PEPERNOTEN, PEPERNOTEN, PEPERNOTEN...
TRADITIONELE BERGEN LEKKERS HOREN BIJ
SINTERKLAASFEEST
Snoepgoed Top 3:
Hart van Holland 23 november 2005
Hans den Hollander
'pepernoten
1 - boterletters
3 - spectilaas
specataas 43
pepernoten 39
kraidnoten 38
marsepein 14
'chocoladeletters 13
schuimpjes 13
Bakkerij Gerrtisen
Door Geertrude Verweij
werkt al 35 jaar als banketbakker waarvan 30 jaar bij Gerritsen.
"Het leukste werk vind ik het maken van dubbele banketletters. Dat
zijn twee letters door elkaar, bijvoorbeeld initialen of twee letters van
een bedrijfsnaam. Dat ziet er ingewikkeld uit, maar het is goed te
doen.
In deze periode ziet Hans heel wat boterletters, pepernoten en specu
laas voorbij komen. "Maar thuis lust ik het allemaal nog best", lacht hij.
anijszaad en andere kruiden."
Ook de boterletters, speculaaspop
pen en gevulde speculaas worden
bij Gerritsen met de hand gemaakt.
Vlak voor Sinterklaas levert dit een
grote drukte op. "We hebben geen
voorraden, we verkopen alles zo
vers mogelijk." leder jaar verlaten
duizenden boterletters, honderden
speculaaspoppen en zo'n 800 kilo
pepernoten de bakkerij. Ook pro
beren de banketbakkers ieder jaar
een nieuw product te introduce
ren. Zo bedacht men dit jaar de
speculaascake met spijs. Verder is
er een duidelijke ontwikkeling te
zien van de standaardchocoladelet
ters naar de luxere versie. "Die
wordt mooi versierd en verpakt in
een mooi doosje. Dat is erg leuk
om te geven", aldus bakker Geurt
Gerritsen.
Per jaar eten Nederlanders zo'n 3
miljoen kilo peper- en kruidnoten.
Op wat export naar Canada en
Australië, waar emigranten deze
Hollandse lekkernij graag kopen,
wordt de totale productie in
Nederland gegeten. Naar schatting
worden er jaarlijks zo'n 12 tot 14
miljoen chocoladeletters gemaakt
en enorme hoeveelheden marse
pein, taaitaai en speculaas.
We kunnen met recht spreken van
'bergen suikergoed'!
Veel mensen hebben het over
'pepernoten' als zij eigenlijk 'kruid
noten' bedoelen. Toch is er een dui
delijk verschil. Pepernoten zijn vier
kante brokken, gemaakt van een
soort peper- of honingkoek, terwijl
kruidnootjes van bolletjes specu
laasdeeg gemaakt worden.
Bakker Gerritsen bakt zelf geen
kruidnootjes. "Dat is heel erg
arbeidsintensief, daar zijn wij te
klein voor."
Wel bakt hij pepernoten volgens
een oud familierecept. "Het deeg
wordt eerst gekookt, daarna moet
het een tijdje besterven en vervol
gens worden er stukjes van gehakt
die worden gebakken. We gebrui
ken een eigen combinatie van
Volgens Geurt Gerritsen:
Volgens nipo:
Het Sinterklaasfeest staat niet
alleen bekend als een cadeaut-
jesfeest, maar ook als een feest
waarin 'lekkers' centraal staat.
Oude en nieuw sinterklaaslied
jes zingen over 'suikergoed en
marsepein' en vertellen dat
'wie zoet is lekkers' krijgt. Ook
vraagt men Sint of Piet 'wat
lekkers' te strooien en dan
liefst 'in iedere hoek'. En Het
Goecie Doel zong in de sinter
klaashit 'Sinterklaas wie kent
hem niet' over marsepein, spe
culaas, suikergoed, taaitaai
maar vooral over pepernoten,
pepernoten, pepernoten,
pepemoten
Marsepein stamt uit de zeventien
de eeuw. Sinterklaas stond in die
tijd niet alleen bekend als een kin
dervriend maar was ook bescherm
heer van het huwelijk en het gezin.
Rond 5 december konden jongens
hun liefde verklaren door een meis
je een stuk marsepein te geven. Als
alternatief voor marsepein werd er
soms ook een 'speculaasvrijer'
gegeven. Beide varianten beteken
den hetzelfde als het ontvangen
van een valentijnskaart. Een taai
taaipop ontving men liever niet:
deze was beledigend bedoeld.
De chocoladeletter deed zijn intre
de aan het eind van de negentien
de eeuw. Het schenken van letters
gemaakt van koek komt al voor op
schilderijen uit de zestiende en
zeventiende eeuw. Alleen in
Nederland worden chocoladelet
ters uitgedeeld met Sinterklaas. In
België viert men het Sinterklaas
feest wel, maar zijn chocoladelet
ters onbekend. In Duitsland en
Oostenrijk kent men wel chocola-
I deletters, maar die worden gege
ten met Oud en Nieuw. Tijdens de
Tweede Wereldoorlog maakte Ver
kade bij gebrek aan chocolade let
ters van taaitaai. Het lettertype van
de chocoladeletter is traditioneel
'Egyptienne'. Deze letter heeft
geen dunne stukken, en is
daardoor minder kwetsbaar. De M
is de meest verkochte letter.
Gevulde speculaas dook pas een
jaar of vijftig geleden op en tegen
woordig zijn er ook allerlei nieuw
varianten op het kruidnootje te
koop.
Het strooien van pepernoten zou
verwijzen naar oude vruchtbaar
heidsriten, het is te vergelijken met
het gooien van confetti of rijst bij
een bruiloft. Tegenwoordig strooit
men ook kruidnoten en ander
snoepgoed. Het strooien daarvan is
weer te herleiden naar de legende
van drie huwbare meisjes die door
Sinterklaas wat goudstukken in
hun schoenen kregen geworpen
om hun eer te redden. Ook de cho-
colademunten, die standaard bij
het Sinterklaasfeest horen en het
schoenzetten zouden aan dit ver
haal te danken zijn.
(in mindere mate werden
genoemd: taaitaai, banketstaaf,
munten/sigaretten/kikkers/muizen
van chocola en gemengd strooi-
goed)
