w
DENBOSCH.
DEN,
5.-.
1874.
r. 261.
ZONDAG 14 JOL
OTUTIK,
RLRSTKOOP
ANDEREN.
I TK AMEIDE.
STOOMBOOT
J- VREESWIJK.
k-REIS
1
.INNING,
r
Bene preek.
WEEKBLAD VOOR DE KRIMPENER-, ALmAeR- EN LOPIKERWAARD EN OMSTREKEN.
.w*
-
‘s. W. N. VI
ALM”.
BUITENLAND.
OVERZICHT.
tr«!q
rmede een aandeel
NOOTETST,
Deze Courant wordt geregeld iederen Zaterdag-middag
verzonden. Prys: voor Schoonhoven per drie maanden ƒ0,70.
Franco pér post door het geheele ryk 0,80.
Prijs der Advertentiën Van 1 tot 5 regels ƒ0,50. Iedere
regel meer 0,10. Groote letters naar plaatsruimte. Inzen
ding franco, en utterly k tot Zaterdags-voormiddags ten Ifrnfe.
naar
Ie reis
de
van
35000,
00 enz.
3, No. 8.
bovenge-
ook van toepassing
laat sen, voor enkele
uinvrage te bekomen ten
(5652)
scioniorasciE coürant
Aö) -«bt' i't 4 a».i
*|Ht IiiaMii-1—J -t~- Adrértentiên waarvan 4»
MMB MAAS «wr4t wanten
Mto TWU MAAL ia rakaateg gdwaAt.
zullen worden uitgeloot
►OO,~, bestaande uit
22 TA»
smde Leeningalsmede
(1670)
rater S/d Utatd
DE DIRECTIE.
JVENSCHE
WWERIJ
f2,50
f 3,00
f3,50
fMO
f5,00
tteld, bij niet minder
af heden in de stad
(W77)
p van Zessen.
gelegenheid voor e^n
Qönsoh tot kost, in-
ïer met genot van een
‘gen, onder letter Q,
W. N. van KOOT EN
(6678)
kwijnt aan 't tuur, maag-
>ng en ingewanden, en dui-
i hiervan: dit Btroopje
middel dat onmiddelijk
is meer dan 80 jaren «Is
en 30 Cents.
schrijven bij vporkon«Mle
1 niets anders voor, dan
a RECHE’S ARCANIUM,
3NEESMIDDEL
kinkhoest,
rendige middelen altijd on
gevolg wordt aangewend
ijkste getniflsohriften alom
erzegelde rlscon* wet Ge
ileen echt verkrijgbaar-.
KF ZOOJT;
sht, R. W. SiEBN, Vree-
a 4 Co.; Vianen, Wïd.
Q. GSLAOrr.
“ndwe te hiwnwrr.tAmrtel
heTGenootschap ter &-
deel-, Verlos-, Schei- en
(5653)
f’ernstig mensch den godsdienst. Immers wie
in bet werkelijk leven met al zijne on-
i^ttalnwaktheden de rechten der anderen steeds
thans, 1 eerbiedigenwie kan die rechten met ernst
wijzigen naar den eisch van veranderde om
standigheden en betere inziéhtenindien hij
niet gelooft aan de eeuwige gerechtigheid? Wie
kan het gemeenschappelijk doel blijven lief
hebben met al zijn onvolkomenheden, zonder dat
hij soms behoefte heeft om dat doel te idea-
liseeren, om zich soms de familie te denken
gelijk zij wezen moet, de maatschappij gelijk hij
zich haar droomt, het vaderland, gelijk hij
wenschen zoude dat het was, zonder dat hij
in het gemeenschappelijk doel een ideaal- doel
wil en moet liefhebben.
«Dat is godsdienst, want dat is het geloof
aan eene hoogere wereld, welke zich meer en
moer in de bestaande wereld verwezenlijken moet.
«Die godsdienst moet, onder welken vorm
dan ook, de nationale godsdienst wezen,
godsdienst van den vorst, de godsdienst
alle onderdanen.
