Engelands stormhoek
Jan van Leiden
In 1572 de Kleiweg het eerst bevrijd
«et GEDICHT
Mode-Advies-middag
Waar Napoleon en Hitier.
wilden landen
Zal fiet vritóèn of dooien?
Zo was het vroeger
Geen lippenstift en nagellak
op school!
Brandje in het
vroegere weeshuis
Uit vroeger tijden
Prinsessenkalender 1954
van de wWk
ACHTER 'T GORDIJN....
Chr. Besturenbond hield
propaganda-avond
Onze bioscopen
„GOUDSCHE COl/RANT"
Over de planten in
de huiskamer
Commerciële televisie
in Engeland
De viering van de
vijfde Mei
Stadsbestuur van Triës
wil Y-N-onderzoek
En het gebeurde in de dagen van Karei de Vijfde:
Opgehangen
in een ijzeren hooi
Een verloren zoon:
Hij doorstond alle pijnen....
Aloud zevental
i-
Smokkelkust
Invasiekust
D
Volkswèervoorspelling
en weerrijmen
TWEEDE BLAD - PAGINA 2
GOUDSCHE COURANT
ZATERDAG 14 NOVEMBER 1953
T)£ OUDE FOTOdie deze
wetjk over Gouda's ge- f
tchiedenis vertelt, geeft een
beeld van de Kleiweg, aan het
eind by de Kleiwegbrug, zoals
de straat er vijftig jaar gele- yL
den uitzag. De vrouwen gin-
gen gèkleed in lange zwarte
rokken en zij droegen hoge
zwarte mutsen. De zijden pet
was de hoofdbedekking voor
de man, die ook al in het
zwart was gestoken. Het ver
voer ging nog met hand- en
door paarden getrokken wa
gens. En de koetsjes waren
veel talrijker dan tegenwoor
dig het geval is. Een kinder
hoofdjes-bestrating had de
Kleiweg nog. Van een modern
trottoir was geen sprake. En
ziet u op de foto ook de rails
van het trammetje naar
Oudewater?
Aan de rechterkant wijkt de
rooilijn wel sterk af naar
rechts. Daardoor is een plein
tje ontstaan. U hebt zich mis
schien wel eens
Torren aan de andere kant, eeuw het „Cleywechsport- ten en enige anderen op 21
met de trap voor de ingang, huus" In 1601 werd dit herr Juni 1572, nadat zij Den Briel
Een gedeelte van het huis schapen in een poortgebouw, en Oudewater hadden geno-
afaQvraaad uu,i net huis scnapen in een poongeoouw, en uuaewater naaae1
hot het daar is opkomen Wei' ,n\ u op de foto zien. Najlat dat eigenlijk uit een binnen- men, binnen kwamen om ook
in vroeaer tiid werd dnnr dè in gebouw veel was ver- en een buitenpoort bestond. Gouda voor de prins in bezit
anderd en het was verbouwd. De buitenpoort was geflan- te nemen. Eenmaal binnen,
trok Van Swieten met de zij
nen naar het stadhuis. Inmid
dels werd de alarmklok ge
luid. De schutterij, bestaande
uit vier vendels, in allerijl op
geroepen, stond op de Markt
aangetreden, maar weigerde
werd het ingericht tot het keerd door twee natuurstenen Z*
\Thaha Theater. leeuwen, ieder met een Gouds
wapenschild en rustend op ^n. zodat deze al spoedig een
OORSPRONKELIJK had een stenen beer. Toen de ^rd^TLd^^dTvroTd'-
iujv niti waren, /ineen stona Gouda een aarden wal of poort werd afgebroken, ver- ch d d' d trouw
er een molen, die hoog boven palisadermg, soms beide tege- huisden de leeuwen naar de bnninn Ap nri«t Ap
de wallen oprees en zijn lijk, om zich tegen mogelijke ingang van het Van Bergen Shourferoeef.t Ook werd
zwaaiende wieken door de aanvallen te beschermen. De IJzendoompark, waar u ze nu arhuttprii
lucht sloeg. Later .is de mo- hoofdingangen werden af ge- nog kunt zien. verlanad Zo werd Alva met
lep verdwenen ei werd het sloten door z.g. „porthusen". De binnenpoort zelf was Z° werd Aimmet
térrein bebouwd, jfcals het nu Dat waren uitgespaarde opè- een kasteelachtig bouwwerk V rtnu^a1nerworen
is. T nlngen, gewoonlijk van steen met vier hoektorens, verle- mn° in Goua* mezworen.
Ouderen herinneren zich en afgesloten met zware deu- vendigd met natuurstenen rriEP horinnprinn aan dit feit
misschien wel het statige he- ren of hekken. Zo kende men banden. Het was door deze 1 werd in een nis boven de
renhuis van de heer Van der in de veertiende en vijftiende poort, dat Adriaan van Swie- doorgang van poort een
beeld, Jozua voorstellend
varkenmarkt gehouden. Toen
het aantal krulstaarten, dat
wekelijks op de Turfmarkt
tussen Kleiweg en Vrouwe-
steeg werd aangevoerd en
verhandeld, toenam, zag het
stadsbestuur uit naar een be
tere plaats en die werd datir
op het pleintje gevonden. De
ruimte was groter dan tegen
woordig, doordat enkele ge
bouwen aan de linkerkant er
nog niet waren. Alleen stond
De Kleiwegbrug; zoals
u haar wellicht niet
meer kunt voorstellen:
als spoorbrug. Het
stoom trammetje naar
Oudewater pptte er
over. Een locomotiefje,
twee rijtuigen en een
goederenwagon. ..Pas
op. daar komt de
tram" werd vroeger op
de Kleiweg geroepen.
(Foto rechts boveh)
Deze foto ls ruim een
halve eeuw oud. Een
voetpad was er al.
maar voor de 'Vest
alleen een klinkerbe
strating, wel een hob-
belweg. vooral de rei
zigers in £e koetsje*,
waarvan Gouda er nog
vele had.
(Foto links onder)
de man, die Kana&n voor Is
raël veroverde aange
bracht. Behalve dit beeld
prijkte er ook het'wapen van
Gouda. In het museum uHet
Cathartna Gasthuis" hebben
deze merkwaardige stenen
een veilige plaats gevonden.
Onder kerktijd werden de
stadsvoorten gesloten. Alle
verkeler lag dan stil. In 1803
werd bepaald, dat dit alleen
gold dp Zon- en feestdagen
vay zkven tot halftwaalf en
van hfilftwee tot vieyWur.
De brug was vraeger een
valbrug, zoals ofnoude teke
ningen duidelijk is te zien. In
1871 werd de overgang ver
vangen door een dracubrug.
Tegelijk kwam de brugT
huidige plaats, want vóo\
tijd lag ze, evenals de
die in 1843 al afgebroken i
iets oostelijker.
Brandweer kon de brand
niet vinden
In het voormalig Weeshuis aan de Spie
ringstraat ls gisteravond een brand uitge
broken, die nog goed is afgelopen. In de
keuken, waarin de ouden van dagen het
materiaal opbergen, dat rij in hun „so
ciëteit" gebruiken, laaiden de vlammen op
tot aan de zolder. Padvinders, die in het
gebouw hun clublokalen hebben en hun
bijeenkomsten hielden, hebben het vuur
met emmers water geblust. De brandweer
heeft met een straal voor de nablussing
gezorgd. De schade bleef beperkt tot het
verlies van enkele tafels en geblakerde
kasten, muren en plafond.
De brand is waarschijnlijk ontstaan, door
dat een peukje smeulde in een van de
zaagselbakken, die de ouden van dagen voor
allerlei doeleinden gebruiken.
pe brandweer kon de brand aanvankelijk
niet vinden. Door een misverstand in de
melding reed de spuit naar het Weeserf, in
het verlengde van de Geuzenatraat. Ook de
tweede wagen, die werd opgeroepen, toen
men bemerkte, dat de eerste verdwaalde,
reed naar de verkeerde plaats.
