Zondag 23 Mei.
1880.
VN
New-York,
tens,
riKELÜN,
>ents.
Weekblad voer Zujd-Holland en Utrecht
s-Artikelen
IDA,
I,
OEMIW
hoven-
-Gouda v. v.
>htendat van af
ei 1880
Jt:
IN ES.
traat 346.
aagen.
Rijnaars,
■oot.
Schilte.
abat.
EID Co.
ITNÖr
i de Lek.
’.oonhoven
i ’s namiddags te
iren.
Gouda
gs te 3 uren en te
uren 6 min., na
Amsterdam.
BUITENLAND.
Overzicht,
Specerijen.
BINNENLAND.
r ii,./ a, i r
jrc-2 iflb
If
ED
<]O|
I
onderhoud dier werken
[NES
C
lie soorten van
>erd.
Deze Courant wordt geregeld iederen Zaterdag-middag
verzonden. Prjjs: foor Schoonhoven per drie maanden 0,70,
Franco per post door het geheele rijk 0,80,
infj
qoj
aan het II KEREN -
j JONKHEID over
sche en Duitsche
N, FLUWEEL,
beschrijving liggen
jemeenten Schoon-
n ten kantore van
ien nadere inlich-
en moot uiterlijk
plaats hebben ten
der Registratie en
ers de volle firma
an een, door onzen
Heer G. NE1DLIN-
onder den naam
handreiking
protesteeren
'adering
EGISTRATIE en
,al op Dingsdag
i één uur, te Zij-
ir, bij inschrijving
.ren, ingaande da-
3r 1897,
5ii
ichen, boven en
ibben gemerkt:
ien regteroever
de grenaschei-
eenten Willige-
>ven, bestaande
van ongeveer
s zal de dienst van
i uren uit Gouda
Diligence in plaats
:e diensturen, ook
r Schoonhove n
D/VG.
jrkoop, welke geen
en, levert het beste
ichines niet één is,
de behandeling en
inger Naaimachines
wordt als dezej
als Handwerkers-
maken, worden zij
ran f 1,geleverd,
i betaling genomen.
Prjjs der Ad verten tién; Van 1 tot 5 regels f 0,50. lede»
regel meer f 0,10. Groote letters naar plaatsruimte. Inzending
franco, en uiterlijk tot Zaterdags-voormiddaga te 10 uren.
De teelt van kruidnagelen ia hoofdzakelijk
beperkt tot het eiland Amboina en de nabij
gelegen Veliassers. De vermaarde plantkundige
Rumphius noemde den kruidnagelboom den
schoonsten van de wereld, en inderdaad maakt
hij een prachtige vertooning. In zjjn pyrami-
dalen vorm gelijkt hij op een laurierde dunne,
gladde, grauwe Stam, van hard en geurig hout,
schiet recht omhoog en draagt vijf voet boven
den grond zijn eerste takken. De bladeren zijn
hard en donker. De boom zou tien meter hoog
kunnen worden, maar meestal kapt men den top
af om den oogst gemakkelijker te maken.
Eerst in het achtste jaar krijgt de boom bloe
sem, twee jaar later in voldoende hoeveelheid
om ingezameld te worden. Die bloemen zitten
in bosjes aan de uiteinden der takken; in Sep
tember gelijken zij op groene spijkertjes, een
maand later krjjgen zij een hoogroode kleur en
moeten dan dadelijk geplukt worden, omdat zij
anders haar geur zouden verliezen. Alle handen
komen dan ook in beweging; met een haak buigt
men de takken naar den grond en plukt de
mannelijke bloemen; de vrouweljjke, kenbaar
aan haar lichtere kleur, en, bij nauwkeurige
beschouwing natuurlijk door haar gemis van
Meeldraden, laat men zitten, waarna zij de
grootte van een vingerlid bereiken. Deze wor
den geconfijt, of voor de voortplanting gebezigd,
waartoe men ze in houten bakken laat ontkie
men. Dikwijls gebruikt men voor do verme
nigvuldiging ook stekken.
