T. 346.
1876.
ZONBAfe 30 JANUARI.
1ST
ich ook met bet
m» VRUCHT—
I enz., wat tot het
i zich ook met het
en van Tuinen
e nette, civiele be
ft recommandatie
WEEKB1A1) VOOR ZUID-HOLLAND EN UTRECHT.
.▼Ajrwoaro
‘°*7.
I
STRWER,
de Lopikerpoort,
loven.
BINNENLAND.
Naar aanleiding van de derde
expeditie tegen Atjeh.
BU HEN LAND.
OVERZICHT.
5
7
27‘/4
schepen moesten met achterlating
Deze Courant wordt geregeld iederen Zaterfdag-middag I
verzonden. Prys: voor Schoonhoven per drie maagden 0,70.
Franco per post door het geheele ryk 0,80.
9. W. N. VAN NOOTEN,
Uitgevers.
middels
van
SGHOONHOVENSCHE COURANT
Atjeb 2
waren
87
21'/.
?7.
“>"7.
*«7,
13‘/,
Prys der Ad verten tiënVan 1 tot 5 regels /0,50. Iedere
regel meer 0,10. Groote letters naar plaatsruimte. Inzen
ding franco, en uiterlyk tot Zaterdags-voormiddags ten 10 ure.
ilhw d>
'400
y*7.
lu
217 V,
238
‘007,
“»7,
‘““7.
W/.
1U0
“ö7.
68
19./.
58
66./.
161
195
,ge1
Een
jaar later door Van Caer-
4
8
3
3
3
3
1816. 5
6
5
1000. 5
1000.
leen. 4}
17/69. 4
3
5
5
5
•0. f
21
637.
757,
08’71.
967.
857.
‘“71.
‘«7.
53
102
o». 5
‘”g. 5
ali. 5
tel. 5
1854.
I860.
Alia biniicnlaniliohe A'dvertentiSn waarvan de
plaatiing DRIE MAAL wordt opgegeven, worden
«lechti TWEE MAAL in rekem^f gebracht.
Advertentiön voor dit Blad uit Frankrijk
en Bolgiö worden uitsluitend aange
nomen door de Heeren G. L. DAUBE Co.
(E. EL3BAOH), Rue du Faubourg Mont
martre 81'iis te Parijs.
I
5
5
6
7
5
6
6
6
6
5
4|
3
3
tl. f
.x 5
5
5
5
00. 5
917/,
^’71.
97«/,
97‘/,
347
054
'5y7i.
58*7„
037/,’
Ö37<
»tie. 7
69. 7
3
5
7
6
3
3
TBR.
iep, schil f 23 i
epiaad f 8 i9, goe-
1 66 ct. per half
ens 26 a 28 ot,
a 38, laai meren
et per hplf kilo;
stuk; aardappelen
kammers f 2,10 i
leien f 6,00 a 7,00,
1,00 per iuO stuks,
t vluggen handel;
-ijs f 22 a 30 naar
.,40 a 1,56 per kilo,
en voor Engeland
ito f 7 i 20, nuch-
(15.
Aangevoerd: 938
Iveren, 1 nuch-
•en en 303 var-
inister
likein, te
1 bpaansch
:n om tot
Zoo lang
aan den opstand
’.uilen alle andere
rvorming wel vruchte-
itrijd in het Noorden
ongunstige omstan-
merder der Carlisten
rping heeft aangeboden,
tering heeft aan het Con-
diplomatieke corres-
Vereenigde Staten
en heden gevoerd.
w.log van roof en
moede wordt en, gelijk
aan de Mogendheden
gewapende tusschenkomst
die tijde dreigt dus ernstig
land begint te out-
rt dat het parlement
:n, beginnen ook de
te organiseeren en
vormen. Disraëli
getrouwe opkomst
waarop de sitting
right in eene rede-
lirmingham, de taak
.tting ont-
de eigen-
laires uit-
Fa nu.
I HOVEN.
'1 Jan. 1876.
