OMSTREKEN
l)t da# dec tevciidUtty
Di avond vóór de bevrijding van Gouda In het
Stafkwartier Gouda der Ned. Blnnenl. Strjjdkr
h
Bevrijding.
t
eendracht
A® ALGEMEEN DAGBLAD VOOR GOUDA EN
MAAKT MACHT
NUMMER 219
VRIJDAG 3 MEI 1946
Redactie: L. J. A. v. d. Steenhoven
Mr. A. A. J. Rijksen
Drukker: Drukkerij Verzijl, Gouda
Administratie: M. J. van Loon v
Bur.: Markt 67, Gouda. Telefoon 3008
Abonn. p. w. 27 c. Losse numm. 10 ct
De eerste opname van Burgemeester James na zijn terugkeer in onze stad
Burgemeester Mr. Dr.
James schrijft:
K. F. O.
Op 5 Mei 1945 hebben wij de vrij
heid ontvangen. De glanzende, onvol
prezen vrijheid.
Weer waren wij „van eigen land en
eigen volk alleen".
Eert vrijheid, verkregen bij stralen-
den blauwen hemel en een oranjezon
erin, en terwijl zilveren vogels ons
goed en rijkelijk voedsel brachten.
De ketenen waren verbroken, de
vlag was in top.
Zoo kwam de vrijheid tot ons.
Op 4 Mei 1946 herdenken wij deze
bevrijding. Ook nu zijn wij vrij. Geen
mof kan ons meer deren.
En toch. Lijkt het maar zoo, of is
de kleur wat verbleekt?
De vrijheid wordt niet meer toege-
jubeld. Zij is vanzelfsprekend ge
worden.
Dus is zij ook niet in discussie,
want wij denken, hierbij aan een an
dere „vrijheid" dan die in de politiek
in discussie is met „arbeid".
Maar er is wel een zeer wezenlijk
verschil in het beleven en in het ge
bruikmaken van de vrijheid, naar ge
lang men vrij wil zijn .om te doen wat
men wil, dan wel om te doen wat men
moet.
En nu is het maar de vraag, wat
ieder van ons met onze vrijheid in dit
jaar gedaan heeft en wat wij er ver
der mede zullen doen.
Wij zullen er dezer dagen maar niet
over discussieeren. Op Zaterdag,
Mei, gaat de vlag weer in top, tooien
wij ons met het dierbare oranje, zijn
wij weer innig dankbaar, van de
nachtmerrie der bezetting verlost te
zijn.
Maar daarna wacht ons opnieuw de
arbeid en dan zal ons volk zijn vrij
heid dienen te gebruiken om te doen,
wat het moet: verder op te bouwen,
wat verwoest .werd, te vernieuwen,
waj vermolmd is, te vermijden al wat
geknoei is, en te arbeiden en te
sparen voor een niet alleen vrij, maar
ook welvarend, gelukkig, gezegend
vaderland.
Bij het te bedde gaan op 4 Mei 1945,
nadat juist de eerste juichkreten over
het door Radio-Londen doorgegeveg
bericht van de capitulatie van de Duit-
sche legergroep in Westelijk-Neder-
land door de stad hadden geklonken,
gevolgd door revolverschoten in de
straat van enkele Duitsche militairen,
die nerveus waren geworden doordat
een al te,haastig gebakerd bewoner
van de Kattensingel de driekleur had
uitgestoken, werd ons, die dien avond
geruimen tijd samen geweest waren
om voor de laatste maal te bespreken
of alle voorbereidingen getroffen wa
ren, daar wij voorzargen, dat het mo
ment, waarop wij zoo lang gewacht
hadden, met rassche schreden nader
de, d<e order gebracht:
„Morgenochtend om 6 uur vergade
ring van den Staf op Gouwe 37!'