De verdere behandeling der gewone nagelen
is vrij eenvoudig; men zuivert ze van de stelen,
spreidt ze uit op horden, stelt ze vervolgens
een poos aan den rook bloot en droogt ze verder
in de zon. De teelt gedijt het best in geregeld
aangelegde tuinen, op vetten kleigrond. In de
eerste jaren moeten do boomen tegen de felle
zonnestralen worden beschut.
De muskaatnoten-boom was vroeger op alle
eilanden van den Molukschen archipel inheemsch;
de Oost-Indische Compagnie wist door middel
van overeenkomsten de inlandsche vorsten over
te halen den aanplant te beperken tot de Banda-
groep.
Deze boom heeft veel overeenkomst met onze
pereboomen. De notentuin bevat hoogstammige
kanarie- en dja|tiboomen, die de onmisbare scha
duw afwerpen, onder welke de muskaatboom zich
prachtig ontwikkelt. Een heerlijke geur vervult
de uitgestrekte ruimte, en de aanblik is niet
minder aantrekkelijk. Het blad is nederhangend
en puntig, en wordt het geheele jaar door af
gewisseld met de bekervormige bloemen. De
vrucht hoeft do grootte on de kleur eener per
zik zo is een weinig langwerpig. Is deze rijp,
dan springt zij openmen ziet dan een helder
rood vlies, dat de donkerbruine kern omgeeft.
De eerste is de foelie, de laatste de noot.
Voor de inzameling, die veel zorg vereischt,
maakt men veel gebruik van arbeiders die op
Java worden aangeworven en zich voor een be
paald aantal jaren moeten verbinden; zij ont
vangen van den eigenaar voeding, kleeding, een
vast maandgeld benevens een premie voor het
geen zij meer inbrengon dan het voorgeschreven
getal. Dat werk is aan geen seizoen gebonden,
doch wordt aanhoudend voortgezet.
Op elk notenperkeen naam die afkomstig
is van den vroegeren toestand, toen delevering
geschiedde volgens contracten met de regeering
geslotenvindt men de woning van den eige
naar of administrateur, meestal Europeanen,
de huisjes der arbeidersen het perkhuiswaar
de oogst wordt afgeleverd en verder bearbeid.
Des morgens te vijf uren wordt de klok geluid
de arbeiders gaan dan naar buitenelk voorzien
van een lange bamboe met losse verlengstukken
die ingeschoven kunnen worden aan het eind
der bamboe zit een korfje, en daarboven een
klein© vork. Daarmede wordt de rijpe vrucht
gegrepen en afgerukt, zoodat hij in het korfje
valt. Nu wordt de buitenbast er afgedrukten
de noot met de foelie er omheen geborgen in
een mand dien de arbeider op zijn rug draagt.
De arbeid wordt te drie uren gestaakt; de klok
van het perkhuis doet zich op nieuw hooren
en ieder loopt er heen om zijn oogst te laten
tellen. Dan wordt nog de foelielaag er afgeno
men waarmede de bezigheden van dien dag zijn
geëindigd.
Nu zit er om de noten nog een schil. Om
alzoo i dezen los te maken worden zij eenige weken
J -- aan de werking van een rookend vuur blootge
steld waarna de bolstering gemakkelijk is. Dan
begint het sorteeren een werk dat veel ervaring
vereischt. De minste soorten dienen voor de
vervaardiging van noten-zeep met stelt ze eenige
uren bloot aan de werking van den stoom en
perst ze dan uit. De beste worden eerst een
poos ondergedompeld in een bad van zout water
met kalkten einde zo tegen de insecten te
verdedigendaarna nog drie maanden in de zoo
genaamde zweethokken aan een hoop te broeien
gezeteindelijk op nieuw gesorteerd en voor den
handel verpakt.
Men ziet dusdat er met het eenvoudige nootje
heel wat is gebeurdeer onze huismoeders het
tot poeder raspen. Met de foelie wordt minder
omslag gemaaktna in platte korven in den
S, W. N. VAN NbOTEï te Schoonhoven,
UitgeS*.
fltnewjhljn gedroogd te zijnis zij gereed.
