat het geen riskante onderneming
meer is om zonder interzonale pas het door i
de Sowjets bezette gebied te betreden. Op
de treinen is in het geheel geen toezicht
meer.
De vraag rijst of Moskou een spel speelt
en kunstmatig deze uittocht in het leven
heeft geroepen. De toestand ln de Oostelijke
zone is allerminst rooskleurig. Misoogsten
hebben een situatie doen ontstaafi, welke
het karakter gaat aannemen van een hon
gersnood op beperkte schaal. Margarine en
boter zijn al sinds weken spaarzaam te ver
krijgen. Ontvolking en dan nog wel op
basis van vrijwilligheid is de Rus lang
niet onwelgevallig.
Verhaal van een bakker
"Ï^ANDAAG ben ik weer oorgetuige ge-
weest bij de ondervragingen. Het relaas
van de mensen, die op stel en sprong uit
hun woonoorden vertrokken, is van een
monotone analogie.
Herbert Urbach is 52 jaar oud. Hij heeft
een vrouw en twee kinderen, meisjes ln de
leeftijd van 17 en 19 jaar. Hij bezat een
bakkerij in een of ander dorp in Mecklen
burg. Van 1939 tot 1945 heeft hij in een
nazikamp moeten verblijven, omdat hij een
SA-man op weinig zachtzinnige manier te
gen de grond had. gewerkt. Zijn vrouw
dreef met de kinderen de zaak, toen hij in
het concentratiekamp zat. De oorlog heeft
hij met zijn gezin overleefd, zij het op het
nippertje, daar een Russisch soldaat, in 1945.
zich aan zijn vrouw wilde vergrijpen. Toen
hij zich daartegen met hand en tand ver
zette. moest de hele familie voor enige tijd
onderduiken.
DUIVEN KRONIEK
Tien radiozenders van Europese omroepen,
In Duitsland, OostenrUk. België, FrankrUk,
Nederland, Italië, Luxemburg, Monte Carlo,
óaarbrficken en Zwitserland zullen een ge-
wmenlUke oproep tot hulp uitzenden. Ten
behoeve van het Nationaal Rampenfonds
heeft het Internationaal Kindernoodfonds
van de Verenigde Naties (Unicef) afstand
gedaan van zUn aandeel (40'/.) ln de iaaa-
mellng van de nationale commissie voor
vluchtelingenhulp.
Dertien landen schonken het internatio
nale Rode Kruis te Genève ruim 500.090 dol
lar, waaronder een Italiaanse gift van
350.000 dollar. Van verscheidene landen zUn
nog betuigingen van deelneming ontvan
gen.
Frankrijk. Het Nederlandse consulaat te
Marseille kreeg veel aanbiedingen van on
derdak voor kinderen. Tot gisteren heeft de
Bank Jordaan te Parijs 2 millioen francs
ontvangen. De Franse brandstoffenhandela-
ren schenken hun getroffen Nederlandse
collega's 300.000 francs. Het Franse Rode
Kruis heeft een lange lijst met adressen,
waar Nederlandse kinderen onderdak kun
nen krijgen.
Saarland. De regering van Saarland heeft
de intekenlijst voor een hulpfonds geopend
met een millioen francs. Voorts zal Saar
land een trein met steenkool en een trein
met levensmiddelen naar Nederland sturen.
Ook zijn vrachtauto's met een mobiele keu
hen, personeel en levensmiddelen voor 800
personen aangeboden.
Oostenrijk. De gemeenteraad van We
nen besloot 1.000 Nederlandse kinjtaren naar
Wenen te laten komen. De aóclalntische
•.Kinderfreude" eveneens. I^ifrdlnaal-uarts-
gulden ter beschikking van de bisschoppen
in Nederland. Het provinciaal bestuur van
Tirol heeft lOO.OOO schilling, de gemeente
Innsbruck 40.000 schilling geschonken. De
Oostenrijkse socialistische partij heeft
100.000 schilling uit het verkiezingsfonds ge
geven, de Oostenrijkse coöperaties deden er
eenzelfde bedrag bij, de Oostenrijkse volks
partij schonk 120.000 schilling en de Oosten
rijkse vakbond schonk 500.000 schilling en
wil 250 kinderen gedurende 12 weken huis
vesten.
