G
ÏT, 456.
IEEL
IES,
Z0NDA.& KTMAART.
JUZ.
WEEKBLAD VOOR ZUII>HDLLAND EN UTRECHT.
id,
Ni
F
ouda.
van f 28
kwart en
i geleverd.
J,
Omstreken.
ALK.
'MAN,
SECTIE
rte
►rijzen.
AY.
binnenland.
BUL TEN LAN L>.
OVERZICHT.
Het ontwerp van Wet
tot nadere regeling van
SCHOONHOVEHSCHE COURANT
ÏHOVEN
kop)
S. w. N. VAJST NOOTEN,
Uitgevers.
judheden,
long- en
eneesmid-<
eren uit-
i die aan
3 dauxen
cht de
INS,
mi alle
L— met
iks tempel
H. A.
D. DStf
FARRE;
Maat, en
van de
hem tot
Deze Courant wordt geregeld iederen Zaterdag-middag
verzonden. Prijs: voor Schoonhoven per drie maanden 0,70.
Franco per poet door het geheel* rijk 0,80.
al, mede
lage prij-
zeer aau-
dlle hnnenlandnele Adverteren, waarvan de
glaMng 3 naai wordt afgegeven, worden eleeUt
3 nml in ntenfng geieaM.
Art. de ge
ien op het
weersver-
xyn. Dete
en niertn,
zy buiten
alle wan-
'Obde loop
>n en reer-
de natuur-
om tintin o
gen te be-
dollowrfa
ra en rer-
chikt voor
ten en ge-
Zy aijn
Is.-fj.-.
ien 885,
Prys der AdvertentiënVan 1 tot 5 regels ƒ0,50. Iedere
regel meer f 0,10. Groote letters naar plaatsruimte. In—
ding franco, en uiterlyk tot Zaterdags-voormiddags ton lOnra.
I 111 I» 1
toevallig samen vallen van de teekeniag vu den vrede
met den gedenkdag van de afschaffing der lyf-eigen-
schap in Rutlanddoor Cur Alexander IIvoor de
tweede onderstelling de belangrijke wysigingdie ia
de oorspronkelijke eisohen van den overwinnaar ge*
bracht zijn.
In het definitieve vredestractaat tochhoewel nog
niet officieel bekend of medegedeeld, is geen sprake
meer van afstand van een gedeelte der Turksche vloot
en is de oorlogsschatting aanzienlijk verminderd en
geheel losgemaakt van de oorspronkelijk als waarborg
aangewezen inkomsten. Verschillende punten van het
verdrag worden reeds door de bladen medegedeeld;
o. a. dat Éterviö Simnitaa, Novi-Basar en Wranxa
verkrijgt; Montenegro Antivari en Podgoritia, be
nevens het veel besproken Niksichdat in Bulgarije
alle vestingen geslecht wordengeene Turksche gar
nizoenen daar mogen a hterblijven; dat de Muzel-
man*che bevolking er mag blijven of terugkeeren;
dat de Vorst geen lid mag zyn van een der regee-
rende Europeesche vorstenhuizen en dat het nieuw*
grondgebied voorloopig door 50.000 Russische troepen
bezet bluft; en emdeïiik dat in Bosnië, de Herzego-
wina, Tbessaliê en Epirus de hervormingen zullen
worden ingevoerddie door de conferentie geëischt zijn.
De algemeene indrukdien het bericht van detee-
kening des vredes en van de nieuwe voorwaarden
maakte, was zeer gunstig. Zoowel m Oostenrijk,
waar druk over mobiliseeren gesproken en gehandeld
werd, als in Engeland, waar in tuighuizen en
arsenalen eene drukte heerschte, alsof binnen wei
nige dagen de oogiog zou uitbreken, werkte het
nieuws kalmeerend, en het denkbeeld van de con
ferentie, dat door al die drukte in den laatste* tyd
geheel op den achtergrond geschoven was, staat nu
allerwege weder voorop.