J. Van der Dussea
udera H. Wennekea
oüders C. Suur «a
:ck en A. Van Wijk.
1 3 maanden. A.
htgenoot van B. C.
Het voor den duur van den ijs-
gang ten behoeve der buitengewone riviercor-
respondentie geopende tijdelijke rijks-telegraaf
kantoor te Vreeswijk is tot nadere mededeeling
ook voor het bijzonder telegrafisch verkeer
beschikbaar.
De volgende gemeenten in deze
provincie zijn, ter bepaling van het aandeel
in de lichting dezes jaars, samengevoegd met
naburige gemeenten, te weten: 16e kanton:
Waarder met Barwoutswaardïr Papekop met
Lange Ruige Weide; 17e kanton: Barken-
woude met Gouderak; 24e kanton: Wijngaar
den met Molenaarsgraaf. De bij elke samen
voeging laatstgenoemde gemeente is als de
hoofdgemeente aangewezenbedoeld in art. 15
van het besluit van den Commissaris des Ko-
nings van den 2n Januari 1863 (Prov. Blad
no. 1).
De heeren Burgemeesters vande
hoofdplaatsen der militie-kantons in deze pro
vincie zijn door den Commissaris des Komngs
in dit gewest verzocht, tot het houden der
loting voor de nationale militie een lokaal aan
te wijzen, zoo ver mogelijk verwijderd van her
bergen en andere plaatsen waar sterke drauk
te verkrijgen is, en wijders om al de hun ten
dienste stamde middelen aan te wenden ter
voorkoming van dronkenschap, bij gelegenheid
der loting.
van een Panglima,
zelfstandigheid bezit
iqtlerdaad aan deu
•dagen heeft 1
iheden herv&t
tot wijziging 1
Wetboek van 81
Vooral het zooj
straf bedreigende tegen a.
jg tot discussie, ir
133 stemmen goeiige!
Jdb qual. 64 ot.;
«*1- i 1,00; Scha-
lo. Voor Londea
76, 3de qual f 72.
de vorige week
echts ongeveer 20
n, die meest al-
weggekocut. üp
ra, maar er was
die een groote mate van
it, en meer in naam dan
Sultan ondergeschikt is. De
Sültdn moet door de rijksgrooten worden ge
kozen uit de naaste bloedverwanten van den
voorgaanden Sultan, terwijl hij uog in dc re-
geeringszaken wordt bijgestaan d or één of meer
ryksbestierders» Deze aanduiding moge tevens
tot verklaring dienen hoe het mogelijk is dat,
terwijl het hoofdpunt, dc Kraton, zich in onze
macht bevindt, e i er feitelijk geen Sultan is,
W j toch nog verre van het einddoel zijn ver
wijderd.
In de vorige
sdhen zich hier en c
cri nog vóór Nederland
diepste vernedering
Gedurende de laatste dagen van het vorig
jaar en de eerste van het loopende bracht de
telegraaf ons hoogst belangrijke tijdingen. De
oorlog, dien Nederland tc voeren heeft tegen
een volhardenden vijand in het verre Oosten,
is een nieuwe phase ingetredenons leger,
aangevoerd door den dapperen en beleidvollen
Generaal Pel, heeft wederom een aanvallende
houding aangenomen, in ’t kort, de der
de, mocht hét zijn de laatste! expe
ditie tegen Atjeh is begonnen.
Deze omstandigheid noopte ons, een kort
overzicht te geven van de geschiedenis der
verwikkelingen op Sumatra’s Noorderdeel. On
getwijfeld zijn de meeste bijzonderheden welke
wij daarbij in herinnering zullen brengen van
algemeene bekendheiden onze lezers, voor
zooverre zij beter op de hoogte zijn dan schrij
ver dezes, zullen wel doen wanneer zij dit
artikel eenvoudig overslaan. Maar gelijk men
weet, is het geheugen van gewone courantle-
zeis niet bijzonder sterk, zoodat niemand Let
ons kwalijk nemen zal wanneer wij trachten
het een weinig op te frissclien. Eerst een
woord over onze vrccgere betrekkingen met Atjeh.
