1876.
IT. 357.
ZONDAG 16 APRIL
II73’//
j
hoogleraren der wie hoogescholen zooveel® moge-
lijk’ verschiUendeprichtingen zullen blijven ver
tegenwoordigen, tmts zij allen mannen .zijn
met wetenschappdijken zin. Dan zullen de stu
denten naar de richting van hun eigen geest
die hoogeschool tonnen kiezen, voor welker rich
ting zij de meé^te sympathie gevoelen, en wan
neer zij studenten zijn met grootere waarheids
liefde dan waarmede velen hunner het zullen
blijven stellen, zullen zij bij de hoogleeraren
van verschillende richting ter schole gaan. De
kerk heeft dan te zorgen, dat in elke der
academiesteden ook gelegenheid tot onderwijs in
de bijzondere kerkelijke vakken besta.
WEEKBLAD VOOR ZUÏD-HOLLAND EN UTRECHT.
6
I I
Koningin of dienstmaagd.
BINNENLAND.
BUITENLAND.
OVERZICHT.
SCHOONHOVENSCHE COURANT
a
5
V.
in
JUTEN
8’A
25b
2Ö57,
100
93%
900
105 V,
100
89%
Deze Courant wordt geregeld iederen Zaterdag-middag
verzonden. Prijs: voor Schoonhoven per drie maanden 0,70.
Franco per post door het geheele ryk 0,80.
5
5
5
5
5Ö*/,
57%.
59%
59*%,
273%
185
68%
13*71.
43
50%
102%
5
5
6
7
5
6
6
6
6
5
M
3
3
5
5
5
5
5
7 H
78
92
101
101
92l/4
M*/l -
96%
96%
166
3
4
3
3
8
3
3
5
5
5
4
8
5
5
5
f
voer van
der willig
t van bet
der* qual.
aken f30
die voor
jes f25 A
per stok.
ideneieren
je Zeeuw*
,10, goede
'laamsche
i blauwe
Prijs der Advertentiën: Van 1 tot 5 regels /0,50. Iedere
regel meer 0,10. Groote letters naar plaatsruimte. Inzen
ding franco, en uiterlijk tot Zaterdags-voormiddags ten 10 ure.
:rinaaösche
,90, dito
a 6,80.
,50 i 6,50,
dinaire en
,00, overi-
30; Over*
98%
96
96
U*7i.
5«7u
7 Aö’/e
8 100
5 41
7 17%
8 14
8 ||21%
“W
tohil f 93
8 All, bo
ot. per half
a 30 et.,
lammeren
hall kilo;
aardappelen
70, Rood»
en f 9,00,
100 «luka.
)u handel
naar wioht
20 per kilo.
Engeland
f8 419,
erd: 1109
175 nuöh-
309 var*
d. 75 ct.,
1,10, 2de
lo.
ar Londen
qual. f 60.
10 i 10,00,
60, Hak-
8,70.
f 7,00 4
rdbrabaht-
godsdienstige overtuigingen op het volksleven
zijn onberekenbaar. De godsdienst is eene stem
ming welke hern die ze bezit dierbaarder is dan
eenige andere. Zij hangt samen met zijn liefste
wenschen, zijn tederste aandoeningen. Zij troost
hem in het leed dat hij m stilte draagt zonder
dat iemand er van weet, zonder dat althans
iemand het zoo gevoelt als hij zelf. Zij werpt
een lichtglans over zijne vreugde, welker omvang
alleen hij zelf vermag te weten. Zoo is de gods
dienstige stemming van een mensch met zijn
gemoedsleven samengeweven en is hij in die
stemming het gevoeligst. Vandaar ook, dat gods
dienstige overtuigingen zoo menigmaal, waar ze
geprikkeld werden, de hevigste hartstochten hqb
ben doen losbarsten.
Zullen nu die overtuigingen gehouden worden
buiten den invloed der wetenschap Zullen zij
leven buiten den reinigenden atmosfeer van het
denken en weten Zij die dat wenschen mogen
toezien. Op geen gebild is de macht van bij
geloof en traditie zoo gemakkelijk uit te oefenen,
en voeren deze heerschappij, dan heeft de dom
heid het woord en is het verstand tot zwijgen
gebracht.
