wm+i
Zij halen KOPER
uit de bergen der maan
De „stadshorlogemaker van Amsterdam
Schubert-stemming in het
Wiener Wald
Zuid-Amerika blijft importeren
Oplichting van de Staat der
Nederlanden voor 42.000
PU/.
A-
9
De grootste liederencomponist
stierf 123 jaar geleden
De
jikte slechts
-
Pater stond terecht met zwarte
handelaar op achtergrond
Felle uitval van
7
Rhee op bezoek bij
Tf jang Kai Sjek
officier van justitie
Kfachtige taal van de Nederlandse
afgevaardigde tegen Wysjinski
Voor emigranienyleur verder open
fn Den Haag dreigt weer
een taxi-strijd
Twaalf millioen ton
erts wachten op
ontginning
Oude-torfnüur|fErkoviel in ongenade 1
/i
ZATERDAG 28 NOVEMBER 1953
t
VIERDE BLAD
PAGINA 3
(V#n onze Weense corr«spondent)
WfENEN ligt in een göTdel van groen en bossen, ingesloten in bet zogenaamde Wiener
Wald. de longen van deze wereldstad, waart de bevolking op Zon- en feestdagen stilte
en verpozing zoekt Nu de stervende herfstig «jn laatste gouden pracht lévert op
beuken en populieren, denkt menig wandelaar aan de kleine, onooglijke Franz Schubert,
dje zo dikwijls naar deze bossen is gevlucht om er met zijn smart, zijn ontgoocheling en
zijn onrustig hart' alleep te zijn. Jtier heeft hij de melodieën voor zijn mooiste liederen
gehoord en neergeschreven en wie zich deze liederen herinnert, wordt daar in dg
„Hinterbrühl" door dezelfde stemmingen bestormd, die Schubert eens hebben vervolgd.
Het huis van de mooie molenaarsdochter staat er nog. z|in liederen voor de „Müllerin"
herinneren er aan" en er stromen nog altijd dezelfde kabbelende beekjes met de vlugge
forellen, Avaaraan he# onvergetelijke „Forellenqumtét" en het lied „Die Forelle" hun
n te •-*-*-
ontstban te danken hebben.
J Men 1
ge t
hagge ij
Cchubert was eefr ^chte Wener met een
zwak hart voo^ vrouwelijke schoonheid.
Hij was geen vrouwenjager, maar eerder
eep stille vereerder, een gesloten jongen,,
niet knap, nogal klejn van stuk, het type
van een schoolmeester* vooral met zijn sta
len brilletje.
r i kon hem stug noemen, omdat hy
gevoelens met kon uitend-.be-
je in muziek en die was Ito fijn
en zacht, dat de meisjes, die hij véreerde,
niet konden, horen Koe daarin zijn hart
Jctopfe. Een paar njiaal werd hij afge-p
wezen, soms bedierf hij het ivoor zich-'
zelf door zijn %nHêndigheid, en het ge
volg was. dat zijn vprlange/nd en jagend
hart nooit rust heeft gevonden bij een
liefdevolle, begrijpende vrquw. Maar
juist deze dntgoochèlingen zijn de brory
gïweest van de frtirjderden ontroerend
liederep. die nu vópral weerklinken bij
het herdenken uanl zijn 125e sterfdag.
Ovtzral worden er nu in Wenen en |in
geheel Oostenrijk Sbhubert-avonden ge
geven en de beroemdste zangeressen, als
Elisabeth Schwarzkopf en lrmgard See-
fried, zijn er trots bp, dat z\j Schubert's
liederen mogen ziHgen
Herdenkingen in
I huiselijke kring
Alle concertprogramma's vermelden Hm
O- de naam van Schubert. maar er zijn
vooral in Wenen 'ook nog tientallen gezin
nen. waar evfenali in Schuberts dpgen
de huismuziek wprfjit beoefend, waar een
gezin ot een groepje vrienden een kwartet
vormen om, er voorlal, op Zondag t« musi
ceren. Wie in deze dpgc^ avonds door een
stille zijstraat wandjelt, *kan er op rekenen,
dat hij Schubert-rpuziek hoort, somtijds
aangrijpend' mooi. i
het Weense gemeentehuis hangt een
belcJhïd^schilderij van. Julius Schmid. voor-
stellendT?Bqn Schubje/t-avond ten huize van
een WeehsemtKerjjamilie" Achter de pia
no zit de éompontat, omringd door een groei)
aandachtige flbehootders. Enkelen van de
aanwezigen zijn bekende persoonlijkheden
ora. de grote Oostenrijkse dichter Grillpar^j
zer, die even eenzaam door het leven is ge-^
gaan als Schubert, ondanks de verering en
de goede zorfcen vah c}e gezusters Fröhlich.
die ook op het schilderij zijn afgebeeld. Men
zieti verder de bekende sbhilders Kuoel-
wieser rti vooral Moritz vom Schwind.
1 Schuberts trouwstè vriend, die ook zijn
armzalig studeerkamertje heeft getekend.
Maar wat ons op dit schilderij het rr&est
opvalt, is de eigenaardige Weense atmos-
reer van die kaïtaer, die njen ook nu
nog herhaaldelijk m - Weense burger
kringen kan aantreffen en waar opeens een
jonge* man achter de piano kan gaan zitten
om een meisje te begeleiden, dat een npar
liederen van Schiiberf gaft zingen. Want
pergetfs wordt Schubert zö echt en onver-
Vvalst gezongen gespeeld ,als in Wenen.
Deechle Schubert
"Waanneer er één componist is geweest, die men in
en rondom Wenen als het ware met de handen
kan grijpen, dan is het Schubert. De zoon van een
arme schoolmeester in één van de Weense buiten
wijken, een zangertje in de buurtkerk, die door zijn*
mooie stem opviel en alt „Sëngerknabe" de bekende
muziekschool mocht bezoeken, waar hij al dadelijk
begon te componeren onder toezicht van de beroemde
Salieri. Zulke begaafde wonderkinderen vindt men
nog altijd qpder d^ Weense jeugd, maar die hebben
het nu%eel gemakkelijker
De jonge Franz. die op 31 •JanuarkTW werd gebo
ren, was de jongst^ van veertien kinderen en al was
de vader trots op zijn jongen, tochS^ëst dadelijk
aan het werk. Hij kreeg toen een baHTTtje als hulp
onderwijzer in het' armzalige Schooltje van zijn vader.
Hij hield het daar niet leng uit, hij zocht de vrijheid
om voor zijn muziek te kqnnen le\%n Ofschoon de
grote wereld hem pas na zijn dpod ontdekte, genoot
Schubert ten minste de troost en- de voldoening, dat
zijn vrienden niet aan zijn genialitm twijfelden.
Hij was arm en heeft zijn gehele levpn aan géld-
gebrek geleden, omdat de muziekuitgevers veel te
weinig voor zijn composities betaalden. Hij kon zijn
kamerhuur meestentijds niet bëtalgn, maar dan ston
den zijn vrienden klaar om in hun huis een klein
kamertje voor hem open te stellen.
missen, kamermuziek, pianocomposities en
ontelbare dansen. Hij moet er een voorge
voel van hebben gehad, dat, heiB maar een
korte levensduur was toegemeten en daar
om heeffmjjin die korte spanne tijds veel
meer gepresteerd dan zijn voorgangers op
die leeftijd.