Italië. Vier Italiaanse vliegtuigen zijn
vandaag aangekomen om bij evacuatie en
opsporing te helpen en op de terugweg kin
deren mee te nemen. De Italiaanse Katho
lieke Actie stuurt hygiënisten naar de Ne
derlandse noodgebieden- Vaticaanstad
stuurt sinaasappelen en na een radio-op
roep heeft het volk reeds 10 millioen lire
bijeengebracht. Vliegtuigen van 't Italiaan
se Rode Kruis komen verweesde kinderen
halen. De Italiaanse gezant heeft onze mi
nister-president Italiaanse hulp aangeboden
tot herstel van de vernielde landbouwbe
drijven. Zowel van de zijde van particulie
ren als van bedrijven komen aanbiedingen
binnen om hulp van allerlei aard te ver
lenen. Zo heeft de firma Aiemanni te Mi
laan 10 grote kantelvrachtauto's met gespe
cialiseerd personeel aangeboden.
Voorts «Un tal van aanbiedingen ontvan
gen om kinderen met hun begeleiders gast-
vrUheid te verlenen. Het directoraat-gene
raal voor de emigratie van het Italiaanse
ministerie van buitenlandse zaken iz bereid
1000 1200 kinderen op te nemen te Tlr-
renia, de gemeente Milaan 100 verweeede
kinderen, de firma Olivetti te Ivrea 100
.SS.Ï4.ÖB0 kinderen, te Mnrln. dl M.„. (Ta.c.n.1, dn
Anldel (Assosiazione Naslonale Imprese
Dlstributrlci Energia Elettrica) 30 jongens
en 30 meisjea, in de vacantiekolonie van
deze organisatie en de gemeente Verbania
(aan het Lago Maggiore) 20 kinderen.
In Amsterdam is op initiatief van de
consul van Italië een comité gevormd voor
het inzamelen van geld en goederen onder
de Italiaanse kolonie.
Spanje en Portugal
Te Madrid zijn door Nederlanders en
Spanjaarden 500 kg goederen bijeenge
bracht. Verscheidene grote winkels hebben
nog met de Nederlandse legatie contact op
genomen en kleine giften van particulieren
stromen daar binnen. De Nederlandse kolo
nie in Portugal heeft vandaar 12 grote pak
ken kleding en dekens verzonden.
Australië
In Perth is een Comité voor hulp aan de
slachtoffers van de Nederlandse watersnood
opgericht, dat alle inwoners van Neder
landse afkomst in West-Australië verzocht
een dag loon af te staan. In West-Australië
wonen ongeveer 8.000 personen-van Neder
landse afkomst. Ook zal een beroep worden
gedaan op andere Australiërs.
Nederlandse immigranten in Australië
hadden gisteren reeds 5.010 Australische
ponden bijeengebracht.
Elders in de wereld
Ook het Zuldafrlkaanse Rode Kruis heeft
uit het gehele land giften ontvangen voor
de slachtoffers van de overstromingen in
Nederland, België en Engeland. De Neder
landse consulaten, de burgemeesters van
verscheidene steden en andere lichamen
hebben hulpfondsen gevormd. De Neder
landers in Japan hebben een inzameling
georganiseerd.
(Van een speciale medewerker)
TTIT BRIEVEN van lezers, die ik, paar
aanleiding van mijn commentaar op
„enten of niet enten" ontving, blijkt, dat
niet ieder het onderscheid kent tussen ent
stof en serum. Entstof is een verzwakte cul
tuur van pathogene, d.w.z. ziekteverwek
kende micro-organismen of van dode mi
croben of hun vergiften. Wanneer een dul-
venliefhebber over microben hoort spreken,
spitst hij de oren. Hij beschouwt die als
„staatsvijand nummer één!" In België wordt
door twee verschillende firma's een ont
smettingsmiddel van het drinkwater in de
handel gebracht, twee merkartikelen; de
naam van het ene is „Anti-microob", die
van het andere „Para-microob". Om toch
vooral duidelijk te laten uitkomen, dat het
hier bestrijdingsmiddelen van verderfelijke
microben betreft. Laat ons even de puntjes
op de 1 zetten: Microben, wat zijn dat voor
beestjes? Het antwoord op deze vraag de
definitieve brengt ons niet veel verder.
