F, 348.
ZONDA& 13 PÏBKUAKI.
1876.
!'?7
WEEKBLAD VOOR ZUID-HOLLAND EN UTRECHT.
De Houtman».
BUITENLAND.
BINNENLAND.
SCHOONHDVENSCHE COURANT
5
7
cta. per kilo,
iter
'cern
I
Inj
uit
i
Deze Courant wordt geregeld iederen Zaterdag-middag
verzonden. Prijs: voor Schoonhoven per drie maanden 0,70.
Franco per post door het geheele rijk 0,80.
9. W. N. VAN NOOTEN,
Uitgevers.
961/,
96«/a
pen,
door
ron.
OVERZICHT.
In Frankrijk gaat tegenwoordig alles op in de
67y,
‘"‘7.
105^,
Z. M.. heeft in zijnen rang over-
5
b
5
6
54./
J0. r
6
5
6
7
5
6
6
6
6
5
M
3
3
5
5
5
5
qual. 62 ct.;
i 1,00; Scha-
Voor Londen
3de qual f 74.
f8,50 4 9,40,
4 9,20, Flak-
i0 4 Ö.00.
msche f7,90 4
Noordbrabant-
101)»/,
9V/,
857,
*71
217 7,
438
105 7,
79
7'A
85
23
127g
1027,
467,
1*7).
917,
16
257,
344
849
597,
68U/u
ö^/i.
onverzoenlyken
1 Victor Hugo,
en, geven door
3de sij de
irsonen trachten
ie over om
kiezers dui-
eze ook nog andere
lieden is der laatste
1 Senaat te Belfort
1 zetel in het
zal ontbc
92»/,
81
reget
die zit
niet geku
vrij zeker
kiezingen van
geoorloofden i
didaten in zi
mer genoeg,
door
ondv. -
die nog niets schijt
hunne opgeschroefd
Parijzenaars
te
de gevi
delijk t
VOO.
gekt
Wet
5847,
140 7,
69
1971.
Overmaasscha
4 6,00, dito
,00 4 5,80.
ot 5,70, lange
msebe f 8,50 4
f8,00 4 8,50.
iropening der
van vee voor
ig belang, en
mindere qual.
vare koeien
Alle binnenlamdAche Adrertentién, waarvan de
plaatsing 3 maal wordt opgegeven, worden slechts
2 maal in rekening gebracht
Advertentiën voor dit Blad uit Frankrijk
•n België worden uitsluitend aange
nomen door de Heeren G. L. DAUBE Co.
(B. ELSBACH), Hue du Faubourg Mont
martre 81bi« te Parijs.
3
3
3
3
3
16. 5
5
5
00. 5
•00. 5
*n. 4}
69. 4
3
5
5
5
f
4 lebr.
100
7!>/,
01’/,
101!/,
oog op de gebroeders De Houtman, die
reeds sedert lang handel met Lissabon dreven,
en dus best in de gelegenheid waren, gegevens
te verzamelen. Aan schranderheid ontbrak het
hun niet. Vooral de oudste, Cornell.’, was
uiterst geslepen, terwijl daarentegen de overige
trexken van zijn karakter niet van dien aard
waren, dat wij met bijzonderen eerbied op hem
staren. Het bekende verhaal, als zou men te
Lissabon argwaan hebben opgevat tegen Cor
nells De Houtman, hem in den kerker gezet,
en later legen betaling van een geldboete, door
Amsterdamsche kooplieden bijeengebracht, ont
slagen hebben, gaan wij vluchtig voorbij, de
wijl het niet op historische gronden rust en
voorts strijdt tegen de waarschijnlijkheid. De
gebroeders kwamen ongehinderd terug, en hun
mededeelingen waren de aanleiding, dat eenige
Amsterdamsche kooplieden besloten zich te ver-
eenigen tot een Compagnie van Verre, en vier
kleine schepen uit te rusten, waarvan het be
vel werd opgedragen aan De Moei en nar. De ster-
rekundige Pietér Dirkszoon werd aangesteld
als opperstuurman, terwijl De Houtman als com
mies medeging. De Moelenaar overleed alvorens
den Indischen archipel te bereike i, waardoor op
De Houtmandie door sommigen wordt beschul
digd den bevelhebber te hebben vergiftigd, de
leiding der onderneming overging.
jarige Zeeuw-
4 9,50, goed,
ie, Vlaamsche
f 7,40 4 8,00,
ie winter «k-
Flakkeeschs
amsclie zomer
wsche f6,40,
90.
iNOUTEN
e. 7
7
3
5
7
6
8
3
ÏM.