'ame hart
"Mergens ook »vlndt men in onze dagen die
zelfde Sfhubertiaanse onbezorgdheid,I
waarmee men daojr het leven gaat, zonder
te weten wat de dag van morgen zal bren
gen. Men geniet dé dag van vandaag in de
"betovering van onvergetelijk mooie muziek
en wetend dat men onder vrienden is'. Schu,-
t bert heeft de gurlst van vrouwen moeten f,
ontberen, maar daarvoor in de plaats kon
hij rekenen op de| genegenheid en de hulfl
van zijn vrienden, die hem'hebben onder
steund «i ia hert! hebben geloofd tot aan
zijn vroege dood Er bestaat een Schubert-
legende, w«g£e v0®ratelt als eep ge*
ttfSsgndöor onerfelijke werken schiep.
Ktft kan evenwél de echte-Schubert niet
rijn Zeker', hij heeft met zijn vrienden van
het goede, der aarde genoten. in .Jeugdige
onbezonnenheid
gezwoegd, hérder
zijn tijdgenoten, H;
gangprs Mozart k
kinderlijk vereer
ir daarnaast heef(t hij
liger dan
en onbarmhartiger
rder ook dan zijnVoor-
n. Beethoven, die hij zo
mum JBij *zijn dood. od 32-
jarige 'leeftijd, had hij meejf dan 69» liede
zen gecomponeeijjj, twaalf opera'*}*'zeven
Be ouders van je zevenjarige Mavis lïall-
CÏOft hoorden haar Donderdagnacht roe-
Krr Mammie, eé is een «rotp hond in mijn
«lied op de veranda van een
huis te Narrondera, 380 km van Sidney,en
W*rd waklcer, «dordat een tijger haar ge
zichtje likte. „Goéd stil blijven liggen, zei
haar vader en hijj schoot op de tijger, ter
wijl zijn vjodw met een zaklantaarp bij-
Wshtte. De tijger., dje uit een clrcuit was
orttsnapt. nam eén sprong en liep nog en-
eters maar *akte toewjjoor
fcéle honderden
bloedverlies in e kaar.
Schepper van het lied
van het lied. men kan zelfs zeggen, dat
hy het lied tot een aparte muzikale vorm
heeft verheveji. Met ren ongelooflijke muzi
kale intuïtie moet hö onnalddellUk hebben,
aangevoeld, welke melodie, welk rhythme
en welke stemming pasten bij de liederen
van Goethe. Schiller. Claudius. Rttckert.
Heine, Schlegel enz. En wU-,dte deze ge
dichten nu achteraf horen, wij kunnen ze
niet meer los denken van, die melodie, we1
hebben het gevoel, dat ze zo en niet
anders konden worded gecomponeerd.
Zonder Schubert is het Europese lied on
denkbaar. onverklaarbaar oqk de oogst van
liederen, die een andere Oostenrijkse com
ponist voortbracht: Hugo Wolf.
Nu is Schubert berfeemd, de uitgevers
verdierfn aan >ijn werk, er wordeiyatudies
en romans over,hem geschreven en^op het
ogenblik kan men in frenen een vrij goede
Scbubert-film ziln. Maar wie hem werke
lijk heeft begrepen, gaat in deze dagen naar
het Wiener Wdld. Dafcr onder de gouden
kleuren van het herfstlover hoort men het
best zijn onvergetelijke liederen, men neu
riet een Schubert-melodj« en dénkt aan dat
jonge genie, dat voor 125 jaar op een late
Novemberdag deze aarde verliet.
Zijn werk is 'onsterfelijk gj^k"
Leise flehen meine Lieder.
durch die Nacht zu
De Amerikaanse fifmactrice Ginger Rogers,
die (op 42-jarige leeftijd) dit jaar in het
huwelgk trad met de 26-jarige Fransman
Jacques de Bergerac, liet zich dezer dagen
op een receptie in het Londense Savoy
Hotel bewonderen.
President Syngman Rhee van ZuVd-Korea
ls gisteren naar Formosa ventrokken
waar hij zich met generalissimis Tslang Ka:
Sjek zal onderhouden. Rhee is vlrgezeld
van ?ijn minister van buitenlandse zaken.
Pyoen Qoen Tai. en generaal Tsjo Idoek
Sjtn. voormalig Zuidkoreaans afgevaardigde
bij de Koreaanse wapenstilstandsbesprekin
gen. Hij zei voor zijn vertrek, dat hij een
kort bezoek aan Tsjang zal brengen, die
hem reedï na zijn verkiezing tot president
van Zuid-Korea had uitgenodigd.
Rhee'zei verder, dat er aan zijn bezoek
geen politieke betekenis moet weftden ge
hecht. A
De nationalistisch-4Chinese ambassadeur
in Japan dr Hollington Tong heeft ©en
verdrag voor wederzijdse beveiliging tussen
Zuid-Korea en Formosa voorgesteld.
Commandant van de Marine
Luchtvaartdienst f
0
Ingesteld is de functie van commandant
Marineluchtvaartdienst. Binnenkort zal zij
worden vervuld doot kapitein ter ?ee vlie
ger J M van Olm/Uie echter tevens zijn
tegenwoordige functie, commandant van het
marinevliegkamp Valkenbuag, zal blijven
vérvutlen.
Kapitein-luitenant ter zee vlieger A. J
de Bruyn is ontheven van de functie 'van
eérste officier van hat marinevliegkamp
1falkenbur|. Hij is belast met de voorbe
reiding van de functie van chef van de staf
van de commandant Marfneluchtvaartdienst
en is aangewezen deze functie te zijner tijd
te vervullen Als eerste 'officier van hei
marinevliegkamp Valkenburg is hij opge
volgd door luitenant ter zee vlieg|p der eer
ste klasse J. C. Petschi.
Onderhand
overeenkoi
le R'dunic rechtbank heeft de
R.K -geestelijke -» M. A. G„ ver-
»n oplichting in IMS van^e Staat,
ierlsnden. tot een bedrag van
in a(jn hoedanigheid van direeteur
van de jfoto Missie Actie Centrale (Fomac)
'te HeVtogenboach. Het O M. eiste tegen
hem *es\maanden gevangenisstraf onvoor-
waardeltyk.
Voordat de zitting van de rechtbank, die
gepresideerd werd door tnr J G. L. Reuder,
een aanvang nam, vroeg de raadsman, ihr B.