Kinderbewaarplaats in de
korte Akkeren
Dat de kinderbewaarplaats in de Korte
Akkeren al een levend begrip is gewordep,
blijkt uit het feit, dat sinds een paar dagen
bijna vijftig huisbezoeksters bezig zijn, alle
moeders van kinderen van 0—4 jaar in die
wijk te bezoeken. Gevraagd wordt als bewijs
van instemming een visitekaartje met naam
en adres te geven. Met deze kaartjes, die
enthousiast door de jonge moedefs worden
ingeleverd, wil het bestuur van de Stichting
„Kinderbewaarplaats'' zijn verzoek om
medewerking tot oprichting van een kinder
bewaarplaats aan het Gemeentebestuur
dersteunen.
De Goudsclie Courant meldde:
75 Jaar geleden: v
Uit een advertentie: J. J. C. van Woer
den, doctor in de geneeskunde, zal elke
Donderdag van 9.30 tot 2 uur over mond-
'en tandzlekten, tevens over het plaatsen van
celluloid-kunsttanden, te consulteren zijn
ten huize van de Gez. Rijken op de Markt
154 te Gouda.
50 Jaar geleden:
Te Gouda hebben in de infanteriekazerne
de laatste tijd telkens kleine diefstallen
plaats; voornamelijk uit de cantine worden
geregeld pakjes tabak en sigaren Vermist.
Daar deze echter 's avonds om tlfein/ uur
wordt afgesloten, t de dief in heti bezit
zijn van een valse yeutel. Het nacHtelijk
toezicht is thans verscherpt.
25 Jaar geleden:
Uit Boskoop: Een der plaatselijke vereni
gingen heeft een oommissie in het leven ge
roepen, die plannen zal beramen om te
komen tot krachtige bevordering der licha
melijke opvoeding in deze gemeente.
Eenmaal in het jaar geeft de vereniging
„Pro Juventute" een kalender uit, waarvan
de netto-opbrengst ten goede komt aan het
werk van de vereniging voor kinderbescher
ming. Het is de Prinsessenkalender. die een
vertrouwde en gewaardeerde verschijning
is geworden. KoninginvTuliaia 6telt leder
jaar dertien nog niet etfhjgr'gepubliceerde
foto's van de prinsessen beschikbaar voor
een kalender, die „Pro Juventute" mag ver
kopen ten bate van de kinderen in moeilijk
heden van alle gezindten. Ook ditmaal ie
het een prachtige uitgave, die een fris beeld
geeft van het dagelijkse doen en laten van
onze prinsesjes. Men ziet op de foto's de
prinsessen roeien en fietsen, zware boeken
tassen toreend naar school gaan, ih één
woord, de kalender tekent voor ons het
leven dier vier meisjes, die ook een beetje
ónze meisjes zijn. Van de dertien fatoVzijn
er tien uit particulier bezit van Hare Ma
jesteit. drie zijn er' gemaakt door Cas Oort-
huys. De prijs van deze aantrekkelijke ka
lender voor een sympathiek doel i? 2,75.
Bestelling kan geschieden bij „Kalenden-
actie Pro Juventute", Gooiersgracht 145,
Laren (N.-H.), postgiro 517400. L
"V
TI/TEN. KAN NIET ZEGGEN, dat het werk van P. N. van Eyck een «ven ruime' kring
van bewonderaars gevonden heeft als dat van zijn generatiegenoten Greshoff en
Bloem. Voor een deel vindt dit verschijnsel zijn verklaring in het feit, dat men Van
Eyck steeds maar weer heeft willen zien in verband met Albert Verwey, wieru jongere
vriend en leerling hij aanvankelijk was, wiens opvolger als hoogleraar te Leiden hij
ten slotte wefd. Een eikje eigenlijk, opgroeiend in de schaduw van een grote eik, ziedaar
de suggestie die geheel ten onrechte door deze beschouwingswijze gewekt werd.
Er moge dan al verwantschap zijn tussen beide persoonlijkheden, er zijn aanmerkelijke
verschillen, verschillen bovendien, die beslissend bleken voor de aard van hun dichter
schap. Overweegt bij Veiwvey de gedachte, zodat hij menigmaal gevaarlijk genoeg
voor een dichter van ien verstandelijke conceptie ultgadt, Van Eyck stelt zich opei}
ituïtie. Vond Verwey uit een aanvankelijk individualisme de weg naar de mens-
lde hij het ideaal van een leidend en profetisch dichterschap, bij Van Eyck
i beweging in tegengestelde richting: een terugtrekken uit de wereld, niet
rensd erf afgesloten Ik, maar op-de ziel ,die zich in mystieke aandacht opent
eft hij het vermogen, om uitgaande van zulke welhaast ongrijpbare mystieke
en vers te schrijven, dat volkomen helder is, doorzichtig, glanzend als een
vormd vanuit een geheime kern. -
t dat hieronder volgt, zou ook „Stilte" kunnen heten. Doch bedoeld is hier
gatieve, het ontbreken van lawaai, dat gewoonlijk onder „stilte" verstaan
is een zwijgen Waarin voor de luisterende ziel een onvermoede aanwezigheid
"die rich-niet los kan maken van het luide leven, wie, die in deze zin althans
germate verstefvfhg en inkeer kent, zal de stilte vinden als openbaring van
k? waarschijnlijk, da,t het beeld van het najaar, waarmee dit gedicht opent, zulk
nende kracht verkrijgt. In de stervende natuur voltrekt ziel» hetzelfde proces
mens, die zich afwendt van de wereld uiterlljkheren vallen weg in eem stilte
ruisen van de eeuwigheid is.
Achter 't gordijn de oranje najaarsbomen.
De hulst, en 't huis, en fie éne donkre spar.
Dit roerloos beeld van ondoorgronde dromen
Aarde zo stil. hemel zo wit en'star.
En door de goot de erlnnring óan de repei» *~v
Een lange sprake dat niet gins het Al
Zo roerloos ligt als deze dorpse wegen,
Maar tocht hoe' stil haar stage druppelvall
'ijTk V'
Ook mijn ziel tot dit diep geheim gewijd,
Want klank vergaat, maar 't leven, droom-doorzonken,
Bezit zijn stilte tot in eeuwigheid.
P. N. VAN EYCK (ge)), 1887).
De poorten gingen niet open
Het is een goede gewoonte van de Goudse
Chr. Besturenbond eens in het jaafeen pro-
pagandavergadering te houden, zei de heer
P. B. Bedeker. secretarie van de Chr. Bond
van arbeiders in de Voeding en Genotmid
delenindustrie, op zo'n bijeenkomst, welke
gisteren in de Beursklok werd gehouden. Er
zijn vele maajgchappelijk-gjiciale problemen
In het bonrfgïeven die gezamenlijk onder de
ogen gezien moeten worden, zo'n bijeen
komst geeft gelegenheid tot bedenken en
bezinnen op het werk van de organisatie.
Na de oorlog is er een reden tot bezorgd
heid ontstaan, die samengevat ka'h worden
in de vraag, „hebben "de leden het doel van
de organisatie wel door?" aldus spreker. En
wordt niet te veel vertrouwd op het werk
van de hoofdbesturen van de organisaties?
Er wordt zo gemakkelijk geaccepteerd, als
rfe besturen, iets hebben gedaan. Als er een
lqonsverhoging op sjapel staat, dan accep
teert men wat er uit de bus komt Tot op
zekere hoogte is dat precies hetzelfde, als
toen 50 jaar geleden de werkgever het loon
vaststelde als een genadegift zonder dat re
kening gehouden werd met de wensen van
de werknemer. De werknemers hebben toen
gevochten voor hun recht, wat vele offers
heeft gekost, maér waardoor zij van de
slaafsheid zijn verlost. Vandatfg hanteren
de werkgevers weer de dode cijfers van de
statistiek, die nu zus en morgen zo wopden
bekeken, waardoor de werknemer wfdt
'overgeleverd aan de willekeur. Hdgas be
seffen vele jongeren niet, welke/offers er
gebracht zijn en nog gebracht wdfden. Het
is daarom nodig, zo besloot de heer Bedeker,
dat de georganlseerden studie manen van
hun christelijk organisatiebeginsel en de on
georganiseerden daardoor trekken tot de ge
zamenlijke strijd voor arbeidsrecht.