«Indien de koning dien niet bezit, dan zal
de kroon hem ontvallen of zij zal worden ont
eerd. Indien de minister dien niet bezit, zal
zijne eerzucht of hem zelven dooden of de
natie, indien de afgevaardigde dien niet bezit,
zullen zijne grillen de wetten losmaken, het
vaderland verlammenhet volk ontevréden en
oproerig stommen. Indien het volk dien niet
bezit, zal het zijn rang onder de natiën verhezen
en van zijn koning een afgodsbeeld maken, dat
heft in stukken breekt na het te hebben bewie
rookt, mdien het niet reeds zelf de speelbal
van dien koning geworden is.
«Laat ons het verbond met den koning en
het vaderland vernieuwen. Maar laat ons vooraf
vernieuwen dat hoogere verbond. Laat ons
trouw zweren aan de eeuwige gerechtigheid, al
vorens van rechten en plichten te spreken.
Laat ons, alvorens aan het vaderland toe te
behooren, toebehooren aan het koninkrijk Gods.”
Zoo eindigt de preek. Moge zij, nu zij
in druk is verschenen, ook in ruimeren kring
haar nut doen.
Die hoogere beginselen moeten het staatsle
ven meer en meer doordringenindien het een
gezond, een edel staatsleven zal zijn. Onder
iederen vormwaarin zij zich onvervalscht ver-
toonen, zullen wij ze toejuichen, men heete
Katholiek of Protestantrechtzinnig of modern,
Christen of Israëliet. Maar die beginselen moe
ten er wezen en zij moeten er wezen onver
valscht. Tegen alles wat dat met is, moet
de groote strijd worden gevoerd.
’t Was Dinsdag jl. voor België een gewich
tige dag. Gewichtig vooral ua den heftigen
aanval door de liberale partij voor eenigen tijd
tegen de clericale regeering gericht. Er werd toen
geen motie voorgesteldblijkbaar omdat men de
beslissing aan de kiezers wilde overiaten, bij
de eerstvolgende verkiezingen. Dit geschiedde
thans Dinsdag jl. Er moesten 10 leden voor
den Senaat en 25 leden voor de Tweede Kamer
gekozen worden. Zoowel de liberale als de
clencale partij hadden alle krachten ingespannen
en algemeen was men bevreesl voor ernstige
rustverstoringen. Die vrees is evenwel ongegrond
gebleken, doch eveneens zijn de hooggespannen
verwachtingen der liberalen althans gedeeltelijk
teleurgesteld. Wel leden de clericaleu in ver
schillende districten de nederlaag, en moesten
hunne candidaten plaats maken voor die der
liberalendoch met in genoegzamen getale om de
meerderheid in de vertegenwoordiging te ver
plaatsen. De uitslag der verkiezingen is zooda
nig, dat de clencale meerderheid in den Senaat
is teruggebracht van 8 op 4 en in de Tweede
Kamer van 22 op 14 stemmen. Het kabinet
kon dus zijne zetels nog eenigen tijd oehouden,
en zijne beginsellooze politiek vooreerst nog voort
zetten.
De positie van het FranBOhe ministerie,
dat vele punten van overeenkomst met het Bel
gische beeft, begint daarentegen inert wankel
baar te wordenvooral sinds het linkercentrum
een programma heeft openbaar gemaakt, dat
kans heeft het programma der meerderheid te
Onze lezers zullen zich misschien herinneren
dat wij nog al eens een klacht hebben geuit over
den gang der Nederlandsche, vooral der Neder-
landache liberale politiek.
Die klachten kwamen eigenlijk altijd op éénen,
diepen zucht neder en die zucht heette in woor
den uitgedrukt.- «ach, ontbreekt dan iedere diepe
overtuigingiedere hoogere begeertealle heilige
geestdrift voor den vooruitgang op den weg der
vrijheid der degelijkheid der ontwikkeling I”
Onze lezers zullen zich misschien ook herin
neren dat wij een woordje hebben medegepraat
over de opkomst en de beteekenis der anti-revo
lutionaire partij in ons staatsleven. Wij hebben
toen gezegd, dat wij de bijzondere eigenaardig
heid dier partij maar niet konden inzien maar
wij hebben het daar met bij gelaten. Indien, zoo
schreven wijdie partij met hare staatkunde in
Christus eene staatkunde bedoelt, door hoogere,
door godsdienstige beginselen geleid dan is haar
politiek in beginsel niet van de onze onderschei
den. Immersdat hebben wij niet verzwegen de
politiek naar hoogere beginselen moet meer en
meer de politiek der liberalen worden.
