MUM
o
Wat de
brengen.
Het
van de week.
Een gesprek met Luitenant Gouv.-Generaal
Dr. Van Mook
Boven het leed, boven de tijd
Verrijst het onvervaard gemoeid.
Dat weet dat iedre mensheid lijdt,
Maar draagt zijn leed en doet wat moet.
Boven de tijd, boven het leed
Heft zich de goede en schone daad,
Die klein mag zijn, want elk mens weet
Dat hij voor kleine taken staat.
Klein zij de taak, maar sterk de wil,
Die haar met vaste trouw volvoert.
Wie zo doet heeft in zich zijn spil
Waaraan geen verdre chaos roert.
Als dan elkeen in eigen kring
Zo werkt, strek dan uw handen uit
En reikt ze tot in grootre ring
De bond van broederschap zich sluit.
Sluit aan,tot ge als een enig volk
De tijd weerstaat die rukt en rijt.
Ontredt aan.wolk en warrelkolk
De schoonheid van een nieuwe tijd.
Uit Albert V^rwey: Oorspronkelijk Dichtwerk
Tweede deel. Tijdgedichten.
„Variétés"
Een Fransche film is het, die deze wee*
in Thalia Theater draait. Fransch in op
zet en ensceneering, Fransch in fotogra
fie. Wat dat zeggen wil. zal de doorsnee
bioscoopbezoeker duidelijk zijn. Het is het
kenmerk van ware filmkunst.
Al moge het gegeven niet origineel zijn.,
de uitwerking en de oplossing zijn het
'zeer zeker wel.
De geschiedenis 'van het trapeze-frio,
twee mannen en een meisje, die door lief
de in conflict geraken, waardoor het num
mer, dat in hun leven het alles beheer-
schende feit is, in gevaar komt, is meer
vertoond. Met spanning ziet U den afloop'
tegemoet. En deze komt plotseling en ge
heel anders, dan men zou verwachten.
Daardoor is de film boeiend, tot het «inde
,toe.
Wij zullen niet over het verhaal uitwij
den, daar dit Zeker de spanning weg zou
nemen. Maar wel willen wij nog aandacht
besteden aan de figuren, die deze film
tot een groote film maakten.
Dat zijn wel in de eurste plaafs de
„Drie Maxims", gespeeld door Annabelle,
Fernand Gravey en den altijd duisteren
jean üabin.Hij is wel de sterkste van het
trio. Zijn woede-aanvallen, zijn ondoor
grondelijkheid, zijn meesterlijk. Doch
zooals in alle Fransche films ook aan
de figuren van het tweede plan is veel
aandacht besteed. Hoe prachtig is niet
de creatie van den maneger, die zenuw
achtig en bedrijvig alleen aandacht heeft
voor het nummer en geen begrip heeft
voor den adhterbrond van het drama, dat
zich rond deze drie menschen voltrekt.
Ook een bijfiguur als de man van het
ganzennummer is af, tot in de finesses.
Dat taakt deze film tot een groot geheel,
dat het aanzien om meer dan een reden
waard is.
Naas het Hollandsche nieuws wordt in
jiet voorprogramma een aardige trucfilm
gebracht van levende poppen. Een ver
gelijking tusschen het Oudejaar van 1944
en 1945 voltooit het geheel.
„The man from Follies Bergeres'
De Réunie brengt eveneens een film met
een f ranschen acteur. Maurice Chevalier
is de hoofdrolspeler en zijn naam alleerr
al zegt genoeg. In de film „The man from
Folies Bergeres" vindt hij gelegenheid te
over om er zijn humor te toonen, zijn
vlotte Fransche liedjes te zingen, op de
hem eigen wijze en zijn charme tezamen
met het onafscheidelijke strooien hoedje
te laten bewonderen.
Merle Oberon is zijn tegenspeelster in
deze geschiedenis, waarin Chevalier de
dubbelrol vervult van Charliefs, een ac
teur, en Baron Cassino. De ingewikkelde
situaties, 'die ontstaan, vinden hun hoog
tepunt in de liefde, die tie baronesse
(Merle Oberon) voor haar man aan den
dag legti i
Twee geestige teekenfilmpjes en het
Hollandsch nieuws vormen het voorge
recht van dit amuante programma.
Het dubbele Paspoort.