De Igden van de jeugdclub van de Goudse
Chr. BÏ&turenbond .zouden het toneelstuk
,,Als df poorten opengaan" opvoeren, doch
doordat enkele leden, wegens werkzaamhe
den verhinderd waren, werd hef toneelstuk
je „De witte vrouw" opgevoerd. Hoewel dit
stuk geen propagandistische waarde had, is
het toch wel in de geest gevallen, evenals
de declamatie door mej. Renie Hopman en
door Kees Sloter. Qe traditionele collecte
voor het fonds „Draagt Elkanders Lasten"
bracht ruim 40 op.
De lokkende wildernis
Schouwburg Bioscoop. In.de Ameri-
Jpaanse staat Georgia «trekken zich over een
grote oppervlakte de gevreesde Okefenokee-
moerassen uit. die zelfs door ondernemende
ontdekkingsreizigers gemeden worden we-
gens hun ontoegankelijkheid. Regisseur
Jean Negulesco. die onder meer ..Johnny
Belinda'' maakte, situeerde hier „Lure of
the Wilderness" („De lokkende wildernis')
en el was hij aan een nogal onwaarschijn
lijke Intrige gebonden, hij slaagde er tooh
in. vooral in de scènes, waar de natuur een
eigeh rol speelt, deze film een bijzonder
cachet te geven. Het begin, waarin een jon
geman er op uittrekt om zijn bond, die In de
moerassen is verdwaald, terug te vinden, is
een prachtig staaltje film. De mysterieuze
geluiden van het oerwoud en de |ilepe tin
ten van het volmaakte technicolor geven
aan de beginscènes een beklemming, welke
later volkomen wegvalt, wanneer de jonge
man een grijsaard aantreft, die jaren ge
leden. ten onrechte van moord beticht, maar
ternauwernood aan een lynchpartij kon ont
snappen en zich nu met zijn dochter schuil
houdt in de wildernis. De aantreikkelijkheid
van dit meisje (Jean Peters) garandeert
eigenlijk al direct een goede afloop», waar
van de jongeman (Jeffrey Hunter) in de
vader (Walter Brennan in een goed gespeel
de rol) beiden profiteren.
{S.O.S. - Held in nood
ittnit Bioscoop. Roy Rogers rit op zijn
beroemd paard. Trigger en het verstandige
beest groet het publiek fen afscheid met eek
melodieus gehinnik, waarbij het sierlijk
steigert. Bob Hope, alias Fetefece junior!
zoon van de gevreesde Indianendoder, top/
punt van de alleronhandigste onhandigheid,
zit in een vuurrood autootje, dat even braaf
en gehoorzaam ten afscheid toetert en stei
gert. Zo eindigt deze aaneenschakeling van
■allerplezierigste nonsens.
Naast Bob Hope zit Jane Russell Maar
eer ze da£r in dat onmogelijke autootje, dat
knallen "geeft als een zestienponder, is te
recht gekomen is er een serie allerijeelljk-
ste dingen gebeurd, is er geschoten, zijn er
overvallen gepleegd en is er zottigheid ver
toond. Dikwijls is het nog geestig ook.
In 't begin ziet men heel evén Bing Cros
by. „Nee", zegt Bob Hope „hij speelt niet
meer mee. Paramount onderhoudt
maar. maar dat ls. omdat hij zo'
zin heeft. De ouwe sukkel".
Een film vol met geestige verrassingen en
truc-o pmémen.
ij speelt niet
udt hefn wel,
o'n groot ge-
Biechtgeheim
Thaitm Theater, De eigenlijke'titel van
deze film luidt: „De kapelaan van San Lo
renzo". De laapelaan is een nog jonge man
van goeden huize, die wat laat en niet uit
roeping, maar als gevolg van een gelofte
tot de geestelijke stand is overgegaan. Hij
ls, ^oordat hij lang in het gewone leven is
geweest, vatbaar voor prikkels en invloe
den, uitgaande van de andere sexe en als
er een mooi jong meisje, dat door de oorlog
familll en bezittingen is kwijtgeraakt, -tij
delijk in de pastorie wordt opgenomen,
wordt hij verliefd. Zo lang het meisje in de
pastorie verblijft gaat hij veel met haar om
en in hun infantiele en betrekkelijk on
schuldige verliefdheid spelen ze een keer
Romeo en Julia, compleet met balkon en
roos. Als het meisje later bij een familie is
ondergebracht stuurt hij haar e|ce dag een
roos ter herinnering aan die idylle. De gast
vrouw van het meisje verdenkt haar man
van die dagelijkse bloemenhulde, wordt ja
loers, maakt echter scènes en de man die dat
zat wordt en bovendien pok verliefd ls op
het meisje, zoekts in een gewelddaad naar
een oplossing. Het meisje wordt verdachten'
op 't moment dat de Techter de veroorde
ling zal uitspreken, treedt de kapelaan naar
voren, verklarende dat hij de dader is. De
iustitie gelooft hem niet, al neemt ze hem
in bewaring en van dat moment af wor4t
de film, een spannende speurdersfilm. Een
goede film, voortreffelijk gespeeld in 't bij
zonder door Dieter Borsche, Willy Birgel,
Gertrud "Kuckelmann, Else Steppart e.a.
van da
TEN BEHOEVE VAN de abónné's
van de „Goudsche Courant" zal
onze mode-adviseuse a.s. JMaandag van
2 tot 4 uur wederom zitting houden In
„De Beursklok", ingang Sint Antho-'
niestraat. Zij verleent gratis hulp bij
knip-, na%i- en pasmoeilijkheden en
vervaardigt tegen vergoeding patronen
naar maat 1
Onze maatpatronenv worden steeds
met veel succes gebruikt. Thans wor
den de japonnen indien gewenst op
maat pasklaar, gemaakt. Men laat een
patroon aanmeten en veertien dagen
later hangt uw jaign -pasklaar. De
nadeh worden zo geknipt, dat deze
ineens zijn afgewerkt.
Een japon maken levert nu geen
moeilijkheden meer op.
Alleen het in elkaar stikken blijft
voor over. iKbetaalt voor tot aan
meten var een nmpon, pasklaar ma
ken, passen en afwlrken:
Japonnenft.—
Mantels en mantelpakken 8.50
Avond- en bruidsjaponnen 8^-
Deux-pièces /w
Advies over onze goedkope patronen
kunt u eveneens Maandagmiddag bij
onze mode-adviseuse inwinnen.
I later hangt uw Japj^pasklaar. De onze mode-adviseuse inwinnen.
Achteruitgang in beschaving
bij leerlingen van
middelbare scholen
(Van onze correspondent)
De heer Ch. Kok. inspecteur van het gym
nasiaal en middelbaar onderwijs in Gelder
land en Overtjsel. heeft deser dagen eeu
alarmerend rondschrijven gestuurd aan de
directeuren en rectoren van de middelbare
scholen, waarin hij de alarmklok luidt over
de ontstellende achteruitgang van de be
schaving van de leerlingen der genoemde
scholen en waarin hij tevena de aandacht
veatigt op de opvoedende taak, welke het
personeel van het middelbaar onderwijs
tegenwoordig noodsakelQk heeft te ver
vullen.
De heer Kok wijst er allereerst op, dat de
school tegenwoordig een deel van de opvoe
dende taak van de ouders heeft overgeno
men, waarbij hij de vraag, of zulks juist i«,
in het midden iaat. Vervolgens merkt hij op,
dat de uiterlijke beschaving van de school
jeugd op de eerste plaats al veel te wensen
overlaat. Tientallen leerlingen verschijnen
met te lang of met ongekamd haar, met
smerige nagels en ongewassen handen en
het zou zo moeten zijn, dat de leerlingen,
die er zo onverzorgd uitzien, niet tot de
lessen worden toegelaten.