Den godsdienst wenschten wij en wenschen wij
steeds eftne rol te zien spelen in het staatsleven
maar voor de rol det kerk waren wij beducht.
Waarom Omdat kerk in dien zin bedoeld, de
kerk wier geest het clericalisme heet, eigenlijk
niets anders isdan een andere vorm van
heervohzuclit. Die heirschzuchtdat clericalisme
moeten wij met alle macht buiten den staat en
het staatsleven houden; daarom zullen wij blijven
ijveren voor het groote beginsel dér scheiding van
kerk en staat.
Maar dën godsdienst als de voortbrengeren
voeder der hoogeedele beginselen en begeerten
wenschen wij in het staatsleven terug. Ook ons
liberalen komt hij toe, ook wij verwachteu van
zijne werking goede vruchten.
Zoo wordt er niet altijd over gedacht, maar
zoo moest er veel meer over gedacht wordeu.
Iedere aansporing in die richting moet worden
toegejuicht. En omdat wij zoo vurig Wenschen
dat die hoogere gevoelensdat idealismemeer
en meer ons maatschappelijk en staatkundig leven
doordringewenschen wij heden een woordje te
zeggen over een preek.
Zij werd te Rotterdam in de Fransche kerk
'gehouden den llden Mei 1874, dus gedurende
de dagen der Kroningsfeestendoor een der
Waalscbe predikanten aldaarDs. A. G. van
Hamel en tot hire uitgave f op verzoek van
eenige vrienden is1 blijkens het voorbericht de
spreker daarom vooral overgegaan//omdat hij
er van overtuigd ftdat men tegenwoordig niet
luide genoeg kan spreken tegen het betreurens
waard^ misverstand dat op het gebied van den
godsdienst bestaat. Wanneer het staatkundig
leven den godsdienst ontmoetdan slaat het
gewoönhjk drieërlei weg in öf het hecht zich
aan het godsdienstig elementzoodat uit die
vereemging het fanatisme ontstaat ot het raakt
het even aan om hèt tiu mét eeu koelen beleefd-
heidsgroet den rug toe te draaien, bf het stoot
het van zich als iets dat tegenover de politiek
vrij wel belachelijk zoude wezen mdien het met
zoo gevaarlijk was."
Naar des sprekers overtuiging«vergeet het
tegenwoordig liberalisme maar al te zeer, dat
met de «scheiding van kerk en staat” de quaestie
volstrekt nog niet is ongemaakt en dat wij
liberalen, in onzen strijd tegen de clericalen
ook iets moeten veroverendat ook wij ons het
zedelijkhel idealistisch element, moeten meester
ipakenopdat het de moderne maatschappij door
dringt als een onmisbaar element voor het leven
an de toekomst.”
De spujkcr herinnert aan een tooneel uit het
Israëlitisch volksleven, waar, door de beginselen
der theocratiegqdsdipust en staatkunde hechter
dan ergens elders aan elkaar worden vastgesnoerd.
Het gold de kroning van den jongen Kouing
Joas en het was de hoggepriester, dje het ver
bond teseehen den Koimig en zijn volk sloot.
Woensdag den 10ew Juni
ds 7 ure. Voorganger
Predikant te Nnkknizen.
(5665)
4 Juni 1874.
r-UREN
des morgens 6 u. 30 m.
namiddags ten 3 ure.
IEF,
i beneden liggende plaat-
IDAM en terug
it f0,60.
0,35.
j slechts voor
zullen worden. Tegenover het zwevend program
ma van bet rechteroeotrnmdat onverwylde be
handeling der constitutioneels wettendoch met
handhaving van de zevenjarige vohraehty 4va-
noods met den titel van president der Repu
bliek wil, eischt het linkercentrum eindelijke
oplossing van den voorloopigen toevMnd, die
oorzaak is van de in het land heerschende on
rust. Het wil organisatie der Republiek, op
den voet zooals in de wetsontwerpen van 19
Mei 1873 geregeld was. Die Republiek moet
niet staan of vallen met Mac-Mahon; deze ia
alleen voor zeven jaren haar president. Als
uiterste middel om daartoe te gerakenzoo wordt
verder in het programma gezegdzou het lin
kercentrum zelfs aan ontbinding der Kamer wil
leb medewerken. En dat het ernst is met dit
programma blijkt hieruit, dat het bepaalde voor
nemen bestaat om een voorstel in dien geest
bij de Kamer in te dieuen.
