Abraham Lincoln
Krimpener- en Lopikerwaard zijn
herhaaldelijk ernstig getroffen
High Noon" een Western
geënt op n thriller
Resten van oeroude rassen in
de dichte oerwouden van
MALAKKA
Electronen leerden tot tien tellen
'SSS
BEWOGEN LEVEN
aHS ?2tets*en„ s isss^ssur ssss
SSSrSS SSS srSrSSp
iX/W mxrt lek m i/xel
Waterrampen tussen IJssel en Lek (1)
Twee gevaren dreigden: water uit het
westen en ijs uit het oosten
Bedijking duizend
jaar oud
Verhuizingen binnen
de gemeente
Onze bioscopen
Roei en Zeil sloot
belangrijk jaar af
Ingezonden Stukken
Helpsters in de
noodgebieden
En we wachten
Het léven schoolde
HIJ REDDE DE UNIE!
„Zo moet het dwingelanden vergaan..."
De Semangs
Grossiers in moord
en doodslag
Manusjes-van-alles bij moderne vindingen
In dienst van de mens
Tweede blad - pagina 2
ZATERDAG 28 MAART 1953
O eenscMor
O HOtMhfOOP
<76o
j//,ÖQOUD C KA-
-/ o*t'ATf\\o
J M? ytuawi
"LIST O
/321%W
OsroLwuK
Oeco«tfiwouo«.
«a«u.«
WTD %4r Olpa
AMHCRSroL j» MltUWPOO«r
PP-f'"0®»OOrAMH*M
-3C0**'«*EM JiStL
[/'jrNtimCHLA NOEN.
■tttetCfc uw
GOM LAKE ET J5LA-
iQaritcKrKKR
HICUW L.EKKERLAMO
TJZT DE BESCHIKBARE GEGEVENS BLIJKT, dat de Krimpenerwaard en ook
de Lopikerwaard, in het tijdvak van 1322 tot 1760, twaalfmaal geteisterd zijn
door doorbraken van de Leken IJsseldijken. Tweemaal was er overstroming
veroorzaakt door dijkbraken van de Lekdijk boven Vreeswijk. Eenmaal werd het
land geïnundeerd voor militaire doeleinden. Tussen genoemde jaren, rond 4 1/2
eeuw, had men dus gemiddeld om de 30 jaren een gehele of gedeeltelijke overstro
ming. Na de laatste overstroming, in 1760 heeft men een lange periode van rust
gekend, die op 31 Januari1 Februari 1.1. bijna verstoord was. Dergelijke gevaren
worden voor beide waarden ook vermeld in de jaren 1460, 1470, 1624, 1638, 1747,
1755, 1758, 1771, 1775, 1819, 1820 en 1876. o, z/*,,
De Lek, van het Neuteboompje bij het
Klaphek, ongeveer 2000 m ten Westen van
Vreeswijk, tot 600 m beneden de kerk van
Krimpen aan de Lek, vervolgens de Nieuwe
Maas, vroeger Merwede genoemd, tot de
Veerstoep te Krimpen a. d. IJssel en verder
de gehele Hollandse IJssel, zijn de rivieren,
die omringen het eiland, dat in het Jaar 044,
en ook al daarvoor, bekend was als de gouw
Lake et Isla. Deze gouw. die als leen be
hoord had aan een zekere Walgerus en
diens zoon Radbodus, werd in genoemd
jaar door de Duitse keizer Otto I geschon
ken aan de Kerken van Sint Maarten en
Sint Maria te Utrecht. Het behoorde alzo
onder geestelijk gezag van het Bisdom
Utrecht. Het wereldlijk gezag, de grafelijk
heid genoemd, ontvingen de Kapittelheren
van keizer Hendrik V in 1122.
Hieruit blijkt, dat deze landstreek dicht
genoeg bevolkt was om niet te versmaden
Inkomsten op te leveren. Deze bewoning
wijst ook op ontgonnen, met dijken of kfcden
omringd, land. Deze bedijking zou volgens
oncontroleerbare gegevens in de tweede
helft van de 9e eeuw (8509001 tot stand
gekomen zijn. Deze veronderstelling wordt
enigszins bevestigd door berichten over
overstromingen in de jaren 857—860. Het
overstromen van onbedijkt land is een ge
wone zaak, die niet vermeld behoefde te
werden. Overstroming van bedijkt land ver
oorzaakt schade, arbeid en kosten van her
stel van de dijken. Zo iets wördt onthou
den f
In 1106 wordt Haastrecht vermeld- en in
1155 is er sprake van het maken van een
sluis, thans de Loobrug; in de IJsseldijk aan
het Oostelijk eind van de Lopikse Wete
ring. Een sluis is nodig als er dijken of
kaden zijn. zodat het te lozen water niet
onmiddellijk van het land of uit sloten in
de rivier kan stromen.
Dit wijst op het bestaan van de Zuider
IJsseldijk. die geen betekenis voor het
eiland Lake et Isla gehad zou hebben als hij
niet deel uitmaakte van een gesloten wa-
terkerende ringdijk, bestaande uit IJssel-
en Lekdijken.
Hellend terrein
Inmiddels had de Graaf van Holland zich
meester gemaakt van het Westelijk deel van
de landstreek. Dit deel droeg nog de naam
van Lek en IJssel. later werd dat Neder-
weerd van Crympen of Crympenrewairt.
Het Oostelijk deel kreeg al vroeg de naam
van Overwaard of Lopikerwaard. Zo hoorde
de Krimpenerwaard tot Holland en de Lo
pikerwaard tot het Bisdom Utrecht, het
Sticht.
Daar in de gehele streek geen enkele bin
nendijk ligt de kaden langs de Vliet zijn
van geringe afmetingen hadden en hebben
nog de beide waarden vrijwel dezelfde be-
lsngen bij het in goede staat houden van
de Lek-, Maas- en IJsseldijken. Een door
braak van één dezer dijken levert gevaar
op voor overstroming van de beide waar
den. De helling van het terrein van Oost
neer West maakt doorbraken van de Lek-
dijk langs de Lopikerwaard voor de Krim
penerwaard gevaarlijker dan doorbraken
van de Lek-, Maas- en IJsseldijken van de
Krimpenerwaard voor de Lopikerwaard.
In de 13e eeuw werden de rivierdijken
versterkt en werd er enige regeling in het
beheer en onderhoud daarvan getroffen
door de Bisschoppen van Utrecht en de
Graven van Holland. In deze tijd ligt
hoogstwaarschijnlijk de grondslag van de
hoogheemraadschappen, de dijkbesturen,
van de beide waarden. In het jaar 1233 lié
ten Bisschop Otto en Graaf Floris IV de
Lekdijk van Amerongen tot Schoonhoven
versterken. De verzwaring van da verdere
Lekdijk, van da.. Maasdijk en de IJsseldijk.
moet noodzakelijk daarop gevolgd zijn of
toen reeds zijn uitgevoerd.
IJssel afgedamd
De Graaf van Holland maakte zich maas-
ter van de Heerlijkheid IJsselstein en van
de Ambachtsheerlijkheid Jaarsveld, die zich
•ek uitstrekten De macht van Holland over
de dijken van die rivieren en ook het
belang daarbij werd daardoor groter. Floris
de Vijfde, de graaf, die zijn gebied naar alle
kanten, ook op waterstaatkundig terrein
trachtte te beschermen, w^st gebruik te ma
ken van de zwakkeH positie van de Utrechtse
bisschop Jan van Nassau.
Van deze kreeg hij in 1285, tegen betaling
van 4000 pond. vergunning om de IJssel aan
de bovenmond. die op Utrechts gebied lag
(bij het Klaphek), af te dammen, ten einde
zodoende de IJsseldijken te ontlasten van
hoge opperwaterstanden. waardoor ook het
overstromingsgevaar voor een groot deel
van Holland ten Noorden van die dijken
werd verminderd.
De Kapittelheren, die veel landerijen in
de Lopikerwaard bezaten, vreesden dat de
afdamming van de IJssel hogere water
standen op de Lek zou veroorzaken. Zij
hebben zich hevig tegen dit werk verzet.
