MEER NATUUR EN MEER BESCHERMERS
VOOR HET ZUID-HOLLANDS LANDSCHAP
Oufa tijfan farleuen
EEN TEEK? PAK 'M BEET!
m-JHP
WüWERKERk/REGIO
Jaarverslag 2006 Zuid-Hollands Landschap:
L i uil i a
HET VERHAAL VAN DE HEER
GERRIT VAN DER KLOCHT UIT Sl
NIEUWERKERK AAN DEN IJSSEL,
GEBOREN 1930:
Hart van Holland: dé krant voor de Zuidpias 18 juli 2007
De Moordrechtse Elly van Gelderen
gaat voor Hart van Holland op pad om
oude tijden te doen herleven. Elly is als
vrijwilliger en interviewer actief bij de
Moordrechtse Historische Vereniging. Zij
is auteur van de boeken "Herinneringen
rondom de Hollandse IJssel" en "Leven
en werken rond IJssel en Lek waarin
zij onder andere verhaalt over de slechte
arbeidsomstandigheden van de steen
plaatsen en touwbanen langs de IJssel,
over verdwenen beroepen (rietsnijders en
zalmvissers), verdwenen scheepswerven
en andere bedrijven, oorlog, watersnood
enzovoort.
Door Elly van Gelderen
j
Gerrit was drie jaar toen het boerengezin vanuit Stolwijk op Ver Hit
land ging wonen. De familie huurde de grote herenboerderij langs
de IJssel met een geschiedenis. Boven woonde een Franse familie die
later vertrok toen van der Klocht het huis kocht van de 'steenrijke'
familie Van Lange die hier een steenbakkerij had. Onzekerheid is er
rondom het bouwjaar, zo tussen 1780 en 1840.
De laatst wonende Van Lange,
een alleenstaande dame (tante
Nee) woonde daar met haar Ou-
derkerkse dienstbode Marrigje
Kreuk. Na haar dood werd de ze
nuwarts Van der Torre de erfge
naam, hij woonde schuin tegen
over hen aan de overkant van de
IJssel in Ouderkerk.
In alle kamers hingen draden met
verschillend luidende belletje zo
dat Marrigje kon horen, zelfs van
uit haar bedstee, waar mevrouw
die haar nodig had zich bevond
in het huis met 21 kamers. Er was
geen water en elektriciteit, wel
een grote schouw.
Het huis met onderin 40 cm dikke
muren is gebouwd op teerton
nen met sparrentakken, er zijn
800.000 ijsselsteentjes gebruikt,
één steenoven vol, veel gingen
er in de twee meter diepe funde
ring, aangevuld met loopzand.
De huishoudster werd tot haar
dood toe betaald maar alleen
met hetzelfde loontje dus leed
ze later armoede. Daarna kwa
men huurders, Leen de Jong, en
Groeneveld die jammer genoeg
veel van de prachtige bomen
omzaagde in de mooie grote tuin
die ook veel te lijden had met de
innundatie (in de oorlog onder
water). Gerrit nam het boerenbe
drijf over, de stal en verbouwde
hooiberg staan er nog. Momen
teel wonen er drie gezinnen, het
echtpaar van der Klocht en hun
zoon en dochter met kinderen.
Vroeger leerden de kinderen
fietsen op de grote zolder. Ger
rit was vroeger aan het dijkleger,
controleerde ook in de nacht met
het paard onder de man. Halver
wege gaf je een bewijs aan de
andere dijkwacht en kon je te
rug.
Soms zag hij geen dijkwacht, dan
liep Gerrit door tot Kortenoord,
en zag hij hen in café Rustwat,
waar het vocht beter smaakte
dan het opspattende IJsselwater.
Met storm moesten zij zwakke
plekken in de dijk repareren.
Met de watersnood, terwijl het
scheepje in het gat voer, was
Gerrit naar zijn meisje Stolwijk en
kon niet meer naar de overkant.