In den laatsten tijd is ook op andere plaatsen
le cultuur van muskaatnoten beproefdmeest
net ongunstigen uitslag. Alleen in de Padang-
iche bovenlanden (Sumatra)slaagt zij naar
venschin Benkoelen op hetzelfde eiland
verden de boomen door een vernielende ziekte
geteisterd. Ook op Amboina krijgt de notenteelt
ten niet onbelangrijke uitbreiding.
De indruk door Gladstones amende honorable
h Engeland teweeggebracht, verschilt hemels-
treed van de uitwerking die zijne nota te Weenen
leeft gehad. Hier heeft men zich gehaast de
Felwillendo betuigingen van vertrouwen en
ïiendschap op even welwillende wijze te beant-
voorden; dóór kan men het den grijzen staats
kan niet vergevendat hij zich zóó liet beheer-
ahen door partijdrift, dat slechts enkele maanden
liter een amende noodig was. En werkelijk
noet het verwondering baren dat zulk een groot
•aatsman als Gladstone is, zich een oogenblik
bt zulk een klein partijman kon verlagen, dat
hi, aan indirecte mededeelingen gehoor gevende,
ds eer en de rust des lands in de waagschaal
selde. De oppositie zal uit deze zaak zeker
mint trachten té slaan, door bij de eene of
gidere gelegenheid eene interpellatie daarover
td de regeering te richten.
Intusschen heeft Gladstone’s verzekering, dat
hi mede zal werken tot eene eerlijke en ge-
trtuwe uitvoering van het tractaat van Berlijn
ooï elders vertrouwen gewekt. De Grieksche
quiestie en het geschil tusschen de Porte en
Moitenegro houden nog altijd Europa bezig en
ge»rek aan eenstemmigheid in deze zou licht
tot eene bloedige herhaling van het Oostersche
drama kunnen aanleiding geven. Daarvoor zijn
todTgenoeg gegevens voornanden. Italië wacht
slechts op eene gunstige gelegenheid om zijn
aaideel in den buit, dat hem te Berlijn den
neis voorbijging, alsnog machtig te worden.
Di Albaneezen vinden in hem, zeer tegen den
zii van Oostenrjjk, op dit oogenblik een trouwen
bondgenootdie hen tot verzet tegen Montenegro
en de Mogendheden aanspoort. Alsof Italië
bhnen eigen landpalen niet handen vol werk
hid. De verkiezingendie een einde moesten
naken aan den kleingeestigen partijstrijd, die
Tffids jaren lang eiken regeeringsmaatregel ón
mogelijk maakt, zijn afgeloopen, zonder evenwel
v<el verbetering in den on houdbaren toestand
te brengen. Wel beschikt de regeering over
eene meerderheiddoch deze is niet groot genoeg
on aan eene coalitie der minderheden het hoofd
te bieden en juist deze coalitie is oorzaak van
de eindelooze crisissenwaardoor Italië zich
berucht gemaakt heeft.
Rome-Berlijn zijn twee namen die in de laatste
dagen weder meermalen in één adem genoemd
wsrden, nu de pas geopende Pruisische Land
dag zich waarschijnlijk in de eerste plaats zal
heblen bezig te houden met het ontwerp, waarbij
do Rijkskanselier zich de bevoegdheid wil zien
toegpkend, om de toepassing der Meiwetten naar
omstandigheden te kunnen beperken. Zij, van
wie men mocht verwachten, dat zij het meest
ingenomen zouden zijn met die handreiking der
regeering, zijn het ijverigst in het
tegeh den maatregel. In eene vergadering van
moer dan 3000 Katholieken te Dirtmund gehou
den, zijn besluiten genomen om de aanneming
van het wetsontwerp te verhinderen en geheele
intrekking der Meiwetten te verkrijgen. Voor
het eerste is weinig, voor het laatste in het
geheel geen kans.
In den Duitsehen Bondsraad heeft do Rijks-
kanselier het pleit in zake de Hamburgsche
tollinie-quaestie reeds zoo goed als gewonnen.