W Sttonm uit Haarlem, die. naar wij ver
namen. de verdediging ^an pater G. belan
geloos op zich had ignomen, om sluiting van
de deuren gedurende de behandeling. Zijn
Wantrouwen der Sowjets
De Nederlandse afgevaardigde naar de
V.N.. de heer J. de Kadt. verklaarde Don
derdag in de politieke commissie, dat Ne
derland geen werkelijke bijdrage tot t ver
minderen van internationale spanning kan
zien in de Russische vredesvodgkteilen. die
aan de commissie zijn voorgelegd. Hy deel
de de commissie mee, dat hy tegen de ,.on-
oprechte, en holig rcMolutie van«de Sowjet-
l'nie zou stemmen. Zich tot Wysflnski wen
dend ze hy. dat er in ons deel van de wereld
of daarbuiten geen krachten zijn ..sterk ge
noeg om ons stelsels en leefwijzen te laten
aanvaarden, die wy beschouwen als be«e-
den de menseiyke waardigheid en als af-
schuw eiyk despotisme".
„Als een of andere regering» mocht trach
ten. ons deze steJa*hK op te leggen, zou onze
vredelievend# tVereJiTfftor op dezelfde wyze
aanpakken als zy het de keizer en Hitier
heeft gedaan".
-V—
;g«r dei
•lnvaa
luclnvaart-
met Venezuela
Dinsdag 8 December a.s. zullen in Caracas
onderhandelingen worden geopend tussvn
Venezupla en Nederland om te kömen tót
een luchtwaartovereenkomst. De Nederland
se delegatie zal bestaan uifcmr H. J. Span-<
jsfard. directeur bU_de RijksluchtvaaHdiensk
dr L W. Slotemakér. 'directeur van de dienst
Buitenlandsp Betrekkingen van dè jt L M
Wellicht echter zullen ook de landwegerin-
gen van de Nederlandse Antillen eiï van
Suriname zich daarin doen vertegenwoor
digen.
in tk siporeniotnkel van de 27-
ie Meneer 4n Glasgow was hoge-
jongedame nietde
ns dooSv-
ejj, klant
jarige Elsie
Ijjjk verbaasd, toen de jonpi
minst et angst voor een overigens
gewone -h- muis toonde. Het beestje kroop
zelfs pp haar schouder Even tevoren had
zeljrle klant nog öerklaard, dat Elsie
ftguw zou vallen als ze alleen mSar een
(door mr Chr. van kalen Jr.)
BUENOS-AIRES, eind November '53.
Wie Zuid-Amerlka bestudeert om na le
gaan of daar kansen r.yn voor onze
drie grote exporten: goederen, mensen en
kapitaal, dient In de eerste plaat* rekénlrig
te houden met enige grondwaarheden, welke-
op zichzelf bevestigende antwoorden zyn:
1 Zolang Zuid-Amerika exporteert zal het
-* als betaling voor dié export' goederen
moeten aannemen, en dus moeten impor
teren.
2 Zuid-Amerika Is sterk onder£«golkt ei
dus een afzetgebiedvoor onie overbe
volking.
O. Zuid-Amerika ontwikkelt zich zeer «nel.
maar een der moeilijkste vraagstukken
is de financier ing van die. ontwikkeling.
We zullen hier trachten, alle drié de hier
boven genoemde punten nader te bespjreken
en aldus een beredeneerd antwoord te geven
op de vragen, in de eérste alinea gesteld.
De toenemende industrialisering van Zuid-
Amerika doft ^Utent vaak de vraag rij
zen of het wgl loijfit, ,zich tbe te leggen op
een van rtature slinkende markt. Doze vraag
;e$-echtvaardigd zijif indien Zufd-Arhe-
i^ent van
^..jdatoffen was. Maar zolang h«t,op grote
laai méér grondltoffen prdmiceert* dan
I zelf consumeert, en dus exporteert, zal
t als betaling goederen moeten importeren^
1 dez^ grondregel geldt, voor alle vormen
in international goederenverkeer, zowel
>or' het vroegere systeem vaij ongediri-
nlale losbol, die er? maar op-los leefde en zos gger{je .interrtationale' handel en betaling.
Ju>prk#n schier». dflt Qp het vrijwel .verdwenen is
en missphien nooit zal terugkeren, als voor
hét huidige afatgem van bilateraal hartdels-
en betalingsverkeer, dpt er voor'isi dp plaats
ls gekomen.
De economische belangrijkheid van Zuid-
Amerika in het, Wereldbestel berust op zijn
plaats aia producent van grondstoffen: de
granen van Argentinië; het vlees, de wol,
de huifden, dierlijke vetten van Argenti
nië, Uruguay,. Zuid-Braziiië en-Chili; het
salpeter, koper. Ijzer van Chili; het tin van
Bolivia; de koffie, hét katoen, de tabak
van Brêzilië; het Ifoper en de petroleum
'van Columbia; petroleum en ijzererts van
Venezuela; bauxiet van Suriname en Bri*s
Guyana; katoen, de huiden, de tannine'van
Paraguay. -v
Wp noemden slechts de yoornaamstp pro
ducten; er zfjn er honderden meer Het zijn
producten, welke de fereld nodig heeft, en'
wasrvoor ze bereid "te bëtalen met goe
deren, die Züid-ftmétlka dus moet impor
teren. Zoals het ene ljind van Zuid-Amerika
de2c, het andere dieij grondstof produceert,
to zal ook het éne lénff.van Zhfd-Amerika
hit impsrtartiftel alsLbetaling wensen, het
andere dat. maar voft ejk millioen dollgrs
o| andere valuta ^at Zu^d-AjneriiJa aan
goederen exporteert, zal het voor een mil-
lioeij dollars aan goederej» moeten impor
teren.
IudustrjaliHalio heefr
ander doel
"lyTAAR^e industrialisering dan' Als ZqiJ
Anfcrikalde goederen, welke wij daal
heen plachte# te exporteren, nu zelf gaL
makeh? t)an zal het_gndeire goederen impor-i
teren, goederen welke het .zelf nog niet f
maakt of (nog)fcnietj maken kan machine
rieën, transportmateriaal. Dat geschiedt op
'het ogenblik in tal vanianden }n Zuid-Ame
rika. het ene meer. het andeiie minder. De
ftiarkt wijzigt zich, maar het totaal blijft
en volgt die ene regel wat er uit gaat, moet
er ook weer inkomen. Dat, ondanks de toe
nemende industrialisering van Zuid-Ameri
ka,behoefte aan import nie{ vermindert,
mogelbüjken uit het feit. dat een der grote
vraagstukken «vap Zuid-Am^ka "o^hetj
ogenblik i^he schaarste van deviezeffTÏe-
viezerA wdnee'dlleen voor import gebruikt
Ikunnem worden. Jrï
-Men heeft in de meer-geïndüfrlaliseerde
landen dfer wereld, waaronder 9ns land, de
tsenemende industrialisering van ZuidH
AmerikJ over het algemeen verkee^M
grepen. |en gemeend dat de' hoofddrl
daarbij fvas, plaatselijk goedkoper te k;
productf-ei* dan importjsou kosten Dat rift
onjuist is. blijkt reeds uit het feit dat Zuid-
Amerika over het algemeen zijn industrie
door hogp tariefmurfn ffroet beschermert. De
kiAistrie werkt èr doorgaans duuy en vaak
-ffliaar "stellig niet steeds slecht,
"oofdmotief was, toestandén te^Verruilden,
als tijdens de tjvee wereldoorlogFh/ t#ea
Zuid-Amerika Modf blokkade, gebrek aan
vervoermiddelen, scljbarete aan beschikbare
«industriegoederen 9hz.. een nijpend gebrek
'kreeg aan de ijjtf^ortgoederen. welke het tra
ditioneel uit net buitenland betjok. Cen
traal Europa ipijle eerste werelddorlog. ge
heel Europa inae tweede, waren van'Zuid-
Amerika afgesneden. Andere landen fabri
ceerden vrijwel geheel-voor oorlogsdoelein-
deir, schepen werden getorpedeerd, en in
heel Zuid-Amerika heerste schaarste aar
fabrieksgoeder^j. Onder die stimulans i:
de Zuidamerikaanse industrie, zoal niet ge
boren..dan toch sterk.uitgebreid.