Vooral aan de tusscbenkomst van den Duitoohon
Keizer en den njkskanselier wordt die gunstige wen
ding van zaken toegeschreven. Beiden zouden al het
mogelijke hebben aangewend om den Czar tot het
doen van concessies over te haleu. Deze schijnt nu
moeite aan te wenden om de conferentie to Beriya
te doen plaats hebben, en wel onder de leiding vu
Prius Von Bismarck *t welk alle kans heeft nats
De kroning van neo Znr ais' rw't ^2^5,
zonder eenige stoornis in de Sixtynsche kapel aqge-
loopen De bevolking vlagde en illumineerde.
Kardinaal Franchihet hoofd der gematigdenis tot
Staatssecretaris benoemd
Z. M. heeft benoemd T. H. E. Ba
ron Nahuijs, controleur der belastingen te
Breukelen, tot ontvanger dier zelfde middelen
te Gonnchem.
Z. M. heeft bij de dd. schuttery te
Gorinchem benoemd tot kapitein C. M. Potvliet.
De Staats-Courant bevat een
gewichtig koninklijk besluit omtrent de militie.
Het heeft de strekking om «jongelieden, die
de lessen van het middelbaar onderwijs met
vrucht hebben bijgewoond, de lessen van het
honger onderwijs volgen of zich wijden aan de
studie betrekking hebbende op handel, nij
verheid of landbouw, door verkorting van oefe-
ningstijd, niet langer door den werkehjken dienst
der militie te bezwarendan in het belang
van het leger volstrekt gevorderd wordt.”
Daartoe wordt de eerste oefeuingatijd van
12 tot 6 maanden verkort voor miliciens (by
de onbereden wapenen) die minstens één jaar
de lessen gevolgd hebben of nog volgen aan
een der universiteiten, de Polytechnische school,
de Handelsschool te Amsterdam en de Tweutscho
Industrie- en Handelsschool, de Rijkstand Don w-
school te Wageningen en 's Rijks Veeartsenij
school en die het getuigschrift van gymnasiaal
onderwijs, middelbaar onderwijs en van hulp-
apotheker hebben. Als zij na 6 maanden un
een militair examen voldoen, behoeven zij niet
meer voor herhalingsoefeningen op te komen.
Zij hebben keus van corps en garnizoen, houden
te zameii menage en kunnen verlof krijgen by
hun ouders (in de garnizoensplaats) te wonen.
Dat geldt ook van allen, die vóór ban inlijving
een voldoend militair examen afleggen. Verder
wordt ter aansporing vom zich met byzotideren
ijver toe- te leggen op het verkrijgen van d*
vereischte militaire kennis, ook voor het be-
kleeden van een graad” de eerste oefemngstyd.
tot 9 maanden verkort voor hendie
geven van geoefeudheid bij de verschillende
wapens.
Naar men verneemt kan zeer
spoedig eene nieuwe indeeling van het ryk in
verdedigings-stellingen worden tegemoet gezien.
By die indeeling zouden de bestaande artillerie
ën gemestelliugen zyn geregeld op meer ratio-
neele wijze dan tot dusverre bot geval is,
Naar men verneemt bestaat h*t
We blijven nog even stilstaan bij de poli
tieke strekking van het ontwerp, en vinden dan
vermeld waaróSi de Regeering de klacht niet
deelt dat zij, diffMrct openbaar onderwijs niet
zijn toegedaan, -tÓq|f zullen moeten betalen in
de aanzienlijke uitgaven, welke deze tak van
publieken dienst vordert. Zij acht het een
axioma, zonder hetwelk men zich geen ge-
regelden staat denken kan, dat bet betalen m
de algemeene lasten een verplichting is, die op
alle burgers rust. Waarom dan niet ten op
zichte van het onderwijs? Ook mag niet bij
wijze van restitutie aan scholen, die niet voor
allen geschikt zijn, subsidie uit de publieke
kas worden verleend, op grond dat anders on
recht zou worden gepleegd. Dit zou eerst dan
kunnen plaats hebben, mdien de grondwetgever
zelf gevoelt en verklaart, dat het stelsel der
gemengde school aan een godsdienstige bevol
king niet past* Maar gevaar voor den gods
dienstzin der natie heeft de grondwetgever van
de gemengde school met gevreesd en de erva
ring heeft hem niet gelogenstraft.