Toen op den 2len Juni van het jaar 1599
de Nederlandsche schepen de Leen* en de
Leeuwin, onder commando van de Hout
man?, voor den mond der Atjeh-rivier au er-
den, vonden zij daar een machtigen staatdie
zich veel verder zuidwaarts uitstrekte dan thans.
De kraton was toen ook niet dat vervallen bol
werk zooals b<-t bijna twee jaren geleden den
onzen m handen viel: integendeel, hij voerde
zijn naam Kptta-Radja, uKoningshuis,” met
eere, muntte uit door pracht en sterkte, werd
door kloeke soldaten verdedigd en was flink
vau geschut voorzien. Eerst kort te voren bad
Atjeh zich losgescheurd van de heerschappij
van het meer oostelijk gelegen Pedir niet alleen,
maar dit zelfs aan zich onderworpen.
Houtmans poging om met de streug-moham-
medaansebe bevolking van Atjeh handelsbetrek-
kingen aan te knoopen mislukte, deels door de
opstokerij van onze r 1
zen, deels
scheepsvolk
de onzen in de gunst van den Sultan
den geraken bleek het, dat men met
te doen had. 1
mededingers de Portugee-
door de ruwheid vau zijn eigen
en toen het eindelijk scheen dat
i de gunst van den Sultan zou-
2_‘. zi t verraad,
Cornells Houtman werd vermoord,
zijn broeder Eredenk gevangen gezet, en onze)
x u‘ ‘:-j van de
vingenen deze ongastvrije kust verlaten,
tweede poging, een j
den aangewend, liep weinig beter af, en eers|j
toen de Portugeezen door hun drieste eiscliebj
den Sultan verbitterd hadden, kwam er verw
andering iu den toestand. Er werd eeu ban]
delsverdrag gesloten, dat evenwel dér compagj
nie weinig voordeel beeft opgeleverd, daar hm
voortdurend oorzaak was vau twisten die mtii
de wapens beslecht moesten worden. Zoolang
ook Jan Compagnie ~hi de Oost gezag uit
oefende, werd Atjeh beschouwd als een verle
ren hoek, en de gouverneiirs-generaal bepaal
den zich er meest toe ondersteuning te ver-
leenen aan die staatjes, die zich aan de heer
schappij van Atjeh onttrokken, waardorr het
gebied vau den Sultan aanhoudend kleiner
werd. Daar kwam nog bij, dat de Atjehnee-
sche Staat meer en meer het karakier aannam
van eeu soort van Statenbond, doordien liet
gezag van den Sultan beperkt werd. Het ge
heele land namelijk is verdeeld in een aantal
gemeenten, Moekim genaamd, die zich onder
ling groepsgewijze hebben vereemgd. Zoo hééft
men de XXII, de XXV, de XXVI Moekim,
en elke dezer groepen staat onder het bestuur
Nog altijd is bet oumogelyk den uitslag der ver
kiezingen van de gedelegeerden iu Frankrijk met
eenige juistheid op te geven. Zooveel is echter reeds
gebleken dat het regeeringsbencht, als zoude in verre
weg de meeste departementen <>e conservatieven (nl.
dezulkendie met Buffet eigenlijk tegen de bestaande
orde vau zakeu zijn), de overwinning behaald hebben,
zeer bezijden de waarheid is. V olgens de berekening
der Indepeudance Beige, een blad dat dus bui
ten den verkiezingsstrijd staat, hebben in 46 ..depar
tementen de gematigde republikeinen die almede ouder
den naam conservatief begrepen worden, gezegevierd,!
terwijl in lü andere departementen de kansen nog vrij
gelijk zouden staan. Waar inde juiste onderscheiding!