Argentinië kreeg dure les
ALS hier en daar andere motieven te voor
schijn kwamen goedkopere productie,
deviezenbezuiniging enz. «ten heeft zich
dat nieestal gewfroken. Het typisehê Voor
beeld daarvan is r-Argentinië. dat,na„de
tweede wereldoorlog zijn industrie met
kunst-en vlifigw^rk uitbreidttp in een onge-
kentL tempo. Het gevdlg was. dat dé lande
lijke bevolking naar de fabrieksdistricten
stroomde en daUde regering nie't in staat
bleek, tegelijkertijd industrie en landelijke^
bedrijven te financieren.
Hierop volgde een scherpe daling der lan-
deiyke productie van granen, lijnzaad cn
zelfs vee. welke byna catastrofaal werd, zo-
datlde regering begin 1952 snel terug mde»t
komen van haar industrialiserlngapolitiek.
vmr tover deze de landelijke productie
schaadde, cn terug moest keren tot het-wU-
den van de voornaamste aandacht aan land
bouw en yeeteelt* t
^Ook in ander opzicht -,maar stelljg
>nder verband, met het voorgaande is„
[Argentinië een voorbeeld van de onvermij-1
^lëlijkheid van invoer, lp de kjatstwmaanden
leeft Argentinië doéjjnen handelsverdragen
gesloten, verlengd of vernieuwd. AI dezé;
verdragen zijn van bilaterale aard: uitwisse-
ling van Argentijnse landelijke producten
voor een bepaald badrag tegen fabriek^pro-
ducten, grondstoffap. halffabrikaten, eindfa-
brikaten voor hetzelfde bedrag En het to
tale bedrag, met die overeenkomsten ge
moeid, is van een grootte zonder precedent.
Kortom, ook Argentinië importeert zoveel
als het exporteert.
In verband met de twee andere punten
lin de aanhang dezes vermeld, verdient jjet
volgende <Se aandacht:
J,Na een lange reeks van.jaren, fp welke
Zuid-Amerika over het algépeen immigratie
remde, beiint het vlun dietfpolitick terug 4e
'komen; en 1s wew gW^dBimmigranten toe
■fte laten. Maar bijnérovejBil worden in de
^vste plaats facilltetyetrjrerleend voor de
iiTÉnigratie vanzsWaren jJndbouwers, dwz
memen die herland vaijbestemmfng zullen
helpen, exportgoederen te prodOicaren,
waarmee import betaal* zal wordejjrv.
En tenslptte: bij ontstentenis van Voldow-
ide dcViezan ts er in de ,meeste landen va
Zuid-Am©rika op het ogenblik vraag naa
de imporf van kapftale goederen, d.w.z. fa-
bi ieksiflstallaties* enz. Men beeft niet
I
doende deviezen om ze te kopen en impor
teert ze dus als kapithal-substituut. Argen
tinië en Brazilië doen het op grote sdhaal
Chili en gpdere landen volgen dit voorbeeld
en kapi^aalarnWgeworden Europa is voor dit
systeem «cel te vinden, went het zal op de
duur deviezen inbrengen. "Het komt in de
plaats der vroege re£uropese kapitaalstroom
naar Zuld-A.-ierikff!1
Maar bet doe|#niel£ af aan de grohdstel-
ftng- als Zuid-Amerika exporteert.vmoet het
imporïererf' en zal er een markt zijn voor
Europese industriegoederen. Ook voor de
onze. p t
KEHKFI.IJK.R MUTATIES
Geref. Kerken. Beroepen tp Doorn A. J.
v. Sluijs te 's-Graverfhage.
Gerefj Kefken^onaerh. art/1 31' K.O. Èe-
dïnkt voor Opende$urhuisterveen„ J. de
'Fltvter te Valiherrooi)d.
cyr. Geref. Kerkyn. 'Beroepen te Nieuw-
poort W. Baaij te Alphen a d. Rijn.
5\angenomén naar MidAlharnis. <ïk de
Smit'te^ZMstt
r Iff
•De heer De Kadt zei voorts, dat de Sow-
jet-Unie de maatregelen, waarin de over
grote meerderheid van de Verenigde Naties
geloven, zou behoren over te nemen. ..U be
hoort de voorstellen betreffende de eenma
king en bevwijding van Duitsland te aan-
Vaarden U behoorde ernstige stappen te
nemen in het- belang van vrede in Korea
en ter oplossingv van de Aziatische proble
men en alle andere wereldproblemen In
dien u deze weg zoudt vdigen. zoudt u zien
hoe de spanningen zouden verminderen De
weg die u thans volgt, de methoden die u
toepast op het og.-nblik. voeren alleen tot
grotere spanning".
Wysjinski zei. dat hij nota genomen had
van de opmerkingen van De Kadt over de
„onoprechte" Sowjetresolutie. „Ik wens niet
in te gaan op bijdragen van deze aard. om
dat. de Sowjet-Unie niet van plan is aan
een wedstrijd in deze geest deel te nemen".»
Wysjinski zei. dat Engeland vol Ameri
kaanse bases is. De rolverdeling voor de»
NAVO. ;s gebaseerd op het plan om van
Engeland een groot vliegveld te maken om
bases te hebben, dicht bij de Sowjet-Unie.
Over de aanstaande conferentie op Bermuda
zei Wysjinski. dat de conferentie dient om
..sommige staten tegen andere op te zetten"
Dit zou kunnen leiden tot heel nadelige re
sultaten. merkte hij op.