De IJsseldam. de Nieuwendam. was ondsnks
die .tegenstand, in 1292 voltooid. De IJssel
dairi is het sluitstuk van de Lekdijk van
Amerongen tot Krimpen. Aan de IJssel
dijken van de IJsseldam tot Oudewater
werd nadien minder zorg besteed.
Deze dijken, thans hier en daar niet veel
meer dan landwegen, zijn daarom aanmer
kelijk minder hoog en zwaar dan de Lek
dijk. die later herhaaldelijk verhoogd moest
worden. De vrees van de kapittelheeren is
niet ongegrond geweest; hij hoog opper-
water kon de IJssel (vóór 1285'92) een
belangrijke hotveglheid water van de
boven-Lek afvoeren. Na het jaar 1300 ko
men meer en meer berichten over door
braken, zowel van de Noorder als van de
Zuider Lekdijk en beneden het Klaphek.
„De Lek die kruit"
Het gevaar van doorbraak van de Lek
dijken komt vgn twee kanten; van Oost en
van West. Het water in de Lek kon hoog
stijgen door toestroming van veel opper-
water uit de Rijn. Geschiedt dit als de
tivier met zwaar ijs bedekt is. dan i» het
gevaar extra groot.
Wanneer de rivier in een strenge winter
lenge tijd dichtgevroren i« geweest, is het
ijs dik. Bij dooi raakt het los. Door de
kracht van de stroom komt het ijs in bewe
ging en breekt in schotsen. De rivier gaet
dan kruien. De schotsen worden stroom
afwaarts gestuwd en over elkaar geschoven.
Op plaatsen waar de rivier een vernau
wing of een ondiepte heeft „kropt het ijs
op" en kan het zich dan tot een dam vor
men. die de rivier verstopt met het gevolg,
dat de waterstand achter de dam onrust
barend rijst en de dijken dagen, ja «dms
weken lang het hoge water moeten keren
Zo'n ijsdam kan soms enige kilometers lang
worden.
Het opruimen ven een ijsdam was In
vroeger dagen vrijwel onmogelijk. Spring
stoffen werden weleens gebruikt, doch had
den meestal geen voldoende resultaat. Eerst
toen met sterke stoom- en motorboten
voorzien van ijsbrekers het ijs gebroken
kon worden en nadat de rivieren door het
opruimen van zandbanken en het leggen
van kribben, genormaliseerd waren, en
daardoor ragelmatig een stroombed verkre
gen hadden, kon men het opkroppen van het
ijs tot dammen, met succes tegengaan. Ook
het graven van de Nieuwe Waterweg heeft
de afvoer van het ijs bevorderd.
De uitroep „de Lek die kruit" baart thans
voor de oeverbewoners niet meer zoveel
zorgen als een halve eeuw geleden.
Voordat de IJssel bij het Klaphek afge
damd was, bestond er op die rivier een
zelfde gevaar.
Een ander overstromingsgévagr komt uit
de Noordzee bij stormvloed. De Westen-,
Noord-Westen- en Noordenwinden stuwen
dan massa's water de brede riviermonden
en verder de nauwere rivieren In. Sedert
1860 toen de IJssel even boven Gouda, bij
de Waaierslui». is afgedamd, zijn de IJssel
dijken boven dat punt ook van dat gavaar
gevrijwaard. De IJsseldijken beneden dat
punt en de Maas- en Lekdijken moeten nog
steeds de hoge stormvloeden keren.
Driemaal achtereen
Na 1292 volgen Sr meer en meer berichten
over overstromingsgevaar en doorbraken
van de Lek- en IJsseldijken.
In 1294 kregen de bewoners van Ouder
kerk aan de IJssel van Floris V bevel
de IJsseldijk te herstellen en goed te onder
houden.
In het jaar 1321 brak de Lekdijk boven
Vreeswijk door. Geheel Holland ten Noor
den van de IJssel liep onder water. Ook
de beide IJsseldijken braken door, zodat
de Lopiker- en Krimpenerwearden mede
overstroomden. In Mei van het volgende
jaar waren de dijken hersteld. De rust
duurde niét lang. Op 22 en 23 Juni braken
de dijken op dezelfde plaats en ook beneden
Jaarsveld weer door
In 1324 had de Lopikerwaard een grote
ramp. Even beneden de IJsseldam werd
de Lekdijk onherstelbaar beschadigd, zodat
het nodig was ten Westen van het Klap
hek over een'lengte van drie kwartier lo
pen» een nieuwe dijk een eind landwaars
te leggen. Waarschijnlijk heeft kort voor
Öie tijd de Lek zich tussen Vianén en
Leksmond, Noordwestwaarts verlegd. Langs
de Zuidelijke oever ligt daar een grote
uiterwaard, oorspx-onkelijk een eiland, dat
van de Zuidelijke oever gescheiden was
door een geul. „de Oude Lek", die thans
bijna geheel verland is. Deze Oude Lek was
verzwakt en de Nieuwe Lek langs de Noor
delijke oever was in vermogen toegenomen.
De Noorder Lekdijk werd aldaar zodanig
aangetast, dat hij niet meer houdbaar werd.
Het nieuwe dijkvak is bekend als „de
Grote Inlaag". In 1647 noemde men de daar
langs gelegen uiterwaard nog met dezelfde
naam. Over deze doorbraak vindt men ge
gevens in „De Lekdijk benedendams ln de
IJsseldamV, le deel 1890, door J. A. van
Hengst, aan welk boekwerk gegevens zijn
ontleend. Ook de werken van A. J. van der
Aa (1847) en Jhr Teixeira de Mattos (1927)
verschaffen vele gegevens. Wijlen de heer
P. van Balen, secretaris van „Die Goude"
maakte vele aantekeningen over de Krim
penerwaard. Hiervan is dankbaar gebruik
gemaakt.
„In 1397 ontstond er eene doorbraak In
„den IJsseldijk, bij Gouderak, waardoor de
„scheepvaart grotelijks belemmerd werd.''
zo schrijft A. J. v. d. Aa in „Beschrijving
van den Krimpenerwaard in den Lopiker
waard".
Predikbeurten voor Zondag
Ned. Herv. Gemeente. Sint Janskerk
(Achter de Kerk 5) 10 uur ds J J. Koning,
ds H. v. d. Akker en ds H. M. Cnossen
(voorbereiding H. Avondmaal). 5 uur ds
H. M. Cnossen (doopdienst); Westerkerk
(Emmastraat 33) 10 uur dr Gerh. Huls
(voorbereiding H. Avondmaal). 5 uur ds
G. Boer (doopdienst); Kinderkerk (gebouw
Calvljn, Turfmarkt 142) 10 uur de heer A.
den Held.
Ver. van Vrijz. Ned. Hervormden (Peper
straat 128) 10.30 uur ds A. de Kat Angelino,
Zandvoort.
Remonstr. Geref. Gemeente (Keizerstraat
2) 10.30 uur de H. J. de Wijs; 7 uur opvoe
ring Paasspel door Vrijz. Prot. Zondags
school.
Evang. Lutherse Kerk (Gouwe 134) 10
uur ds W. F. Schröder.
Oud-Kath. Kerk (Gouwe 107) 10.30 uur
Palmwljding en Hoogmis. 7 uur Vespers;
Dinsdag 9 uur. Woensdag 7.45 uur H. Mis
en Donderdag 10 uur Hoogmis.
Geref. Kerk (Turfmarkt 60) 10 en 5 uur
ds K. W. Dercksen, Maassluis.
Geref. Kerk art. 31 (Turfmarkt 54a) 0.45
en 4.30 uur ds G. Koenekoop.
Geref. Gemeente (Stationsplein 15) 10 en
5 uur dr C. Steenblok.
Chr. Geref. Kerk (Gouwe 141) 10 en 5 uur
leesdienst-
Nederd. Geref. Gemeente (Turfmarkt 23
achter) 0.30 en 4.30 uur ds Joh. van Weizen;
Donderdag 7.30 uur ds Joh. van Weizen.