Maar men kan iets dergelijks niet doen,
wanneer op de school zelf het voorbeeld
niet wordt gegeven. Op talrijke scholen ont
breekt een spiegel, zeep en een handdoek bij
de wastafel en zelfs ontbreekt de wastafel
ook nog. De toiletten kunnen dikwijls de
toets der critlek allerminst doorstaan. Ook
de kleding verdient alle aandacht. Een kind
kan in degelijke kleding op school komen
en het is van belang, dat ook de ouder»
daarop wordt gewezen. Zijn deze ouders fi
nancieel niet bij machte voor behoorlijke
kleding te zorgen, dan zou het schoolfonds
desnoods voor het benodigde kunnen zorgen.
De heer Kok merkt vervolgen» op, dat
nagellak en lippenstift niet op de school
passen. Hij heeft er ln het geheel geen be
swaar tegen, dat een meisje haar uiterlijk
op deze manier verfraait, wanneer zjj uit
gaat. doch op school «ijn dese middelen uit
den boze. Dikwijls ontbreekt het het per
soneel of de schoolleiding aan de juiste toon
om op deze zaken te wijzen. Er zal in de
toekomst-echter op moeten worden gelet.
Hortulanus vertelde over
de behandeling
Voor de leden van de afdeling Gouda van
de Koninklijke Ned. Maatschappij voor
Tuinbouw en Plantkunde hield gisteravond
in „Central" de heer D. J. Romeyn, hortu-
lanus te Utrecht, een lezing. Onderwerp
wras het behandelen van kamer- en han
delsplanten en hierover heeft de heer Ro
meyn een interessant betoog gehouden.
Iedere kamerplant is ook een handels-
plant, zei spreker, maar het ortigekeerde is
lang niet altijd waar. De planten, die door
de liefhebber alskamerplant worden op
gekweekt, eisen een dusdanige zorg, dat do
plant meestal wel enjge jaren meegaat. De
handelskweker echter moet tewerkgaan
naar de modegrillen van het publiek en
zal dus uiteraard zeer voorzichtig moeten
zijn met zijn kweekvoorraad. Vroeger zag
men in nageéoeg elke huiskamer cactuaaen.
Deze planten zijn er de laatste Jaren min
of meer „uitgegaan". Zo zijn er legio han-
delsplanten van tijdelijk karakter.
Eigenlijk moest men, aldus de heer Ro
meyn, bij de inrichting van huizen advies
van experts op plan ten-decoratief gebied
inwinnen, zodat een goede gelegenheid kon
worden gemaakt voor het kweken van plan
ten. Als voorbeeld van onoordeelkundige
bouw ncjpmde hij de veelte smalle ven
sterbanken, zoals men die in moderne hul
zen aantreft.
Na de pauze ging de heer Romeyn dieper
in op een bepaald soort planten en wel op
de begonia, waarvan hij een veertigtal va
riëteiten had jneegebracht. Veel wetens
waardigs wist hij daarover te vertellen
•predikbeurten voor Zondag
Ned. Herv: ""•4*£«eente: sint Janskerk
(Achter de Kerk 9) Aen 10.30 uur de H. M.
Cnosaen, 5 uur dr 8. Huls; Westerkerk
(Emma6traat 33) 9 en 10.30 uur ds G. Boer,
5 uur ds J. J. Koning. Kinderkerk (ge
bouw Calvijn, Turfmarkt 142) 10.3C^ uur de
heer A. den Held.
Ver. van Vrljz. Ned. Hervormden (Peper
straat 128) 10.30 uur de heer E. van Loenen,
Bilthoven.
Remonstr. Qeref. Gemeente (Keizerstraat
2) 10.30 uur ds H. J. de Wijs. J
Evang. Lutherse Kerk (Gouwe 1311)40 uur
kW. F. Schröder.
)ud-Kath. Kerk (Gouwe 107) 10.30 uur
ogmis, 7 uur Vespers; Dinsdag 9 uur,
Woensdag 7.45 uur en Donderdag 9.30 uur
H. Mis.
Geref. Kerk (Turfmarkt 60) 10 en 5 uur
ds A. Nijhula.
Geref. Kerk art. 31 K.O. (Turfmarkt 54a)
geen opgave ontvangen. y
Geref. Gemeente (Stationsplein 15) 10 eft
5 uur de heer T. Cabaret, Rotterdam.
Geref. Gemeente (Turfmarkt 142) 8.30 en
5 uur dr C. Steenblok.
Chr. Geref. Kerk (Gouwe 141) 10 en 5
uur ds J. M. Velema, Zwolle.
Presb. Herv. Gemeente (Turfmarkt 23
achter) 9.30 en 4.30 uur ds Joh. van Weizen.
Donderdag 7.30 uur ds Joh. van Weizen.
Vrije Evang. Gemeente (Turfmarkt 23)
10 en 5 uur ds J. I. van Wijck. Zaterdag
7.30 uur bidstond.
Vrije Geref. Gemeente (Zeugstraat 38)
10 uur ds H. J. Grisnigt.
Leger des Heils (Turfmarkt 111) 7 uur
bidstond, 10 uur heiligingsdienst, 6.45 uur
openluchtsamenkomst op de Markt. 7.30
uur verlossingssamenkomst, leiders majoor
en mevr. S. Duvekot.
Kerk van Jezus Christus van de Heiligen
der Laatste Dagen (Spieringstraat 49) 5
uur dienst. V
Goudse Stadsevangelisatie (Spieringstraat
2a) 10.30 en 7.30 uur de heer W. F. Kloos.
Befhlehem-Kerk, Pinkstergemeente
(Zeugstraat 38) 7.30 uur openbare samen
komst de heer G. van Polen, 4.30 uur Jeugd
dienst.
„Geen druppel uit die kraan99
Toeq de drinkwaterleiding „De Tien
Gemeenten" 25 jaar geleden met de
waterlevering begon werd bepaald dat
iedere eigenaar Verplicht was zijn
wonind aan de waterleiding te doen
aansluiten. Niet iedere eigeAaar was
met'tdie bepaling ingenomen. Iemand
was zo kwaad, dat hij om de enige
waterkraan in de keuken een kastje
heeft laten timmeren, zodat niemand
de kraan kon opendraaien. Gedurende
die 25 jaar heeft hij trouw zijn wa-
tergelden betaald, doch tot nu toe heeft
hij nimmer van de aansluiting van zijn
woning aan fie waterleiding gebruik
gemaakt.
Gebrek aan omgangsvormen
Het ls van het grootste belang, zo merkt
de heer Kok vervolgens op, dat de school
jeugd omgangsvormen worden bijgebracht
Hieraan ontbreekt in het algemeen veel bij
de ouderlijke opvoeding en toch zal hun
deze beschaving moeten worden bijgebracht
Een zekere distantie tussen jongens en
meisjes kan de elegantie ven de schoolga,
meenschap slechts tea goede komen, want
het is opvallend, dat vele meisjes een on-
natuurlijke houding aannemen in aanwezig
heid van Jongens.
Met betrekking tot het meubilair wijst da
heer Kok er op, dat het aanbeveling var-
dient bij verandering of vernieuwing van
meubilair geen banken meer aan te schaf,
fen, doch tafels en stoelen. Technisch ea
psychologisch ls dit ven groot belang.
Voorts is een uitgebreide en veelzijdige
schoolbibliotheek van grote waarde om de
kinderen te leren genieten van een goed en
verantwoord boek.
De heer Kok maakt ten slotte nog en
kele opmerkingen over het onderwijs zelf,
dat naar zijn mening moet zijn van een ou
derwetse degelijkheid, waarbij zoveel moge
lijk rekening dient te worden gehouden met
de moderne opvattingen. Zonder de degelijk
heid te schaden, zullen de leraar en de leer
ling zoveel mogelijk vrijheid moeten genie
ten. Dit kan slechts de ijver en het enthou
siasme bevorderen.
Schaken.
Messemaker nog ongeslagen
Doordat A. B oaetaas, P. A arc en A. Riet
dijk hun afgebroken partijen wonnen is de
uitslag van de wedstrijd Hillegersberg—
Messemaker, die voorlopig 4—3 was. een
4—6 overwinning voor Messemaker gewor
den. Messemaker, dat nu twee wedstrijden
heeft gespeeld, is nog ongeslagen ln de com
petitie van de Rotterdamse Schaakbond.