Reêolutie ver worpen
Bij de stemming werden alle paragrafen
van de ffywjetresolutie afzonderlijk in stem
ming gebracht en afgewezen. De verklaring
betreffende 'een onvoorwaardelijk verbod
van atopm-. waterstof- en andere wapenen
strekkende tot massale vernietiging, werd
verworpen met 32 tegen 5 stgmmen en '4
ontttbudipgen.'Vermindering met een depie
van de strijdkrachten van devgrote vijf bin-"
nen een jaar: verworpen met 32 stfmmen
gen 5 en veertien onthoudingen Erken
ning, dat het vestigen, van militaire bases
overzee het gevaar van een nieuwe oorlog
vergroot eh de nationale souvereinitelt on
dermijnt: verworpen met 29 tegen 12 stem:
mef en 9 onthoudingen. Het afschaffen* van
deze bases: verworpen met 32 tegen 7 stem
man en 12 onthoudingen. Veroordeling van»
oorlogspropagéhda: verworpen^ met 32 .lé
gen 5 "stemmen en 13 onthoudingen
Ontevredenheid over ceptraed_
telefoonstelsel
In de Haagse taalwereld dreigt opnieuw
eetf strijd te ontbranden, nu een centraal
teleïoonstelsfel in werking gaat treden
Kleine ondernemer# en zogenaamde afigen
rijders" zijn met Afvreden oder de nVeuwe
regeling, die binnenkort moet ingaan Zo
als het op het ogenblik staat, zullen, veertig
van de ongevee 350 Haagse taxi's uSalui-
tend voor luxev rhuur worden aangewezen
Daarnaast zullei veertig wagens vergunning
krijgen als t „gi ragetaxi's". Men zal dezé
niet via de> algf yne telefooncentrale floch
alleen aan de garage van de ondernemers
kunnen besj^llei
Alle andere taxi
zal®# alleen als
>nce
[centrale kunl
irage van de ondernemers
t
xl's, zo is het voornemen.
Is V,straattaxi s" via de iWe-
jntien worden bestgki Dit
rt pan de sttmd^aatethy ge-
De bezwaren van velen derg®pi
afcraattaxi s zulle
naar diT systeem der „garége-
bezv
;uwimgen
gaan uit
•«"TSkierdc
voor
die
nlen krij
vergui
g«n.
taxi's ".«.ierdoor gevoelen zij zich bedreigd,
omdat dan door een systeem van «klanten
binding de ondernemers met „garagetaxi's"
vootdelen zouden kunnen gaan genieten
It'it concurrentie-overwegingen zouden zij.
blijkens mededelingen uit die kring, van
plan zijn tegen efcn 4ager tarief te gaan rij
den, dan in de taximeters is vastgelegd. Dit
tarief ié namelijk niet bindend.
En zo zal het misschien mogelijk zijn, dat'
d„e gebruikers van taxi's in Den Haag bin
nenkort te horen krijgen: „U krijgt van-
da#g-Jcarting". g
Dé eigenaars van 150 wagens ovefwfegen
igmelljk op 9e eerste aanslag van w^ent
oor hun straattaxi een korting te gaMge-
ven va#i»35 cent. Waarmee-opnieuw* een
strijd in de -Haagse taxiwereld zal (uitbran
den.
cliënt, aldus motgreerde mr Stom* rijn
verzoek, was R,K.-|e#st«iyke «n had
droeg eep «tecerstie gedprende de ba*e£
tingstijd veel Illegaal werk verricht. i r
Het O JA., waargenomen door dr M- s5va«
Oosten, verzette zich tegen dit verzoek met
de verklaring, dat hier een precedent u*
worden geschapen en dat. indien er g».
duren de behandeling, over de illegale werk
zaamheden van pater G. ion worden ge
sproken, de deuren nog gesloten zoudèa
kunnen worden.
Na raadkamer deelde de president i
dat de rechtbank geen termor aan'
achtte om aan het vprzopk van de raadsmgn
te voldoen, waafna pater G., die niet ge
detineerd is. werd voorgeroepen en erkende,
dat hij gedurende de bezetting in aanrakui
was gekomen met zeker» V. in Den Boach,
die met z%arte handel. n»el geld had ver^
diend. Deze V. had hem verzocht een deel
van het door hem verdiende geld, bestaande
uit *2 gedurende de bezetting ongeldig ver
klaarde bankbiljetten vm ƒ1000,-, zomede
enkele Amerikaanse effecten, die gedurepd*
de Ügzetting waren gekocht, ovér te hemen.
De afspraak was. dat pater G. dit geld by de
fondsen van de Fomac zou veegen en zorg
zou dragen ds't V daarover na de bevrijding
de beschikking zou krijgen. Indicp d{t p|an
zou luken. izou de Fomac in het v«»iriéel
delen. N| de bevrijding had pater G zich by
een in Den Bosch gevestigde bank vervoegd
en had daar zonder Op een eed gevergd té
zijn, in zijn priestereer stelde méïi vol
doende vertrouwen verklaard, dat de 42
biljetten vóór 13 Maart 1943 persoenlijk in'
zijn bezit waren geweest. Na verloop van
1 tijd ontving pater P de meddfeling van, da
N"ederlandsche Bank, dat hij over 11 000..
vrij gpfd en ƒ31.000 - geblokkeerd geld kon
|besc>fikken.
i/c Flsc
Fiscale Recherche te Utrecht had even
wel lucht gekregen van het gebeurde en on
der leiding van de hoofd-inapecteur-tit. da
heer L. P W v d. Poel, die gistermiddag in
de zaal aanwezig was. werd een onderzoek
ingesteld, dat leidde toit vervolging van
pater G. Eén van «Je ambtenaren, die als ge
tuige werd gehoord, verklaarde, dat ge
durende het onderzoek door de Fomac
25,000 - was gerestitueerd.
Omtrent pater G was een reclasserings-
rapport ingewonnen, samengesteld door een
neutraai genootschap, dat. zoals de president
mededeelde, de oplegging van een voorwaar
delijke straf aanbeval. Dit genootschap was
bereid het toezicht op pater G. te aanvaar
den.
In zijn requisitoir heeft dr Van Oosten
enige aandacht gewijd aan de Fomac. die in
1938 werd opgericht en waarvan pater G.
oprichter en directeur is geweest. Deze
stichting verzameldte afgewerkte fotografi
sche ontwikkelaar, die zilvernitraat bevat.
Uit dit zilvernitraat werd zilver gewonnen,
dat verkocht werd. De opbrengst daarvan
kwam aan de stichting, die het geld besteed
de voor missiewerk in Suriname. Gedurende
de oorlog stond dit werk stil, maar na de be
vrijding werd het weer ter hand genomen,
zodat ook«in België een filiaal kon worden
opgericht Wat de ten la«te gelegde oplich-
ing betreft, stelde dr Van Oosten vast. dat
pater G. ruimschoots gelegenheid heeft gé-
had zijn fout te herstellen. Dit heeft hy
evenwel niet gedaan én naar schatting vin
het O M had hij he Nederlandse Staat ook
dogr zijn manipulaties met de Amerikaanse
effecten voor meer dan 100 000.- be
nadeeld
Dr Van Oosten seide. dit pater G. ilek
persooniyk niet wederrechteiyii had bevoor
deeld daarentegen wèl de rwarte handelaar
V. en de Fomac. Hy handelde echter uit gel
dingsdrang. maar gebruikte afkeurenswaar
dige middelen door schaamteloos te liegen
tegen de overheid, die hy schade berokkende
op een j^ytttxdie aan personen doriTdenken,
-dteHtlcgéns stfun-fraude worden vfrvolgd-
Mr Stomp/ zei bij de aanvang van zijn
pleidooi, d/l h^j niat-katholiek *ras en dat
zijfihcllënt nimmer het oogmerk heeft gehad
zichzelf te bevoordelen. PI. herinnerde aan
de psychiatrische behandeling.' die zijn
cliënt een paar jaar geleden had ondergaan
omdat hij gedurende de bezetting psychisch
letsel als gevolg van illegaal werk had op
gelopen. Hij was zo be«eten*van het missie
werk. dat men hier van aen bewustzijnsver
nauwing kan spreken.