Vrije Evang. Gemeente (Turfmarkt 23)
10 en 5 uur ds J I. van Wijck; Zaterdag
avond 7 30 uur bidstond.
Vrije Geref. Gemeente (Zeugstraat 38)
10 uur ds H. J. Grisnigt.
Leger de» Heils (Turfmarkt 111) 10 uur
Heiligingsdlenst, 6.45 uur openluchtsamen
komst Markt. 7,30 uur Verlossingssamen
komst, leiders majoor en mevr. S. Barte-
Kerk van Jezus Christus van de Heiligen
der Laetste Dagen (Spieringstraat 49) 5
uur dienst.
Goudse Stadsevangelisatie (Sp!er!ng»tr8at
2a) 10.30 uur de heer C. v. d. Vila, Vlaér-
dingen, 7.30 uur de heer W. F- Kloos,
Drie Gouwenaars naar Korea
Dinsdag vertrekken drie Gouwenaara ais
vrijwilliger naar Korea, waar zij zich zul
len aansluiten bij het Nederlandse detache
ment van de troepen van de Verenigde Na
ties. Het zijn de heren E. F de Bruijn van
de Burgvlietkade, J. Henrtch van de Raam
en J. Plak van de Gouwe.
De stormvloed van 31 Januari
1 Februari, die door de dijkdoor
braak te Ouderkerk a.d. IJssel zulk
een groot overstromingsgevaar voor
de Krimpenerwaard opleverde,
heeft de belangstelling gericht op de
bedreiging van het water voor de
streek tussen IJssel en Lek. Daarbij
gaan de gedachten naar de geschie
denis. die leert, dat herhaaldelijk de
Krimpenerwaard en de Lopiker
waard door rampen zijn getroffen
en er de littekens van vertonen. Vo
rige geslachten hebben veel van het
water te lijden gehad en, terwijl wij
ons betrekkelijk veilig dachten ach
ter de rivierdijken, altijd op over
stromingen bedacht moeten zijn. De
heer D. L. de Jong te Gouda, oud-
botwkundige van dfe Provinciale
Waterstaat van Zuid-Holland, die
aan zijn waterstaatkundige kennis
een grote belangstelling voor de
historie paart, zal in een aantal ar
tikelen over vroegere waterrampen
in deze streken vertellen.
MuwuvvuHm»mmmwwutHUHmmuuvwuHuw
Gravin Beatrixstraat wordt
niet doorgetrokken
Indertijd 1# bij de bebouwing van de
Gravin Beatrixstraat (oostzijde) door de
betrokken bouwonderneming het zyidelijk-
stf bouwperceel onbebouwd gelaten, terwijl
oppdie .grond toen door de bouwers een pro-
vïfèrisehe verbinding tussen de Gravin
Beatrixstraat en de Derde Kade is aange
legd.
Door een kleine wijziging in het bebou
wingsplan zal de Gravin Beatrixstraat. in
verband met de bouw van de nieuwe Graaf
Jan van Nassauschool, niet tot de Vossen-
burchkade worden doorgetrokken, zodat het
aanbeveling verdient de tijdelijke verbin
dingsstraat tot een definitieve te maken.
De eigenaren zijn bereid het perceel aan
de gemeente te verkopen. Tot deze aankoóp
adviseerde B. en W. de raad te besluiten.
Burgerlijke Stand
Geboren: Marja. d. van P. C. Kuijlen-
burg en B. Broere. Helmersstraat 5; Hen
driks Clazina. d. van J. C. van Zijl en G.
Verkade. Bockenbergstraat 59; Adrianus
Cornells Gerardus Franciscus, z. van G.
F. de Kedts Houtman en J. A. van Jaars
veld. Uiverplein 52; Maria Theresia. d. vqn
A. C. de Vos en A. M. A. Verbij, A. G. de
Vfijestraat 12; Adriana Joscphina"Maria, d.
van G. A. Hoonhout en G. M. Lexmond.
Bogen 37.
Ondertrouwd: J. M. Dggenkamp en N.
Bonneveld; B. van Weizen en A. Zwanen
burg; P van der Bent en J. C. van Weizen;
L. Barneveld en L. L. Spruit; J. M. de
Lange en M. van Dijk.
D. K. Kroon (4 pers.) van Graaf van Blois-
straat 56 naar Prin» Hendrikstraat 10: M.
de Jon van Burg. Martenssinge] 88 naar
Rhijnvla Felthstraat 6; P. de Vries (3 pers.)
van Peperstraat 100 naar Graaf van Blois-
atraat 99; V. L. Graasi van Vondelstraat 51
naar Tuinstraat 52; C. de Mooij (6 pers.) van
Raam 15 naar Hagewindestraat 3; J. C. v.
Weeeel van Achter de Vismarkt 98 naar
Nieuwe Haven 96; S. v. d Bij (3 pers.) van
Scheltemastraat 24 naar Da Costakade 11:
J. Rijnhout—-VerweiJ van Eerste H. v. Al-
phenstraat 13 naar Graaf Florisweg 77: H.
v. d. Kleijn—De Bruin van Pretoriapiein 30
naar Onder de Boompjes 87; H v. d. Kleijn
van Slapperdel 2 naar Onder de Boompjes
87; M. A. Snaterse—Eikenboom van Const.
Huygensetraat 110 naar Parkstraat 13: D. C.
de Bok—v. d. Vlist van Vierde Kade 100
naar Dotterplantsoen 22: L. de Bok van St
Jobstraat 0 naar Dotterplantsoen 22; W. J.
Meijer van Vossiusstraat 93 naar Turfmarkt
71: W. J. Huisman—v. d. Kaa van Ridder
van Catsweg 158 naar IJssellaan 152: A A.
v. d. Valk (4 pers.) van Qoejanvérwelledljk
11 naar Boelekade 82: J. Swart van Bosweg
48 naar Lethmaetstraat 52: H. M. Antonisse
van Nic. Beetsstraat 11 naar Zeugstraat 28:
D. H. Hortenilus van Kon. Wilhelminaweg
100 naar Moeatraat 0: J. C. v. Woudenberg
van Houtmansgracht 16 naar l^euwerik-
atraat 17: C. J. Blaazer (8 pers.) «n Hout-
managracht 16 naar Leeuwerikstraat 17: C.
Verkerk (2 pers) van Lethmaetstraat 33
naar Margrietsplein 15: H. C. Wagemana (5
per».) van Geertje de Bultsteeg 8 naar
Van Persijnatraat 5, H. Verboom (8 pers.)
van PersUnstraat 5 nagr Margrietplein 18:
J J. Slooten (4 pers van Singelstraat 13
néar Margrietplein 19; C. S. Romeljn (8
pers.) van Wachtelstraat 47 naar Lethmaet
straat 33: J. C. v. Duuren (6 pers.) van Bel-
lamystraat 19 naar Pinksterbloemstraat 1:
O. H. Groenendijk van Leeuwerlkatraet 14
naer Dutoitstraet 1: M. Sjardljn—v. d.
Kleijn, van Slapperdel 9 naar Rhijnvis
Felthstraat 14.
MARKTBERICHTEN
KAASMARKT GROOT-AMMERS
28 Maart. Aangevoerd 2 partijen, zijnde
63 stuke. wegende 271 Kg. le Kwellteit
2,122,15 per kg. Handel kalm.
Schouwburg-Bioscoop. De Western in
een nieuw gewaad of: de wildwestfilm met
haar dravende paarden, krombenige cow
boys geënt op een thriller. Niet bepaald een
ballade, maar eerder een epos. Een helden
lied op Willy Kane, de politiechef van een
nederzetting ergens in het Westen. Op een
Zondag, enige minuten, nadat deze politie
man in het huwelijk is getreden, komt het
bericht, dat met de trein van twaalf uur zh!
arriveren Frank Miller. Deze Miller is in
dertijd door Kane gearresteerd wegens
moord en door de rechter ter dood veroor
deeld. „Die lui in het Noorden" hebben hem
echter gratie verleend en het is iedereen
duidelijk, wat Miller komt doen. Hl) gaat
zich wreken. Drie man van zijn bende wach
ten hem op aan het station.