der verschillende partijen zooveel verwarring bestaat,
dat gematigde republikeinen, nl. zij die vóór eene ge
leidelijke toepassing en ontwikkeling der republikein-
sche instellingen zijneb gematigde reactionairen 1
onder dezelfde benaming van conservatieven worded
aangeduid, duar laat bet zieb begrijpen dat het uiterst
mocielijk, ja onmogelijk is, de nieuw gekozenen, die
voor het grootste gedeelte tot nog toe geene politiekö
party diendenal dadelijk bij de verschillende partijen
111 te deelen. Eerst uit de keuze der Senatoren zal
het blijkenwelke partij de overhand had. Buffet
gaat intusschen altijd nog voort, tot ergernis der
liberalenvan zijne positie misbruik te makendoor
op alle mogehjke wijze de republikeinsebe partij in
discrediet te brengen. Daartoe moet ook strekken de
openbaarmaking van het rapport der commissie vaJii
onderzoek naar de daden vau bet Bewind der Natio
nale verdediging, dat juist op dit oogenblik in het
Bulletin Francais is opgenomen en in grooten getale
onder het volk verspreid wordt.
Minder twijfelachtig is de uitslag der verkiezingen
voor de Cortes in Spanje. Als altijd zijn de keu
zen daar bijna geheel naar den zin en in den geest
der tegenwoordige regecring uitgevallen. Deze uitslag
is vooraf reeds met zooveel zekerheid op te makdn,
dat de republikeinen, die, voor zoover ze zich njjet
bij de regeenng van Alfonsua hebben aangesloten,
"eheel machteloos zijn, zich eenvoudig van stemming
vutbielden.
Alleen door het terugtreden vau den constitutioneelen
I gt*gaan om te beproeven, met vertegenwoordi
gers van vreemde mogendheden overeenkomsten
aan te gaan natuurlijk ten nadeele van het
Nederlandsch gezag. Toen begreep de Indische
regeenng, dat een krachtig optreden noodig
was geworden. De vice president vau den Raad
van ludié, de heer Nieuwen bui zen, werd met
drie oorlogschepen als commissaris naar Atjeh
gezonden, om aan den Sultan opheldering te
t ragen over zijn handelwijze, eu tevens de 1100-
digc waarborgen te verkrijgendat veortaan
geen zeeroof meer zou plaats grijpen. Als naar
gewoonte zocht de Sultan tijd te winuen. In
middels was het duidelijk te bemerkendat bet
volk van de kust zich op tegenweer voorbe
reidde, want overal zag men aarden verster
kingen opwerpen. Nadat bij herhaling uit
stel was verleend, en de Sultan nog geen be
slissend antwoord bad gegeven, volgden op den
26en Maart 1873, ingevolge den last doorbet
gouvernement aan den heer Nieuwenhuizen
met gegeven, de oorlogsverklaring.
Zoo wa? dan de kans op een vreedzame op
lossing van het geschil vervlogen. Had de
regeenng te Batavia zich nog gevleid met de
hoop dat de Sultan, ziende dat het ons ernst
was, in het sluiten van een uieuw tractaat zou
bewilligen, het was thans genoegzaam geble
ken dfit liet hem slechts te docu was om de
zaak slepende te houden. Nog een dag na de
oorlogsverklaring kwam er van hem een brief,
waarin hij nog twee dagen uitstel verzocht tot
het geven vau een beslissend antwoorddat
verzoek werd weder toegestaau. De bevolking
ging echter voort met het opwerpen van ver
sterkingen langs bet strand, zoodat het noodig
was haar met kanonschoten van daar te ver
drijven.
Men wachtte, en de Sultan liet niets
meer vau zich hooren. De stem van liet ge
schut herinnerde hem herhaaldelijk aan de ge
maakte afspraak, eindelijk kwam er den 31en
een schrijven, dat alweder even ontwijkend was
als de vorige antwoorden van dien Heer. Den
volgeudeu dag weer eenthans was het ge
duld van den regeerings-cointnissaris uitgeput.
Inderdaad had bij het zijne gedaan om den
strijd te voorkomen’t mocht niet baten
en de onderhaudelingen werden afgebroken.