Zijne vele vrienden buiten het parlement helpen
een handje om het voorstel in het parlement
aannemelijk te maken. De Wolsalnkanten, te
Finsterwolde vergaderd, gaven het voorbeeld
door een adres van dank in te dienen aan den
Rijkskanselier, omdat hij de quaestie der tol-
aansluiting van de Hanse-steden heeft op het
tapijt gebracht. Dit voorbeeld zal zeker weldra
door vele anderen gevolgd worden.
Het wetsontwerp, regelende het recht van
vergadering ih Frankrijk, heeft aan een der leden
van het Kabinet de portefeuille gekost. Lepère
is als Minister van Binnenlandsche Zaken afge
treden en bereids vervangen door zijn Onder
secretaris Constans, mode lid der Union Repu-
blicaine. Het geschil liep over het recht tot
ontbinding van vergaderingen door den Commis
saris van politie en het handhaven der orde in
gemeenteraads-vergaderingen. De Kamer ver
leende dat recht aan de regeering, doch bedong
eene uitzondering ten aanzien der kiezers-ver-
gaderingen, welke uitzondering, in weerwili, van
de bedenkingen der regeering, door de meerder
heid werd aangenomen.
Ten aanzien der onderwijswet is de regeering
eindelijk met de commissie uit de Kamer over
eengekomen. Het lager onderwijs zal, indien
de wet wordt aangenomen, verplicht, kosteloos
en neutraal zijn. De lokalen zullen beschikbaar
’Nvorden gesteld tot het geven van godsdienst-
Alle Binnenlandsche Advertentignwaarvan
de pluteiag 3 guud «w* «WT™,
slechts maal in rekening gebracht.
De stoutmoedig ondernomen en met zoo uit
stekend gevolg bekroonde pogingen van de Ne
derlanders op het eind der zestiende eeuw, om
zich een weg naar Indië te banen, hadden uit
sluitend den handel in specerijen ten doel.
Vroeger kreeg men die zeer gewilde koopwaar
uit de tweede handvan de groote Portugeesche
handelshuizendie ae direct uit Indië lieten
halen; maar sedert Filips II de domheid had
begaande havens van het aan zijn heerschappij
onderworpen Portugal voor onze koopvaarders
te sluitenrestte ons geen andere keuzedan óf
de winstgevende negotie op te gevenóf op
eigen houtje „Oost- ofte Portugaels Indië*’
zien te bereiken. Natuurlijk besloot men tot
het laatste.
Nog lang daarna was de specerjj-handel het
zwaartepunt van al wat in Indië gebeurde.
Leverings-contracten werden gesloten met de
vorsten die in meerdere of mindere afhankelijk
heid van ons gezag geraaktenen met nauwlet
tend* zorg werd gewaakt dat aan geen mede
dingende natie iets van het product werd verkocht.
Was de oogst ergens grooter dan de behoefte,
dan werd niet zelden dat meerdere vernietigd,
zooals o. a. het geval was met de kruidnagelen
die zelfs in den bloeitijd van de Compagnie
alleen op het eiland Amboina mochten geteeld
wordenterwijl men gewapende vaartuigen uit
rustte om overal elders de boomen te gaan om
hakken.
Later werd de belangrijkheid van de spece-
rjj-cultuur verre overtroffen door die van andere
voortbrengseleninzonderheid koffie en suiker
en in den laatsten tijd tabak, zoodat zij minder
de algemeene opmerkzaamheid trekt. Toch mo
gen we niet vergetendat zij nog altijd een ge
wichtige rol in onzen handel vervullen, en dat
we nog op den huidigen dag de voornaamste
leveranciers van die artikelen zijn.
We zullen trachten een klein overzicht van
de cultures te geven. Laat ons beginnen met
de specerij, die het algemeenst in gebruik is.