Microben zijn een verzamelnaam voor le
vende wezens, die als enig punt van over
eenkomst vertonen de eigenschap, dat zij
onzichtbaar zijn voor het „ongewapend" en
voor zover het de ultravirussen betreft
ook voor het maximaal versterkte, menselijk
oog en dus geen grotere afmetingen kunnen
hebben dan een onderdeel van een millime
ter. Voilé toutEen definitie aldus dr
Timmerman die uitsluitend bepaald wordt
door een dergelijk onbelangrijk kenmerk,
namelijk dat van de maximum-lengte, is
wel bijzonder pover! Zulks te meer, omdat
de onderlinge verschillen, welke in deze,
voor het overige volkomen willekeurig ge
kozen groep, enorm zijn. Men bedenke
slechts, dat een olifant een geringer aan
tal malen zo groot is dan een mug, dan bijv.
het bacterium buetschli vergeleken bij het
Virus van de kinderverlamming. Het is al-
ierminst gewaagd om aan te nemen, dat
deze geweldige kwantitatieve verschillen
gepaard gaan met aanzienlijke kwalitatieve.
Reeds uit het weinige, dat wij weten van
de stofwisselingsprocessen der microben,
blijkt de juistheid van deze veronderstelling.
In zijn beoordeling van de buitenwereld
houdt zelfs de wetenschapsmens er een
zeer egoïstisch standpunt op na. Microben,
die ons geen nadeel berokkenen, noemen wij
onschadelijk. Die, waar wij wat aan heb
ben, noemen wij nuttig. De derde groep ten
slotte, die het ons lastig maakt, noemen wij
schadelijk. Enkele tienduizenden verschil
lende soorten microben zijn bekend. Alge
meen biologisch bezien, zijn de schadelijke
microben van slechts geringe betekenis. In
de natuur zijn de saprophytische, d.w.z.,
deze die alleen op de dode stof kunnen
groeien enorm veel belangrijker, dan de
parasitaire, die ziekteverwekkend zijn voor
mens en dier. Om tachtig procent van de
microben op dit ondermaanse bekommeren
wij ons niet. Met een groot aantal nuttige
leven wij in een belangengemeenschap als
met onze huisdieren. „Mens en bacil",
schrijft dr Kahn, „leven in een symbiose; de
bacil is het oudste en intiemste huisdier van
de mens. De bacillen van mond en maag
beschermen, als tam geworden kudden huis
dieren het menselijk lichaam voor de in
vallen van roofzuchtige vijanden uit het rijk
der bacteriën". Nuttige bacteriën leven in
tientallen soorten in de mond, in de maag
en in de dikke darm. Wij verschaffen hun
voedsel hetzelfde geldt voor de duif
maar zij helpen ons de moeilijk verteerbare
resten af te breken. Met de ontlasting, die
vrijwel uitsluitend uit bacillen bestaat, ver
laten billioenen levende wezens het mense
lijk en dierlijk lichaam. Ziektekiemen
zijn overal verbreid. Doch zelfs een voort
durende aanvoer er van doet ons in de
meeste gevallen geen kwaad, in de eerste
plaats, omdat onze eigen „bacülenflora" er
voor waakt, dat vreemde soorten zich niet
te sterk vermenigvuldigen. Daarnaast ma
ken zij zich zelf veelal onschadelijk, terwijl
in laatste instantie ons weerstandsvermogen,
door de vorming van afweerstoffen hoe lan
ger hoe groter wordt. In een vorig artikel
signaleerde ik het meningsverschil tussen
Van den Hoek en zijn medestanders, die van
geen enting van duiven (teken pokken, diph-
terie, paratyphus, enz) willen weten, ener
zijds en de dierenarts dr Kranenburg ep
zijn collega's, die selectie op resisentie tegen
een aantal ziekten van de meest uiteenlo
pende aard eenvoudig „fantasie" noemen,
anderzijds. Van den Hoek werkt graag met
citaten van hooggeleerde heren. Ziende, dat
mij de plaatsruimte ontbreekt nader in te
gaan op het wezen van actieve (entstof) en
passieve (serum) immunisatie, wil ik dit
maal, uitsluitend op wat in het boven
staande werd gezegd over de microben als
huisdieren, niet onvermeld laten een paar
regels practijk van een specialist als dr
Timmerman: „Primair inhaerent aan elk