Gouwe 37 was een ouderwetsch*
huisje, waar voorheen- een paar oude
dames rustig hun laatste levensjaren
sleten en dat tot aan September 1944
in gebruik was bij het bijkantoor
Gouda van de Algemeene Vereeniging
Melkvoorziening (A.V.M.)*en dat door
den vertegenwoordiger daarvan, bij
zijn benoeming tot Gemachtigde voor
het grootë stadsgebied Gouda van den
Dróvincialen Voedselcommissaris aan
Ie Ondergrondsche" was afgestaan,
immer is daarop van vijandelijke
jde de aandacht gevallen. Toen de
meeste telefoonverbindingen waren af
gesneden, functionneerde deze nog
lustig. De plaats was langen tijd vol
komen safe. -
We begaven ons dus, na de wekker
op 5 uur te hebben gezet, ter ruste.
Echter niet lang. Tegen 121 uur ge
rammel aan de brievenbus. Twee lui
tenants van de Brandweer n.l. Van
der Want en Teekens.
„Inplaats van 6 uur om 4 uur op
het Stafkwartier aanwezig ..Allright
Van slapen kwam niet veel. Tegen
4 uur kwamen uit alle hoeken de leden
van de Staf in de nog schemerduistere
straten aangewandeld. Echter, de deur
was op slot! Met z'n-allen naar den
Commandant der Bewakingstroepen,
den heer M. A. de Korte, Vlaming
straat 20. Deze stond verwonderd,
want het was op zijn klok nog lang
geen vier uur!
Toen hij bemerkte, dat zijn uurwerk
hem in de steek had gelaten, ging hij
onmiddellijk mede en zoo kwamen we
spoedig bijeen. In de kleine ruimte
werden de eerste besprekingen van
dien dag gevoerd. Daar waren bijeen
de mannen, waarvan de meesten ge
durende den geheelen duur der Duit
sche bezetting alles hadden voorbe
reid vaak met inzet van hun leven,
om,' als het oogenblik daar zou zijn
aan de bevrijders van ons land alle
mogelijke hulp te bieden Gespminen
raten ze bijeen, wachtend op het pe-
riS £t van. Den Haag moest ko-
men en waarbij de opdracht zou wor
den gegeven aan de B.S. om actief op
te treden. Uur na uur verstreek.
„Bob", de Chef-Staf Strijdend Ge
deelte, die gedurende geruimen tijd in
het bezit was van een „clandestiene"
telefoonverbinding met Den Haag,
reed heen en weer naar zijn huis op
den Langen Tiendeweg en steeds
keerde hij weer onverrichter zake te
rug. „Den Haag wist nog steeds van
niets!" Dan maar weer wachten. De
eene sigaret na de andere werd ge
rold. Het kleine lokaal zag blauw van
de rook. De kaarsen raakten opge
brand. Aan de overzijde van. de Gou
we bij de Garage Oskam stond een
Duitsche vrachtauto, die niet op gang
kon komen....wachten,als
maar wachten1
Om half zes werd besloten voorloo-
)ig naar huis te gaan, tot de ordon
nans ons nader zou komen berichten.
Tegen half afcht kwam er een be
richt, luidende als volgt:
„Bevelen van hedennacht 12 uur
blijven onverkort gehandhaafd. Aan de
bevolking dient bekend gemaakt te
worden, dat de Duitsche legerleiding
ten opzichte van de eenheid in het
Westen nog geen bevel tot capitulatie
heeft gegeven.
Over de wijze van capitulatie wor
den door de geallieerden en de Duit-
schers heden nadere besprekingen ge
voerd.
De bevolking moet zich van iedere
demonstratie onthouden.
Dit moet bekend gemaakt worden
behalve door eigen verbindingsmidde
len, via de Politie, Brandweer, enz
De capitulatie is wel spoedig te ver
wachten".
De boodschapster deelde mondeling
mede, dat inderdaad de capitulatie een
feit was geworden!
