1876.
N°. 371.
ZONDAG 23 JULI.
WEEKBLAD VOOR ZUID-HOLLAND EN UTRECHT.
n
'X
BUITENLAND.
OVERZICHT.
BINNENLAND.
Over Landbouw-onderwijs.
3
SCHOONHDVENSCHE COURANT
88
i8»/4
TEN
S. W. 1ST. VAN ISTOOTKN,
Uitgevers.
Deze Courant wordt geregeld iederen Zaterdag-middag
verzonden. Prijs: voor Schoonhoven per drie maanden 0,70.
Franco per post door het geheele ryk 0,80
951/,
69
92»/,
89
93
291/,
535
125
looj
tu(
als
is
verkla-
uit het
i week
in het
3 ook
dteen
nou-
1,00 A
üver-
artijen
10.
ugeland
fl.50
vachten
nassche
.,50.
lo.
7.70 A
,80.
er uk-
;ee*cho
zonar
f«,OU
.70.
4,40,
207.
997.
85
1*71.
^71.
67.
87.
25S7,
228
957.
er kilo.
Zeeuw-
goede
amsche
blauwe
df kilo
29 cL,
m meren
If kilo;
Sappelen
eieren
U’S 7.
105 7,
an nog
n traag
t.
ju» van
•aarden,
en, 12
mieren,
liten.
76 cL,
5, 2de
Londen
d. f 56.
i 10,40,
iche en
nindere
Prijs der AdvertentiënVan 1 tot 5 regels 0,50. Iedere
regel meer 0,10. Groote letters naar plaatsruimte. Inzen
ding franco, en uiterlijk tot Zaterdags-voormiddags ten 10 ure.
815
315
5P/8
51*/.
54* */lg
54»/s
Alle binnenlandscke Advertentiën, waarvan de
plaatsing 3 maal wordt opgegeven, worden slechts
2 maal in rekening gébracht.
1017,
9P/,
,1* Juli.
987,
(957.
9«7.
1’7>.
1527.
>100
'967,
90
87‘/,
637.
897.
8»7.
..□eer bepaalden zin van het woord moet meer
gedaan worden. Dat kan niet anders gegeven
worden dan door bevoegde personen, theoretisch
zoowel als practisch. Dat moet ook in de eerste
plaats gemeentezaak zijn met krachtige onder
steuning van Rijkswege. Een drie of viertal
nabij elkander liggende gemeenten kunnen zich
onderling verstaan om gezamenlijk ten land-
boiwleeraar te bezoldigen, die dan beurtelings
m de schoollocalen, na den gewonen schooltijd,
aai de meest gevorderde leerlingen en de jonge
lieden die de school reeds verlaten hebben, on
derwijs kan geven en nu en dan voor de vol
wassenen voordrachten houdt. De kosten, aan
dien maatregel verbonden, zouden eerlang meer
dan gedekt worden door de veruoogde opbrengst
der landerijen, wanneer deze op een betere wijze
gecultiveerd worden.
Waar zal men echter de benoodigde ohder-
wijiers van daan halen?
Dat is een quaestie van weinige jaren. Er
zullen landbouw-onderwijzers genoeg optreden,
als in de eerste plaats die positie een voldoend
bestaan oplevert. Het uitloven van een premie
voor het verkrijgen van ten land bouw-onder-
wijsacte, gelijk door sommige corporation of be
sturen is geschied, is op zichzelf niet af te keu
ren, maar toch geen afdoende maatregel. Ten
tweede moet er van Staatswege gelegenheid tot
opleiding worden gegeven. De Wagen ingsche
inrichting moet, naar onze meening, daartoe
zoodanige uitbreiding erlangen, dat zij tegelijk
dienst kan doen als kweekschool voor
landbouw-onderwijzers, waar geschikte
jongelieden geheel op rijkskosten worden opge
nomen en onderwezenom later, theoretisch
en practisch gevormd, aan de gemeenten hun
diensten te kunnen aanbieden.
Dat laatste is hetgeen wij in de eerste plaats
van de Regeering zouden wenscheo.
De heer Heemskerk heeft getoond, levendig
belang te stellen in den toestand van den land
bouw.
Op zijn daden in zake het Lager Onderwijs
wachten wij met verlangen.