In deze 61m in de Schouwburg-Bisoscoop
wordt ons de geschiedenis getoond van een
bankbediende, die de dubbelganger blijkt te
zijn van een zeer bekend misdadiger. De
hoofdrollen in deze film worden vertolkt
door Edward G. Robinson en Jane Arthur,
die dit op voortreffelijke wijze doen. De
spanning blijft er in van begin tot eind, zoo
als men dit gewoon is van een film, die
samengesteld is onder de regie van Ford.
Ook de andere rollen worden op zeer
goede manier gespeeld en deze film is dan
ook in ieder opzicht een .gang naar den
Schouwburg waard.
In het Nederlaidsch Nieuws wordt ons
bovendien een mooie vergelijking 'getoond
tusschen dl Oudejaarsavond van 1944 en
1945. Ook de film, samengesteld onder lei
ding van Allan Penning en Jan Hin over
de omgeving van JVenlo had ieders aandacht.
Duidelijk overzicht van de gebeurtenissen in Indië.
Geweld eerst en voor alles zal nooit kunnen leiden
tot een harmonischen opbouw in deelgenootschap!
Dit was wel het gesprek van het
persgesprek, hetwelk wij gisteren voor
zijn terugkeer naar Indië met Dr. van
Mook mochten hebben. In het verloop
van dit gesprek gaf Dr. van Mook ons
een zeer duidelijke en overzichtelijke
uiteenzetting van hetgeen in Indië ge
schied is, waarbij hij natuurlijk de be
perking moest, maken, dat het beeld on
volledig en niet in alle details uitgewerkt
zou zijn, daar de verhoudingen zóó in
gewikkeld en delicaat zijn, dat sommige
publicaties pas kunnen plaats vinden en
ook zullen plaats, vinden, als de toestand
wat meer opgeklaard is.
Bij de geheele'beoordeeling vaq de
Indische situatie overheerscht de felle
schijn van het dagelijks gebeuren, aldus
Dr. van Mook.
Allereerst schetste de Luit.-Gouv.-Gen.
de invloed van dé bezetting op de In
landers. Alle Nederlanders, vooral de lei
dende functies werden igeintérneerd, ter
wijl het beestachtige optreden der Japan
ners ook onder de Inlanders volgens de
laatste ramingen ongeveer 2 milliöen
dooden heeft gemaakt. Dit alles wekte
onder de Inlanders verzet, terwijl zij
daartegenover een grootere verantwoor
delijkheid te dragen kregen, daar een
groot gedeehe van het bestuur op hen
neerkwam. Het inrichten van het beheer
van het land, was* door de Jappen zeer
gebrekkig verzorgd, zoodat veel buiten
den bezetter om en ook veel tegen den
bezetter gebeurde.
Hierdoor zijn de reeds bestaande natio
nale gevoelens bij de Inlanders sterk aan
gewakkerd. Bovendien kwamen de Ja
panners nog met allerlei leuzen. Leuzen
tegen de Westelijke Mogendheden en
leuzen voor de onafhankelijkheid. Achter
deze leuzen zat natuurlijk de Japansche
opzet, deze rijke gebieden geheel in be
zit te houden. Vooral toen zij gingen
Yoelen, dat de oorlog wel eens op ver
lies zou kunnen uitloopen, werd deze actie
verscherpt en in de tweede helft van
1944 gingen zij er toe over de onafhan
kelijkheid aan te kondigen en organen
in het leven te roepen, die dit moesten
bewerkstelligen.
FASCISTISCHE JEUGDTRAINING
Ook achtte Dr .van Mook het van be
lang voor de huidige ontwikkeling, dat
de Japanners er reeds vrij vroeg toe
zijn overgegaan een soort „Hitler-Jugend"
in het leven te roepen, door jongens van
1415 jaar bijeen te brengen en op fas
cistische wijze te scholen en te trainen.
Dit heeft groote omvang aangenomen en
hierdoor kunnen we nu ten eerste onder
scheiden een ligitime nationale beweging
en ten tweede een inslag van geweldadig-
heid die het stempel der Japanners
draagt.
Internationaal gezien, aldus spreker,
wordt het dikwijls moeilijk de zaken
zuiver te zien. Er is gauw sympathie voor
nationale stroomingen, terwijl de meeste
landen momenteel oorlogsmoe zijn en
zich geheel concentreeren op binnenlaijid-
sche bezwaren.