Messemaker II heeft van het Rotterdamse
Onesimus II de twee overgebleven partijen
remise gekregen, waardoor de einduitslag
51/,4«/t voor de Gouwenaars is geworden.
Ook dit team is nog niet geslagen.
Dammen.
DamluHt versloeg Moordrecht
In de competitie van de Gouden Dam-
distrlcts Bond speelde Damlust tegen Moor
drecht. Het won met 14—6, De volgende uit
slagen zijn:
A. v. d. Berg (Damlust)—P Palsgraaf
(Moordrecht) 0—2; M. Zijlstra—G. M. v. Jt-
veren 2—0; N. v. d. Wouden R. Overes
2—0; C. Molenaar—N. Bos 2—0; P. Ver
sloot—P. Twigt 0—2; J. de Bode H.
Admiraal 1—1: A. Blok—J. Verhoef 1—1; A.
Beuzekom—J. Blom 2—0; A. de Frankrijker
■J. v. d. Panne 2—0; P. Tom—M. C. ïerlouw
I
Damlust II won met 1 -
drecht II-
van Moor-
De Britse regering heeft een plan gepubli
ceerd om in Engeland commerciële televisie
ln te voeren. De kosten van het plan zijn
500.000 pond sterling. Het omvat een aantal
voorzorgsmaatregelen om de misstanden te
voorkomen, waarvan velen vrezen dat iij
zich zullen voordoen als de televisie voor
reclamedoeleinden wordt gebruikt.
Tot dusverre ls televisie in Engeland esn
monopolie, in handen van de niet-commer-
dële BBC De regering heeft in een gist*-
r»n gepubliceerd witboek de oprichting aan
gekondigd van een nieuwe organiaatie dis
op de commerciële televisie het toezicht zal
uitoefenen.
Bij de behandeling van de rijksbegroting
1954 van het departement van Algemene Za
ken in de afdelingen, hebben enkele leden
van de commissie van rapporteurs uit de
Tweede Kamer er met klem bij de regering
op aangedrongen de viering van de vijfde
Mei te hefstelien Het besef van wat ln de
jaren 1940—1945 aan Nederland ls overko
ken van de geweldige betekenis, welke
aan Me bevrijding moet worden gehecht,
moet, «let in de laatste plaats bij de Jeugd,
levendig blijven. Voor onze volkskracht is
dit van grote betekenis, aldus deze leden.
Verscheidene andere leden, hoezeer even
eens het belang van de bevrijding erken
nende, merkten op, dat een afzonderlijke
viering van de vijfde Mei, naast de viering
van Koninginnedag, in ons volk ntet ls aan
geslagen. Deze leden wilden vooral de na
druk leggen op de betekenis van de
dodenherdenking aan de vooravond van de
vijfde Mei, welke w e 1 in het hart van ons
volk ls geworteld en stellig niet meer zal
verdwijnen.
Enige leden vroegen, waarom de regering
een afwijzend standpunt heeft ingenomen
tegenover de aanvrage van de verenigmg
van ex-politieke gevangenen tot oprichtin»
van een herdenkingsteken, zulks nog wei
nadat de ter zake door de regering inge
stelde van advies, naar verluid*
met eenstemmigheid, ten gunste van de op
richting heeft geadviseerd.
Het overwegend Italiaanse stsdsbestuu
van Trlëst heeft een resolutie aangeno
men, waarin de verantwoordelijkheid vooi
de jongste ongeregeldheden wordt gelegd
op het Westelijk geallieerde beétuur en ge-
eist Wordt, dat een commissie van onder
zoek uit de VJ4. „een dringend onderzoek
inktelt naar de endraagüjke toestand in
beide zones". Ook" wordt gevraagd „eep
onderzoek in te stellen naar het ongerecht
vaardigde gebruik van wapens en andere
onwettige acties en de verantwoordelijke
personen te straffen".'
In de resolutie wordt het geallieerde mi
litaire bestuur beschyldigd van „tenden
tieuze verdraaiing" van de feiten van de
wanordelijkheden die vorige week plaats
vonden. Getuigenissen van betrouwbare
burgers en objectieve buitenlandse waarne
mers waren aldus de resolutie, genegeerd.
Vóór de resolutie sfemden alle Itallaansge-
zinde leden van de raad, de communisten In
cluis. Afgevaardigden van de Joegoslavisch-
gezinde partijen hebben de bijeenkomst ge
boycot.
Ook wordt de Verenjgde Naties in "de re-
soltttie verzocht, schikkingen te treffen voor
een vrije raadpleging van de publieke,opinie
ln beide zones over het probleem tot welk
land de zones ln toekomst zullen behoren
van de Westelijke Grote
1A to
De ambasaadeumvi
Drie te Belgrado hebben op hun verzoek
vanavond eén onderhoud gehad met de
Joegoslavische miester van buitenlandse
zaken Popovic. Het onderwerp van bespre-»
king was Triëst.
gevecht te Sydney heeft de AiAtra-
Jimmy Caruthers op succesvolle wijze zijn
ilër J
wereldtitel bantamgewicht verdedigd HU vér-,
sloeg zijn uitdager, de Amerikaan Henry
py" Ga uit, op punten.
Churchill inspecteert troepen tn een der
oude forten in Engelands stormhoed.
De nood rees hoog èn de honger. De hulp
uit de Nederlanden bleef uit. In Amster
dam, het middelpunt der dwepers, w^ren
in de nacht van 12 op 13 Februari 1535 12
Wederdopers onder luid geweeklaag over
de nabije ondergang der wereld door de
straten gegaan, nadat zij „hun klederen
van zich hadden geworpen Zij hadden
immers de waarheid en de waarheid was
ook naakt. Spoedig werden zij echter ge
grepen en hun geweeklaag verstomde voor
altijd. Een aanval van de dopers op
Amsterdam, onder leiding van de Mun-
sterse bode Jan van Geel, mislukte,.
na heftige strijd.
Er kwam geen hulp meer voor de Mun-
«terse dopers. De volgelingen van koning
Jan werden wandelende geraamten. Met
grote gestrengheid ging hij rond, tot aan
de laatste dag van zijn wan-bestuur. Hij
was de koning! Hij was een Godsgezant.
Hij had een broederschap der mensen ge
sticht zonder priesters, die het volk uit
zogen.
TN de nacht van de 24e Juni
1535 werd de stad Munster
genomen. De koning viel le
vend in de handen van zijn
vijanden. Men zette hem in
een ijzeren kooi en reed hem
door Duitsland als een af
schrikwekkend voorbeeld.
Kinderen staken stokken
door de tralies en bespuwden
Op de 22ste Januari van
het volgende jaar werd h(j
met nog enige anderen, op de
plaats, waar eens de rechter
stoel va*n de nieuwe David
had gestaan, op gruwelijke
wijze oipgebracht. Tijdens
zijn terechtstelling hield hU
zich dapper. Er waren dui
zenden. die toezagen. Toen
men hem met witgloeiende
tangen het vlees uit het
lichaam kneep, riep hij de
Hemelse Vader aan en door
stond tot zijn laatste snik
dapper alle pijnen. Zijn
lichaam hees men, in een
Ijzeren kooi. aan de punt van
0e Lambertustoren. tot af
chrikwekkehd voorheeft
voor hen. die geneigd war<
zijn voetsporen te volgen.
/IE was dit" mensenkind,
dat in zijn jeugd zulke
schone dromen had gehad?
Was hij werkelijk een profeet, die door
een Farizeïsche overheid werd terecht
gesteld? Kan een mens. die
zoekt een profeet zijn?
Wel was hij een Bijbelse figuuri'
Hij was de wereld ingegaan op zpek naar
zingenot. Hij was de verieren zoon.
De verloren zoon, die door de liefdeloze
oudste werd terechtgesteld.
Door alle tijden zullen er verdoolden
zijn, groepen en enkelingen, die het thuis
niet konden vinden, omdat de oudsten daar
alles wist en de jongere in zijn dwangbuis
hield.
Als z(j terugkomen, zelfs met beroèw in
hun hart, vinden zij het gemeste kalf door
de oudste geslacht.