Men woonde erg geïsoleerd aan
de onverharde dijk, veel geori
ënteerd op Ouderkerk, waar
ook hun zeven kinderen met het
pontje naar school gingen.
Het veevoer van Goudriaan werd
vanuit Ouderkerk per roeiboot
door de kromme (niet verwon
derlijk) Arie Leentvaar gebracht.
Sjouwde de 80 kilo wegende zak
ken uit de schommelende boot
de dijk op en loste ze bij hun
boerderij met 35 koeien, varkens
en 900 kippen waar de eieren
van werden verkocht.
Gerrit was de tweede boer in
Nieuwerkerk met een melkma
chine en een tractor.
Op het baggerige Hitland liep
iedereen op klompen, zo liep
ook de jonge soldaat Rolloos,
op verlof thuis, met zijn uniform
aan (wat verplicht was) met zijn
klompen aan. Een agent gaf hem
een week militaire gevangenis
omdat hij zijn laarzen niet droeg.
De enige toegangsweg was het
smalle Ouderkerkse laantje, wat
over het erf ging van de lastige
steenplaatseigenaar Bloot (ge
huwd met dochter van Van Lan
ge).
Het kleine paard en wagentje
met melkbussen bleef soms vast
zitten in de klei.
In een schuur op hun erf stond de
prachtige Hitlandse brandspuit
met bronzen pompen en veel ko
per en was erg zwaar als hij te
gen de dijk op geduwd werd.
Bij de voordeur waar je prach
tig op de rivier kijkt, wees Gerrit
naar het hoogteverschil, vroeger
vier treden omhoog om binnen
te komen en nu vier omlaag door
de dijkophogingen.
Het Zuid-Hollands Landschap kijkt
met een tevreden gevoel terug op
het jaar 2006. Dit blijkt uit het on
langs verschenen jaarverslag. Het
areaal natuur dat het ZHL bezit of
beheert nam verder toe. Plant, dier
en recreant profiteerden hiervan.
Dankzij ledenwervingsacties is de
stichting weer verder gegroeid tot
een totaal van bijna 55.000 bescher
mers. Het Zuid-Hollands Landschap
is hiermee de grootste provinciale
natuurorganisatie van Nederland.
"De opening van het nieuwe be
zoekerscentrum Tenellaplas was
absoluut een van de hoogtepunten
van 2006", vertelt Gerard van den
Berg, directeur van het Zuid-Hol
lands Landschap. "Onder overwel
digende belangstelling verrichtte
de president-directeur van mede
sponsor Havenbedrijf Rotterdam in
juni de openingshandeling. Een be
langrijke doelstelling was een meer
uitnodigend bezoekerscentrum en
dat is gelukt."
Meer natuur
Voor een natuurbeschermingsorga
nisatie is het aankopen van gronden
voor natuur van groot belang. In
2006 heeft het Zuid-Hollands Land
schap 105 hectare voor natuur aan
gekocht en/of in beheer genomen.
De aankoopdoelstelling voor 2006
was 190 hectare. Van den Berg:
"Deze doelstelling is helaas niet
gehaald omdat het overheidsbeleid
ten aanzien van planologie, organi
satie en financiering niet altijd hel
der en bovendien aan verandering
onderhevig is. Dit maakt grond
verwerving tot een moeizaam pro
ces." De meeste gronden werden
verworven in de Krimpenerwaard.
In het kader van de landinrichting
werd 74 hectare overgedragen aan
de stichting.
Oostvoorne
Naast het aankopen van nieuwe na
tuurgebieden werden ook op ver
schillende plaatsen natuurherstel-
projecten uitgevoerd. Het grootste
herstelproject in 2006 werd uitge
voerd op het Groene Strand te Oost
voorne. Door verdroging en afname
van de invloed van zoutwater is dit
natuurgebied dichtgegroeid met
duindoornstruweel. Dit bedreigt
de kwetsbare duinvalleivegetaties.