De kracht van deze film zit in het feit,
dat er nu maar niet direct op los geschoten
wordt. Daarvoor moet men wachten tot
klokslag twaalf. De sheriff gaat uit om
hulp. Het resultaat is bedroevend. Iedereen
acht hem. iedereen is er van overtuigd, dat
hij een prima politieman is, die voor orde
en rust voortreffelijk heeft gezorgd, maar
iedereen ziet er tegen op om voor schiet
schijf te dienen voor de Miller-bende. Er
zijn vele redenen om iets te doen, maar vr
zijn altijd nog veel meer redenen om iets
niet te doen. Slechts een oude dronkaard
en een jongen van veertien Jaar blijven
Kane als helpers trouw. Zo staat hij alleen.
Het mooiste beeldf de film dit uit met de
verwijderende camera: in de verlaten stra
ten van het dorp staat de eenzame figuur
van de politieman. Hij blijft, hoewel hij alle
zoend en eindelijk komt de echipbreuk ais
een verlossing. Zo ongeveer ervaart men
deze voortreffelijk gespeelde en geregis
seerde film High Noon. Cary Cooper en Lon
Chaney ziet men er op hun best.
Het was een verrassing in het voorpro
gramma „Houen zo" te zien .van Van der
Horst. Meestal is een documentaire zoiets
als een verfilmd boek: men wil met alle
geweld de mensen iets leren en daardoor
wordt het een vervelende geschiedenis.
„Houen zo" is in de eerste plaats film. Er
is 'met buitengewone belangstelling naar
gekeken. Een zeldzaam zuiver opgenomen
serie beelden van bouwend Rotterdam.
Schipper naast God
Thalia Theater. „Schipper naast God", is
een Franse film. gemaakt naar Jan de
Hartog's bekende werk. dat ook reeds als
toneelstuk is gebracht. Ook in deze vorm
is de geschiedenis van Joris Kuiper, schip
per van de vrachtboot „Jonge Neeltje". die
honderdvijftig Joden, mannen, vrouwen en
kinderen, aan de Nazi-hel wil ontrekken,
uitermate boeiend. Wat echter meer aan de
vertelkunst van de Nederlandse auteur te
danken is, dan aan. de Frgnse filmmakers.
Hoewel Pierre Brasseuf-'s uitbeelding van
kapitein Kuiper voortreffelijk is. hij tekent
Kuiper prachtig als de ruwe zeebonk, die 't
niet zo nauw neemt als het op verdienen
aankomt, heeft men van de rolprent wei
nig meer dan verfilmd toneelspel weten te
maken met de figuur van Kuiper als de do
minerende. De gelegenheid tot indruk wek-
gelegenheid had om te vluchten en nie- ken door massa-regie heeft men verzuimd
mhnd hem dat zou aanrekenen als een fout.
Zo nadert klokslag twaalf uur. Dit nade
ren is het meest angstige in deze film: het
regelmatige tikken van de klok. het aan-
schrijden van het noodlot. Op de achter
grond een zich steeds herhalend melodietje.
De rails van de spoorweg, die zich in de
verte in één punt verliezen. De wachtende
drie op het station. De stilte in het dorp.
Alles spitat zich toe op dit éne punt: de
aankomst van de trein.
Het einde komt met jankende kogels. Wil l.
Kane, de sheriff, die zijn plicht deed. zonder dynastie heeft voortgebracht, behc
dat hij het woord eenmaal gebruikte, is u X8?,
overwinnaar.
Er is eep verhaal van een schipbreuke
ling: eerst is men bang. dat de boot zal
vergaan: dan raakt men met het idee ver-
aan te grijpen en ook de gelegenheid om
door gemoedsbewegingen van de passagiers,
hun hoop, teleurstelling en vertwijfeling bij
het heen en weer sollen, naar de voorgrond
te halen- Zeker de film pakt de toeschou
wers. Om De Hartog's verhaal en om Bras-
seur's erhinente spel is ze de moeite waard.
Die Czardasfürstin
Havencomplex wordt uitgebreid
In de jaarlijkse algemene vergadering va.
Reünie Bioscoop. Tot de beroemde en
onsterfelijke melodieën, zoals o a. de Strauss
hoort ook
tot on
stuimig opborrelende muziek van Emmerich
Kalman, die in zo'n overvloedige mate het
oor bekoort ln de bekende operette .Die
Czardasfürstin". Maar het oog wil ook wat
en zo zijn de Duitsers er weer toe gekomen
deze golf van zang en dans op het celluloid
vast te leggen. Ze hadden het echter even
goed achterwege kunnen laten. Want afge
zien van enige fraaie operettescènes, die
een slap verhaaltje tot ruggesteun dienen,
komt in tegenstelling tot het oor, het oog
beslist te kort.
O. aan Marika Ri kk ligt het heus niet!
Zij is nog even charmant en ze danst de
Hongaarse werveldans nog even vlot en
Jo-
han Heesters, hoewel hij nog altijd beter
zingt dan acteert kan er ook al niets aan
doen De oorzaak list anders, het is het re
cept. dat de Duitsers mlsr.cn De ingrediën
ten voor de show-business en die laat Holly
wood zich niet ontfutselen' Niettemin is
deze kleurenfilm, waarvan het harde Geva-
color ook al niet kan tippen aan 'tT»chni-
color-svsteem. toch geen totale mislukking
geworden Waar de regie faalt, wordt veel
vergoed door goede zang en en de bekoorlij
ke muziek.
de roei- en zeilvereniging „Gouda", kon de zwlerlB als een bakvis. Haarteg-nsnei'
voorzitter, mr. J. A. van Bronkhorst enke.e - --
belangrijke mededelingen doen. Allereerst
dat het huurcontract, dat de verenig,ng met
de gemeente Reeuwijk voor een tijd van
veertig Jaren aanging, door Gedeputeerde
Staten van Zuid-Holland Is goedgekeurd
Behalve het nieuwe clubgebouw zullen ver
schillende nieuwe aanleggelegenheden ge
maakt worden, zowel voor het zeilen als
voor het roeien, waardoor het havencom
plex aanmerkelijk uitgebreid zal worden.
In zijn openingswoord memoreerde de
voorzitter het overlliden van de heren dr
W. Zuvdam en J. Weyer. waarbij hij in
duidelijke bewoordingen het vele werk
sdiilderde. dat de overledenen voor de ver
eniging hebben gedaan.
Ia een jaarverslag van een secretaris vaak
een opsomming van feiten en gebeurtenissen
mr A. van Elik heeft laten horen, dat dit
anders kan. Wat hli hiervan maakte, was
een stuk, dat het lezen alleszins waard is
In dit jaarverslag noemt mr Van Eijk 1952
het belangrijkste sinds de oprichting. In
het afgelopen laar bestonden er binnen de
vereniging grote soann'neen. d<e e«hter tot
een goede oplossing gebracht konden wor
den en toen het bij de beslissing over het
tot be er not to be van de vereniging ging.
bleek uit de zeer royale giften, die van alle
kanten kwamen, dat de homogeniteit er
weer is.
Uit het iaarversln» vpn de penninemee«te'-
bleek. dat de lipuiditeit van de verenigini
een stuk beter was dan de voorgaande jaren
Bij de begroting voor het komende Jaar
werd zeer lang stil gestaan.
In de zeilcommlssle werden gekozen, de
heren E. J. Both. A. Hofkamp. W. 4 van
Noordt en M. de Groot. In de roeicommlssle
zullen dit Jaar zitting hebben de heren A.
J. Leest. J. Hazelenbag. W. de Jong en J
Geverink. tJ
Aan tien leden werd het roelvaardigheidR-
diploma uitgereikt. Volgens de voorzitter
zouden veel meer leden deze proef van be
kwaamheid kunnen afleggen. De volgende
dames en heren mochten het diploma in
ontvangst nemen: I. Slop. I. Borsje Aalfs, E
Hulleman A. Beyers. J Hazelbag. O. van
der Zee. J van Ebbenhorst Tengbergen. A
Koopman. P. Romein en J. Röpke.