Want nooit heeft die kunnen begrijpen
waarom deze verdoolde de Vader meer
nabU is.
REIN BROUWER.
<11 e uoo
threcht
ziphzel
TJTjxnston Churchill is een admiraal
zonder vloot, want hij bekleedt
de erefunctie van Lord Warden and
Admiral of the Cinque Ports", van
Engelands invasie-hoek en bakermat
van de Britse marine.
De ..Cinque Ports" omvatten zeven
stadjes, die eens vermaarde havens
waren, doch thans met uitzonde
ring van Dover als zodanig geen
betekenis meer hebben, ja, deels zelfs
kilometers ver van de zee liggen.
YRIJWEL niemand buiten Engeland heeft ooit gehoord van de
„Cihque Ports", Engelands stormhoek in het Zuidoosten. Zij vor
men Engelands drempel en het is nu eenmaal zo, dat iemand, die
wil binnentreden, zelden op de drempel blijft staan. Toch loont zich dit
in het geval der Cinque Ports". Waarom?
Omdat de namen alleen reeds beelden
oproepen vpn eeuwenoude gebeurtenissen,
die zich voordeden, toen Engeland nog in
6taat van wording was, gebeurtenissen, die
beslissend waren voor Engelands lot op de
huidige dag. De geschiedenis der Cinque
Ports" gaat terug tot de tijden, toen de
geschiedenis voor het eerst enigszins uit
voerig te boek werd gesteld. Lang vóór
er sprake was van een Britse Marine gaven
de Engelse koningen aan de zeelieden dier
havensteden veie privilegiën, om te be-
réiken, dat die stoere mannen zich bereid
verklaarden, een vloot in gereedheid te
houden om Engelse troepen naar het Euro
pese vasteland te transporteren. Deze vloot
/ier Cinque Ports Vocht tegen de Fransen,
de Hollanders en de Denen. Zij was de
voorgangster van de latere Britse Marine.
De havens, waarin die schepen lagen, zijn
nog te zien, maar de k^den zijn met gras
begroeid. Van de oude-glorie en bedrijvig
heid is geen tastbaar spoor meer over. Wel
van de traditie, maar hierover later. Die
Zeven Stadjes hadden hun gouden eeuw
rêeds achter zich, toen komhgin Eliza
beth I een meisje was en reeds Jn de 16de
eeuw begonnen zij te behoren toïSöe „dode
steden", zoals Nederland ze kent langs de
kusten van de oude Zuiderzee.
ClèëWtrDover is thans nog een havenstad
van betekenis. Haar bestaan is afhan
kelijk van de technische prestaties van de
mens in de eeuwige strijd tegen de zee.
Sandwich ligt thans ruim drie kilomieter
van de zee verwijderd en in de prgbhtige
golf links liggen nu de zandige duinen,
die eens zijn handel verstikten. Hythe
is een kustplatitsje zonder betekenis.
Scheepjes, die niet in de winterse stormen
willen vergaan, moeten-met man en macht
op het strand worden gesleept. New Rom-
ney is een dorpje vrij ver van de kust.
Van de rivier, die eens zijn haven vormde,
is zo op het oog niets meer te Bfespeuren.
Hastings is nu een badplaat^. Van zijn
vroegere handelsglorie is vrijwel geen
spoor vnper over Rye en Winchelsea, de
,.twee oude-stedekes die in de dertiende
eeuw werden opgenomen in de „Confe
deratie der Vijf Havens", hebben- in de
laatste zes eeuwen het /nipst van hun
karakter verloren en er zijn in Europa
weinig plekjes, waar de middeleeuwen zo
gaaf en mooi bewaard aijn gebleven als ln
Winchelsea en Rye Winchelsea is thans
(in nieuwe gedaante) een belangrijke wijn
haven de oude kelders zijn weer ln ge
bruik genomen. De wapens dezer zeven
stadjes vertonen alle een halve leeuw en
een half schip!
Bij New Bomney staat op een hfeuvel
een kruis, het Kruis van Shepway. Het
verheft zich op de plaats, waar eens het
Hof van Shepway stond, dat de belicha
ming was van enige der belangrijkste pri
vilegiën der Vijf Havens. Als beloning
voor hun diensten ter zee den larfde be
wezen, verkregen de ingezetenen derfVijf
Havens namelijk het recht, geen anöere
heer te behoeven te erkennen dan de
koning. Zij mochten door geen rechtbank
dan door hun eigen rechtbank worden
berecht. Het Hof van Shepway benoemde
zelf de Lord Warden
of Gouverneur der
Cinque Pc^rts. Tot op
de huidige dag is die
functie, die tegen
woordig alleen nog
traditiafcële waarde
heeft, een ere-ambt, 1r—
waartoe zeer verdienstelijke Britten wor
den benoemd.
Sir Winston Churchill is thans Gouver
neur en Admiraal der Vijf Havens! Het
THof van Shepway waakte bovendien ftiet
argusogen en met al zijn bevoegdheden
(practisch gesproken vormdrfde Confede
ratie der Vijf Havens een autonoom gebipd
binnen het koninkrijk!over de handhaving
der rechten en voorrechten, die de steden
waren geschonken. Hoewel New-Ronwey
eens het hart der Confederatie was, hfeld
zijn betekenis op in de tijd der Tudors,
maar nog worden tal vati historisch
uiterst belangrijke documenten in dat dode
stadje bewaard. De schapen in het Romney
Marsh (Moerasland van Romn^) zijn nu
wereltïberoemd, niet omdat zij grazen ter
plaatse waar Willem de Veroveraar Enge
land binnenvitl, maar ornaat zij van zo
goede kwaliteit zijn.
In de tijd, toen de Theems nog uitmond
de in het Kanaal (thans in de Noordzee),
was Sandwich de belangrijkste haven van
Londen. Nog ziet men er versterkingen,
gebouwd in de dagen van Elizabeth (toen
de Mad reeds hard achteruit geboerd was),
en in 1014 aldus vermelden oude kro
nieken was SandVich „de beroemdste
haven van, Engeland". Toen Eduard de
Belijder der Confederatie der Vijf Havens
voTmde, nam Sandwich op zich, „twintig
schepen, elk bemand met 20 man, ge
durende vijftien dagen" te zullen leveren!
Dat was heel veel voor <jie tijd!
Eén der aardigste tradities is ook
vijf forten (gastella). die laterauitgroeiden
tot dé ..Cinque Ports". Wanf evenals in
Nederland de4 keizers van het Heilige
Roomse Rijk aan de kuat graven of wach-
ters tegen de Noormannen instelden, zo
kende Engeland in de na-Romeinse tijd de
„Graaf van de Saksische Kust", die de
opbloei der havensteden in de hand werk
te en zo voorbereidend werk deed voor de
totstandkoming van de Confederatie der
Vjjf Havens in de dagen van Eduard de
Belijder. De opname van de twee oude
stedekes (Rye en Winchelsea) bracht het
aantal leden op zeven, maar het oude Nor-
mandisch-Franse woordje „Cinque" (Vijf)
bleef in de naam gehandhaafd.
Na de Romeinen kwamen de Saksen aan
op dezelfde stranden, waar eens de legioe
nen van Rome waren geland. De belde
Deense oorlogen vocht Êngelapd uü bij
Sandwich. De eerste predikers van bet
Christendom en de Normandisc^ie ver
overaars kozen ook de weg van de Romei
nen *en de Saksen* Napoleon liep met
ernstige plannen ronti Engeland binnen te
vallen in het gebied der „Cinque Ports".
De Britten bouwden toen tal van kleine
forten langs de kust^fma'rtelle torens), die
thans nog op vele plaatsen te zien zijn.
Toen kwam Wereldoorlog Nummer
Twee. Zou Hitier een poging doen over te
6teken en Engeland te bezetten? Maanden
van koortsachtige spanning verliepen toen
in het gebied der „Cinque Ports".