Struweel is verwijderd en de bodem
is geplagd. De verwachting is dat de
kwaliteit van de natte duinvalleien
zal herstellen, met soorten als par-
nassia en moeraswespenorchis.
Jeugdig natuurbesef
"Natuur en recreatie gaan in Zuid-
Holland hand in hand", stelt Van
den Berg. "En zo hoort het ook.
Mensen moeten kunnen genieten
van het groen in de buurt. In onze
terreinen doen we er alles aan om
de mensen op een verantwoorde
manier te laten recreëren." In 2006
nam het aantal gemarkeerde wan
delpaden toe tot 108 kilometer.
Daarnaast staan er 26 uitkijk- en vo
gelobservatiepunten en 154 zitban
ken ter beschikking aan het publiek.
Ook het aantal wandelpaden nam
toe. Zo werden de Buitenlanden bij
Ammerstol door de realisatie van
een vlonderpad beter toegankelijk.
Door het natuurontwikkelingsge
bied Langeveld werd een nieuw
graspad aangelegd. Wandelaars
zien hier regelmatig damherten.
In totaal namen in 2006 zo'n 10.000
mensen deel aan een door het ZHL
georganiseerde excursie. Het aan
deel kinderen bedroeg 40 procent.
"Het Zuid-Hollands Landschap le
vert een belangrijke bijdrage aan
het natuurbesef van de jeugd", al
dus Van den Berg.
In dit laatste gebied werd ook een
spectaculaire plantensoort waarge
nomen: het zeer zeldzame rood-
mondknikmos. Deze mossoort is
slechts twee keer eerder in Zuid-
Holland waargenomen, waaronder
een melding uit het jaar 1853.
Vijfheerenlanden
Ook op andere plekken in Zuid-Hol
land blijkt dat gericht investeren in
de kwaliteit van de natuur loont.
De slobeend is één van de vijf vo
gelsoorten van de Rode Lijst die
duidelijk profiteert van de verschil
lende inrichtingsmaatregelen die
de afgelopen jaren zijn uitgevoerd
in ons reservaat De Huibert in de
Vijfheerenlanden. In 2006 telde de
beheerder in het 50 ha grote ge
bied elf broedparen. Tegen drie in
het jaar 2002. En dat terwijl deze
kwetsbare weidevogel landelijk
gemiddeld jaarlijks met vijf procent
afneemt. Het totaal aantal broed-
vogels in de Huibert verdrievoudig
de in deze periode.
Verrommeling en bedreiging
Zorgen heeft de stichting over de
verrommeling van Zuid-Holland.
Van den Berg: "Nieuwe bedrijven
terreinen, kassen en infrastructuur
worden gebouwd zonder afdoende
overheidsregie. Het Rijk heeft ruim
telijke ordening gedelegeerd naar
de provincie, die het op haar beurt
weer liefst aan de gemeenten over
laat. Zo kan het gebeuren dat na
tuurgebied De Elfenbaan tussen
Leiden en Bodegraven bedreigd
wordt door vier verschillende plan
nen voor infrastructuur en bedrij
venterreinen zonder dat overhe
den dit op elkaar afstemmen. Onze
stichting heeft de provincie tijdens
meerdere gelegenheden opgeroe
pen haar verantwoordelijkheid te
nemen. Zelf hebben we bezwaar
gemaakt tegen diverse bestem
mingsplannen. Ook in 2007 blijven
we de vinger aan de pols houden.'
Voor meer informatie: www.zuid-
hollandslandschap.nl.
In het natuurontwikkelingsgebied Langeveld worden
regelmatig damherten gezien.
Regio-'Een teek? Pak'm beet!' Dat
is de boodschap die de GGD Hol
lands Midden wil meegeven aan ie
dereen die de natuur in gaat.