schil f 23 4
»d f 9 a 10, goe-
5 ct. per half
28 a 31 ct.,
37lammeren
per half kilo-,
k; aardappelen
amen f 3,20 4
f 1.70, appelen
eieren f 5,00
uggen handel;
’26 4 31, nair
4 1,60 per kilo,
voor Engeland
f 7 4 20, nuch-
igevoerd: 1988
en, 13 nuch-
in en 276 vu-
Den 24en Juni 1596, na een vaart van bijna
vijftien maanden, kwamen onze schepen op de
reede van Bantam. Men had daar nog geen
andere Europeanen gezien dan Portugeezen en
Engelschen, zoodat de nieuwe vlag zeer de be
langstelling wekte. De Rijksbestierder liet zich
bij De Houtman aan boord brengen om te onder
zoeken met welk doel de vreemdelingen waren
gekomen; en toen hij vernam dat zij koop
mansgoederen en goede realen bij zich hadden
om handel te drijven, toonde bij zich dadelijk
bereid om hun van dienst te zijn. Zelfs werd
hun een huis in de stad aangewezen waar zij
hun zaken zouden kunnen doen.
De goede verstandhouding was niet van duur.
De schuld daarvan ligt vooreerst bij de Portu
geezen, die de Bantammere opstookten tegen de
onzen, als zouden dat zt-eroovers zijn, die den
handel slechts als voorwendsel bezigden. Dit
vermoeden kreeg eenigen grond, naardien De
Houtmantoen hem een groote hoeveelheid spece
rijen tegen billijken prijs was aangeboden, zeide
liever nog wat te willen wachten tot hij voor-
deeliger koopen kon. Ook maakten onze zee
lieden, waaronder een groot getal «lieve jongens”
waren, zich aan velerlei ongebondenheid en on
beschoftheid schuldighetgeen spoedig aanlei
ding tot botsingen gaf. De onzen zagen zich
genoodzaakt Bantam te verlaten; pogingen om
op andere punten van de kust betrekkingen aan
te knoopen mislukten evenzoo, dewijl de Ban
tammer» overal waarschuwingen hadden gezon
den tegen de woeste vreemdelingen, en, na
eenige gevechten met de inlandersvertrok
ken onze schepen bijna onvernebterzake. Den
14en Augustus 1597 kwam het vlootje, met
verlies van een groot deel der bemanning en
van één der schepen, te Texel binnen.
De nadeelige uitslag schrikte evenwel de
kooplui niet afeen nieuwe onderneming werd
op het getouw gezet waarvan de leiding aan
Van Neck werd toevertrouwd.
Het volgende jaar vinden wij de beide broe
ders belast met het co nmando over twee sche
de-Leeuw en de Leeuwin, uitgerust
den aanzienlijken koopman De Mouche-
De onzen landden ditmaal op het Noor
den van Sumatra, waar destijds Atjeb de hoofd
stad was van een machtig rijk. ’t Ging hier nage
noeg eveneens als voor Bantam. Sultan Alaoed-
din ontving de onzen vriendschappelijk, maar
wederom waren het de Portugeezen die hem
met argwaan tegenover de Nederlanders be
zielden. En toen de laatsten weigerden, op
zijn aanzoek deel te nemen in een oorlog,
dren hij tegen het volk van Djokor te voeren
De Houtmaas waren van een deftige familie:
hun vader ia raad en vroedschap van de stad Gouda
geweest. De oordeelvellingen van verschillende schrij
vers ov§r het karakter van Cornells en het aandeel
dat hij in de eerste onderneming heeft gehad, loopen
teer uiteen.
had, was hun ondergang besloten, ofschoon
de Sultan zich wel wachtte iets van zijn vij in
delijke gezindheid te doen blijken.
Op den len September 1599 was Frederik De
Houtman met ebn gedeelte der bemanning aan
wal gegaan, toen de Rijksbestierder met groot
gevolg een bezoek kwam afleggen aan boord.
Dat was wel meer gebeurd, en onze schepe
lingen ontvingen hem en de zijnen met groote
staatsie. De Atjehneezen hadden spijzen mede
gebracht, die de onzen zich goed deden sma
ken van hun kant zorgden zij dat de wijn
niet werd gespaard. Maar spoedig bleek het,
dat achter die vriendelijkheid verraad schuilde; de
spijzen waren met bedwelmende stoffen vermengd,
en pas lieten deze, haar uitwerking gevoelen of
de Atjehneezen grepen de wapens die zij ver
borgen bij zich droegen, en vermoordden Cor
nells De Houtman en verscheidene van zijn volk.