VERBINDINGEN VERBROKEN
Vervolgens werd ons verteld, dat de
In zetting in Indië niet 4e vergelijken was
met den .toestand hier tijdens" de bezet
ting. De Japanners hadden het in Indië
zoo ingericht, dat verbindingen tusschen
de plaatsen onderling en de .eilanden
met elkaar practisch niet meer mogelijk
waren. Pas in 1945 is "het gelukt met nog
maar 2 of 3 punten op Java «enig con
tact te krijgen en ook dat was nog maar
zeer beperkt. Van hetgeen er in de Vrije
Wereld leefde vernam men hoogstens
bij geruchté iets. Ook door dit isolement
heerscht er onder de inlanders een wan
trouwen, dat eerst weggenomen mpet
worden.
Toen de capitulatie van Japan kwam
was juist alles voorbereid op Japan zeil
en op een invasie in Malakka. Zoodoende
waren de Geallieerde/ troepenconcentra
ties niet aanwezig en ook wij hadden
weinig ter beschikking. Tevens vermoed
de men wel, dat de zelfstandige Japan
sche eenheden nog tegenstand zouden
bieden, zoodat met sterke troepen geland
zou moeten worden. Toen tenslotte na
weken de eerste troepen landden, had
den de Jappen het uitroepen der Indone
sische Republiek bevorderd, tenminste
toegelaten en in snel tempo de admini
stratié geheel aan de inlanders overge
geven.
Dr. van Mook zet ons dan uiteen, hoe
de activeering steeds meer naar de mili
tante vleugel overging, waarbij de Ja
pansche troepen hun wapens overdroe
gen dan wel door de meest felle en on
verantwoordelijke elementen op de Ja
panners verovercf werden. Onder de in
landers heerschte bovendien de idee, dai
de Nederlanders kwamen om de koloniale
verhoudingen te herstellen, en hieruit
kwamen de conflicten voort, die een be
dreiging vormden voor de geinterneerde
Hollanders ën krijgsgevangenen etc.
De eerste taak was dus deze vrouwen
en kinderen en overige oorlogsslacht-
oTïers ve'.ïïg te stenen en öit dteen was
reeds een te zware opgave. Er moesten
allerlei plaatsen in het binnenland bezet
worden, waarbij men op tegenstand stuit
te om het doel te bereiken.
Er stonden nu twee wegen open. Aller
eerst om gewapenderhand de orde te
herstellen, tegenover een bevolking die
wantrouwend, was en ruimschoots bewa
pend," bovendien een fanatieke strijdlust
bezit.
De andere vyeg was de muur van wan
trouwen te doorbreken en tot de erken
ning te komen, dat de Republiek alleen
niet tegen deze taak was opgewassen en
aan de andere zijde Nederland niet kwam
om de koloniale Verhoudingen te hers'tel-
len.
Van de Britsche bondgenoot kon men
zeker geen medewerking verlangen om
het eerste doel te verwezenlijken. Bo
vendien kan aldus Dr. van Mook geweld
eerst en voor alles, nooit leiden tot grond
slag voor den opbouw van een har
monisch geheel.
'n de groep Sharir worden inderdaad
die menschen van gematigde structuur
gevonden, die in breede lagen op Java
onder de ontwikkelde" mensche.n op aller
lei beroepen' voorkomen, waarmede op
constructieve wijze tot ophouw van een
harmonisch geheel kan worden gekomen.
Resumeerende constateerde Dr. van
Mook, dat wij ten eerste vinden de Ned.
positie en de Ned. souvereiniteit, die door
Engeland en Amerika wordt erkend. Ten
tweede een Nationale beweging die legi
tiem-is en in zijn uitwassen beelden ver
toont'die nieUgeduld kunnen worden, ten
derde het geallieerde opperbevel, dat bij
de uitoefening van zijn taak op moeilijk
heden stuit, die -buiten haar terrein lig
gen en tenslotte de buitenwereld, die di
rect sympathiek staat tegenover nationa
listische tendenzen. Uit deze vierhoeks
verhouding, zooals Dr. van Mook het be
titelde, moet nu een uitweg gezocht wor-
dén.
Vanmiddag ben ik, bi] een stevigen Zuid
westenwind, onder een donker bewolkten
hemel, in een roeibootje, den onstuimige*
Turfslngel bi] de Vlamingstraat overgestoken.
Ik voelde me echt vaderlandsch, temidden
van storm en water, Het leek me ook niet
zonder gevaar, zoodat ik, toen ik den over
kant goed en wel bereikt had, zelfs een ge
voel van heldhaftigheid over me kreeg.