Bij de behandeling der gemeentewetwaarvan
de beide eerste artikelen bereids zijn aangeno
men had een niet onbelangrijk incident plaats.
Een der leden vroeg aan de regeering of het
centraal-comité van het rberoep op het volk/*
dat aan de vrienden van Bourgoing bij zijne
verkiezing belooningen had toegezegd, daartoe
van regeeringswege gemachtigd was. De. minis
ter van Justitie gaf voor, niets van het bestaan
van een dergelijk comité te wetenhy zou on
derzoeken en zoo werkelijk mocht blijken dat
zulk eene geheime vereeniging bestond, tegen
de leden eene vervolging instel ie Dit ant
woord gaf Gacfthfttta aanleiding tot de vraag,
waarom de regeering zooveel Bonapartistische
agenten in de administratie benoemdehij ver
moedde dat dit de belooningeü Waren, waarop
in de circulaire van het centraal comité werd
gezinspeeld. Hierop volgde, zooals zich denken
laat, eene zeer heitige woordenwisseling tusschen
Roulier, die de regeerings handelingen verdedigde,
en verschillende leden der uiterste linkerzijde,
üambetta werl door den voorzitter herhaaldelijk
tot de orde geroepen.
Met 393 tegen 318 stemmen is besloten tot
eene tweede lezing van het ontwerp kiesiM over
te gaan. Verschillende leden van de linkerzijde
en van de uiterste linkerzijde bestreden het ont-
werpi De Bonapartistenvoorstanders van al
gemeen stemrecht en volksbestaan, traden als
verdedigers op van een wet, waarbij ruim 8 mü-
lioen kiezers van dat recht worden beloofd!
Het domkapittel te Posen is namens de
Pruisische regeering aangemaaod om in het
bestuur van het aartsbisdom, dat door de af
zetting van den aartsbisschop Ledochöwski va
cant is, te voorzien. Is na verloop tftn tien
dagen aan deze uitnoodiging niet voldaan, dan
zal de Staat, die inmiddels beslag heeft op de
inkomsten, dat beheer over nemen. Voorts wordt
aan de regeering het voornemen toegeschreven
om in de eerstvolgende zitting van den Landdag
een ontwerp in te dienen, waafbij alle proces
sies op de openbare straal verboden worden.
Op initiatief van den Oostenrljlciohen
premier zal in den loop dezer maaud een in-
ternmionaal choleta-congres worden gehouden,
tot regeling der quarautaine-maatregeien en tot
instelling van een internationale choleza-oom-
missie. Voor het congres, dat m de volgende
maand te Brussel zal bijeenkomen, tot regeling
van bet volkenrecht in tijd van oorlog, heeft
de Russische Minister-president een uiDge-
werkt plan iu gereedheid gebracht, dat door
verschillende bladen gunstig beoordeeld wordt.
De EngölSohC premier heeft het Lagerhuis
tot meerdere werkzaamheid aangespoord. Niet
minder dan 17 wetsontwerpen zijn ol zuilen
door de regeering worden ingediead, welke zij
allen gaarne nog in deze zitting zag aangeno
men. Hiertoe behooren ft. a. de reeds in be
handeling zijnde wet op de tapperijen, een aan-
vulhngswet op den fabriekarbeid, een wet op de
rechtspleging, op de openbare gezondhrid enz.
De eigenaars der kolenmijnen m zutdriijk
Yorkshire en noordelijk Derbyshire «ijn reor-
nemens de mijnen te sluiten, indten de arbei
ders met binnen 14 dagen zich bereid verklaren
genoegen te nemen met eene loonsverajiodoring
van 10 pCL 24000 arbeiders zijn hierbij be
trokken.
De Londensche schoolcommissie beeft met
^aaTTZZTTZoTTij^Z^nde^Zbond^^^fc^
verbond tusschen den God van Israël, dep K|>- I ksn
mag en het volk. I -jubln
Welk een verschil tusschen toen en
voor wie let op de rol, welke de godsdienst
speelde bij de kroning van Joas, en welke hem
thans is gegeven bij het herinneringsfeest aan
de kroning van Willem III.