Toch bereikten de valschaarde hun doel niet,
want de andere schepelingen herstelden 8ich
uil hun bedwelming en drongen zoo kloekmoe
dig op de Atjehneezen aan dat deze deels werden
gedood, deels over boord geworpen.
Zoo had dan de 'oudste der broeders het le
ven verloren in de onbekende gewesten waar
heen hij den weg had helpen ontsluiten. Ook
Frederik, die, zooals gezegd is, aan wal was
gegaan, werd gevangen genomen en later naar
Pedir gevoerd, vanwaar hij ontvluchtte toen
ruim een jaar later van Caarden op de reede
vau Atjeh het anker had laten vallen. Ook
genoemde zeevaarder had met groote moeielijk-
heden te kampen, om tot vreedzame handelsbe-
trekkingen te geraken; ten einde die uit den weg
te ruimen besloot Frederik De Houtman, nadat hij
pas zijn vrijheid had herwonnen, tot eeu daad,
die hem een eervolle plaats nevens Regulus
Allaart Beilinc en Hambroek waardig maakt.
Hij begaf zich namelijk, iu weerwil van het
hem dreigende gevaar, naar den Sultan, die
hem bedaard aanboorde en hem toen naar zijn
gevangenis te Pedir terug liet voeren. Van Caarden
trachtte nu door geweld te verkrijgen wat hij
langs den weg van minnelijke schikking niet
had kunnen verwerven, maar ook dat mocht
hem niet gelukken.
Nog ruim een jaar zuchtte Fatóerik De Hout
man met zijn lotgenooten in den kerker te
Pedir, waar hij zich voornamelijk met sterre-
kundige waarnemingen bezighield. Toen kwam
er verandering 111 de politiek van Atjeh. De
Portugeezen waren gaandeweg stouter geworden
in hun eischeu, waarom de Sultan met hen
brak. Hij ontsloeg Houtman en de zijnen,
die met de vloot van De Roy en Bicker naar
Nederland terug keerden, terwijl in het volgend
jaar de Sultan zelfs een gezantschap af vaar
digde naar Prins) Maurits, om met dezen een
verhoud van vriendschap te sluiten.
Frederik De Houtman, wiens karakter en be
kwaamheden verre verheven waren boven die
van zijn meer bekenden broeder Cornells, ver
trok reeds 111 December van het jaar 1603 op
nieuw naar Indié, waar hij werd aang-steld
tot eersten landvoogd van Amboina, toenmaals
het gewichtigste punt, wat onzen handel be--
treft, van den geheelen archipel. Zes jaren
lang voerde hij daar op loffelijke wijze het be
stuur; na dien tijd was hij kommandant van
eeu vloot van 23 schepenen werd vervolgens
benoemd tot Baad van Indié, welke waardig
heid hij in 1625 nederlegdeom naar bet
Vaderland terug te koeren. Naar alle waar
schijnlijkheid is hij in 1627 te Alkmaar over
leden.
De kennis der Oostersche talen is door hem
vermeerderdhij gaf in 1603 een //spraeck-
ende woordboek in de Maleijsche en Mada-
gaskarschc talen met vele Arabische ende
Turcksche woorden enz.”
Nog ééns zij het gezegd: wij laten de
quaestie van de wtnschelijkheid van een //Hout
manmonument” geheel in het midden: de
lezer gelieve die zelf te beslissen uit de mede
gedeelde biographische bijzonderheden.
II—e.
Zooals onzen lezers bekend is, worden sinds
eenigen tijd te Gouda en elders pogingen aan
gewend om belangstelling te wekken voor het
stichten van een monument ter eete van het
broederpaar, dat geacht wordt den grond ge
legd te hebben voor onzen handel op Indië.
Het is ons plan niet, hier thans de vraag te
bespreken, in hoeverre deze wijze van vereering
van het voorgeslacht onze sympathie verdient:
we willen alleen de personen, aan wie die eer
wordt toegedacht, nader beschouwen, in verband
met de zeetochten waaraan hun naatn is ver
bonden. Dat onderwerp is zeker in de Schoon-
hovensche courant, die ook te Gouda, de ge
boorteplaats van de gebroeders De Houtman,
een groot aantal lezers telt, niet misplaatst.