Misschien weet iedere krantenlezer het nog
niet, maar het gemeentelijk veerpontje is van
de week lamgelegd, doordat een schip de
veerkabel heeft doorgevaren.
Met de echt Hollandsche combinatie van
ondernemingsgeest en koopmansgeest zetten
nu vier wakkere jongens de vecrlustigen over
voor vijf cent de man. Een witte en eea
zwarte boot onderhouden den geregeldea
dienst. Ik heb in de witte gevaren. Daar wës
beleid voor noodig. „Gaat U maar op de
planken slaan, anders krijgt U natte voeten'*,
waarschuwde de veerman.^ Maar' toen ik met
één hak op de ééne en drie teenen op de
andere plank ging staan, kapsijsde de zaak
bijna. Een -militair in battle-dress vond dat
dit pas écht varen werd. Na aankomst werd
er flink gehoosd, zoodat de boot weer vrij
droog was voor één keer heen- en één keer
tèrug varen.
Onderweg kwam ik een ijverig lid vaa
„die Goude" tegen, aan wien ik mijn erva
ring vertelde. Die legde mi) uit, dat aan zoo
ieta te begrijpen was, dat Gouda de baker
mat was van de gebroeders Houtman, de
Hollandsche Oost-Indiévaarders. Ook begon
hij geloof ik over Zoatman van het Zout
manplein, een Gouwenaar, die ieta met zee
slagen te maken moet hebben gehad. Hij
praatte daar erg lang over door, zoodat ik
het niet allemaal kon volgen. Maar mijn
vaderlandsch gevoel werd intusschen zelfs
oud-vaderlandsch, wat'toch wel heelemaaf
het echte is.
Ik begrijp, dat Gouda een belangrijke stad
was, is en zal zijn.
NIET TERUG NAAR 1939
Diegenen, die aan een terugkeer van
1939 denken, begaan een groote fout en
zij zullen nimmer geheel bevredigd wor
den. Diep ingrijpende veranderingen heb
ben plaats gegrepen. Nieuwe opbouw en
nieuw samengaan op basis Van de rede
van H. M. de Koningin is noodig, be
rustende op wederzijdsche erkenning en
waardeering. Dr. van Mook is van mee
ning, dat wij zoo aan ons prestige niets
te kort zullen doen, integendeel, dat wij
een voorbeeld zullen zijn voor de geheele
wereld van hetgeen door een klein land
kan worden bereikt.
Op de vraag of er ook spanningen be
staan tusschen de proep Sharir en Soe-
karno antwoordde van Mook, dat hier de
scherpe grens zeer moeilijk te trekken
valt en dat beide polen zijn, die een ver
schillend karakter dragen. De zgn. terro
risten vormen hierbij -wei uitdrukkelijk
een derde groep.
Ook deelde Dr. van Mook nog mede
op een desbetreffende vraag, dat Sharir
niet vijandig tegenover Nederland, maar
uitsluitend tegenover de Koloniale ver
houding staat. s
Op onze vraag of er ook een moge
lijkheid bestond om van de groep Sharir
medewerking te krijgen bij het bestrijden
van de zgn. extremisten, -indien van onze
kant duidelijk is uitgekomen dat Neder
land niet komt om de kmoniale verhou
ding te herstellen ert het,^wantrouwen dat
nog bestaat is weggenomen, meende Dr.
van Mook, dat zich hiervoor de grenzen
tusschen de verschillende groepen van
Indonesiërs nog niet scherp genoeg af-
teekenen, om hierop jui reeds verder ia
te kunnen gaan, maar dat ook onder de
Indonesiërs verzet ten opzichte van het
optrpden der extremisten bestaat.
Al met al nieenen wij uit deze beitpre"
king toch wel te mogen afleiden, dat Dr.
van Mook, met zeer positieve gegevens
morgen de terugreis naar Batavia zal
aanvaarden, hoewel hij natuurlijk thans
hierop nog niet nader kon ingaan. Echter
spreekt uit zijn uitlatingen en zijn hou
ding wel het bewustzijn, dat met wel
begrepen overleg binnen afzienbaren tijd
iet' heerschende wantrouwen kan worden
weggenomen en vruchtbaar en op voet
van gelijkheid samengewerkt kan wor
den ten voordeele van den opbouw van
Indië! -