Iu een volgend artikel zullen wij de voor
vallen van dien strijd iu hoofdtrekken ber
in neren. He.
c-andidaatgelukte bet Castelar den vroegeren Mii
van Buitenlandscbe Zakengematigd republikeit
Barcelona gekozen te zien. De Epoca, een Ur_.
re^ecringsbladacht thans de tijd gekotner
regeling van bet financiewezen over te gaan. Zuv
het echter der rege> ring niet gelukt is aan den
in het Noorden een einde te makenzullen al.v
maatregelen tot inwendige hervorming wel
loos blijven. Wederom is de stnjc
hervat en aanvankelijk onder niet p—
digheden daar een voornaam aanvGv.uv. «m wiu
nl. Tristan;zijne onderwerp’""
De Amérikaansohe regee....
gres mededeeling gedaan van de
pondentie tussclien Spanje en de
ten aauzien der Cubaansclie aangelegei
Daaruit blijkt, dat Amerika den oorlo
verwoesting op Cuba har'elijk
reeds vroeger is medegedeeld
de noodzakelijkheid eener
heeft voorgesteld. Ook van
gevaar voor Spanje.
Het politieke leven in Engolc
waken. Nu het oogenblik nadert
zijne werkzaamheden zal hervattei
staatkundige partijen zich weder
bun plan de campagne te
spoorde de zijnen aan tot eene g
op den 8sten Februarideu dag waarop
zal geopend worden, terwijl Bright in eene
voering voor zijne kiezers te Birmingham,
der liberale partij voor de opbanden zijnde zitt
vouwde. Ook Lord Granville en Hartington,
lijke part.jaanvoerdershebben hunne circuit
gevaardigd.
Een nieuw spoorwegongeluk heeft op nieuwiu de
nabijheid van Huntingdonplaats gehad. Een post
trein kwam in botsing met eeu goederentrein en terwijl
(nen bezig was de schade eu ongelukken, hierdoor ver
oorzaaktte herstelen, kwaïn een koeriertrem uit
Londen op nieuw in botsing met beide eerstgenoemde
treinen. Elf personen kwamen hierbij om het leven,
terwijl een veel grooter aantal meer «r minder zwaar
gewond werd.
Het bericht dat Engelan/i zich slechts voorwaarde
lijk aansloot bij de maatregelendie de groote Mo
gendheden ten opzichte van Turkije hadden beraamd,
tigd. De regeeriug te Londen zal de
nede bij de Porte doen aanbeve-
.ollectieve nota wil zij niets we-
loet de integriteit van het Turkscbe
rden. Vereenigt de Sultan zich
hervormingendan zullen de
pressie op de opstandelingen
in, ten einde deze te bewegen
en gehikt dit nietdan
lijk aansloot bij de maatregelen
gendbedenten opr
heeft zich bevestio
hervormingsplannen mede
lendoch van eene cg1Lv..v.
ten. Voorts moet de intr
rijk gehandhaafd worden.
met de voorgestelde Li r:,:_c
Mogendheden eenige f
trachten uit te oefenen, len vu.
de wapenen neder te leggenen gehikt dit nietdan
zou Oostenrijk zijne goede diensten verleenen door
een gedeelte der in opstand zijnde gewesten te be
zetten.
Intusschen hebben de regeeringstroepen in de laatste
dagen weder belangrijke verliezen geleden bij de ge
vechten die tusseben Ragusa en Trebinge plaats
hadden.
Na een paar malen wegens onvoltalligheid de ver
gadering te hebben moeten verdagen heeft de Duit-
sohe rijksdag zijne werkzaamheden hervkt en in de
eerste plaats het ontwerp tot wijziging van verschil
lende bepalingen van het Wetboek van Strafvordering
in behandeling genomen. Vooral het zoogenaamde
Uuchesne-artikelstraf bedreigende tegen aanbieding
tot misdaadgaf aanleiding tot discussiemaar werd
ten slotte met 141 tegen 133 stemmen goedgekeurd.
zij
1 het
ie Sultan zich
dan zullei
opstanóv..