Of moet men de waarheid vreezen? Wie de
waarheid vreest, bekent zijn zwakheid en kan
geen aanspraak meer maken op den naam van
een ernstig mensch.
Maar, is hel alzoo noodzakelijk, dat ook de
staat de rechten der vrije godsdienstwetenschap
hand have, dan mag de Staat juist daarom die
wetenschap niet verbannen binnen de enge gren
zen eener bepaalde kerk. De kerk zorge voor
zich zelve. Hecht zij aan vaste leerstellingen,
op welke zij geen inbreuk wil toelaten, zij ga
haren gang, maar de Slaat mag zulk een taak
niet van haar overnemen. Vandaar dat de fa
culteit der godsdienstwetenschap of godgeleerd
heid (deze quaestie van namen is eene quaestie
enkel van woorden) geeri kerkelijk onderwijs
onder hare vakken mocht opnemen.
Toen dan ook de Tweede Kamer, in strijd
met het voorstel des Ministers, door de aan
neming van bet amendement des heeren Van
Aaainen beslist had, dat er eene faculteit der
godgeleerdheid wezen zou (de kamer koos het
woord godgeleerdheid boven dat van godsdienst
wetenschap) handelde zeker de Munster niet in
den geest dier beslissing, toen zijne Excellentie ter
uitvoering daarvan een programma van onder
wijs ter tafel bracht, waarin ook de hleerstellige”
en de practische godgeleerdheid waren opgeuomen.
Hoe de Minister daartoe kwam, is ons nog
een raadsel. Was dat voorstel de vrucht van.
zekeren spijt, den staatsman on waardig? Wij wil
len ons in die onderstellingen niet verdiepen.
Gelukkig is de toeleg, waardoor dan ook uige
geven, verijdeld en heeft de Kamer beide vakken
van de lijst geschrapt. Acht de kerk voor de
opleiding harer leeraren het onderwijs m hare
//dogmas” en de voorbereiding voor hel kerkelijk
werk noodzakelijk en zeker moet zij zoo
denken dan zal zij zelve in dat onderwijs
moeten voorzien. Hoogst waarschijnlijk zal dan
ook de Hervormde kerk het voorbeeld volgen
harer Luthersche en Kemonstrantsche zusters, die
in de stad waar eene universiteit is gevestigd,
eenen hoogleeraar hebben aangesteld speciaal
met de opleiding hater leeraren belast. Op die
wijze zal zij, door die leeraren in de gelegen
heid te stellen het vrije universitair onderwijs
te volgen, de beste waarborgen scheppen voor
de degelijkheid van hen, die later de godsdien
stige leidslieden zullen worden der gemeente.
Immers wij willen hopen dat zij dieu weg
kiest en ook daarom verheugen wij ons over
de aanneming der godgeleerde faculteit.
Anders zouden er seminanën gekomen zijn
en zeker zijn de enge vertrekken van een semi
narie de plaatsen met, waar de ruime blik ver
kregen kan worden door mannen die juist dien
ruimen blfk dubbel behoeven. Bovendien, men
kan wel een seminarie afsluiten, maar de lucht
der vrije wetenschap is ijl en dringt door alle
scheuren en kieren heen.
De Hervormde Kerk heeft dus thans eene groote
quaestie voor de toekomst van het godsdienstig
volksleven te beslissen. Wij hopen, dat zij ver
standig zal wezen en dat de Staat haar daartoe
de gelegeuheid geve.
D. w. z., wij hopen dat de te benoemen
Het was de 8ste Februari 1875. De rector-
magnificus der Leidsche Hoogeschool wijdde
den grooten feestdag in ter viering van het
300jang bestaan der eerste universiteit van
Nederland.
Merkwaardige ommekeer in 300 jaren. Toen
stond in de rei der wetenschappen de //heilige
godgeleerdheid" bovenaan en de eerste bestem
ming van den nieuwen tempel der wetenschap
zoude wezen de dienst der kerk. Wel zoude
ook aan andere wetenschappen een goede plaats
worden gegund, maar zij, die aan de kerk hare
leeraren geven moest, die den mensebelijken
geest zoude inwijden in de geheimenissen van
God en het goddelijke, zij zoude toch beerschen
als koningin.