Tegen het voorstel van het bestuur om uit
de leden zonder gebruik van de verentgings-
vaartuigen enkele zelllnatructeura te be
noemen voor het komende seizoen, kwamen
uit de vergadering principiële bezwaren,
waardoor het bestuur het beter vond het
niet op een stemming te laten aankomen en
op een volgende vergadering deze aanaele-
genheid opnieuw een punt van bespreking
te maken.
Giften voor Rampenfond»
De stand van de inzameling voor het Na
tionaal Rampenfonds ln Gouda is thans
238.355,86. Sinds 17 Maart is er voor
675.84 aan giften binnengekomen. Daar
onder behoren 100 van het personeel van
de N V. Ijzerhandel Rond (nagekomen gif
ten), Joh. Kamermans (snipperdag personeel,
aangevuld door de directie) f 250, Gemeen-
tepersoneel (over Maart) f 116 84. mej. v. V.
50, D v. V. 50, een gift van 0. een gift
van 3. Door de Goudse banken werd" over
gemaakt op de postrekening van het Natio
naal Rampenfonds 100.
Voordracht voor hoofd van
Jan Ligthartschool
Ter voorziening in de vacature ontstaan
door het verleende eervol ontslag aan de
heer A. Rlepe, hebben B. en W. de raad
voor de benoeming van een hoofd der Jan
Ligthartschool de volgende voordracht aan
geboden:
1. Chr. Mul. waarnemend hoofd der Jan
Ligthartschool; 2. J. A. Keuken, hoofd der
openbare lagere school te Woubrugge; 3.
S. v. d. Werff. hoofd der openbare lagere
«chool te Wapse. gemeente Diever.
Puzzlewinnaari
Er moest stoer worden gepuzzeld om de
oplossing van onze vorige weekend-kruis-
woordpuzzle te vinden. Bijna honderd om
schrijvingen moesten worden gevonden.
Maar de Goudse puzzelaars zijn er weer ln
geslaagd. De prijswinnaars zijn deze week:
Prijs van f 5; B. Melkert, Uiverplein 21
te Gouda, en prijzen van 2.50: O. Boot. F.
W. Reitzstraat 48 te Gouda en B. de Ruiter,
Bovenkerk te Stolwijk.
De prijzen kunnen aan ons bureau worden
afgehaald of worden op verzoek toegezon
den.
Enige weken reeds trekken herhaaldelijk
hulp-colonnes van dames naar de getroffen
gebieden Een daad die niet genoeg op prijs
gesteld kon worden en waarvoor overal zeer
terecht grote waarder.ng bestaat.
Maar wat zien we nu gebeuren? Als deze
dames terugkomen van hun werk/aamhe
den. dan worden ze (dit vooral in de buiten
gemeenten) toegesproken van het bordes
van het stadhuis door de burgemeester,
vereniging Ze,fs ontvlngen de dames ,n BogkoPp een
pakketje (inhoud onbekend) met een oranje
lint erom.
Maar nu op 27 Maart in deze courant de
klap op de vuurpijl. Daar verschijnt (ver
sierd met krulletjes) ons geëerbiedigd
strijdlied van de schoonrr k'ters. van de
hand van mej Joke van Vliet uit Gouda.
Er wordt bij vermeld, dat het lied gepro
moveerd is tot officieel strljdl: ^d van alle-
helpsters. En als sterrenregen bij dit vuur
werk gaat de Stichting Maa'schappelijk.
Werk voor Zuid-Holland over trt het latenj
drukken van dit edele ..hoogverheven lied",
waarvan ik de eerste twee regels citeer;
Hier zitten wij allen
Zwoegsters bij elkaar.
Ik ben er van overtuigd dames dat #r
gezwoegd is en daar zijn wij u allen erken
telijk voor, maar moet dit zwoegen nu in
een lied vastgelegd worden, waarvan-®
tekst notabene door een der helpsters zelf
gemaakt werd?
Van het refrein raak je helemaal van de
kook. het klinkt uit de tijd van Sequah,
genezing met muziek.
Zijn de geachte dames (en vooral de tekst
schrijfster) van gedachten, dat. toen de gol
ven zich sloten boven de hoofden van de
1743 slachtoffers, dezen aan Tsjlng boem ge
dacht hebben?
Mijnheer de Redacteur, ik weet dat dit
alles cru en-cynisch klinkt maar we leven
nog maar zes weken m de ramo. en een
meer gepaste houding In doze zou "-el ge
wenst ziin. Met alle resoect voor al die
honderdduizenden, die we! de juiste houding
aannemen.
Reünies en uitwisselinsr«dantles. toespra
ken door eerste burgers etc etc. ziin on dit
gebied uit den boze Of denken do dames
misschien dat de booMn, die 'n de ramp
nacht hun have en goed vedelden.
nu ook vol trots op de borst slaan en zee
een: hoe vonden jullie dat, wat ik gedaan
heb?
W BOT""™.
Schaepmanstraat 6 Qotwa
Er was een» een tev^den stadskwartier.
Noord ging naar Zuid en Zufd ongehtndefd
naar Noord.
En toen kwam het kwade ongeluk en de
raad nam haastig een krgchtig besluit. f"°P
alle verkeer over de spooroverweg ln de
Burgvlietkade.
Dat wa» de knuppel In het hoenderhok:
de Noorderlingen adresseerden, de Zuiderlin
gen sputterden, de winkeliers klaagden
en nu na vijf lange maanden hoorde nog
niemand een woord er over.
Foei wat een ongeduldigen laten tU teen
bedenken hoeveel erger het zou slJn f,K
Tiendeweg en Wljdstraat werden afgeslo
ten enlaten zij toch vooral niet vragen
om een goedkope afdoende oplossing n l h»
doortrekken van de flikkerlichten san
Zwarteweg naar de Burgvlietkade. een PP'
lossing waarmede allen, de gemeentekas
niet in het minst, snel en goed gebaat ",u-
EEN BELANOHEBBENDE-
Alle dagen weer jagen duizenden Nederlanders van
zo tussen tie 35 en 50 jaar achter hun kinderen aan,
de meest wanhopige kreten slakend als: „Jongen,
studéér toch, studéér dan toch, zonder je diploma
begin je niets! Zonder je diploma ben j.e in deze maat
schappij wat in mijn jeugd een analphabeet was.
Begrijp dat dan toch, begrijp nu eens eindelijk
Het is een wilde jacht, langs allerlei obstakels, een
variatie van het door de jeugd zo zeer gewaardeerde
spel: apenkooi waarbij de ouders per sé „willen" en
„dreigen" en de jeugd per sé zichzelf wil zijn.
Wat is eigenlijk studeren? Is dat klakkeloos'woord-
ritsen gonzen, net zo lang tot mep ze kent, of is het
ABRAHAM LINCOLN werd op de 12e
J* Februari 1809 in Kentucky geboren, in
een zeer eenvoudig gezin. Doch dit kind uit
de blokhut, dat slechts 6 maanden op school
was geweest, bracht het tot president van
de Verenigde Staten van Noord-Amerika.
Sterker nog. hij redde „zijn land" van een
wisse ondergang.
Groot is dan ook de eer hem door zijn
volk bewezen!
Hoe heeft een mens met zes maanden
lagere school als fundament, dat in vredes
naam kunnen volbrengen?
Niet alleen de school en het gezin, ook de
wildernis en de ruimte voeden op.
Juist de wildernis en de ruimte stalen de
wil. scheppen moed en vastberadenheid.
Leren nu net niét dat het recht van de
sterkste zal zegevieren, doch wel dat de
mens slechts wéérlijk goed leven kan. in
dien hij zich aan zijn afspraken houdt. d:e
hij met zijn medemensen heeft aangegaan.
Abraham Lincoln werd door het leven
zélf ..geschoold", en deze scholing bracht
hem telkens verder naar zijn grote taak.