Heeft het in 1848 omhelsde en in de wet
van 1857 toegepaste stelsel teleurstellingen ge
baard, het is niet geweest omdat de openbare
school het opkomend geslacht van den gods
dienst vervreemd heeft. Dat verwijt kan niet
zonder onbillijkheid tegen haar worden ingé
bracht en zou veel minder grond hebben dan
de .klacht, dat bet gebruik, soms van de vrijheid
van 'heCttjZüfider^flderwijs gemaakt, gestrekt
heeft om kerkelijke twéedtaCht^.WAar deze tot
bedareu scheen te zijn gekomen, weder aarMfi.
wakkeren, veeleer dan tot bevordering van echte
godsvrucht. Is menigeen niet tevreden met de
openbare school, in naam der geweteusvrybrid
is volledige vrijheid van onderwijs gehandhaafd.
Inrichtingen, waarbij men het verdeden bedoelt
van hetgeen de wet negeert vereenigd te houden,
hebben oj) onbelemméll aanzijn, niet op begun
stiging recht.
Om deze redenen is het ondersteunen van
bijzondere scholen uit de publieke kas als met
geoorloofd te beschouwen.
In verband met dezelfde beginselen is omschre
ven, wat de opvatting behoort te zijn van artikel
194 der Grondwet. De Minister meent dat over
de bedoeling van het woord overal in dat art.
geen redelijke twijfel kan bestaan. Het openbaar
onderwijs vult niet het bijzondere aan, waar dit in
zijn pogingen te kort schiet; het acht zich geroe
pen in aller behoeften te voorzien. Elk kind
heeft aanspraak op bet aanleeren der allereerste
kundigheden, t) Van overheidswege moet ge
zorgd worden, dat de gelegenheid daartoe open
staat. En wanneer de Grondwet er bij voegt,
dat dit onderwijs, van overheidswege gegeven,
voldoende zijn moet, zoo wordt daarmee ken
nelijk uitgedrukt, dat het naar omvang en
gehalte aan het doel, dat er mee beoogd wordt,
moet beantwoorden.
Men herinnert zich, dat in het ontwerp—
Heemskerk de schoolgeldheffing tot een billijk
bedrag verplichtend was gesield, en dat de li
beralen deze wijziging aan merkten als een con
cessie aan de voorstanders der bijzondere school
verleend, een concessie trouwens, die den Mi
nister geen enkel woord van dank van de zijde
der clericaien heeft opgeleverd. Het nieuwe
ontwerp handhaaft den tegenwoordige!! toestand,
en zegt dat ten opzichte der schoolgeldheffing
de vrijheid der gemeentebesturen behoort geëer
biedigd te worden. Daar de schoolgelden aan
de gemeente ten goede kom n, heeft deze id
haar eigen belang prikkel genoeg om tot de
heffing te besluiten.
Zoo geraken we bijna onmerkbaar op finan
cieel terrein, en komen nu tot de vraag: Wie
zal de kosten dragen?
Daar het ontwerp aan de gemeenten hoogere
lasten oplegt, wordt voorgestdd 30 percent van
de kosten, waarmede het openbaar lager on
derwijs de gemeenterekening bezwaart, ten laste
van net Kijk té brengen. Zoo noodig kan
bovendien, als de billijkheid het vordert, een
subsidie worden verleend. Het oogenblik om
het onderwijs uitsluitend of althans hoofdzake-
*j Eeu stelling, uit zichzelvezoo duidelijk, dat tij
niet behoeft bewezen te worden.
Tenzy zijn ouders die aanspraak niet verkiezen
te erkennen F Zie onze bedenking aangaande het niet
lyk rijksdienst te doen worden, is nog met
gekomen. Het gemengde stelsel is het eenige,
datirf afwachting eener grondige hwziening
van het samenstel onzer belastingen, beide huis
houdingen, die van de gemeente en van den
Staat, voor verwikkelingen behoeden kan. Daar
entegen huldigt het ontwerp het beginsel, dat
de provincie geen uitgaven ten behoeve van het
onderwijs doen moet.