PI. stelde aan de rechtbank het „verzoek,
om een psychiatrisch rapport, sarnesi te steL^,
len door een neutrale psychiater*omtrent
zijn cliënt te doen inwinnen en daartoe de
zaak terug te verwijzen naar «Ie instructie.
Het O M verzette zich tegM een dadelijks'
besMssing van de rechtbBnjr en verzocht de
rpéUiman de ziekelijke stoornis van zijn
cliënt aan te tonen, waarep mr Stomps ten
a ift woord gat. dat hij geen psychiater was,
maar pleiter.
Andermaal ging de recljtbank in raad
kamer. doch wees het verzoek van de raads
man af.
verdere pleidooi schetste mi
St^^Prde geestelijke spaning van zijn cliënt
die lid van de orde der Redemptoristen is ala
iliegaalvjverker in de bezettingstijd en zijn
grote teleur^Bling «mtrent de gang van
zaken bij hJBJ|heer van de Fomac na de
bevrijding, njffiftrsoonlijke indruk omtrent
Bun cliënfis. daTdeze nimmer het voMedige
"besef van zijn da«d heeft gehad, behem als
hij waSMftet één bezieling: de missie. Hij ver
zocht zijn cliënt' een lage voorwaardelijke
straf «Sp te leggen,en beval nogmaals de iy-
winning yan een psychiatrisch rapport aan.
Toen aan pater G het laatste woord werd
verleend, gelastté de presidejitf de sluiting
van de deuren.
Uitshraak 10 December
•fok., i
f
DF BA'MjOHDF DEkSPORTFN IjFJIÉDERlAND
(«•WANISII9III M'OltinmiFKAIIIV.H. IQTAAL)
De ttggnw\jzerplaat.,tlu eens bekeken, zoals de m<
Afrikaanse mijnwerkers bez(g
Hard werken in een onherbergzaam land om
een waardevol ertskoper, te bemachtigen
i jjoman'tisch klinkt de naam,
i die een vorige generatie ,gaf
i aan het Ruwenzori-gebergte:
BERGEN DER MAAN". Maar
hard is de inhoud dier ongerep-
te bergen, hard en kostbaar:
KOPER! Daarom holt de Mens
1 die „Maanbergen" thans uit. Ko-
i per ts immers begeerd en nuttig!
rols-
wand te bewerken met een pneumati
sche boor. Deze mensen, die absoluut
geen ervaring hadden van het werken
in de mijnen, zijn in korte tgd onder
lelhing van Europese collejB s uitste
kende mijnwerkers (feworden.
ALS ik in Kilem|>e aankom, zijn
rappe, zwarte handen bezig
de#** rivier leeg te h^len. Iets
aan de hand?, iflformeer ik. Ja, je
kunt beter zeggen, weer iets aan
de hand. Boven en mijn zegs
man, wijst in de richting van de bergtoppen heeft het weef eens zwaar
geregend en dat betekent een kleine overstroming voor ons, hier aaivde
voet der Maanbergen. Er is weer eens een brug kapot geslagen door het
water- Nu. erg is dat niet, zo'n ding zetten we snel in elkaar. En het
voordeel van die lastige 'regenval boven is, dat we daardoor vrijwel
steeds voldoende water hebben om onze hydro-electrische plannen-uit
te voeren. Voor» cje machines en dynamo's en zo, weet je!
ren als mijnwerker verdiende in de
goudvelden van Kakamega in Kenya.
Hij is zelfs gediplomeerd en maakt eeh
goede kans om ploegbaas te worden.
Maar voorlopig zullen mijn blanke
maats en ik nog wel als werkbazen
moeten optreden.
jyjoeder Natuur heeft veelal de ge
woonte haar rijkdommen weg te
stoppen op voor de mens moeilijk toe-
gènkelijke plaatsen. De koperertsen
onder en in het Ruwenzorigebergte
(vroeger de „Bergen d>er Maan" ge
heten) vormen hierop geen uitzonde
ring. Minstens twaalf millioen ton erts
liggen daar te wachten op ontginning,
maar tussen deze rijke vindplaatsen
en de kust (met de haven Mombasa)
bevindt zich een 1600 km brede gordel
van moerassen, poelen, meren, oerbofe
en moeilijk te overmeesteren hellingen.
Jaren geleden wist de mens reeds, dat
er daar in de „Bergen der Maan" ko-
Loeka K'Wha. èen Toro-neger uit
het district Fort Portal in Oegand^.
komt naar zijn bads-toe. die mijn zegs
man is. Of de baas even komt? Ja. dat
poet hij. Ik loop mee. Uitstekende
krachten, vertelt Jimmy (een Zuidafri-
kaanse mijnwerker) my. Toen we hier
begonnen, hadden we natuurlijk werk
volk nodig. M^ar de mannen uit cle
streek hadden vrijwel geen van allen
ooit gewerkt in een mijn. Ze wisten
niet wat boren was en hoe te stutten.
In verbazend snel tempo hebben mijrv
maats en ik huh toen het vak geleerd.
Ze zijn bevattelijk en als ze eenmaal
plezier in het werk hebben, vèrgetten
ze iedere dag een mooie portie. We
hebben er ook enigen hier. die wel in
de mijnen thuis waren, bijvoorbeeld
T'sjoe-hoqndoe. een man. die zijn spo-s
Loeka K'Wha. een der mijnwerkers, een
Toro-neger
per was, maar de vindplaats was te
afgelegen dan dat ontginning lonend
zou zijn geweest. Aan een nieuwe ko
pergordel (zoals in Rhodesia) dacht
toen niemand. De laatste jaren steeg de
koperprijs echter aanmerkelijk en nam
de vraag eveneens zeer toe. Beide fac
toren bewerkstelligden, dat de koper
exploitatie bij de „Bergen der Maan"
thans wèl lonend kan zijn, mits zy op
grote schaal geschiedt.
Twee machtigen in Koperland. de
Canadese firma Frobishers en de En
gelse N V. Rio Tinto, sloegen de han
den ineen. Zij besloten de Kilembe-
ertsen op zeer grote schaal te gaan ont
ginnen. Ruim honderd millioen gulden
zullen nodig zijn (aldus de schatting
van deskundigen) om deze mijnen in
exploitatie te brengen. Men is begon
nen en de eerste resultaten zyn zeer
goed te noemen. Reeds werkt er een
voorlopige installatie, die zowel koper
als het kostbare kobalt wint.
