0 ZUIDPLAS GRENZELOOS WATERRIJK
Op pad met de rattenvanger
van de Rotte
Het gemaal Abraham Kroes
De Aalsmeerse molen en
de Hertogmolen
Meer waterbeheer:
r
HART VAN HOLLAND DE PARELS VAN ZUIDPIAS] 25 JUNI 2014
In een gebied dat zo laag ligt als Zuidplas is het in toom houden van hemel-, grond- en oppervlaktewater van groot belang. Dooi de eeuwen heen ging Zuidpias op
verschillende manieren de strijd aan met het water.
Dijken zorgen voor droge voeten, maar wie
zorgt er voor de dijken? Dat doen onder
andere de muskusrattenvangers ('muskusrat-
tenbeheerders'). Rond de Rotte is dat beheer
de taak van Jan Hermus uit Oud Verlaat. "Als
dit werk niet goed gedaan wordt, moet jij
leren om heel goed en heel lang te kunnen
zwemmen."
Het is niet overtrokken om de muskusrat een
dijksloper te noemen. Het dier graaft een
pijp vanuit het water naar een droge plek in
de dijk, waar hij zijn huishouden begint. "Dat
huis breiden ze graag uit met extra kamers.
Voor de luxe, voor hun jongen. Een muskus
rat is net een mens", vertelt Hermus terwijl
hij de slootkanten van het plasdrasgebied in
de Eendragtspolder langsloopt ter controle.
De pijpen die het beest graaft, maken van
een dijk een gatenkaas. Hermus steekt zijn
vinger op. "Hoor je de Rotte klotsen? Dat slijt
de dijk uit als er gaten in zitten. Een grote
muskusrat graaft op jaarbasis twaalf grote
kruiwagens grond weg aan een dijk."
Hermus moet die nieuwbouwdrang van de
muskusrat een halt toe te roepen. "In mijn
gebied zit er nu geen, maar een muskusrat
houdt zich niet aan grenzen. Omdat de
muskusrat een exoot is, heeft men gezegd:
uitroeien die hap. Het is een prachtbeestje,
maar wel eentje die veel schade aanricht.
Dat kunnen we in dit laaggelegen gebied
niet gebruiken. Ik wil in ieder geval het wa
ter niet tot aan het nok van mijn dak hebben
staan."
Tussen Moordrecht en Nieuwerkerk aan den
IJssel ligt het gemaal 'Abraham Kroes'. Het
verzorgt de bemaling van de Prins Alexan-
derpotder en de Zuidplaspolder. Het bouw
werk verving in 1972 twee stoomgemalen
deVan Gennep en IJsserman uit 1876. Het
gebouw van het voormalig stoomgemaal
Van Gennep is nu een woonhuis.
het idyllisch gelegen gemaal is uniek,
omdat het boezembemaling en polderbe
maling combineert. Bij de boezembema-
h'ng malen twee pompen water vanuit de
Ringvaart (2.15 meter onder NAP) naar de
IJssel (1.50 meter boven NAP bij hoogwater)
De opvoerhoogte van de polderbemaling is
oog groter. Abraham Kroes pompt dan het
water vanuit de Zuidplaspolder vanaf een
niveau van 6.60 meter onder NAP in één
keer naar de IJssel.
Vistrap
Bijzonder is ook de vistrap die naast het
gemaal is aangelegd. Vissen gaan in het
voorjaar van de IJssel naar de sloten en
tochten om zich daar voort te planten. In
het najaar trekken ze vanuit de polder terug
naar de IJssel. Dat is letterlijk een hele klim
en de vistrap is dan ook onmisbaar.
De trap is een ronde buis die met een vacu-
umpomp vol wordt gezogen, waardoor het
water van de Ringvaart naar de Zuidplaspol
der en vice versa stroomt. De vissen kunnen
op deze manier van beide kanten door de
vistrap zwemmen.
Vroeger maalde de Aalsmeerse molen, of
Molen nummer 6 aan de Rottedijk in Moer-
kapelle het water uit polder de Wilde Vee-
nen in de rivier de Rotte. Molen nummer 6
is de oudste vijzelmolen van Nederland en
was de ondermolen van een tweegang. De
andere vijzelmolen heet niet verwonderlijk
Molen nummer 5. De Aalsmeerse molen,
die zijn bijnaam dankt aan zijn vorige
standplaats) is van alle molens in zijn soort
het best bewaard gebleven.
Op oude kaarten is nog te zien dat de
molen vroeger nog echt aan de oever van
de Rotte stond. Toen er in 1926 een gemaal
kwam, werd hij afgeknot. Kap, de wieken
en het pompsysteem werden verwijderd.
Na de Tweede Wereldoorlog was de molen
enige tijd in gebruik als luchtwachtpost.
Daartoe werd de achtkant met ongeveer
een meter verhoogd. Nu is het een woon
huis.
In 2008 is de Aalsmeerse molen geres
taureerd. Hierbij heeft hij een nieuwe
fundering gekregen en is hij tegelijkertijd
opgevijzeld. Ook is in dat jaar de Hertog
molen ernaast geplaatst.
Hertogmolen
De molen van firma Hertog, de Hertogmo
len genaamd, is een kleine draaivaardige
wipmolen. De molen is gebouwd door
molenmaker Bas Hertog sr. om elektriciteit
op te wekken ten behoeve van zijn polder-
bemalingsbedrijf.
Hertog overleed nog voordat zijn molen af
was. In 1985 werd de molen op een stelling
van steen en beton geplaatst, maar de
bouw van het binnenwerk is nooit voltooid.
In plaats van hem te slopen, zoals aanvan
kelijk het plan was, vond de Hertogmolen
zijn nieuwe plaats naast molen nummer 6,
waar grootvader van de heer Hertog ooit
molenaar was.
i -
De Ringvaart
De door veendijken omsloten Ring
vaart is een belangrijke waterberging.
Meerdere poldergemalen uit de
Zuidplaspolder lozen hier hun water.
De Ringvaart is voor de pleziervaart de
meest gebruikte vaarverbinding tussen
de Hollandse IJssel en de Rotteme-
ren. Eigenlijk zou de Ringvaart strikt
genomen rondom de polder moeten
liggen, maar is tussen Waddinxveen en
Moerkapelle niet doorgetrokken.
De Molenviergang
Vaak vormen molens achter of naast
elkaar een molengang. Samen zorgen
zij ervoor dat water van een laag naar
een hoger gelegen waterberging wordt
afgevoerd: iedere molen tilt het water
een stukje hoger. De Molenviergang
ten noorden van Zevenhuizen is hier
van een mooi voorbeeld. De molens,
waarvan de oudste uit 1722 stamt, zijn
gebouwd om de Tweemanspolder
te bemalen. De molens zijn buiten
bedrijf, maar nog steeds maalvaardig
en draaien twee keer per maand, op
zaterdag.
De Willem-Alexanderbaan
De Willem-Alexanderbaan tussen
Zevenhuizen en de Rotterdamse wijk
Nesselande, is niet alleen bedoeld om
op te roeien. Het is een belangrijke wa
terberging. Als er - door overvloedige
regenval - overstromingsgevaar dreigt
te ontstaan, kan er via twee openingen
naar de Rotte vier miljoen kubieke
meter water in de Eendragtspolder en
de roeibaan worden ingelaten.