leven ook aan dat der één-celligen is
het streven tot behoud er van! Zowel de
mens, en de duif als de besmettende mi
crobe, vechten dus voor zichzelf. In vele ge
vallen is het sterven van de gastheer ook
voor de bacterie noodlottig, omdat daarmee
haar eigen bestaansmogelijkheid in groot ge
vaar komt Aan de andere kant is de
vraag of een volledige vernietiging van de
bacterie voor de mens nuttig is, evenzeer
gewettigd. Immers, juist door een langdurig
contact met een levende bacterie kan bij de
gastheer een zekere graad van immuniteit
ontstaan én onderhouden worden. Alles te
zamen genomen schijnt het dus zo te zijn:
een contact tussen mens (of duif, enz.) en
microbe, dat eindigt met de dood van één
der beide partijen is zuiver biologisch
gezien een mislukking. Veeleer moet het
streven er op gericht zijn tot een samenle
ving te komen, die voor belde partijen nut
heeft, althans niet schadelijk is. Dat dit
eindresultaat na een lange evolutie
zeer vaak bereikt wordt, blijkt uit vele ge
vallen in de practijk". Hierover nader bij
een volgende gelegenheid.
Volgens zijn zeggen heeft hij een inge
kankerde haat tegen alles Wat Russisch is.
De Russen trokken verder en het gematigd
communistisch bestuur, dat verantwoorde
lijk werd gesteld voor de goede gang van
zaken in de plaats zijner inwoning, legde
hem geen strobreed in de weg. Die toestand
veranderde toen hij in het begin van 1952
bezoek kreeg van enkele communistische
ambtenaren. Gezien zijn omzet was het be
ter. dat hij deel ging uitmaken van een
productie-gemeenschap. Hij zou dan beter
bevoorraad worden, zich geen zorgen meer
behoeven te maken over wijzigingen in de
conjunctuur, daar hem een vaste winst
zou worden gegarandeerd!
Nu kende Herbert Urbach de gevolgen van
zo n lidmaatschap. ZU kwamen er op neer,
dat hU knecht werd in «Un eigen laak, ter
wijl hU al werkte hU dag en nacht het
hoofd nanwelUks boven water son kannen
houden. HU sou verplicht worden eredleten
te aanvaarden om grondstoffen te kunnen
kopen. Aflossing deser eredieten moet
plaatsvinden op korte termUn. BlUft men
in gebreke, dan vervalt de saak aan de
productie-gemeenschap
Urbach weigerde om zich in die „ge
meenschap" te laten opnemen. Geen baal
tje meel werd hem meer toegewezen. Al
leen dpor van boeren het meel zwart to
kopen,, kon hij iets omzetten. Voor zijn
winkel werd bij tussenpozen geppst door
de volkspolitie. Iedere klant, die wilde bin-
neijgaan, kreeg een waarschuwing, dat het
hier een bakker betrof, die in de volksde
mocratie niet thuis hoorde. Toch is Urbach
blijven doorvechten. Van diverse kanten
werd hij geholpen, totdat hij de vorige week
een oproep kreeg om bij de volkspolitie te
komen. Aan die uitnodiging heeft hij geen
gevolg gegeven. Hij is er met zijn vrouw
en jongste dochter vandoor gegaan. De oud
ste is ondergedoken bij familie.
Voorlopig zal Herbert Urbach in een van
de 62 „Lager" in West-Berlijn moeten af
wachten hoe de toekomst zich voor hem,
zijn vrouw en kind, verder zal ontwikke
len.
H.O.: een schrikbeeld
VTAN een gelijke strekking zijn de erva-
ringen van een juwelier, een kruidenier,
een vishandelaar, een apotheker en een
boekverkoper. Voor iedere zelfstandige za
kenman is de „H.O." (Handelo-Organisation)
een schrikbeeld geworden. Het gedwongen
opnemen van eredleten geeft de communis
tische machthebbers het middel in de hand
om op korte termijn tot onteigening, of
als het beter is tot sluiting van het be
drijf over te gaan. Afdeling K 5 van de
volkspolitie bekijkt nauwgezet de politieke
opvattingen van de winkelier. Is die van
een van communistisch standpunt bezien
verdacht karakter, dan volgt meestal on
middellijke arrestatie. In snel tempo wor
den de arrestanten weggevoerd. Waarheen?