Als nu Z. Exc. eens goed kon vinden, een
afzonderlijke wet op het landbouw-onderwijs aan
te bieden, en op onbekrompen wijze voor dat
gewichtig volksbelang gelden aan te vragen,
gewis, de algemeene welvaart zou er ten zeerste
door bevorderd worden. Mochten onze denk
beelden, die wij met bescheidenheid ter over
weging aanbieden, den grondslag kunnen uit
maken van openbare besprekingen, misschien wel
van gezamenlijke pogingen, door landbouw-maat
schappijen bij de Hooge Regeering aangewend,
het zou ons niet anders dan zeer aangenaam
kunnen zijn.
Schier gelijktijdig kwamen in de afgeloopen
de Ooatersohe aangelegenheden ter sprake 1
Italiaansohe en 111 het Fransohe Parlement, ter
wijl in Engeland Lord Derby uitvoerige
ringen dienaangaande gaf aan eene deputatie
volk door John Bright aangevoerd.
In hoofdzaak komen de gegeven inlichtingen vrij
wel overeen zoowel onderling als met hetgeen de dr
bladen medegedeeld hebben omtrent het resultaat
jongste Keiztrs-conferentie te Reichstadt. Hoe
de gedachten over punten van bijzonderen aard ui
mogen loopeu, wat betreft het beginsel van
interventie zijn alien het eeus. (Jok Frankrijk zal,
zoo verklaarde Minister Decazes, er toe medewerken,
om de onderlinge overeenstemming te bevorderen, doch
op den voorgrond stond het handhaven der binnen-
Jandsche orde en het wegnemen der hinderpalen welke
deze zouden kunnen verstoren.
Lord Derby was eenigszins uitvoeriger in zijn ant
woord, uitvoeriger zelfs, dan eeuige dagen geledeu,
toen hem dezelfde vragen werden voorgelegd in het
Parlement. Uit zijne verklaringen bleek o. a. dat En
geland daarom geweigerd had zich bij het bekende
memorandum der Mogendheden aan te sluiten, omdat
deze het onderling biet volkomen eens waren omtrent
de te volgen staatkunde. Voorts dat het zenden van
een vloot naar de haven van Besika geschied was in
overleg met al de gezanten te Constantinopel en
dus een gemeenschappelijke maatregel was, die vol
strekt geen interventie bedoelde. Oostenrijk, üuitsch-
land, Frankrijk, Italië noch Rusland, ook al bestond
in laatstgenoemd land eeue machtige partij, die een
groot Slavisch Rijk verlangt onder Russisch bestuur,
denken er aan den vrede te verstoren co Engeland
zelf zou een Europeeschen oorlog als de grootste ramp
beschouwen. Hoe geruststellend die verklaringen ook
zijn mogea, doet men *t best zich op alle eventuali
teiten voor te bereiden. De sluiting van de Dalma-
tische haven Kleck voor de Turken, waartoe Oosten
rijk naar men wil op aaudringen van Ruslaijd is overge
gaan, is moeilijk anders dau als een aan Turkije
vijandigen maatregel te beschouwen, waardoor dit land
in zijne troepenbewegingen zeer is benadeeld en zeker
moeielijk te rijmen met het beginsel van non-inter-
veutie. Hoewel het niet aan berichten van het oor-
logstoneel ontbreekt, is het een bijna wanhopige zaak
omtrent den stand van zaken met eenige zekerheid
of waarschijnlijkheid zelfs iets te melden. De over
winningen die heden uit Constantinojfel bericht wor
den, veranderen morgen in zoovele nederlagen als men
geloof slaat aan de telegrammen uit Belgrado. Uit
eene nauwkeurige vergelijking der verscnillenda be
richten schijnt men echter ‘te mogen opmaken dat
de Servische legermacht langzamerhand teruggedron-
geu wordt op eigqn grondgebied, en dat Turkije zich
gereed maakt om zoodra hij al zijn krachten van
Widdin, Nisoh en Sophia zal verzameld hebben, Servië
van alle zijden te gelijk aan te vallen en te bezetten,
’t Is mogelijk daaraan ook toe te schrijven dat Mon
tenegro gelukkiger is met zijne krijgsverrichtingen te
gen Turkije en in de Herzegowina enkele voordeelen
op de Turken behaalde. De Glos Tchernagoritza,
het officieele orgaan van Montenegro, versterkt dese
meening omtrent den tegenwoordigen stand van zaken
nog door zijne verklaring dat met Servië geen tractaat
is gesloten en Vorst Milan alleen in zooverre een
bondgenoot is van Montenegro, omdat hij voor zich
zelven een gemeenschappelijken vijand bestrijdt. Het
spreekt van zelf, dat Montenegro weigert langer met
Servië mede te gaan, indien dit met zijne belangen
strijdt.