En, mijnheer Furber, vroegen wij aan
New Romney's >*R)2-
jarige en oudste .in
gezetene, wat dacht u
,van die Duitse int,al
in 1940. William Fur
ber, gepensionneerd
marine-man, anV
woordde met iets,van
een vriendelijke snauw: „Ik was toen pas 90
jaar oud geworden. Ik gei; Dat lukt die
Duitsers nooit! Als ze Churchill maar het
commando geven. Dgn zal hij wel zorgen,
dat ze nieUbinnenkomen!"
Nu, de Ijyitsers zijn niet binnengevallen
en zo heeft dus Willem de Véroversar nog
steeds aanspraak op de titel „Laatste Ver- t
overaar van Engeland <r
De castella der Romeinen, de „Qostwal",
die de Saksen bij de „Cinque Ports" langs
de'kust bouwden, de forten, uit de Napo- <r
leontische tijd en de radarlfistaUaties der
twintigste eeuw hadden en hebben alle
maal tot taak Engeland te bewaken tegen
de vijanden op het continent. Zij zijn
tevens stuk voor stuk symbolen van moei
lijke en mooie tijden in de Britse geschie
denis.
Schapen grazen vredig, waar
Willem de Veroveraar
Engeland binnenviel
Port®", 4n
vipten d
Tijd aai
der „dibqui
I z\j wijst tevens op de vroegere, betekenis
der Vijf Havens dat de burgemeesters
der stadjes, die in functie zijn als er een
nieuwe souverein wordt gekroond, bij die
gelegenheid tot baron werden verheven.
Een oud gebruik, waarvan ook in onze tijd
gebiéd det „Cinque Ports" is sedert
Je dageraaA der historie Engelands
stormhoek en invasie-klist glweest. De
Romeinen landden bij Sandwich en bleven
vier eeuwen lang heersers over Engeland. -
Richborough was het Romeinse regerings
centrum. zy. de Romeinen, bouwdon de
heel erg, dat mannen, dii
op de v'
Ports". An hun vrije
deden? En dfe Engelsen zien oolc graag, door
de vingers, dat tal van Instellingen van
religieüze of charitatieve aard in vroeger
eeuwen in het gebied der ^.Cinque Ports"
hun middelen verkregen uit de troebele
bron der zeeroverij en smokkelhandel. Wie
Romney Marsh ziat,_ begrijpt zeggen
velen in Engeland dat daar in de buurt
gesmokkeld moest ffogden. En de Engel
sen zeggen dit, omdat zij niet uit het oog'
willen verliezen, dat die erfTokkelaars en
zeerovers degenen^waren, die niet slechts
eigen huis en hof bescherfhden, maar ook#
hun vaderland Engeland. Die manfien
moesten turen over de zee om te zien, of
er vipmden hji aantocht waren. En na
tuurlijk zageir zij dan ook wel eens een
lantaarn op e^n Frahse sójiqlteen lan
taarn. die voor hen een winstgevende dag
betékende. -
V
B(j foto rechts bovén: Evenals de
- ftomeine*. de Saksers. de Noormannen
en de Denen waren ook Napoleon en
Hitler van plan Engeland in deze streek
binnen te vallen. A
HET was in de dagen van Karei de Yjjfde, dat er een man binnen de''muren
van Leiden woonde, die had begrepen, dat de mens slechts waarlijk leeft
als hij „voelt". Niet had hij echter begrepen, dat dit alles slechts waarheid
is, wanneer dit voelen stamt uit de grote bron, waaruit de liefde tot de mens
en tot de schepping geboren is. Omdat hij dus toch een blinde was en slechts
zichzelf zocht, werd zijn zucht naar gevoel een boos zwart dier, dat hem naar
de poel des verderfs zou jagen. Nog klinkt zijn angstgeschreeuw door deze eeuw.
Welke heerlijke dromen beleefde de
jc^nge Jan Beukelszoon, ook wel Johannes
Bbcholt geheten, binnen de veilige muren
van Leiden? Terwijl hij op de kleermakers-
tafel zat en zijn slanke handen aan het
laken werkten, droomde hij, zelfs op klaar
lichte dag, de verrukkelijkste dromen.
Hij zag zichzelf in de rol van koning.
Hij droeg de schitterendste gewaden, die
door de allerknapate kleermakers van de
wereld waren gemaakt. Sierlijk bewoog hij
zich in de prachtige kleren en honderden
ogen waren op hem gericht. Duizenden
monden verkondigden zijn roem.
Vaak bestudeerde hij zijn eigen gezicht
in de spiegel. Zijn gezicht was zo schoon,
zo regelmatig. Alleen de mond nou
ja.... Soms, in een opwelling, begon hij
zo maar te spreken vóór de snijdersgezel
len, die met open mond luisterden, die
zichzelf vergaten en. hun ge
voelens lieten wiegen op de
golven vap zijn zee.
Dat vond Jan heerlijk, dis
mee-reagerende monden en
ogen Hij had er soms een
vreemde lust in die gezich
ten in beweging te krijgen,
ze te laten huilen en lachen,
griezelen en trillen van ont
roering.
Jan hoort niet bij ons
zeiden de snijdersgezellen
vaak onder elkaar. „Hij kan
schoner spreken dan de beste
prediker, en hij is knapper
van lijf en leden dan de edel
ste ridder. Wat zal er nog
eens van hem worden? Stellig
een beroemd rederijker!
Jan hoorde deze verhalen
gaarne engek.... hij
vond ten slotte, dat hij aan
al deze mensen verplicht was
iets te worden waarvan de
wereld zou opzien.
T 7LAK na het optreden -van
Maarten Luther kwapien
«r al weer nieuwe ideeën over
de godsdienst in de Neder
landen. Luther had de deur
naar het vrije onderzoek
opengezet, doch was waak
zaam daarbij blijven staan en
had alleen aan die mensen
toegang verleend, die net
dachten als hij. -
Een nieuwe overtuiging brak zich baan,
die der Wederdopers of Anabaptisten.
Zö verwachtten weldra het Godsrijk op
aarde. ZU. tüe sich. als zU tot de Jaren des
onderscheids waren gekomen, opnieuw
lieten dopen vandaar -de naam Weder
dopers beschikten ov?r een grote fan
tasie en een nog groter gevoel van „uit
verkoren" te si)n. Zij organiseerden sich
op coiijmnnlstlsch-religicuze grondslag en
gprakén weldra met vreemde tongen
Een van hen was Jan Beukelssoon.
Met een stem als een bazuin sprak hU
tot sön medegezellen en het spreken was
hem een vreemde lust. HU toverde hen
.taferelen voor de ogen die hen tot diep
Tn de nacht vervolgden. Nu eens sprak hU
over de hel, waarin de verdoemden wer
den geslingerd, waar zU zouden branden
In lekkende zwavellonten, dan weer sprak
hU over de uitverkorenen, die waarlUk
broeders en zusters waren. Welnu, als dit
zo was. hadden zU zich dan zelfs niet vrU-
gemaakt van de huwelUksband. Waren zU
dan in wezen niet even na aan de zuster
die met hun broeder getrouwd was als
aan de zustermet wie sU zelf eens in
de echt waren verbonden?
JE overheden in de Nederlanden ver
volgden de gevaarlijke sekte met
kracht. Doch naarmate de vervolgingen
toenamen groeide de extase onder de
nieuwe belijders van dit wondergeloof: Jan
Matthijsz. van Haarlem, een broodbakken-
de profeet, die in hoog aanzien stond, en
Jan Bèukelszoon vdn Leiden, zijn trouwe
toten de fiolen van hun toorn over
-e en profeteerden met donderende
teldra zou bet nieuwe Jerêzalem
v Wat Johannes! had geschreven in
zijn Opèhbaring. zoq wèldra aan de wedeld
worden Voltrokken.
]N de stad Munster kwam de reformatie
in ana-baptistisch vaarwater;. De uit
verkorenen vermeden daar de ongelovigen.
Pas als het-donker werd, kwamen zij in
de straten. In het duister voelden zij zich
wonderlijk thuis. Het daglidK was zo fe!,
doch in de avond konden. duq|den zij zich
zelf zijn. .'Dan konden zij huh gezicht de
uitdrukking geven, die zij wensten, dan
konden zij door de straten schreeuwen op
heel vreemde toon: „Bekeert u, do^t boete.