Niemand weet het. De ambtenaar, die niet
openlijjp van enthousiasme voor het com
munisme doet blijken, kan er zeker ven
zijn, dat hij op de een of andere dag vin
zijn bureau wordt gehaald.
Ik heb de vraag aan Heinz Wohlgemut
47 jaar en ambtenaar bij het gasbedrijf in
Leipzig, gesteld, waarom hij pas zo laat
zijn betrekking in de steek heeft gelaten.
Hij toonde mij een papier, behelzende amb
telijke voorschriften. Duidelijk staat daarin
vermeld, dat geen ambtenaar zonder toe
stemming zijn ontslag mag nemen. Doet hij
dit wel. dan zal hij zich voor een „Arbeita-
gericht" hebben te verantwoorden. Volgens
WohiJJmut is er geen ambtenaar, die in
zo'n fGericht" ook maar enig vertrouwen
heeft.
Sinds twee weken zijn de communisten
grondig bezig, het ambtenarencorps „uit
te kammen" Het resultaat daarvan is, dat
massa-arrestaties zijn gevolgd. Gedeeltelijk
te voet, gedeeltelijk per trein of ander ver
voermiddel heeft Wohlgemut met zUn
vrouw en vier kinderen, waarvan de oudste
14 jaar is, de lange reis van Leipzig naar
West-Berlijn ondernomen.
De boeren
T~VAN de boeren, die Ik bU tientallen heb
*-* gesproken. Ook xU zUn gedwongen hun
bedrUven samen te voegen tot hetgeen men
ln Rusland noemt: kolchozen. Hier hetzelf
de liedje: eredieten die rnim worden ver
strekt. maar door de onmogelUkheid tot af
lossing op de voorgesehreven tijdstippen,
leiden tot onteigening.
Iedere landbouwer, die een bezit van 20
tot 100 ha heeft, kan er zeker van zijn, dat
op een kwade dag de volkspolitie op zijn
erf verschijnt. Is de productie beneden de
verwachting gebleven een logisch gevolg
van het ontbreken van zaai- en pootgoed
dan wordt het opgevat als sabotage De
boer wordt gearresteerd, met dien verstan
de, dat als zijn aanwezigheid voor de „pro
ductie-gemeenschap" van belang is, een
der huisgenoten in zijn plaats gearresteerd
wordt.
In 62 nood-onderkomens, waarvan de in
richting iedere .beschrijving tart, verblij
ven tienduizenden zakenlieden, handswerk
lieden, boeren, vrouwen en kinderen. Zij
zijn vrijwillig gekomen, al dwongen de om
standigheden hen er toe. Tezamen vormen
zij een etterend gezwel, dat wanneer het
openbarst, voor geheel West-Europa gevol
gen zal hebben.
De depressie, die over Noorwegen en Zwe
den naar het Zuidelijk deel van de Oostzee
trok. veroorzaakte in de nacht van Woens
dag op Donderdag ln het Zuidelijk deel van
de Noordzee stormachtige Noord-Westelijke
tot Noordelijke winden.
Koude uit de Poolstreken afkomstige
lucht dringt nu steeds verder naar het Zui
den over België, Frankrijk en Duitsland
door, aldus meldt het K.N.M.I. In de koude
lucht komen sneeuw en hagelbuien voor.
Langs de Noorse kust trekt een storing, die
tot dusverre weinig activiteit vertoonde,
naar het Zuiden. Deze storing veroorzaakte
enige luchtdrukdalingen op de Britse eilan
den, terwijl de barometerstanden in Dene
marken wat hoger werden. Dit had tot ge
volg, dat de windkrachten ln het Noordzee
gebied nu weer kleiner zijn geworden.
Daar er in de komende nacht in ons land
flinke opklaringen zullen voorkomen, moet
vooral ln het binnenland op lichte vorot
worden gerekend.