Toen de eerste Nederlandsche schepen voor
Bantam kwamen (met Cornelis Houtman aan
boord als handels-agentvond men daar een
drukke pepermarkt. Het product kwam voor
een deel uit de Preanger-regentschappenmaar
voornamelijk van het tegenover liggend eiland
Sumatraten minste daar werd lang voor de
komst der Europeanen de pepetstruik in het groot
verbouwd meest evenwel langs de Westkust
het allermeest in het Rijk van Atchin.” Vandaar
zijn steeds groote ladingen weggehaald door
Engelsche, AmerikaanscheFransche en Neder-
landsche schepende teelt was er volkomen vrij
elk arbeider kon met zjjn gewas doen wat hij
verkoos alleen moest hij bij den uitvoer 1 dollar
per pikol (een pikol is 125 Amsterd. ponden
61.76 kilogram) ten behoeve van den Sultan
betalen. De oorlogstoestand van de laatste jaren
heeft die cultuur oen gevoeligen slag toegebracht
het is te verwachten dat de Atjehneesche peper
tuinen hun ouden bloei zullen herwinnenals de
lieden zich geschikt hebben in het onvermijde
lijke en de zegeningen van een geregeld bestuur
erkennen.
De peper groeit aan lage, kruipende stengels,
die onder gunstige omstandigheden een levens
duur van twintig jaar hebben en het weligst
tieren op een bodem van zand met een dunne
laag teelaarde overdekt. Men plant de peper-
struiken als stekken ter lengte van een paar
voettegelijk met een dodop-stekdie de plant
tot steun moet dienen. Na twee jaren heeft deze
een lengte van 2[ meter bereikt, en is dan
een houtachtigedonkerkleurige slingerplant
met korte, broze takken van omstreeks 6 deci
meter, en hartvormige, puntige, donkergroene
en glinsterende bladeren. Het derde jaar ko
men kleine witte bloemen te voorschijn: zij
staan aan trossen overeind, en geven het aan
zijn aan groene bessen die later vuurrood wor
den en zeer gemakkelijk afvallenwaarom
men reeds tot het plukken overgaat vóór de gan
ache hoeveelheid rjjp is. De rijpste bessen wor
den in water geweekt om het roode vruchtvleesch
te verwijderen; bij droging bekomt men 8'
de witte peper. De rest wordt terstond na
het plukken op de plaats zelve, meestal op uit
gespreide matten, te drogen gelegd en levert
dan de welbekende zwarte korreltjes. Is de
oogst afgeloopen, dan maakt jnen de stengels
van hun steunsel los, rolt ze op, en legt ze
zoo, in een uitholling in den grond, terwijl men
het topeinde laat uitsteken; dat laatste groeit
dan met nieuwe kracht in het volgende jaar tot
een lengte van drie metert, en levert een over
vloediger gewas dan te voren.
Den inlanders zelven is de peper van geenerlei
nut. De Atjehneezen waren vroeger van idéé,
dat de Europeanen in hun koud en vochtig kli
maat de korrels gebruiken om er hun bedden
mee te vullen, ten einde zich een beetje warm
te houden.
onderwijs aan die leerlingen, wier ouden dit
zullen wenschen.
Er zal zeker nog heel wat gepraat moeten
worden eer die wet tot stand komt. Men zou
echter kortheidshalve wel kunnen verwijzen naar
hetgeen er elders voor en tegen zulk een onder-
wijsregeling in het midden is gebracht en zich
eenvoudig tot stemmen bepalen.
In een aantal fabrieksplaatsen is eene ernstige
werkstaking onder de arbeiders ontstaan. Tot
nog toe kon overal de orde gehandhaafd worden.
S T A T E N - G E N E K
De Eerste Kamer hervatte Dinsdag-avond baar
vergaderingen. Bijna alle Ministers woonden de
zitting bij, die aanving met de optreding van
den nieuwen Voorzitter, Jhr. Mr. F. J. J. Van
Eijsinga. Met pen hartelijke toespraak aanvaardde
de President zjjn functie.
Onder de ingekomen stukken waren de geloofs
brieven van den heer Van Naamen van Eemnes:
gesteld in handen eener commissie. Ook eenige
sollicitatién voor de betrekking van commies-grif-
fier der Kamer.
Heden, Zaterdag, wordt een tweede openbare
zitting gehouden. De vorige dagen is gewerkt
in de afdeelingendie Dinsdag-avond door loting
opnieuw zijn samengesteld.
Z. M. heeft met ingang van 1 Juni
1880, benoemd tot directeur van het postkan
toor te Gouda A. Simons, thans dir. van het
postk. te Assen.