God wil u straffen. Vader, roei hen uit.
de goddelózen Dit schreeuwen deed
hen zo goed. Zij kregen dan pas waarlijk
het gevoel dat zij uitvéritoren waren!
Jan Beukelszoon was een apostel vaft
Jan Matthijsz. Hij werd naar Munster ge
zonden om daar mee te bouwen^aan het
Nieuwe Jeruzalem. Op de 9dë^ebruarl
van het jaar 1534 vatten de Wederdopers
Munster de wapenen op.
yO>e Luthersen verbonden zich in het uur
van de nood met de I-.oomsen en hadden
de opstand gemakkelijk kunnen neerslaan.
Doch zij onderschatten de vreemde, blinde
razernij en waren tevreden met gods
dienstvrijheid voor allen.
„Toen werden de aangezichten der ware
Christenen, (Wederdopers) weer schoon
van kleur! Allen profeteerden en spraken
met vreemde tongen, tot zelfs kinderen
van zeven jaar".
En de vrouwen deden wonderlijke
sn-ongen, alsof zij wilden wegvliegep.
„Overal, in elke vezel, was gevoel En de
r Helozen spraken dat zij vol zoetenVijns
wren".
On de 27ste Februari hieven ie dopers
de dürlogskreet aanrA.Er uit met de god-
de:'ozen">Dle dag sneeuwde het en een
koode, harde wind biies door de straCen.
Op de markt stonden de predikers met
emmers water om de doop aan velen te
voltrekken. En wie zijn geloof met ver
zaken wilde werd uitgedreven. De doperse
burgemeester Knipperdollinck stond naar
de hemel kijkend, voortdurend te schreeu
wen: „Vader, geef'.
De ongelovigen waren de poort uit ge
bannen, slechts gelukzaligen bleven over.
Eén nieuwe gemeenschap der Heiligen, die
het nieuwe Jeruzalem zouden stichten,
voordat het zover kwam waren zij al
soldaat. De bisschop kwam natuurlijk met
een leger om zijn stad op te eisen.
jtjET grote doodsverachting streden de
1 A dopers, en de profeet Jan Matthijsz
die met een heel kléine schare dapperen
JAN VAN LEIDEN
een uitval deed, omdat „de Hemel zulks
bevolen had", werd door zijn vijanden aan
stukken gehouwen.
Wie zou zUn opvolger worden? Daar w»as
in Munster een Jan van Leiden. Eens was
hU kleermaker geweest binnen haar veilige
muren, èn koopman, èn herbergier, èn
rederUker. Eens had hU de rol van koning
gespeeld. HIJ. de knappe, de welsprekende
en honderden hadden hel# toegejuicht.
HU werd de opperste profeet. En sie,
In de tUd toen HU opperste profeet was,
kreeg de profeet Dusentschur uit Waren-
dorf een vreemde openbaring, die onge-
twUfeld Gods Wil inhield: „de opperste
profeet sou koning moeten worden! Jan
de Rechtvaardige op het gestoelte Davids,
zou niet alleen over Munster, doch voor
de ganse aardbol heersen, als een koning
der gerechtigheid".
Toen de opperste profeet deze profetie
vernam „keerde hU zogenaamd tot zich
zelf in", "hm zUn zonden te belUden. ZUn
zonden waren zo groot. Daarom trad hU
voor het volk en zei, dat hU een te nietig
mens was voor deze taak. doch het volk
brulde: „JU bent de koning. Jan". En men
gat hem alle macht!
Zo werd een eenvoudig mensenkind uit
Leiden een koning. Met kennis van zaken,
hU was immers snUder geweest, ontwierp
hU voor zich de pracH|j|pte mantels en
onder de hand kondigde hU af, dat in het
nieuwe Sion geen zuster tonder broeder
leven zou. Er waren veel meer zus^rs dan
broeders in het nieuwe Jerusalem. Duizen
den vrouwen hadden zich mee laten'drUven
op die vreemde golven van gevoel en hon
derden raanpen sneuvelden in de strUd
vobr het Godsr(|k.
HET domplein van Munster werd de
„berg Sion" Daar predikten en zwij
melden de profeten, daar reed de nieuwe
.Ironing David" in volle wapenuitrusting
en met een kroon als een toren op het
hoofd, omringd door een tot de tanden
gewapende lijfwacht langs de in vervoe
ring jubelende communistische schare.
Bazuinen schetterden, de koning steeg af.
De koning beklom een zeer hoge troop en
kondigde daarna met tranen in zUn stem
af, dat God hem had afgezlt, waan^ de
profeet Dusentschur hem krachtens een
nieuwe openbaring l^et koningschap weer
opdroeg.
Hier voelde de Jcjtoiing zijn grootheid.
Nadat hen) de héérlijke spijzen wareA
opgediend bij het klinken der bazuinen,'
ontwaakte plotseling de machtswellust in
hem. In de roes die hem bevangen had,
liet hij een gevangene bij zich brengen,
om die te onthoofden ten aanschoifwe van
de duizenden.
Hij, de snijder en herbergier, had het
altijd wel gevoeld, dat hij in wezen een
koning was. Dat hij echter voorbesttmd
was de nieuwe korting van Sion te zijn,
dat hij eens op het gestoelte Davids zou
zitten, overtrof zijn stoutste verwachtingen.
Nu was hij nog hoger dan een gewone
vorst! Was het wonder dat bij zich een
kroon liet maken als een toren? En dat
hij en briefje aan de Evangelische land
graaf Filips van Hessen schreef dat begon
met de aanhef: „Beste Lips??
Van alle kantei) ruktemde vijanden aan.
Roomsen en Luthersen verbonden zich
Zal het vriezen of dooien? Zal de winter
hard of zacht zijn? Wordt het kwa&-
kelwinter m^t een vet kerkhof of een
ouderwetse wintec, waarbij dé stenen splij
ten en de vorstbarstèn ic de bomen sprin
gen, met knallen als geweerschoten?
Op 11 November (Sint Maarten) kon men
zich al aan een voorspelling wagen.
Als 't nevelig is met Sint Martin,
Dan zdl de winter niet jpoud zijn;
Maar heeft de Sint een witte^baara,
||H|Kêijft ons snëeuw noch. ijs
bespaard.
AU 't blad niet valt voor Sint Mhrtijn,
3ol rtet een strenge, 1ointer zijn.
- Is de lucht op Sint Maarten helder.
Dan dringt <je vorst in menige kelder.
Als op Sint Merten de ganzen op
't ijs Staan,
oetemze met Kerstmis door het
slijk gaan.
Nevels in Sint Maartensnacht.
Maken de winter kort en zacht.'
In «de maand November vallen nbg nteer
dagen, waarop het Weer beslisend moet
zijn-* voor de komende winter. In de oude
almanakken'vindt men dlze dageh ge-
t rode krui-
een spreuk zijn
Sint Elifibêth doet verstaan,
Hoe de winter zal vergaan.
Dat wil zeggen, dat het weer op die dag
(19 No-'emberVde gq||»le,'Winter wl ken
merken.
Vriest het met Sint Katrie'n. (25 rtov.)
Dan vriest het npg zes weken sadiéri.
Vjaak sneèuwt het ook op die dag: „Sint
Katrien gaat nooit uit zonder haaV witte
mantel", zegt men dan., v
Sint Andries (30 November)
Brengt de vries.
Men behöéft niet enkel ln de almarihk
te - filaderen, omv te weten of men zijn
schaatsen van zolder kan halen: de natuur»
spreekt ook een duirfelijke t.aal, voor, wie
haar verstaan kan.
Als ef in de kraaiappels (galnoten) een
wormpje zit, krijgt men een strenge Win-
Ter, yant dan kruipen wq er door; zit er
echter een vliegje in, dan wordt het een
zwakkë winta), want dan vliegen we ar
door.
om de eigenaardige gemeenschap van
Munster, bij wie alle bezit gemeengoed
was geworden en bij wie in de nacht de
deuren niet meer gegrendeld mochten
worden, daar stelen immers niet meer kon,
bestaan, grondig uit te roeien.