Daar zijn de onzichtbare God met zijnen ver
tegenwoordiger. den hoogpriester, de eerste per
sonen. En hier P Geen priesters in de optochten.
Van welke kerk zoude men ze ook hebben ge
nomen? Alle gezinten genieten in Nederland
gelijke vrijheden. Het herinneringsfeest werd
wel gevierd in een kerkgebouw, maar alleen om
de herinneringen aan dat gebouw verbonden en
zonder eenig kerkelijk vertoon. De godsdienst
oefening, welke de Koning, met de leden van zijn
huis, vóór de opening der feestelijkheden bij
woonde, droeg geheel en al een privaat karakter.
Geen officiëele kerkelijke bid- of dankdag was
uitgeschreven. Ter wille der gewoonte in de
aanspraken der Kamers enkele godsdienstige uit
drukkingen, welke toch mettertijd uit de offi
cieel? monden wel zullen verdwijnen. Neen,
de godsdienst was hier geheel en al overgelaten
aan de vrije inspiratife van ieder voor zich, vorst
of onderdaan, katholiek of protestant, christen
of jood.
Zoo is het vrij wat beter ook voor den gods
dienst, die alleen binnen den eenvoudigen kring
van het meuschelijk gemoedsleven zijn toekomst
hebben kan. En voor het volksleven? Men her-
innere zich slechts het .despotismedat verbonden
is geweest aan de theocratie van Jeruzalem even
goed als van Rome, n Hoe schitterend het
schouwspel moge zijn van eenen Keizer uit het
oude Huis van Habsburg, de kroon van den
Heiligen Stephanu» ontvangende uit de handen
eeus bisscliops bij de tonen eener plechtige mis,
hoe schoon voor sommige dweepers de door hen
gedroomde vertooiinig schijnen moge van eenen
Hendrik V door de geestelijkheid der midden
eeuwen gezalfd in het oude Reims r duizend
maal schooner is het eenen prins van Oranje
te zienalleen staande tegenover zijn volk en
den eed van trouw zwereude op eene eenvoudige
grondwet; vervolgens hem 25 jaren later weder
voor zijne onderdanen te zien optreden, de on
geschonden grondwet in de hand en om hem
heen dat volk met 's Konings kleuren gesierd,
van den minister af tot den bedelaar toe.
En toch, too vangt de spreker het tweede ge
deelte zijner toespraak aan, «daar ligt een verhe
ven zin in die oude woorden: de priester sloot
eerst een verbond tusschen den Heer, den koning
en het volkdaarna tusschen den koning en het
volk. De koning gaat beloven, dat hij de rech
ten van zijn vojk zal eerbiedigen en voor zijn
geluk zal werkzaam wezen. Maar vooraf wijdt
hij eene gedachte aan de eeuwige gerechtigheid,
aan de verheven idee van den plicht. Het volk
gaat den vorst de kroon op het voorhoofd druk
ken, maar vooraf denkt het er aan, dat die vorst
het groote symbool is van de eenheid der va-
derlaudsche oelangen «u plichten, het symbool
van de groote aigeineeue zaak, aan weiice alle
eigenbelang moet dienstbaar wezen.
«Zoo opgevat is die godsdienstige kroning eene
plechtige daad van het geweten. Vorst en volk
beiden erkennen bij den ander onvervreemdbare
rechten die zij lubben te eerbiedigen, erkennen
een gemeenschapp elijk doel, waaraan allen zich
moeten toewijden.
«Uat is godsdienst, een godsdienst bij ieder
verbond onmisbaar, bij de kroning eens koning»,
de sluiting van een huwelijk, hec dienstverdrag
van den patroon met zijn werkman, den knecht
met zijn heer. Zonder deze twee: eerbiediging
der wederzijdsche rechten en toewijding aan het
gemeenschappelijk doel is het niet mogelijk eenig
verdrag ua te komen.
W ij zouden geen feest hebben kunnen vieren,
indien vorst en volk niet in de afgeloopen 25
jaren voor eikaars grondwettige rechten am eer
bied hadden bewaard; wij zouden het evenmin
kunnen doen, indien die toewijding, die vurige
liefde voor het gemeenschappelijk vaderland, die
onderlinge sympathie mei m het gemoed van
beiden geleefd bad.
«Welnu, hier bij dien dubbelen zedelijken
grondslag van het staatsleven ontmoet teder