—De minister van Waterstaat, Handel
en Nijverheid heeft bepaald dat de post- en
hulpkantoren op plaatsen waar wegens spoorweg-
kanaal- of andere werken tijdelijk eene menigte
arbeiders aanwezig zijn, ook des Zondags op de
voor de arbeiders meest doelmatige uren tot ver
zending van postwissels belmoren open te staan.
Aan het Ministerie van waterstaat
is aanbesteed het leveren en verwerken van stort-
steen ten behoeve van de overbrugging van het
Hollandsch Diep en het uitvoeren van herstellin
gen en vernieuwingen aan de rivierwerkengele
gen aan den noordelijken oever van het Hollandsch
Dieptot de overbrugging behoorende’, mot het
onderhoud dier werken, tot 1 Mei 1881. Minste
inschrijver de heer L. A. Van Haaften, te Slie-
dreöht, voor f55.698.
-4- Donderdag 11. is, ten behoeve van
de garnizoensbakkerjj te Utrecht aanbesteed, de
levering van 250 hectoliter roode en van 750
hectoliter Zeeuwsche tarwe, wegende respective-
lijk 77 en 76 kilogram. Laagsten inschrijver
was de heer M. De Gier te Gorinchem, tegen
f 11,18 en f 11,27 per heet.
De tentoonstelling van gouden en
zilveren voorwerpen enz., die te Groningen ge
houden zal worden, belooft uitmuntend te zul
len slagen. Moor dan 70 industrieelen in het
binnen- en buitenland hebben reeds belangrijke
inzendingen toegezegd.'
Aan den heer Jules Van Hasselt,
te Kampen, penningmeester van het voorloopig
comité voor de collectieve inzending van vee en
zuivel naar de internationale tentoonstelling te
Londen in dit jaar, is tot dusverre aan bijdra
gen toegezegd f1500. Door de Commissie wordt
eene som van f 10.000 noodig geacht, om zich
te Londen waardig te doen vertegenwoordigen,,
zoodat de verdere ondersteuning voor deze zaak
nog zeer gewenscht is.
De afdeeling Rotterdam, Schie
dam en omstreken van de Holl. Maatsch. van
Landbouw en de Rotterdamsche afd. van de Ned.
Maatsch. voor tuinbouw en plantkundezullen
gezamenlijk eene tentoonstelling organiséeren van
zuivel-produktenbloemen en plantendie van
4 tpt 7 September a. s. gehouden zal worden.
De hoofdingelanden van Rijnland
hebben voor de betrekking van hoogheemraad,
opengevallen door het overlijden van den heer
J. Van der Breggen Fzn.een voordracht opge
maakt van 3 candidaten, waarop geplaatst zijn
de hh. K. Van der Torren Kzn., T. P. Viruly
en mr. J. P. A. Teding van Berkhout.
De werkzaamheden aan den spoor
weg GorinchemGeldermalsen vorderen goed.
Te Leerdam heeft eene verzakking, hoewel van
geringe beteekenis, plaats gehad, die echter
spoedig hersteld was.
De idioten-inrichting te ’s Hage
heeft Zaterdag onder talrijke en veelzijdige be
wijzen van belangstelling haar zilveren feest ge
vierd. De stichter der inrichting, Dr. C. E.
Van Koetsveld, hield de feestrede; een der on
derwijzeressen aan de inrichting verbonden
mej. Bosch, vierde dien dag hare 25 jarige
werkzaamheid aan -het instituut.
■*- Door de Raadkamer van het ge
rechtshof te ’s-Hertogenbosch is Adriaan Van
Beest, oud 41 jaren, karman, geboren en wo
nende te Sleeuwijk, wegens moord en diefstal,
naar de openbare terechtzitting verwezen.
*- Voor het gerechtshof te ’s Gra-
venhage zou eergisteren behandeld worden de
zaak van R. Th. le G. en J. H. M. von D.,
beschuldigd van diefstal door meer dan één
persoon in een bewoond huis met behulp van
SGHOOWVfflB GOMT.
Li