Zoo voor 300 jaren. En thans? nWeldra,
sprak de rector in 1875, weldra zal zij, de
heerscheres van vroeger, als eene onnutte dienst
maagd ter deur worden uitgewezen.”
Inderdaad zij is overheerscht geworden en
de oude theologie van weleer heeft haren tijd
gehad. Zij heeft zelve haren troon ondermijnd.
Immers loen zij zich eene plaats had toege
wezen onder de wetenschappen, toen zij andere
takken van menschelijk denken en weten naast
zich plaatste, toen moest zij ook handelen als
eeue wetenschap, toen moest zij zich ook toe
gankelijk stellen voor den frisschen adem der
vrije gedachte. En tegen dien frisschen $dem
was zij, de oude, niet bestand. Immers zelve
was zij geen vrucht van het vrije denken ge
weest. Aan de traditie, aan gebrek aan onder
zoek dankte zij hare grootheid. In schijn koningin,
was zij in werkelijkheid dienares, dienares der
kerk, ja meende zij in het bezit te wezen van
zekere onomstootelijke en on Veranderlijke waar
heden, welke de kerk tot leerstukken had ge
stempeld.
Maar zij moest mede in den stroom. Wijs
begeerte, geschiedenis en historische kritiek zijn
haar te machtig geworden en het merkwaardig
feit was eindelijk onmisbaar, dat de faculteit der
theologie, door de Hervormde kerk zelve aan
genomen als de kweekschool voor hare leeraren,
aan de drie hoogescholen geheel verschillend was
in richting. Was er grooter tegenstelling denk
baar dan die tusschen Leiden eu Utrecht?
Zoo moest wel de oude theologie als een
onnutte dienstmaagd m den tempel der weten
schap ter deure worden uitgewezen.
Maar hoe? Dat was de groote vraag.
Tusschen hen die dat vonnis wilden ten uit
voer leggen bestond verschil van meening. De
Minister Heemskerk was na lang aarzelen tot
het besluit gekomen, dat de nieuwe wet op bet
Hooger Onderwijs geenefaculteit der godgeleerd
heid noch iets wat daarop geleek meer kennen
mocht. Aan de kerk zelve zoude het overgelaten
blijven voor de wetenschappelijke vorming harer
leeraren te zorgen, en wie buiten die Leraren
had noodig zich in de wetenschap van den gods
dienst te verdiepen.
Maar daar waren anderen, die anders dachten
en o. i. gelukkig. Zij vonden hunne uitstekende
woordvoerders in de commissie van rapporteurs.
Immers is de godsdienst een maatscnappehjk
verschijnsel, bij alle volken waar te nemen en
bij alle volken van ontzettenden invloed. Be
hoorde dan dit verschijnsel buiten bet gebied
Van het menschelijk deuken en weten te worden
gelaten Hoe zou dat uiogelijki zijn Men zou
het heden verbieden en toch mpsgen zquden
er onder de denkers en geleerde mannen op
staan, die aan de bestudeering der godsdiensten
hun leven wijdden.
WetpMsoq^wfl De/Mtfdde»
waarschijnlijk is. De' niet-geldig verklaring van
de verkiezing van Rouher op Corsica (hij werd
nog op twee andere plaatsen verkozen) is meer
een moreele nederlaag voor de Bonapartisten,
die, gevoegd bij de vele nederlagen die zij reeds
leden, verpletterend is.
Do indiening der begrooting in het Engel**
SOhe parlement, hopzeer vergezeld gaande van
een voorstel tot verhooging der inkomsten-be-
lasting, een voorstel zeker wel geschikt om iif^
gewone dagen de aandacht geheel in te nemen,
heeft de titelquaestie niet kunnen verdrihgéii.