Hoe ondernemend onze vaderen van de zes
tiende eeuw ook waren wanneer het uitzicht
op handelswinst hen aandreef, //de verre ende
grouwelicke reyse” naar Indië lokte hen aan
vankelijk met uit. Trouwens, daar was reden
voor. De Portugeezen, die de specerijen uit
Indie haalden, brachten ze niet verder dan tot
Lissabon, en aan de Nederlandsche schepen lieten
zij de zorg over, die verder over Europa te
verspreiden. Zoo verdienden de onzen op een
min gevaarlijke wijze veel geld. Toen ech
ter Koning Filips van Spanje Portugal aan
zich onderworpen had, weid de vaart op Lis
sabon hachelijker, doordien er vaak embargo
gelegd werd op onze schepenofschoon we
erkennen moeten, dat daarbij van de zijde der
Spanjaarden niet al te scherp werd toegezien.
Onze schepen bezochten even trouw de hoofd
stapelplaats aan den Taag, onder neutrale vlag
en met nagemaakte vrachtbrievenen al was
de vervalsching ook duidelijk merkbaar, de
Spanjaarden knepen een oog dicht, omdat de
zelfde vaartuigen die specerijen kwamen halen
niet zelden ammunitie aanbrachten.
Toch, naarmate de zucht voor avonturen
wakker werd, begon men ook hier te lande,
op het eind der zestiende eeuw, aan de vaart
op Indië te denken. De pogingen, die aange
wend zijn om een nieuwen weg langs de Noord
te vinden, zijn genoeg bekend. Vrij algemeen
beerscht nog de meening, als zou het den Por
tugeezen door allerlei middelen zijn gelukt, om
den weg naar Indië een geheim te doen blij
ven. Niets is minder waar dan dat. Wel
hebben zij het beproefd, maar het druk ver
keer van die dagen was daarbij een onoverko
melijke hinderpaal. Reeds in het jaar 1592
had een beroemd aardrijkskundige, de Amster
damsche predikant P. Plancius, een tweetal
kaarten weten machtig te worden, waarin de
geheimen van de vaart naar Oost- en West-
Indië beschreven waren door Bartholomeo de
Lasso, cosmograaf en meester van de zeevaart
van den Kouing van Spanje. Ook waren
de Portugeezen zei ven oorzaak, dat de groote
verborgenheid aan het licht kwamzij ge
bruikten in hun vloot met arrest geslagen Ne
derlandsche schepen, terwijl het zelfs den zee
vaarder J. H. Van Linschoten gelukt was een
reis mede te maken naar de kust van Mala
bar. De beschrijving van dien tocht kwam in
1595 in het licht, derhalve, toen de eerste
vloot reeds was vertrokken; het is evenwel ze
ker, dat men bij dien tocht Linschoten’s hand
schrift aan boord had.
Wat nu het aandeel betreft, dat de De Hoot
mans in die eérste onderneming hebben gehad,
hieromtrent moeten we doen opmerken dat, al
was de richting geen geheim meer, er toch
ten aantal bijzonderheden, de vaart betreffende,
onbekend waren. Toen dus het plan, om een
kleine vloot voor de Indische vaart uit te
rusten, meer tot rijpheid kwam, sloeg men het
verkiezingen. Het 1
do verkiezing van let
2e Kamer, die den 20en
heeft als 't waru deu
uitslag der verkiezingen
heid op te maken. De
den, zooals le Te mits ei
berekenen dat in den
zu||ea hebt
Daarei
treden,
1, nietü
Prijs der AdvertentiënVan 1 tot 5 regels ƒ0,50. Iedere
regel meer 0,10. Groote letters naar plaatsruimte. Inzen
ding franco, en uiterlyk tot Zaterdags-voormiddags ten 10 ure.
■M—WW
maken van toebereidselen voor
ïden van het Wetgevend lichaam,
1 dezer moeten plaats hebben,
tijd doen ontbreken om deu
voor deu Senaat met juist-
gematigd republikeinsche bla-
in le Journal des Debats,
nieuwen Senaat 160 republi
keinen zitting zullen hebben, zoolat deze eene meer
derheid vormen. Daarentegen blijft Buffet, zonder in
berekeningen le treden, den uitslag gunstig voor de
lering noemen, niettegenstaande hij zelf en Dufaure,
icb beide mede candidaat hadden gesteld,
ekozen werden. Zijn aftreden wordt dan ook
geacht. Eerst wil hij echter nog de ver-
van 20 Februari leideh, d. w z. door on-
invloed zooveel mogelijk trachten can-
ctjnen g est te doen verkiezen. Jam-
oo, wordt hij in dezen toeleg indirect zeer
loor zijn tegenstanders gesteund. De c
>nder de radicalen, Louis Blanc cn
ihijnen geleerd te hebbei
lelde redevoeringen, waarmee
voor hunne beginselen persoi
winnen, aan de officieuse pers stof
3 gevaren van het liberalisme aan de 1
slijk te maken. Gelukkig dat deze
lorlichtiug hebben, ul. de geschi
jaren. Thiers is tot lid van den
:kozen, doch geeft de voorkeur aan een
etgeveud lichaam, die hem zeker niet zal onthou
den worden, d Aufridet Pasquie schijnt de aangewe
zen candidaat der republikeinen voor den voorzitters-
zetel in den Senaat.