Engelse en Canadese technici. Zuid-
afrikaanse geologen en mynwerkers,
zomede Afrikaanse arbeiders werken
daaj thans reeds maanden in gestadige,
noeste arbeid. Meer dan 5000 meter
hoog yjn de met sneeuw bedekte „Ber
gen der Maan", maar de mannen kij
ken niét naar ..boven", doch naar „bin
nen". Zy dringen door in de ingewan
den dier bergen. Zij bouwen aan een
nederzetting, die 300 Europeane"n en
4000 Afrikanen zal moeten herbergen,
i Pas als die nederzetting er is, als de
huizen en gebouwen gereed zyn. kan
de eigenlijke exploitatie yan de koper-
in het Kilembe-dal een aanvang
f
jyjfJN GROOTVADER ergerde er rich
ze'er aan. dat omstreeks 1885 niemfcnd
in Amsterdam precies wiat. hoe laatrtiet was.
De torenklokken hadden toen slechts een
unrwyxer en overal was de zaak hopeloos
in de w&r." aldus' verteldc^ons de'heer F. C.
Addicks. - directeur van de geljjkn«migé
torenuurwerkfabriek aan deNfonnikenstraat
te Amsterdam.
t.n.sfi begon hétj^3>e oude Johan klauterde
in amrlei torens om le meten, te knutselen,
te combineren cn te deduceren. Langzaam
tjeéon rich het wftnder te voltrekken: op de
gfotè wyzerplaten hoog fcofven hft stadsge
woel vegsqhenen naast de^ur- ook mtnuten-
wyzers (en de minuten werden toen Belany-
ryk. want de eeuw van df trein ^as zoJui«t
begonnen), die zich zeer pli|Pégetrouw ge
droegen.'
En nu twee generics" later Is de
oude eretitel v^n ,,stadsjurrlogemaker",door
Jen voorgarende grootvader terecht ver
overd, 'mJy in het bezit van de*Oeb». Ad
dicks. M#ar de romantiek van dit oude
iegrip .heeft veel vgn zijj} glans verloren,
iu het uufwerk van de moderne tijd steeds
sneller is gaan lopen en men zich ih de
Monnikenstraat niet meer, k«n vertiezen in
de charmfcg rvan een handgesmeed tand
wiel... /I
Over tandwielen 'gesproken dagelijks
komea er stromen ruw gegoten wieltjes
binnen, d|F aan nuchtere werkbunkén wo»
den afgpTnynd en na het infraisen der tan-
d#n gereedjbün •xm'éBun langdurige „kring
loop te beginnen Stadshprlogemaker
ja. de heer Addicks glimlacht boven een
ggj^n-pljceerde werktekening (een Wir-war
v^i wieltjes en hefbomen, waarvan de leek
niets begrijpt) om dit woord Té Haarlem
heeft het plaatselijk'Energiebedrijf de klpk-
kenzorg op zich genomen te Rotterdam
doet de TelefÓbndienst het. Maar toch': deze
funefte heeft de heer Addicks soms wel wat
hoofdbrekens gakosl
hpo
vo<
t wekelijp
:fa"briek
chanlsrr/e was versleten ei
worden oftgewonden^kon
van de Mam „toren'uurv
den
Wij vonden ook nog het^oor vertending
gereedstaande merkwaardige uufWej-k voor
Monnikendam - 20 jaar geJedemnoor onze
gastheer gebouwd en thans gerestaureerd.
Want de befaamde ruitertje» die op de to-
ien verschenen, waren ömen met het
engeltje, dat tj*>uw op vaste tijden, de "kla
roen hief, fcnigszins de kluts kwijtgeraakt.
Och natuurlijk de !|ieer Addicks le^le het
ons gaarne uit. maar zyn gedalchten schem-j^gr
weer "Hf te dwalen naar al die tandraden
die hjj levert aan fabrieken v^n weefinstru-
nfenten en precisieapparaten kortom voor
lodl doeleinden, behalve voor torenuur
werken. De oorlogsschade aan veel torens is
hersteld en nu moet gafs*orden gedaan, wat
..economisch
Te Kilembe veroorzaken i
bergen vallende regenbuien heel wat
last. Hier zyn negers bezig de bedding
van een sterk gezwollen stroom, die
juist een brug heeft weggeslagen.
schoon te maken
nemen. Alle benodigdheden moeten
van ver weg worden aangevoerd. Een
spoorlijn is er nog niet. al wordt ook
daaraan hard gewerkt ten einde tydig
in staat te zyn. het kopererts naar de
kust te brengen. Tussen de mijn te Ki
lembe en het huidige eindpunt van de
spoorlyn (Kampala) in Deganda ligt
een strook van bijna 350 km breedte
zonder wegen, 'n strook
grond. #lie „besmet" is
met gevaarlyke insec
ten en roofdieren. Thanp
komt er twee keer per
week een vliegtuig met
benodigdheden m?8F*Ki-
lembé.
*B#inen afzienbare tijtf
zullen in het nauwe
Afrikaanse dal aan de
voet vair* de „Bergen
der Maan" alle instal
laties staan om het erts
te bewerken. Ee^ ff?
viertje moet worden
omgelegd ten einde de
nodige water-electri-
sche kracht»op te wek
ken. Maar ht^ komt in
orde, verzekerde mij
iedereen, die ik er
sprq,k.
Wal
trots,
Addu
eld en nu moet dat-worden
ïomiseh verantwóord" is
t bleef er cigeMjk van d»
die nog in delgen straal
cks op 'n vergeelSe foto ai
straalt van vader
geelüe foto anno 1907, die
de muur ontdekkey? Hlf staat
naast een enorme- spqeltrommel. die' hytfn
de Monnikenstreat zelf maa'k*e en zijn klei
ne zoontje op de afbeel<|ingc— thans direc
teur «chynt te willen zeggen: 9AIS ik dat
toch later ook eens kan, vader
De heej Addicks schijnt onze gedachten
te raden, want hij' begint te vertellen over
werkstukken, die dooi- zijn fabriek werden
afgeleverd, zoals hg#/ «Peeiwerk met - ge-
^jlichTsaandrijving ^n elektrische automati
sche opwinding, voor de Grote Kerk te
'olie. In de speeltrommel moesten 29.800
iries worden geboord voor het vgstzètten
derSqpnstiften, t9twijl het werk met 74
tfekdraélen verbonBan werd met de hamers
1 hof klokkensp^fcMaar kom, Vmze wan
ing door het be^Hkis nog niet ten eindp.
belanden*" bij traBF..aanverwant" werk
stuk: edk constructie van gietijzeren balken
met li^^lelen. geheel lopend opgkogella-
ileraan komen de klokken vodr de
ïgen En
strak er#
céL c
liMri
gers -fiieraan komen de klokken vofh
Niegwe Kerk aan het Spui te hangen
ginds staan ook dé sjaa9amerg*#ku stral
gini
zakelijk model.
Eigenwijze torens...