Een bewijs te meer hoe vertegenwoordiging en
natie slechts noode aan de grillen van hare
vorstin toegeeft. Hoewel beide huizen zich met
het voorstel vereenigd hebben, is dit toch nog
met geheel van het tapijt. Evenals in het
Hoogerhuis, waar een gelijk voorstel met ge
ringe meerderheid verworpen werd, heeft Fawcett
in het Lagerhuis een voorstel ingediend om tot
H. M. een adres te richten, met verzoek om
den impopulairen Keizerinnen-titel niet te aan
vaarden. Over dat voorstel tal na het Paasch-
recès beslist worden.
Allerwege worden aanstalten gemaakt om den
Prins van Wales, die op zijn terugreis van Indië
behouden en wel te Malta is aangekomen, fees
telijk te verwelkomen.
Ook Saksen zal weldra zijne kerke!ijk-staat
kundige wetten hebbeu. De regeeriog heeft eene
reeks ontwerpen van die strekking 'ingediend,
die, hoewel in het algemeen op de leest der
Pruisische wetten geschoeid, in menig opzicht
daarvan afwijken en meer het beginsel van
scheiding tusschen kerk en staat voorstaan.
D^wapenstilstand in Turkije heeft niet tol het
ge^-^chte doel geleid, De eischen die de op-
stanJkhjagen stelden: onmiddellijke invoering
ita (/gezegde hervormi gen onder waarborg
(M-, Jnrogendheder, verwijdering der Turksche
trekpen, voorziening in het onderhoud der op
standelingen er hunne gezinnen, herstel hunner
nnecrendeds verwoeste woningen, vrijheid om de
wapenen te mogen blijven dragen, enz., bewezen
genoeg dat zij den strijd nog niet moede zijn,
die, in weerwil van de herhaalde verzekeringen
van onzijdigheid, van de zijde van Servië en
Montenegro steeds nieuw voedsel ontvangt. De
toestand in de Herzogewina en Bosnië moet vol
gens de Oostenrij ksciie bladen allerbedroevendst
zijn; Christenen, zoowel als Mahomedanen ma
ken zich aan de grootste wreedheden schuldig,
en doën de onderlinge verbittering steeds toe
nemen. De Berlijnsche correspondent van de
Daily Telegraph oordeelt dan ook dat de wen-
schenjkheid eener gewapende tusschenkomst thans
alleszins gebleken is. De vraag is echter of de
groote mogendheden hel reeds eens zijn gewor
den over de verdeeling van den buit!
Z. M. heeft aan A. F. Beukman
eeivol ontslag verleend als commissaris van politie
te ’s Gravenhage, en benoemd tot commissaris
van politie te 's Gravenhage F. De Klopper Jr.,
thans commissaris van politie te Amersfoort.
Z. M. heeft benoemd tot plaats-
verv. kantonrechter in het kanton Dockum
(Schiermonnikoog) N. J. Van der Worm, burgern.
en secr. der gem. Schiermonnikoog.
Z. M. de Koning heeft jhr. W. J.
De Pesters en jhr. mr. J. P. Strick Van Lin-
schoten, dijkgraven van den Lekdijk Boven-eu
Benedendams, benoemd tot officier van de Eiken
kroon, wegens hun uitstekende zorg en leiding
bij gelegenheid van den jongsten watersnood.
De Minister van Financiën heeft
bepaald, //dat gezegelde briefomslagen, welke in
handen der belanghebbenden ui dier voege be
schadigd of bedorven zijn, dat zij niet gebruikt
kunnen worden, op de postkantoren zonder bij
betaling tegen nieuwe kunnen verruild worden.”
De Minister van Financiën heeft
het ontvangkantoor der directe belastingen eu
accijnseu te Gouda, buitengemeenten, gerang
schikt in de zesde klasse.
De Heer A. F. Beukman, die zijn
eervol ontslag verkregen heeft als commissaris
van politie te ’s Gravenhage, is door den Min.
van Justitie benoemd tot adjunct-commandant
voor den huishoudelijken dienst in het huis van
opsluiting en tucht te Leeuwarden,
S. W. N. V.A.N NOOTEN,
Uitgeval* t
Op die wijze zullen de inzichten der kerk
het best met de belangen der wetenschappelijke
waarheid verzoend worden. Want, de godge
leerdheid moge door den een eene koningin
worden genoemd, door den ander eene dienst
maagd, herrscheres boven alle blijft de waar
heid, d. i. het wijze denken en het grondige weten.