Eer we van het politiek gedeelte der school
wet afstappen, nog een enkel woord over het
godsdienstonderwijs. Het ontwerp handhaaft de
beginselen die aan de wet van 1857 ten grond
slag liggen. De rechten van het godsdienst
onderwijs worden echter geenszins uit het oog
verloren. Indien daarvoor bij de regeling der
schooltijden bepaalde uren worden aangewezen
en in die uren de lokalen ten gebruike van de
godsdienstleraren openstaan, indien de eind
beslissing hierover, even als over de klachten
betrekkeiijk de schoolboeken berust bij den ver
antwoordelijken Minister, en de onderwijzer, die
andersdenkenden krenkt, zien daardoor aan straf
blootstelt, dan kan niet langer in ernst wor
den beweerd, dat genoegzame waarborgen ont
breken.
We gaan thans, altijd aan de hand van de
Memorie van Toelichting, eenige bijzonderheden
na. Eerst de positie van de onderwijzers,
omdat natuurlijk veel afhangt van de wijze
waarop deze is geregeld.
Dat zij in den tweeslachtigen toestand zul
len blijven, half gemeente- en half rijks-
ambtenaren, waarin zy tot heden verkeeren, is
'uit" bet op 'Mken- Do
benaming /rhulponderwijzer^fSF^nR,--^'.'.1^?!1 .^nj^-gd^kke
suilen er Meehts zijn onderwijzers, met twee
rangen. Van verdere classificatie, meermalen
aangeprezen als een krachtig middel om de
vooruitzichten van het personeel te verbeteren,
is geen sprake. Behalve het verschil in titu
latuur wordt de tegenwoordige toestand gehand
haafd. Wat de bezoldiging betreft, de- Re
geering stelt op den voorgrond dat goede be
zoldiging de eerste voorwaarde is van deugdelijk
personeel, maar dat de wet met meer kan doen
dan een minimum bepalen. Dat cijfer wordt
in dit ontwerp vaslgesteld op f 700 voor het
hoofd der school met boven de 30 leerlingen,
en van f 400 voor eiken anderen onderwijzer.
Voorts behoudt de Hooge Regeering de be
voegdheid om dit bedrag te verhoogen, voor
elke provincie afzonderlijk, na Gedep. Staten
gehoord te hebben, erkennende, dat het mini
mum van het ontwerp op verreweg de meeste
plaatse'tt ontoereikend zal zijn. Het hoofd der
school geniet bovendien vrije woning, zoo mo
gelijk met tuin, of wel billijke vergoeding
voor huishuur.
Voorshands zullen we van dit gedeelte der
voordracht weinig zeggen; we bepalen ons tot
de opmerking, dal de Regeering Hier verschrik
kelijk schroomvallig is, en als het ware met
allerlei excuses en verdedigingsmiddelen
vóór zij nog aangevallen wordt haar gebrek aan
doortastendheid zoekt te bemantelen. Wanneer
in deze bepalingen geen wijzigingen worden
gemaakt, dan zal een chronisch gebrek aan
onderwijzers heerschende blijven, want welk
jongmensch van aanleg zal zich willen wijden
aan een werkkring, die hem het gevaar doet
loopen met een salaris van 400 gulden te wor
den afgescheept?
De wijze van benoeming blijft nagenoeg on
veranderd, met behoud van de vergelijkende
examens voor de hoofden der scholen.
In ons volgend artikel zullen wij ons over
zicht vervolgen, en daarbij tevens onze bezwaren
tegen de voorgestelde herziening beknopt for-
muleeren.
Na lang loven en bieden, dat tot verspreiding tan
de meest onrustbarende geruchten aanleiding gafis
den 3den dezer tussciien den Buaaischon grootvorst
Nikolaas en de Turksche gevoluiaciiligden te bt. öte-
fano de vrede geteeKeud. Uf de ouderhandelmgen
opzettelijk zoo lang gerekt zijn om de onderleeaening
van het tractaat tot den 3den Haart te kunnen uit
stellen dan wel of de aard der oorspronkelijke e me ben
ran die vertraging de schuld draagtis uioeielyk te
ïegg6U- ,-xx i k
HET LAGER ONDERWIJS.