Tegen half negen ging schrijver de
zes weer Gouwewaarts! De Pastoor
van de St. Jozefskerk kwam uit zijn
pastorie- met een oranjecocarde op
zijn pij en groette lachend met een
welgemeend „Proficat"! Vele lieden
hadden zich eveneens met oranje ge
tooid en zelfs ontmoetten we twee
ondergedoken Joodsche Gouwenaars,
die de oranje-cocarde droegen in
plaats van de gehate gele ster. We
waarschuwden hen; er liepen immer
nog leden van de Feldgendarmerie
rond en het was onbekend hoe deze
zouden reageeren op de berichten. Im
mers, op de Markt werd zoo juist nog
een jonge man meegenómen, die blijk
baar in de oogen der capitulanten zich
al te demonstratief met oranje hac
getooid!
Tegen negen uur 's-morgens komt
de Plaatselijke Commandant.Strijdenc
Gedeelte binnen en deelt mede, dat
de „echte" Burgemeester, die inmid
dels weer ten tooneele was versche
nen, popelde van verlangen om zijn
oude plaats weer in te nemen. De
N.S.B.-funcionnaris, die het laatst deze
post vervulde, was daar nog steeds
en stond vanaf het bordes den gang
van zaken gade te slaan. De rnogelijk-
heid was niet uitgesloten, dat het sa
mentreffen van den Burgemeester en
dengene, die als zoodanig had ge
tracht te functionneeren, tot onaange
naamheden zou leiden.
De Staf der B.S. beraadslaagde.
Wat te doen? Vanaf het Hoofdkwar
tier was bericht ontvangen, dat de
B.S. zich niet op straat mocht ver-
toonen, alvorens daartoe bevel was
gegeven. Hier werd door de Burger
lijke Overheid de hulp der B.S. inge
roepen
Na ernstige samenspreking werd be
sloten aan het verzoek van den Bur-
meester te voldoen en de gevolgen
op ons te nemen. Dit te meer, omdat
blijkens de berichten uit het Hoofd
kwartier, de Binnenlandsche Strijd
krachten als onderdeel van het Ne-
derlandsche leger door den overwon
nen bezetter waren erkend.
Met de Stafleden Van Es, Feith
Soet en Zoer, allen met stenguns be
wapend en de B.S. armband om, be
gaf de Plaatselijke Commandant van
de B.S. zich naar het Stadhuis, dat
door hen werd doorzocht. Toen bleek,
dat dit geheel was gezuiverd (de
N S B.-burgemeester was kort tevoren
verdwenen), werd Burgemeester James
onder het gejuich van het samenge-
In no. 714 van De Vrije Pets, het bevrijdingsnmntner
van 5 Mei 1945, dat feestelijk en met oranje getooid volgde
op de reeks gestencilde nummers uit den begettingatijd.
drukten wtj ter herinnering aan de gevallenen enkele vergen
van een gedicht uit den illegalen gedichtenbundel, Het
.'rij Nederlandsch Ciedboek. Wij laten hier een andere keuge
van enkele coupletten daaruit volgen om den geest weer op
te roeDen waarin wij een jaar geleden de bevrijding tegemoet
getreden gijn.
De nacht is over en de kim bevrijd
Van schaduw. Algijds ligt het land nu wijd
Waar weer de geest gijn moegeworden vlerken
Ontplooien kan naar gijn onmeetlijfcheid.
Gij riept om redding gij kwam maar niet,
Om 's harts verlossing en men hoorde U niet.
Uiteindelijk thans begint het te dagetaden
En stort jong licht over het oud verschiet.
Cief land, goo lang gemarteld en ontwijd,
Geknecht, bestolen, om den tuin geleid,
Ondragelijk verminkt, stemloos geschonden
Dit is de dag dien ge aldoor hebt verbeid.
Voor goed en onherroepelijk verloten
Zoo velen, die uw hart had uitverkoren
In pijn en leed versmachtMaar 't leven gaat
Verder, en met uw moed guit gij het schoren.