Met open ogen was hij als kind door de
wildernis gegaan; in eiyi eerlijke strijd had
hij later, aan het hoofd van een vrijwil-
ligersgroep. de Zwarte Valk. een Indianen-
opperhoofd verslagen: met open ogen ook
was hij door de grote ruimten van het
Nieuwe Werelddeel getrokken. Voor hem
was er levensruimte genoeg; zijn gedachten
en gevoelens konden onbelemmert alle kan-
^Wat 'de school hem had onthouden, daal
de in een veel grootsere vorm. vanuit de
sferen op hem neer.
En naar mate zijn intuïtie zich ontwikkel
de, naarmate zijn geest de dingen meer
omvatte, wijdde hij zijn vrije uren aan zelf
studie. aan die dingen die onmiddellijk op
ii|n weg traden. Hij. «en malpaai iij de
Amerikaanse geschiedenis met alleen, ook
een mijlpaal in de Wereldhistorie, be
kwaamde zich in het vak ven landmeten
In de Nieuwe Wereld zouden immers nog
vele mijlpalen moeten worden gezet. Alles
was nog zo kersvers. Doch deze wetenschap
was hem niet voldoende. Er was een andere
eveneens nodig, de wetenschap van het
1 De ruggegraat van alle recht, volstrekte
eerlijkheid bezat hij!
een verwerken van allerlei indrukken, gedachten en
gevoelens, die te samen leiden tot inzicht, tot begrip?
Hetgeen wij begrepen hebben is ons „bezit", in de
goede betekenis deiN^oords. Indien nu de laatste
stelling de juiste is, is studie dan een bezigheid die
uitsluitend beoefend dient te worden op school?
dragen de geheimzinnige dwergen nauwe
lijks. Hun voedsel bestaat uit yams en an
dere bosvruchten of boom- en plantenwor
tels. Vegetariërs zijn zij echter geenszins.
Ook vis, gedroogd apenvlees en het vlees
van andere dieren eten zij graag, ja, zelfs
een sappige rups of tor versmaden zij geens
zins. Zout hebben zij weinig en daarom zijn
zij, om die begeerde stof te verwerven, be
reid grote offers te brengen en lange reizen
te ondernemen. Op bamboevlotten z.akken
zij de rivieren af op zoek naar zout, want
tot het vervaardigen van een boot. hoe pri
mitief ook, hebben zij het nooit weten te
Binnen de stam, die in kleine familie-
groepjes is onderverdeeld, bestaat geen
standsverschil, zoals wij dat in het Westen
Een volwassen Sakaii de blaaspijp achter kp,nnpn Aue mannen hebben gelijke rech-
het hoofd.
bii 'een soort hoofdman, wiens gezag
UWERGVOLKEREN treft men niet slecht. ten erkend en geëerbiedigd wo:
in het bart van Afrika aan. Ook in an- Manneni zowel als vrouwen, werk
een
dere delen der wereld komen zü voor, doch
kennen. Alle 'mannen hebben gelijke rech
ten, al berust, de leiding van stam of groep
'-1««zag op
wordt.
vrouwen, werken,
«.„rm «an werkver-
Mannen,
Eigenlijk
/OMSTREEKS 1850 verscheen het later zo
U beroemd geworden boek: „De negerhut
VaEr°°warenm duizenden negerhutten in
Amerika en enige millioenen negerslaven. lijken hadden moeten vechten, opdat ze
Hoe langer hoe meer drong het tot de s[aaf bleven, werden bij gevangenneming
blanken door. dat het onmenselijk is slaven als 0orlogsbuit(!) beschouwd en vrijgelaten,
te houden. Vooral in de NoPdelijke staten ondergrondse organisaties hielpen vluchte-
waar men geen noemenswaardige 6cha zou üngen voort. Het Zuiden, dat in het begin
lijden bij afschaffing, groeide de schare de beste officieren had. en dat vocht, „voor
tegenstanders der slavernij snel. 2jjn leven", werd tenslotte door generaal
De afschaffing daar. zou de rijke planters, Grant bedwongen,
dip tot noe toe in de zon der welvaart had-
den gezeten, doen verhuizen naer het rijk QRANJE, de grote Zwijger, had een8 als
van schaduw, waarin men slechts in het \J een man yan het mjdden, het fundament
ZWVotZlld"iSt 8faSÏ"nvoeïd°e0d,S te"t, en gejegd voor de eenheid en de vrijheid van
negers waren immers maar negers. Toen de de bewoners in de lage landen bij de zee.
Noordelijken hoe langer hoe meer in het ^ncoin, 00k als een man van het midden,
verzet kwamen tegen dit gruwelijk stelsel fundament voor een nieuwe een-
en.Abraham Lincoln, een man uit het Ie«ae
Het Lincoln-gedenkteken
Washington
aere acien aer wcreiu suiucn »uui, u»m Eigenlijk is er een vorm vau wciavci-
hun aantal wordt geringer, daar zü tegen de deüng tussen het zwakke en het sterke ge-
opdringende beschaving maar zelden stand sjacht in dier voege, dat de mannen jagen
weten te houden. Hoewel vrijwel geen enkel en vjssen, terwijl de vrouwen „thuis blij-
dwergvolk zo goed en zo grondig kon wor- ven en voor de bouw van windschermen
den bestudeerd als de volken en stammen zorgen. Ook is het haar taak, de maaltijden
van ..normale afmetingen", is toch komen te bereiden, een werkje, dat haar echter
vast te staan, dat al die „kleine mensen weinig tijd en hoofdbrekens kost. Opmerke-
hoezeer ze ook verschillen vertonen in li- jjjk jSi dat deze „orang oetan deze primi-
chaamskenmerkcn. taal en materiële cul- tjeve „Bosmensen" monogaam zijn en bo-
tuur. in min of meer verwijderde graad ne- vendien huwelijkstrouw en huwelijksdeugd
ven en nichten van elkaar zijn. Dit geldt eYen en. wat meer zegt. betrachten,
vart de Dwergnegers in het hart van het
Donkere Werelddeel, van de Aëtas op de ../fl/-Lfön
Philippijnen. van de bewoners der Andama- ClCJ VlUC/lIcfi
nen. van sommige „kleine" stammen op j
Ceylon. Nieuw-Guinea en in Australië, zo- TJet gehele leven dei „orang oetans
mede van de Semang en de Sakai op het IJ- wordt eigenlijk in beslag genomen door
schiereiland Malakka. Betrekkelijk zelden de noodzakelijkheid, voor voldoende eten
hebben de dwergmensen zich vermengd met te zorgen en de niet minder harde nood-
grotere rassen, al zijn er dan op de Philip- zaak. uit de handen van hun vijanden te
pijnen en op Malakka de laatste tientallen blijven Tegenwoordig komen slavenjachten
jaren wel gemengde huwelijken voorgeko- 0p Malakka nauwelijks meer voor, rn^ar in
men. Alom ter wereld zijn de Dwergen en vroeger tijden organiseerden de Maleiers
ook dit is een gemeenschappelijke karakter- Ware drijfjachten om de kleine mensen in
trek zo schuw, dat het erg moeilijk is. hen handen te krijgen. Dan leefden de Dwer-
te benaderen. gen soms dagen achtereen als échte apen
Heel weinig onderzoekers en rei- ,n de bomen. Moeders met
zigers is het vroeger gelukt, hen geruime kinderen aan de borst en op
tijd in hun dagelijks leven gade te slaan en de rug en wat kookgerei als
wetenswaardigheden nopens hen bijeen te enige bagage, trokken dan
brengen. De laatste tijd is er iets meer con- iangs natuurlijke of door
tact geweest, maar toen waren tal van de mannen gevlochten
eren, of beter: vrezen, de geesten, maar of
zij een godsbegrip kennen, is nog een open
vraag, al zijn er dan geleerde onderzoekers,
die deze vraag met een stellig „ja" beant
woorden.