Wanneer we ons in de eerste plaats bepalen
bij de politieke zijde der onderwijs quaestie
dan moeten we terstond erkeftnen dat er in
de nieuwe wets voord recht geen enkele concessie
is gedaan aan de partijen m wier oog de neu
trale school onbestaanbaar is met de eischen
die aan de volksopvoeding gesteld moeten wor
den. In dit opzicht beantwoordt zij volkomen
aan de verwachting.
De Regeering wenscht geen andere beteekem?
te geven aan de grondwett-ge voorschriften be
treffende het onderwijsdan nedergelegd is in
het verslag der Tweede Kamer op het ontwerp-
Heemskerk. Voor allen die het behoeven moet
gelegenheid zijn onderwijs te ontvangen in
scholen, geregeld en bekostigd door het open
baar gezag toegankelijk voor de belijders van
alle godsdienstige gezindheden zonder onder
scheid. De openbare onderwijzer zorge slechts,
de godsdienstige begrippen van anderen door
woord noch daad te kwetsen; het onderwijs
in de kerkleer zij opgedragen aan "bedienaars
van den godsdienst.
Het bijzonder onderwijs wordt volkomen vrij
en aan eigen krachten overgelaten. Aan den
anderen kant noemt de Regeering het een van
zelf sprekende zaakdat mets wat strekken
kan om het openbaar onderwijs op de hoogte
te houden, te verbeteren en op ruimer schaal
aan zijn doel te doen beantwoorden, mag wor
den verzuimd of nagelaten ten gunste van het
bijzondere of uit schroom dat dit anders terrein
zou verliezen.
Deze verklaring ia geheel in overeenstemming
met de beginselen der liberale partijWe moeten
er echter tot ons leedwezen bij voegendat er
één onderdeel in het wetsontwerp te vinden is,
waarin datzelfde beginsel niet is toegepast,
maar integendeel uit het oog wordt verloren.
Wij bedoelen het niet invoeren van leer
plicht. De Regeering verklaart uitdrukkelijk,
dat zij voor dien maatregel niet zou terug
deinzen iudien zij slechts met ouderlijke plicht
verzaking te doen haddoch zij kent zichzelve
het recht niet toeaan de ouders de keuze
der schooi te ontnemenen zoolang dus de
tegenstand tegen de openbare school gaande
wordt gehouden moet van bet vaststellen van
afdoende bepalingen worden afgezien.
Het standpuntwaarop de Regeering zich
hier plaatstis naar onze meening aan beden
king onderhevig. Met volkomen gerustheid wijst
zij de bezwaren af, die de voorstanders van de
onbeperkte macht der ouders over de toekomst
hunner kinderen zouden willen inbrengen
en wij juichen dit toe maar even beslist trekt
zij party voor de grieven van hen die, omdat
de school binnen bun bereik niet alles geveu
kan wat zij verlangen, nu maar recht meeuen
te hebben bun kinderen alle onderricht te
onthouden. Zoo zullen dan toch de volgelingen
van het p.otestantsch en het katholiek clerica-
lisuje de voldoening smaken, een noodzakelijka
hervorming te hebben tegengehoudenen beeft
de Regeering, ten nadeel* van den vooruitgang
toch reining gehouden met hun vnon possuuma.”
Wanneer wij voorts in aanmerking nemendat de
vgemoedsbezWaren met zijn opgeweld in het
hart der natie, maar ontstaan in het brein der
geestelijke leiderswanneer wy de overtuiging
koesteren, dat het algemeen belang gebiedend
vordert, dat alle Nederlandsche kinderen kennis
erlangen, ’t doet er niet toe waar, mdien zij
haar maar bezittendan kunnen wy de houding
der Regeering, ten aanzieu van het schoolverzuim,
met anders dan diep betreuren. Eerlijk erken
nen we, dat we wel eenige vrees* hadden ge
koesterd voor het niet invoeren van den leer
plicht; maar .dat de wetsvoordracht het voort
oestaan dier leemte aldus motiveeren zou, had
den we met verwacht. We hopen dat de Tweede
Kamer hier vooral van baar recht van amen-