Nu eenmaal het groote struikelblok, de gemeente
wet, is uit den weg geruimd, door eene voorloopige
oplossing der quaestie, die onze lezers bekend is,
gaat men in Frankrijk weder met ijver aan het
werk. Op voorstel vau Gambetta, voorzitter der
budgetscom missie, is de begroot.ing tegen Maandag
aan de orde gesteld. De regeering heeft haren wenzeh
te kennen gegeven om het grootste gedeelte der be-
grooting nog voor de vacautie af te doen. Deze week
moet ook in den Senaat beslist worden over het voor
stel om de wet op het Hooger onderwijs, wat be
treft het verleenen van graden, te wijzigen. De com
missie, in wier handen het voorstel is gesteld, raadt aan
het voorstel te verwerpen. Eveneens de oud-mini»ter
Wallon, die voor de behngen van zijn pleegkind, de
wet op het Hooger onderwijs, pleitte. Toch hoopt
men dat de republikeinen eene meerderheid zullen
erlangen. Van hoeveel belang men deze stemming
acht, kan blijken uit het feit dat twee Senatoren,
die in Philadelphia vertoefden, óverkwamen om aan
de stemming deel te nemen.
Het leven van bet Italiaansohe kabinet hangt
op dit oogenblik aan een zijden draadje. In zijne
zitting vau den 14en dezer heeft de Senaat het re-
geeringsontwerp betreffende de vrijhavena (het recht
der regeering om naar goedvinden vrije depots in de
zeehavens van het Schiereiland te vestigen) verwor
pen. De stemmen staakten namelijk, hetgeen met
verwerpen gelijk staat. De vergadering besloot ech
ter in eeu volgende zitting, den 26. Juli e. k., het ont
werp nogmaals in stemming te nemen.
Garribaldi is opgetreden als verdediger van de zaak
der Serviërs. Hij heeft twee brieven geschreven, een
aan de Serviërs en een aan de Italiaanache vrijwil
ligers die naar het tooneel des oorloge trokken om
Vorst Milan te steunen.
De Spaansche Cortes hebben met groote meer
derheid van stemmen een votum van vertrouwen in
de regeering uitgebracht. Het geschiedde naar aan
leiding eener vrij heftige beraadslaging over het hand
haven der dictatuur door schorsing van een aantal
artikelen der nieuwe grondwet.
De onderwijswet, die op dit oogenblik bij het En*
gelsohe Lagerhuis in behandeling ia, behelst ver
schillende bepalingen omtrent den kinderarbeid. Zoo
zal het, komt de wet tot stand, o a. verboden zijn
om kinderen tusschen 10 en 14 jaren aan eenigen
arbeid te laten deelnemen, tenzij de ouders bewijzen
kunnen, dat de kinderen gedurende vijf achtereen
volgende jaren de school bezocht hebben.
In VV«enen zijn in de afgeloopen week schokken
van aardbeving waargenomen, die groote schrik onder
de bevolking te weeg brachten en aan enkele gebou
wen schade veroorzaakten.
Z. M. heeft benoemd tot bewaar
ders van de hypothekenhet kadaster en de
acheepsbewijzen te ’s Bosch J. P. De Vasay,
thans inspecteur der registratie en domeinen Tan
de eerste klassete Zwolle J. W. A. Roijards
thans ontvanger der registratie en domemen te
Gouda.
Te rekenen van l Augustus zul
len visite-kaartjes weder op den voet van ge
drukte stukken ter venending met de post wor
den toegelaten.
De Utrecbtsche Kiezersvereeur
ging heeft voor de verkiezing van een lid voor
de Provinciale Staten op 25 Juli tot candi-
daat gesteld Mr. 0. G. Berger Van Hengst,
welke die candid duur ook heeft aanvaifrd.