DH e Sakai in de engere zin des woords zijn
vermoedelijk een stellige uitspraak
is hier niet mogelijk een der restvolken
van een talrijk ras. dat zich in heel oude
tijden verbreid had van Ceylon over India,
de Andamanen, Malakka. enige Grote
Soenda-eilanden tot in Australië toe. An
dere geleerden menen, dat dit volk (of eigen
lijk dit ras. deze groep van volken) oor
spronkelijk uit Zuid-China en aangrenzende
Centraal-Aziatische landen afkomstig is.
Wat hiervan zij, zeker is, dat de Sakai,
evenals hun Semang-neven, een der over
blijfselen vormen van een ras, „that never
had its day", dat nooit aan bod is geko-
mHeden ten dage leven zij in het berg
achtige land langs de grenzen van de Ma-
leise vorstendommen Perak, Pahang en Ke-
lantan. De dagen hunner ..oerwoudglorie
beginnen meer en meer tot het verleden
te behoren, want de Britse overheid doet
alles om deze mensen tot blijvende „vesti
ging" te nopen. Inderdaad zijn er reeds
groepjes Sakai, die „tot rust" kwamen, maar
langer dan twee oogsten houden zij het op
één en dezelfde plaats niet uit. Dan wordt
de „roep van het oerbos" hun te machtig
en trekken zij weg, opmerkzaam en zwij
gend, door de donkere, dichte, vochtig-
klamme, broeikas-warme jungle en de
tropische plantengroei, de welhaast onstuit
bare groeikracht van het oerbos maakt, dat
na luttel tijd hun nederzetting nog maar
nauwelijks terug is te vinden.
Eén ding is er, dat de Sakai zeer te stade
is gekomen en dat hun bij de Engelse be
stuurders die hen voor algeheel uitster
ven hebben behded een zeer goede noot
bezorgde Zij zijn uitstekende zwemmers, ja
gers zonder weerga endol op voetbal,
waarin zij bereids een grote vaardigheid
hebben verworven op de plaatsen, waar hun
dat spel is geleerd. f
Dwergvolken reeds enigermate en déca-
dence.
„luchtbruggen" van boom
tot boom om de raiders te
ontwijken. Inmiddels zaten
de mannen dagenlang in de
toppen der bomen om de
slavenjagers met giftige
pijlen, afgeschoten met de
boog of uit de blaaspijp, te
doden. De Maleiers echter
V lakka kwam. dit schiereiland be- drblaaspS. te
volkt door dwergslammen, die met de ge- Dg Maieler8 echter
zamenlijke naam Negritos worden aange- Dwergen in dienst
duid. De raszuiverste nazaten van dit oer- defei1*eve kwalitei-
ras zijn de Semangs, die nog slechts in zeer orang oetans" zo
kleinen getale bestaan. De Maleise bevol- mogelijk te neutralise-
kingsgroepen dreven de primitieve Dwer- go Ge^ukkig hebben de
gen uit de vlakten naar Jejerwfen en ^Use autoriteiten veel kun
de bergen (vandaar hun benaming -swee- d ht
pings of the plains" of „uitvaagsel der n^ed°eenn..° onmogeiyk te
vlakten), dan wel probeerden de kleine men- ••"werg
sen tot slaven te maken De aangeboren orang oetans z,jn.
sluwheid en schuwheid der Dwergen werd mln 0f meer vaste
door dat optreden van de Maleiers nog gro- ^ï^ebbeTen naast
ter. En als het gold, een Maleise belager te P,ht Qok enigfi land_
ontwijken of te doden, was de Dwerg even beoefenen,
vindingrijk, taai en geruisloos-snel als een Douw Deoei
oerwouddier. Toch yaren de Dwergen ten
ondergang gedoemd.
„Orang oetan". noemen de Maleiers
deze Semangs en hun minder ras
zuivere neven de Sakai. Deze „orang
oetan" leven van de jacht en plantaar
dige wortels en vruchten, die ztJ, zwer
vende door de dichte oerbossen, verza-
melen. Vaste woonplaatsen hebben z(j
niet. Zwerven is hun lust en hun leven
enhun zelfbehoud. Langer dan drie
dagen vertoeven z(j maar zelden op één
plek. De Semangs maken een enigszins
negerachtige indruk. De Sakai veel min
der. In hen vindt men veeleer de trek
ken terug van de primitieve volksstam
men op Ceylon.
De „Dwergen" op Ma
lakka zijn van nature niet
ruw of onvriendelijk. Zij zijn- dol op hun
kinderen en verdere familieleden. Als jagers
en spoorzoekers zijn zij sluw en vasthou
dend. Voor hen is het oerbos als een boek.
dat zij even gemakkelijk kunnen lezen als
wij de krant. In de kunst van „woodcraft
vinden zij hun gelijke nauwelijks. En het
moet al een zeer ervaren blanke woudloper
zijn, die hen ontdekt in de somber-groene
ondergroei van het tropische regenwoud.
Achter elkaar, in kleine groepjes, soms ook
alleen, trekken zij door de jungle, de blaas
pijp gereed om wild te verschalken, dat
binnen het bereik van hun even trefzekere
als dodelijke wapen komt.
Omtrent de taal der orang oetans is wei
nig bekend, al hebben na 1930 enige ethno-
logen materiaal daarover verzameld. Kunst
n beter woord dan wonen en nijverheid hebben de Dwergen op Ma-
geven. hoe de primitieve lakka nauwelijks tot Ontwikkeling gebracht,
dwergstammen van Malakka „'gehuisvest" Wat (mandjvtechtwerk
zijn. Ze bouwen „shelters" (windschermen) bogen,tastsM, primitievevolmeten
van takken en bladeren. Wie geen zeer daar blijft het bij. Even prlmltlel ats nun
scherp „oerwoud-oog" heett, ontdekt die materiele cultuur is hun godsdtensHge op
windschermen in de Jungle niet. Kleren vatttng. Priesters kennen zij met. Zij ver
Een „nederzetting" van Sakai, die door de
„Blanke Man" tot vestiging is bewogen.
Leefwijze
Kamperen is ee
om aan te
Zuiden, van wie bekend was, dat hij een
gematigd, evenwichtig man was. die wel-is-
heid. én voor de vrijheid van alle bewoners
der Verenigde Staten.
Oranje, die het fundament gelegd heeft
voor de Verenigde Gewesten, werd op de
10e Juli 1584 doodgeschoten door een ver
bitterd vijand, die dacht dat hij een tyran,
een vorst der duisternis, het levenslicht
uitblies.
Op de 14e April van het jaar 1865 werd
Abraham Lincoln, pas voor de tweede maal
tot president gekozen,, zittend te midden van
zijn familie, in de schouwburg, itopr een
toneelspeler, een zekere Wilkes Booth, ver-?
raderlijk neergeschoten, vermoord, om ,.nW
Zuiden te wreken".
„Sic semper tyrannis", „zo moet het altijd
de dwingelanden vergaan", was de theatrale
uitroep, die dit kind der duisternis daarbij
slaakte.
REIN BROUWER.
waar de maatschappelijke kant van het
negervraagstuk zeer goed begreep, doch on
danks det een overtuigd tegenstander der
davernij was. met behulp van enkel - duide
lijke staten tot president gekozen, was dit
een klap ln het aangezicht der grote slaven-
h°Weldra scheidden dq Zuidelijken zich van
de Unie, het Verbopd, dat tot taak had de
welvaart van alle verbondenen te bevor
deren, af.
EEN der meest gruwelijke broederoor-
logen die de Geschiedenis kent, begon.
Nooit heeft Abraham Lincoln de kwestie
van de afschaffing sterk naar voren ge
schoven. Hij was de bewaarder van de Unie.
In deze, voor hem zo zware strijd, moest m
ervaren, dat sommige Westeuropese staten,
zoals Engeland en Frankrijk, wel een zeer
welwillende houding aannamen tegen de
Zuidelijken.
Met alle kracht die ln hem was en met
al zijn gaven streed hij. de president, die
met bijna dictatoriale macht bekleed was
door het Congres, voor het behoud van de
eenheid.