Tf7ANNEErt de nacht valt en mep wenst
prnn te letten «al men horen, dat
tJ.
lt en mt
erop te letten, gal men {koren, dat
Amsterdam heel eigenwijze tarénuurwerken
heeft Ot beter gezegd onze gastheer* heeft
<|P vèrzoek»van eigenwijze mensen verschil-
lende eeuwenoude uurwerken naar" zijn
hand moeten letten» Zo mocht de. Munt
toren (met het oog op 4e nachtrust van de
gasten van een naburig hotel) s nachts
noch spelers, nqch sldan door de ingeni
euze, constructie aan het slagwerk ..slaapt
cnHoreh yan avondï II tot s piorgens 7
uur. x t
De om'woners van de 9ude- éri Zuider-
\kerk wensten daarentegen, dat \et speel-
werk 'snachta zou zwijgen, tqfwijlde uw
jj zouden, worden aangegeven V M
Ook be.t carillon van het paleis pp ^e üam
ncpst een uur vóór middernacht ter ruste.
zodat hel 200 jaar oude ef zeer fraidie ui^r-
«jwerk breeds door grootvader Addleks ge
deeltelijk gerestaureerd) in dit opziaht
moest worden-herzien. De'te'wdere Amster-
4amJte tdrens spekp en slaaa echter als
feestvierend» ^Vagebonden de\hële nacht
Geloof echter niet, dat«bnz(^gasmée\zich
uitsluitend tot de hoofdstaf! bepaalt. Neen,
de ,,opperpuzzelaars".f In casu «Ie twee
broers Addicks. die een uurwerk-ontwerp
bij wijze van spreken uit hun mouiy schud
den" /rebben hun geesteskinderen naar alle
uithoeken van het land'verspreid.-Zo heeft
de psychiatrische inrichting In Den Doldpr
ook een Addicks-klok, die 's1-nachts zeer
zacht slaat (er werd een speciaal mechanis
me aan de hamej-trekker gebouwd) om eerst
's morgens om 7 uur ziyh weerttuid te doen
Jwwen.
Hierna kwam ons gesprek (hoe zou let
anders kunnen?) xp wijzerplaten, yerlich-
tingssystémem sKghamers, gewichten,
womi-lartdradérep Vn andere onderdelen.
En wij vernamen, dat men .zich hier ,ook
bezighqudt met het dphangen van luiklok-
-ken. („De zwaarste hadden we destyds rin
de D*èijitoren vanlJtrecht ,die woog 9000
kg"), het boawen <?aFi'cariIIonS,"het cestau*
reren Van speeHron^neJs .t ja. wat al niet
meer. Maan daaroyer strak's wat uitvoeriger.
Eerst wensten wij de aanbouw van nieuwe
«torenuurwerken te zien, wpnt \de bakken
met koperenN^ndwlelen en uniforme „din
getjes" (plaatjeSNiulsjes, watgil met) waar-
pVer we bij het binnenkomen Bijna ftruikel-
den, Todden onze nieuwsgierigheid geprik-
f. Ach, illtlsie....
'IVfAArt wij jnoetenfdé verzuchting neer-
scfirijv«n: Ach, IllusieOns pad door
~het bedrijf was ten aanzien van uurwerken
schaarwfcdeeld.
Want het prachtige gangwerk uit <W
Kerk te Amsterdam, (speóimen* van eeu-
oud handsmeedwerk, wachtend op reparatie)
bleek ook fnaar vhor djè zaak een „kleine
èffaife". Het enkele torenuurwerk in aëra-
Abouw, bestêmd voor
Q41.de
iwën-
Wlj krijgerr*een uiteenzetting oyer klok-
kerfctoelen en luidbalken. de kuren van ca-
rllons, de verlichtingssystemen van wijzer
platen, de acrobatische toeren van mon
teurs Daarna zegt de heer Addicks: „Wan-A
neer vroeger een tórenklok stilstond, was
•was Iedereen er als de kippen bij.. te
genwoordig kiikt men eei> andere kant op".
Want de klduterpartijen.' öt»deriiande)ingen,
opmetingen en reparaties zijn^i deze dure
tijd niet zo lonend meer. En het kan alleen
worden gedaan, omdat de tandwieltjes als
massaproduct maar dat verbaal kent u
Neen, concurrentie? in het toren uur werk-
vak bestaat "niet meer.. De enkelingen in 1
ons land (het zi»n er' maar twee of drie),
Vdie zich nog met dit oude bedrijf bezig
houden. schuiven gaarne op*elkaar af en
dóen er ook van alles bij. Inmiddels hebben
de gebr Addicks ook reeds tientallen elec-
trische synehfoon-torenuumerken met-
kwikcontacten gebouwd, mSar ook dit'staat
vooralsnog stil. omdat er te veel „wisselin-,
gen" in de stroómvoMziening zijn. Maar er
zal een tijd kpmen., waarin alle gewichten,
snorrende vliegwielen en klikkende gelui-
cfen uit c .ze torerfkarners zullen rim yer-
bannen. 5*n de beschrijving van toren
uurwerkfabriek is d»n misschien alleen nog
interessant cjodr 4e lezers van een electro-
cele torertuurwerk in aars- interessant cjoór 4e lezers van een el«
voor Zeist (het oüde mó- technisch weekblad.
's Avonds -
ik sprak er liiet
iedereen, die mee
telde. 's avonds op de
primitieve „club", een
groot woord vo^r zo'n
eenvoudig „gezellig-
heidaoptrfekje Ik trof
daar White, de „baas"
van de onderneming. Jack heeft jaren
gewerkt in de kopermijnen van Rhode
sia. Hij trouwde een Zuid-Afrikaanse.
Nog heeft hy op zijn auto een Engelse
nummerplaat (en ik geloof, dat hy
daar een beetje trots op is). Ook Stan
ley Robinson, een geboren Londenaar,
kent het ..kopervak" uit zyn tyd in
Rhodesia, waar hij vijftien jaren in de
mijnen werkzaam was geWeest vóór
hy naar Kilembe kwam. Stanley is de
manager van de voo'rlopigB installa
ties en hij is tevreden. Zyn Londena^
gevoel'voor humor heeft hij onder de
Afrikaanse zon niet verlore#Tevreden
is ook Harvey, e^n geoloog, afkomstig
uit Johannesburg. En zo iemand als hy
kan weten wat de ertsen waard zijn!
Een beetje wor^t hij Wel geplaagd met
zyn ..geleerdheid^V-maar Harvéy is on
verstoorbaar.
Het werd laat die avond, die eerste
avond, die ik in Kilembe doorbracht.
Later dan gewoonlijk, zei Harvey.
Maar het was een gezellige avoad en
die/uren gaven mij een ihdruk van <ig
krapht, het doorzettingsvermogen en
de \yil dier mannen, die als hun
AfrjflAanse medewerkers niet ver
sagen algar in het hartje van de Afri
kaanse wildernis. Trouwens, dat ik
my diep in de wildernis bevond, dat
hoorde ikniet zozeer uit de ge
sprekken als wel uit de vreemde, soms
angstaanjagende geluiden, die van
verre en soms van heel dichtbijdoor
drongen.
Het zyn maar. (zei Jack White
glimlachend), en dan volgde een op-
sommjng van alle gevaarlyke dieren,
c(je h#t o^rbm^herbergt.
I Via een band zonder eimfr wordt hit
L. erts naar de „<fcói>ermolen" vervoerd,
I waar het verder wordt behandeld