Deze boodschap is in aansluiting op
een landelijke campagne van het
Rijksinstituut voor Volksgezond
heid en Milieu (RIVM). De regionale
campagne van de GGD informeert
de inwoners en toeristen over de
maatregelen die men kan nemen
om tekenbeten en de ziekte van
Lyme te voorkomen. Een teken-
beet is meestal ongevaarlijk, maar
kan leiden tot de ziekte van Lyme.
De GGD adviseert een ieder om zich
na een uitstapje in de natuur altijd
te controleren op teken.
Uit onderzoek van het RIVM is ge
bleken dat het aantal tekenbeten
in heel Nederland de laatste jaren
is toegenomen. De teken leven in
hoog gras en struikgewas van bos
sen, duinen, weilanden, tuinen en
parken, overal in Nederland. De
meeste mensen lopen een teken-
beet op in de periode van maart tot
en met oktober.
De teek
Teken zijn klein, ongeveer één tot
drie mm. Teken lijken op spinnetjes
en leven van het bloed van mensen
en dieren. Een tekenbeet is meestal
onschuldig. Echter, een deel van de
teken in Nederland draagt een bac
terie bij zich (de Borreliabacterie)
die de ziekte van Lyme kan veroor
zaken. Als een besmette teek meer
dan 24 uur op de huid zit, kan deze
bacterie worden overgebracht. Het
snel verwijderen van een teek is
daarom belangrijk. De kans dat ie
mand ziek wordt na een tekenbeet
is minder dan 5%.
Preventie
Een tekenbeet is meestal niet te
voelen; bovendien nestelen ze zich
vaak op warme, vochtige plekken
waar ze niet zo snel opvallen. De
liezen, oksels en knieholtes bijvoor
beeld. Bij kinderen kruipen ze ook
vaak achter de oren, op het hoofd
of net achter de haargrens. Con
troleer die plekken dus goed na
een wandeling in de natuur. Door
op de paden te blijven en contact
met struiken en lang gras te vermij
den, verkleint men de kans op een
tekenbeet. Ook het dragen van kle
ding die de huid bedekt is zinvol.
Afgezien van deze maatregelen
adviseert de GGD om altijd even op
tekenbeten te controleren na een
uitstapje in de natuur.
Verwijderen
Een teek op de huid moet zo snel
mogelijk verwijderd worden en wel
als volgt: pak de teek zo dicht moge
lijk bij de huid vast met een puntig
(of speciaal teken-) pincet. Pas op
dat de teek niet platgedrukt wordt.
Trek de teek dan langzaam uit de
huid. Ontsmet het wondje met al
cohol of jodium. Noteer de datum,
dat is handig als er in een later sta
dium toch klachten ontstaan.
Herkennen
Na het verwijderen van een teek
verschijnt er soms een rood vlekje
op de huid. Dat is normaal en gaat
meestal vanzelf weer weg. Als bin
nen drie maanden een rode ring op
de huid verschijnt die groter wordt
dan vijf centimeter, kan dat op de
ziekte van Lyme wijzen. Ga dan
naar de huisarts. Ook is het verstan
dig naar de huisarts te gaan als u
na een tekenbeet binnen die drie
maanden andere ziekteverschijn
selen krijgt. Het kan dan gaan om
griepachtige klachten, gewrichts
pijn of een algeheel gevoel van met
lekker zijn. Deze nogal aspecifieke
klachten kunnen door meerdere
ziektes veroorzaakt worden, waar
onder de ziekte van Lyme. Over
leg met uw huisarts of er kans is
op deze ziekte, geef dan ook de
datum van de tekenbeet door. De
huisarts kan eventueel via bloedon
derzoek laten vaststellen of het om
de ziekte van Lyme gaat. De ziekte
van Lyme is te behandelen meteen
antibioticumkuur, echter zonder
tijdige behandeling kan deze voor
ernstige en soms blijvende klachten
zorgen.