w te
eeuw hadden ook de Engel-
daar op Simatra gevestigd,
in den tijd van zijn
Java verloor, was onze
ill vloed dliiir reeds geheel geëindigd. Toen na
c|e herstelling onzer nationale vrijheid de Indi
sche koloniën werden teruggegeven, kregen we
(|pk onze oude posten op Sumatra terug. In
Ipl!) sloot de Sultan van Atjeh met Enge
land een verdrag, waarbij aan dit rijk de al
leenhandel op zijn gebied werd toegestaan;
ojoch daar zulks iu strijd was met onze oudere
rechten, werd die bepaling bij het Londensch
tractaat van 1824 ingetrokken. Tevens wer
den die rechten nauwkeuriger omschreven,
daartegen wij de verplichting op ons namen
ten zoodanig gebruik te maken van onzen
l:ivloed, dat de zeevaarder en de handelaar
ten voldoende mate van veiligheid genoten,
londer dat wij inbreuk zouden maken op de
onafhankelijkheid van Atjeh.
Dat tractaat vau 1824 is eigenlijk de grond
oorzaak van den tegenwoordigen strijd. Want ter
wijl wij ons beijverden ons ptipt aan die over
eenkomst te houden, deden de Atjehntezcn al
hun best om het ons lastig te maken. Inden
hardnekkigen Padrie-oorlog, dien wij iu 1831
en volgende jaren te voeren hadden om ons
gezag op Sumatra te handhaven, schaarden de
Atjelmeezen zich nmermaltn aan de zijde onzer
vijanden. Ook maakten zij zich iierhaaldclijk
schuldig aan zeerootzij plunderden de haven
plaatsen aan de westkust, ot randden Neder-
laudsche ei> Engelscbe schepen aan. Daar
kwam nog meer bijdewijl zij voor den arbeid
in bun pepertuinen veel banden noodig hadden,
roofden zij menschen op het nabij gelegen
eiland Nias, en maakten die tot slaven. Van
onze zijde maakten wij den toorn vau Atjeh
gaande, door het in bezit nemen van de Staat
jes Baros eu Singkel, ten zuiden van Atjeh
gelegen. In 185b werd er een nieuw verdrag
gemaakt, waarbij alle eiseben van weerszijden
werden ingetrokken, maar er kwam weinig ver-
andering. De zeeroot werd niet beteugeld, wij
zagen ons genoodzaakt een expeditie naar Nias
te zeilden om het gruwelijke menschen-stelen
tegen te gaan, terwijl de Atjehneezen gezanten
zonden naar den Sultan van Turkije, om aan
dezen de souvereiniteit over hun rijk op te
dragen, en van hem bescherming te vragen
tegen de vreemdelingen. De Groote Heer te
Koustantinopel had natuurlijk wel wat anders
te doen dan zich met Atjebneesebe aangelegen
heden in te laten.
In 1871 werd met Eugelaud het bekende
tractaat gesloten waarbij deze staat, tegen af
stand van onze bezittingen op de esikust van
Afrika, geheel afzag van inmenging iu de za
ken van Sumatra, zoodat wij de vrijheid kre
gen ons daar zoo ver uit te breiden als ona
goeddacht. l\u konden wij ons met meer kracht
doen gelden tegenover de bevolking van Atjeh.
Wij hadden niet in bet minst het voornemen
dat land onder recbtstreeksch bestuur te bren
gen, doch er moest noodzakelijk orde gesteld
worden op de veiligheid ter zee. De Sultan
bezat zelf de macht niet, zijn onderdanen tpt
hun plicht te brengendaarom zou het in zijn
belang geweest zijn met het hederlandsch-
Indisch bestuur samen te werken. Hij ver
koos dit echter niet, zijn houding bleef weife
lend men Wist met wat van hem te den
ken. Op onze herbaalde aanmaningen kregen
we outwijkende antwoorden.
In het begin van 1873 ontving het bestuur j
te Batavia bericht, dat algezanten vau
naar Singapoera, (Britsche bezitting,)