Den 14. Juli jl. is door deu raad
der gemeente Lekkerkerk de rekening over 1876
goedgekeurd, bedragend^ IQ ontvangst f22.864,21 f
den veldarbeid aanwezig; men moet dus die
leemte trachten aan te vullen, door de ruwe
werkzaamheden, die voorheen door arbeiders wer
den verricht, aan machines op te dragen. Ver-
grooting van de oogsten zonder den bodem uit
te putten kan niet plaats hebben, zonder kennis
van den aard en de eigenschappen der gron
den, zonder -dat men wept welke bestanddeelen
elke soort van gewassen aan den bodem ont
trekt en welke mestsoorten diezelfde bestand
deelen wederom aanbieden. Om al die redenen,
die nog gemakkelijk met een aantal andere ver
meerderd zouden kunnen worden, is het boven
allen twijfel verheven, dat landbouw-onderwijs
in onzen tijd onmisbaar is. De bodem van Ne
derland, mits hij op een verstandige wijze wordt
geëxploiteerd, kan nog jaarlijks ettelijke milli-
oenen meer afwerpen dan hij tot dusver doet,
en het is een zaak van algemeen belang, al het
mogelijke daartoe in het werk te stellen. Men
is bet dan ook daarover tegenwoordig vrij wel
eens, getuigen de krachtige pogingen welke daar
toe van verschillende zijden in het werk worden
gesteld. Ook de regeering heeft zich de zaak
aangetrokkén, en wij zijn den Minister van Bin-
nenlandsche Zaken, den heer Heemskerk, grooten
dank schuldig voor de organisatie van de Rijks-
landbouwschool te Wageningen.
Minder eenstemmigheid heerscht er ten aan
zien van de vraag, hoe het onderwijs in quaestie
moet worden ingericht, opdat velen, opdat ein
delijk allen er genot van kunnen hebben. Want
het behoeft geen betoog, dat een Rijksland-
bouwschool, - die wij hopen dat spoedig door
meerdere van dien aard zal worden gevolgd 1
in de eerste plaats ten bate komt van de
landbouwers die er dicht bij wonen en ook van
hen, die, in andere deelen van ons vaderland
wonende, bij machte zijn voor hun zonen het
kostgeld te kunnen betalen. Doch juist voor den
kleinen man, voor de pachters en arbe ders is
datzelfde onderricht onmisbaar, derhalve moet
het in de landbouwende gemeenten zelve wor
den gegeven. Maar hoe?
Sommigen zijn van oerdeel dat het goed
zou zijn, als het landbouw-onderwijs als ver
plicht leervak op het program Van de gewone
lagere school ten plattelande werd opgenomen,
met opoffering des noods van een of twee andere
leervakken, ten einde aau de lijst geen al te
groote uitbreiding te geven. Wat ons aangaat,
wij deelen die meening niet. Van hoe algemeen
nut het ook* zijn moge, landbouw-onderricht is
toch bepaald vakonderwijs, en past alzoo niet in
het kader van de volksschool, die alleen dat
gene geven mag wat voor allen zonder onder
scheid dienstig is. Wij achten het fcelfs met
geheel boven bedenking verheven, dat de Wet
van 1857 het onder de vakken Uitgebreid La
ger Onderwijs heeft opgenomenwe zouden lie
ver zieu dat het bij afzonderlijke wet werd ge
regeld. Ons bezwaar tegen de opname in het
gewoue schoolprogram betreft ook den leeftijd
der kinderen, die de lagere school gewoonlijk
verlaten als zij pas min of meer geschikt zijn
geworden om met vrucht van eenigszins weten
schappelijke lessen georuik te maken.
Toch kan de volksschool, ook bij de tegen
woordige organisatie, veel doen in het belang
van de landbouwers. In de eerste plaats maakt
zij de leerlingen geschikt tot het ontvangen van
landbouw-onderwijs, door ze geschikt te maken
tot zelfstandig oordeelen, tot juist waarnemen.
Meer rechtstreeks kan zij het, verplicht leer
vak rKennis der Natuur” zoo aanwenden, dat
het, ofschoon voor alle leerlingen, meisjes zoowel
als jongens, nuttig en noodig blijvende, als voor
bereiding voor eeu meer wetenschappelijken cur
sus kan beschouwd worden. Daartoe moet
inzonderheid de plant worden beschouwd in
haar verscheidenheden, levenswerktuigen en le
vensvoorwaarden. Om dat te doen is het vol
strekt geen onmisbaar vereischte, dat de onder
wijzer bezitter zij van een acte of diploma of
aanteekening voor landbouw volgens de school
wet. Hulpmiddelen voör dat onderwijs, een
microskoop en eenige loupes moeten hem ver
strekt worden, terwijl de aanleg van een tuintje,
ten einde aanschouwing als grondslag voor het
natuuronderricht te doen strekken, de meeste
aanbeveling verdient.