Met bijna algemeene stemmen (279 tegen 4)
heeft de Spaansohe vertegenwoordiging be
sloten de artikelen van het ontwerp grondwet,
die over het koningschap en de erfopvolging
handelen, zonder beraadslaging goed te keuren.
Hierdoor is dus aan het koningschap van Don
Alfonso, die dit tot heden alleen aan een staats
greep te danken had, de noodige sanctie gegeven.
Want al beweerde de president-Minister, dat
het recht van den koning op den troon geen
punt van beraadslaging kon uitmaken, daar het
legitiem, dus boven alle bedenking verheven
was, het feit der stemming was eene goedkeu
ring tevens van het fait accompli. Het gering
getal tegenstemmers, waaronder ook Castelar, is
overigens een gunstig voorteeken voor de toekomst
van Spanje, dat in de eerste plaats geboefte aan
rust heeft om de hand te kunnen slaan aan
zoozeer noodige inwendige organisatie. Dat velen
die behoefte erkennen en tot verwezenlijking
trachten te brengen, daarvoor mag gewezen wor
den op de vorming eener vereeniging van afge-
vaardigden lot verschillende partijen befioorende,
die zich ten doel stelt goede wetten voor te
bereiden tot verzekering der openbare veiligheid,
de uitbreiding van handel en verkeer en de ont
wikkeling van den landbouw.
Ten aanzien der vrijheden, zoogenaamde fueroe,
der Baskische provinciën heeft dë regeering ver
klaard, dat over eene opheffing daarvan met de
afgevaardigden dier gewesten werd onderhandeld.
Dank zij de genomen voorzorgsmaatregelen,
blijft het in die provinciën vrij rustig. Die
maatregelen zullen nog geruimén tijd noodig zijn,
want de Carhsten aan gene zijde der Pyreneën
wachten slechts op eene gunstige gelegenheid
om hunne oude kuiperijen weder voort te zetten.
Gelukkig dat de regeering in de tegenwoordige
Fransollö regeering een beteren bondgenoot
vindt dan in hare voorgangster. Bij de ophan
den zijnde tweede mouvement prefectoraal zullen
toch ook de zuidelijke departementen niel
vergeten worden. De overeenstemming tusschen
regeering en republikeinsche meerderheid in Frank
rijk laat steeds w«mig te wenschen over. Gene
beijvert zich om steeds aan bil^ke wenschen
gehoor te geven,deze om de grootste gema
tigdheid te betrachten in bare eischen. Zoo ver-
zstte de regeering zich niet tegen een voorstel
van een der afgevaardigden, om nu reeds eene
verandering te brengen in de benoeming der
mairee, niettegenstaande eene geheel nieuwe
gemeentewet reeds wordt voorbereid. Ook de be
kende amnestie-voorstellen, waaromtrent de ka
mers eerst na het Paaschrecès eene beslissing
moeten nemen, zuilen wel tot geen verschil aan
leiding geven. De overgroote meerderheid weuscht
alleen de schuldigen in het mededoogen van den
Maarschalk aan te bevelen, zonder over eene
geheele of gedeeltelijke kwijtschelding van straf
te beslissen.
Met het onderzoek der geloofsbrieven is men
nog steeds bezig. Chesneiong, dejbefifamde on
derhandelaar tusschen Parijs en ,‘1’rahsdorf
Rouher eti nog een paar ar.qermw moes
ten het in de laatste dagen misgeidfen. Voor
eerstgenoemde vooral was deze nederlaag eene
eleurstelling, daar zijne herkiezing niet zeer
Bij dit Noinmer behoort een
Bijvoegsel.
Alle binnenlandeche Advertentiën, waanton de
plaateing 3 maal wordt opgegeven, worden slecht»
2 maal in rekening gebracht.
Advertentiën voor dit Blad uit. Frankrijk
•n België worden uit.luitUnd aange
nomen door de Heeren G. L. DAUBE Co.
I (E. EL3BA0H), Rue du Faubourg Moat-
martro 81bi» te Parijs.