Met buitengewone plechtigheid, immers sinds lb71
was dit niet door de Koningin zelve geschied zijn
Dinsdag jl. de zittingen der beide huizen van het
Bngelsche parlement door H. M. geopend. De
troonrede, bij deze gelegenheid uitgesproken, had, zoo
als verwacht mocht worden, verscheiden punten van
tegenwoordig belang te vermelden. Van het besluit
tot aankoop der buczkanaal-aandeelen werd mededee-
ling gedaan en da/rbij bet vertrouwen uitgesproken
dat het Parlement de middelen niet zal onthouden
tot het afdocn van deze zaak. Dit is dan ook zeer
onwaarschijnlijk geworden, sinds Disraeli's tegenstander,
Gladstone, het goed beleid der regeering in deze
erkende. Eene herziening van de beruchte slaven
circulaire door eene koninklijke commissie wordt m
het vooruitzicht g steld Met ingenomenheid maakt
de troonrede gewag van de bewijzen van gehechtheid
aan de Britsche regeering, door alle klassen der In
dische bevolking aan den dag gelegd bij het bezoek
van den Prins van Wales, terwijl teu aanzien der
quaestie mei Ginna de verwachting wordt uitgespro
ken, dat de moordenaars van Margary zullen ontdekt
en gestraft worden en dus aan Engeland eene ge-
weuschte voldoening zal gegeven worden. Bij het
bespreken der overige buiteulaa Ische betrekkingen
wordt gezegd dat H. M. heeft gemeend zich niet te
mogen outtrekkeu aan de pogingen, door de Mogend
heden aangewend tot herstel van den vrede in Turkije,
door, met eerbiediging van de zelfstandigheid der
Porte, bij den Sultan aan te dringen op het invoe
ren van hervormingen en betere handhaving der rech
ten van zij 11e Christelijke onderdanen.
De pogingen schijnen dan ook met geen onguu-
stigen uitslag bekroond te zullen worden. Met de
meeste omzichtigheid, teu einde t. v. m. het eergevoel
van den Sultan, die altijd nog groot wil schijnen in
zijne onbeduidendheid, te sparen, is de bekende nota
door den Oostonrijksohen gezant aan den Groot
vizier overhandigd, terwijl de gezanten der overige
Mogendheden daarop dadelijk hunne instemming met
de gedane voorstellen hebben betuigd. De Turkache
regeering zal eerstdaags hare houding ten aaiuien dier
voorstellen in eene circulaire aan hare vertegen
woordigers in het buitenland doen kennen; zij schijnt
genegen tot toegeven. Oostenrijk en Rusland zijn in-
tusschen reeds oegonnen met ook iets te doen tot
beperking van den opstand: Oostenrijk heeft de waak
zaamheid aan de grenzen verdubbeld, ten einde de
iiisurgciiteu allen toevoer van die zijde af te anijden;
Rusland oefent invloed op Montenegro uit.
Ook bij de ter aardebcstelling van het stoffelijk over
schot van den grooten Hongaarsohon patriot en
Staatsman Frans Deak heeft zich de algemeene deel
neming op ondubbelzinnige wijze geuit. Onder een
grooten toevloed van volk, waaronder aartshertog
Jozef, aartshertogin Clothilde, de adjudant generaal
des Keizers e. a. werd het lijk grafwaarts gedragen,
waar de president van het huis van Afgevaardigden,
de heer Ghyczy, in gevoelvolle woorden de uitstekende
daden en de groote verdiensten van den overledene
schetste. Op de Frans-Jozef plaats te Buda-Pesth
zal eerlang een gedenkteeken te zijner eer worden
opgericht.
De operaties tegen de Carlisten in het Noorden
van Spanje zijn weder hervat. Hoewel de kansen
aanvankelijk niet ongunstig staan voor de regeenngs-
troepen en reeds vele voordeeleu behaald zijn, is het
nu echter reeds te voorzien dat de verwachting door
de regeering in eene circulaire aan de buitenlandsebe
vertegenwoordigers uitgesproken, als zouden de Car-
listen binnen 8 of 10 dagen geheel teu ondergebracht
zijn, teleurgesteld zal worden. Heldhaftig verdedi
gen de opstandelingen eiken duim gronds en hier en
daar hielden zij stand tegen de overmacht hunner
vijanden.