Maar voor het landbouw-onderwijs in den
//Gelukkig de voet die over uitgestrekte vel
den van eigen grond wandelt; gelukkig het
hoofd dat de kracht der uitbottende natuur
aan een verstandigen wil weet te onderwerpen I
Al wat den mensch sterk, gezond en goed maakt,
dat is het deel van den landbouwer. Zijn leveu
is een onafgebroken strijd, een telkens her
nieuwde overwinning. Hem versterkt de zuivere
lucht des velds de spieren van het lichaam
voor hem dwingt de eeuwenheugende orde der
natuur ook de gedachten in een geregelden
’oop. Hij is de priester, die standvastigheid,
icht, zedelijkheid, de hoofddeugden van een
volk, moet handhaven. Als andere soorten van
nuttige bedrijvigheid verouderen, de zijne is
eeuwig als het leven der aardeals ander werk
den mensch opsluit binnen nauwe muren, in
de diepte der aarde of tusschen de planken van
een schip, zijn blik heeft maar twee grenzen
den blauwen hemel boven, en beneden, den
vasten bodem. Hem vAt het reinst genot van
den arbeid ten deelimmers wat zijn eisch van
de natuur vordert, plant en dier, dat groeit
onder zijn zorg tot een vrij zelfstandig leven
OP-”
De aangehaalde woorden van een van Duitsch-
lands beroemdste romanschrijvers drukken heel
iets anders uit, dar. de afgezaagde aardigheden,
waarmede sommige lui nog altijd goedvinden
zekere minachting voor den landbouwenden
stand aan den dag te leggen. Trouwens, dat
vooroordeel, werkelijk gekoesterd of slechts voor
gewend, geraakt van lieverlede in discrediet, en
wij zijn al zoo ver heen, dat niemand het in
waarlijk beschaafd gezelschap zal durven wa
gen den boerenstand als zoodanig zijn ach
ting te weigeren. Alleen in tooneelproducten
van den zooveelsten rang blijft men nog vast
houden aan de traditioneele gewoonte, om t
type van hetgeen dom en lomp en ongelikt
een rboer” te doen optreden.
Zal evenwel de Nederlandsche landbouwer zich
niet alleen handhaven op het standpunt dat hij
in de schatting der welgezinden inneemt, maar
zelfs bij toeneming gewaardeerd worden, dan
moet ook hij zich beijveren, een man van ken
nis te worden. Vóór de staatsomwenteling der
vorige eeuw achtte men het gevaarlijk dateen
boer lezen en schrijven kou, en nog lang daarna
heette men het overbodig. Schrijver dezes kent
nog in deze dagen boerenwier voet //over uit
gestrekte velden van eigen grond wandelt,” die,
op deu aandrang van den dorpsonderwijzer tot
meerder schoolbezoek van de zijde van den heer
zoon, ten antwoord durfden geven//Och, dat
is geheel niet noodig, de jongen moet maar,
even als zijn vader, boer worden.” Doch zulke
zijn, wij hopen het ten minste I uitzon
deringen of zullen het eerlang worden. Meer
en meer wint de overtuiging veld, dat het voor
jeugdige landlieden, zonen zoowel van grond
eigenaars als vau pachters en arbeiders, zelfs lang
niet voldoende is, dat zij lezen, schrijven en
rekenen, (benevens denken I) leeren, doch dat
zij ook grondig onderricht moeten ontvangen
in de theorie en de practijk van hun vak.
De landbouw heeft m weinig jaren gewichtige
veranderingen ondergasn. Naarmate het we
reldverkeer uitbreiding erlangde, vonden de pro
ducten vau axker, weide, boomgaard en tuin,
die voorheen hun afnemers in den naasten om
trek moesten zoeken, overal markten. Het ge
volg daarvan was, stijging van prijzen, en daar
mede hield vermeerdering van de grondwaarde
en verhooging van de pachtsommen gelijken tred.
Tevens maakte de toenemende bevolking split
sing der landerijen noodzakelijk. Wie dus in
den landbouw een middel vau bestaan wil vin
den, is wel gedwongen zich bezig te houden
met de vraag, wat hem te doen staat om de
opbrengst zijner velden te vermeerderen. Er is
nog meer. Naarmate de industrie en de open
bare werken meer handen vereischen, zijn niet
altijd en overal de noodige werkkrachten voor
Gustav Freytag, Debet en Credit, dl. I.