Gedenkt het leed - maar niet om stil te staan;
Gedenkt de schande - maar om voort te gaan
Waar de weg open ligt naar een nieuw teven:
De waardigheid van een bevrijd bestaan.
Omdat wij nooit vergeten, blijft tegamen 1
Van de bloedoffers eert altijd de namen.
Eerst als wij nooit vergeten dege hel
Zijn wij haar ganschelijk ontkomen. Amen.
stroomde publiek door deze leiders
van de B.S. het Stadhuis binnenge
leid en in zijn kamer door den Plaat
selijken Commandant een hartelijk
welkom toegeroepen. De Burgemeester
antwoordde.dankbaar te zijn voor dit
moment, waaraan hij toevoegde, dat
de B.S. baan gemaakt had voor zijn
terugkeer ên dat hij ip haar leden de
strijders en voorvechters voor onze
vrijheid zag. Om half elf ontving Bur
gemeester James den Staf der B.SI in
zijn kamer en ontkurkte hij een flesch
van de bekende Fransche weduwe, die
door hem voor dit moment zeer lang
was bewaard. (De flesch wel te we
ten!)
Dit alles geschiedde, terwijl de
Wehrmachtskommandantur nog func
tionneerde, althans de houding aan
nam, dit te doen. De Staf der B.S.
was echter van meening, dat klare
wijn moest worden geschonken en
zond tegen tien uur het volgende
schrijven aan den commandant, Ma
joor Schmidt.
N.B.S.
Gewest 13
Gouda, den 5. Mai 1945.
Herrn Wehrmachtskommandanten
in 0ouda.
Ihnen ist bekannt, dass die Ka-
pitulation der deutschen Wehr-
macht in unsren Handen heute Mor-
gen urn 8 Uhr stattgefunden hat.
Zur Besprechung mehrerer Ange-
legenheiten bitten wir Sie um 11.30
Uhr mit uns zusammenzukommen
in Hotel „de Zalm", Markt.
Nederlandsche Binnenlandsche
Strijdkrachten,
Distrikts-Kommandant
Herr Schmidt gaf zonder meer ge
volg aan de uitnoodiging, stelde bij
de besprekingen de, macht in handen
van den Commandant der Binnenland
sche Strijdkrachten en de bevrijding
van Gouda was een feit!
Dat dit het geval was en dat het
geschiedde zonder eenig incident, is
te danken aan het tactvol optreden
van de leiding dezer strijdkrachten!
Toen des avonds de eerste afdee-
lingen van de Royal Air Force op door
tocht naar Den Haag in Gouda arri-,
veerden en vroegen, of de weg daar
heen veilig was, kon van Gouda uit
een met oranje getooide motor-ordon
nans worden meegegeven. Toen deze
Den Haag binnenreed, ontdekte de
Residentie, dat Nederland nu in wer
kelijkheid weer vrij was!
Eerst op Zondagmiddag 6 Mei te
16.00 uur kwam uit Den Haag het be
richt, dat de B.S. naar buiten mocht
optreden. Gouda was toen reeds meer
dan 24 uur als eerste stad in Zuid-
Hollanfl bevrijd!
C. H.H.
VOORZICHTIGHEID
GEBODEN.
Hedenmorgen 5 uur was, naar
men ons van bevoegde zijde
mededeelt, bij de lagere Duit
sche instanties de capitulatie
nog niet bekend.
Reeds zijn er in verschillen
de plaatsen in het bezette ge
bied ongelukken veroorzaakt
door het vroegtijdig vreugde
betoon van de bevolking.
In verband hiermede waar
schuwen wij de bevolking nog
maals uitdrukkelijk zich van
démonstraties te onthouden.
Indien het moment daar is,
zal dit te Uwer kennis' worden
gebracht.
(Uit het laatste illegale nummer van
„De Vrije Pers")
W GROOT GOUDA