Negerslaven, die In de legers der Zuide-
VOLGENDE WEEK:
Ken nieuwe, aantrekkelijke serie arti
kelen. exclusief voor ons blad.
over de mannen en vrouwen, die meer
aan de misdaad verdienen dan ve|e
ploeterende inbrekers en beroepsmoor
denaars: |de schrijvers van detective-,
mysterie- en sensatieverhalen.
In een reeks levensbeschrijvingen
zullen wU vooral diegenen noemen, die
het aantal werken van hun hand op de
boekenplank per strekkende meter
meten.
Volgende week de eerste EDGAR
WALLACE, de vondeling, die het van
krantenjongen bracht tot üe meest ge
lezen verteller van zijn tyd. Oorlogs-
I correspondent in de Boerenoorlog, ver-
slaggever in Madrid, toen een bomaan-
slag op de Spaanse koning werd ge
pleegd. uitgever-zonder-geld zyn
leven is een roman op zichzelf!
ons oog en onze hersenen het niet meer Dit toestel met zeven decimale telbuizen
kunnen bijhouden. Dit is bijvoorbeeld het kan tellen van 0 tot 9.999.999. De meest
IHn de vijftig jaar. dat de mens de electro
nen kent. zijn zij de manusjes van alles
geworden, de kaboutertjes uit onze kinder
sprookjes, die onzichtbaar, snel en geruis
loos hun werk doen. bij de telefoon, de
radio, bij de televisie en nog zo heel veel
meer. De electronen zijn nietiger dan de
kleinste stofdeeltjes, maar door hun elec-
trische lading iiJn zij vlugger en gehoorza
mer dan wie of wat ook en door hun aantal
machtiger dan men zou vermoeden. Electro
nen zorgen voor het transport van de elec-
trische energie langs ondergrondse kabels»
en bovengrondse geleidingen. Binnen de
atomen veroorzaken zij door hun „bokke-
sprongen" lichtverschijnselen: in de na
triumlampen van een gele kleur, in neon-
buizen oranje-rood en in kwiklampen weer
van een andere kleur. Soms ook wordt er
onzichtbaar licht uitgestraald. b\j een Bio-
sol of een andere „hoogtezon" is dit het
ultraviolet, bij een Int'raphil zijn het de
koesterende en teven, heil,ante warmte- „u„„uuc„
stralen. geval bij de kranten, die in razend tempo rechts geplaatste buis wijst de eenheden
In luchtledig gepiaakte buizen, waar de sneJpers der drukkerij komen en die- aan. de daaropvolgende de tientallen, enz.
electronen veel vrijer kunnen bewegen dan getejd moeten worden om ze in de vereiste De snelheid van tellen bedraagt 30.000
binnen de materie, zijn zij voor tal van aantailen te bundelen. Dit tellen doet men impulsen per seconde.
doeleinden aan de mens dienstbaar ge- dan met behulp van een telwerk, dat veel
maakt. Behjkrichtbuizen bijv. zetten zij overeenkomst vertoont met de kilometer- wordt gevoerd, waar hij de electronenbun-
de wisselstroom om in teller op fiets of auto. del in de buis één cijfer doet verspringen
I »°5,,de electronen heeft SLêr de me™ iet, telt, gebeurt dit former oom» .omen een eenheid, die in
dooMs er "een 'emmme verscheidenheid van door de samenwerking van oog en hersenen. een hut,houder kon morden geplaatst.
electronmbuken ontstaan een verscheiden- Het oog neemt de gezichtsprikkels op en raat,e nodig is. namelijk een z.g. Getger-
Sfid „ae sïeX en Voortdurend wordt geeft ze naar de heisenen door. daar wor- Muller-telbulsje.
uftihrSd el kite zo Juist weer is verrijkt den zt) opgeteld en geregistreerd, dw.z. Altijd en overal biedt de decimale telbuis
met een totaal nieuwe huis een die tot vastgelegd en onthouden. Bt) het electro- uitkomst. Vooral in gevallen, waarin het tel-
tim k™ tellen de z g decimale telbuts. nisch tellen gebeurt iets soortgelijks. De ien uitermate vlug moet geschieden en waar
Dit tot t en tellen 'hebben de electronen lunette van het menselijk oog wordt waar- de tot dusver bekende mechanische telwer-
eeleer'd ln het Ph'upsl.horat" rium te Eind- genomen door een „electrisch" oog. de z.g ken te kort schieten In rekenmachines, bj
hoven in buizen die wat vorm en grootte fotocel, terwijl de decimale telbuis de rol controle van allerlei fabricageprocessen, bij
betreft ?r uitzien als een gewoon radio- van onze hersenen vervult. het meten van radio-actieve strahng. kortom
ontvangbuisje. Het binnenste is echter totaal Als wij bijv. het aantal auto's, dat langs overal waar geteid ™oeth,m
anders, dit lijkt meer op dat van de electro- een grote verkeersweg snort, „electrisch nauwkeurig, zijn deze telbuizen op hun
nenstraalbuizen. zoals die o.a. gebruikt wor- willen tellen, dan zorgt men, dat er op die plaats.
den Yoor televisie, radar en als afstem- piaats een lichtstraal dwars over de weg r\**}*nnlo foJknic
indicator („kattenooé") op ons radiotoestel. gaat Deze lichtbundel valt op een fotocel UeCttnulC leiOUlS
Tellen SnpmDm'-MkUs^ineerïu eeneute F™"als alle electronen,traalbut,en pro-
een plaatje, waarin zich tien gleuven be-
tussen twee afbuigplaten door en treft dan
vinden. De bundel gaat door een van die
gleuven en komt zo op de daarachter lig
gende binnenwand van de buis terecht. Deze j
is met een laag fluorescerende stof bedekt l
en daardoor gaat de buiswand op de ge
troffen plek licht geven. Zo kan men van j
buitenaf zien, bij welk cijfer de bundel de
glaswand treft.
Zoals wij reeds zagen is voor het tellen I
behalve hersenen ook een „zintuig" nodig,
dat de eigenlijke waarneming verricht
Bij het electronisch tellen is dit zintuig bij
voorbeeld een electrisch oog (fotocel) of
een electrisch oor (microfoon). Telkens als
dit „zintuig" een waarneming verricht, le- j
vert het een electrische impuls, waaraan in
een z.g. impulsvormer de vereiste vorm en
grootte gegeven wordt. Deze impuls gaat
naar de afbuigplaten binnen de telbuis en
brengt daar een verandering van de elee-
trische lading teweeg Dit heeft tot gevolg.
dat de electronenbundel van richting ver
andert en dat het lichtvlekje, dat de bundel
veroorzaakt, één cijfer verspringt. Op een
tussenstand kan de bundél niet terechtko
men, want daar zorgt een mechanisme voor.
dat in de electrotechniek „terugkoppeling"
wordt genoemd.
Voor de niet-technicus klinkt dit woord
misschien wat erg geleerd. Maar „terug
koppeling" is iets heel gewoons, ook in het
dagelijkse leven. Wanneer wij bijv. in het
donker de trap oplopen, kunnen wij dit
heelhuids volbrengen, dank zij de terug
koppeling, waarmee onze beenspieren, her
senen en gevoelszenuwen op elkaar zijn in
gesteld en samenwerken.
Nadat de electronenbundel in de telbuis
achtereenvolgens de cijfers 0, 1, 2, 3 enz.
heeft aangewezen komt hij ten slotte op het
cijfer 9 terecht. Bij de volgende stroomstoot
springt hij terug op het cijfer nul. Tegelij
kertijd wordt er dan een impuls in een
tweede buis, die links van de eerste staat,
opgewekt. In deze buis, die de tientalfen
aanwijst, verspringt de lichtvlek dan even
eens één cijfer. Op de combinatie van de
twee buizen ziet men dus een verspringen
van twee lichtvlekken, van bijvoorbeeld 09
op 10, of van 19 op 20, enz. Zo is het moge
lijk met twee buizen tot 99 te tellen en mei
een toestel met zeven telbuizen tot 9.999.999,
