lNK,
O 410.
e e s c h a d e.
;lst,
ffecten,
1888.
N°. 994.
Zaterdag 30 Juni,
IEMSEL
RD AM.
SLIM,
Meubelen,
relke niet scheurt.
GORCUM.
Zonen,
Hoogendjjk.
it, Ho. 4,
L
I
Uitgeven.
Weekblad voor Zuid-Holland en Utrecht.
1875.
A. SMITS.
A,
Vak-onderwijs in ’t algemeen
Landbouw-onderwijs in 't bijzonder.
BINNENLAND.
BUITENLAND^
I
uUei.iand.
jnve naar keuze
lieert WISSELS
rente van 2| pCt
prolongatierente
loopman.
lodachtig.
i
S. W. N. VAN NOOTEN te Schoonhoven,
SCHOONHOVENSGHE C0ÜRA1ÏT.
van Gorinchem.
8 unr en de»
en Zondag.
artikelen.
laar dat het zoo
JONG,
er,
Schoonhoven,
d van
teubelen.
elds waardige
genoemde leenin*
:t. a. 8., worden
anlore van
E WAAG”,
deposito
i f 50 toW 500,
vraagbaar;
f 500 tot f 1000,
n opzegging;
ren f 1000, met
zegging;
>n boven f 1000,
an.
ns of bij gedeel-
Toezigt,
DAAL, Notaris,
r van de Eerste
leven, tegen in-
>n, gevestigd to
Deze Courant wordt des Zaterdag-morgens uitgegeven.
Prijs: voor Schoonhoven per drie maanden f 0,70. Franco per post
door het geheele rijk 0,80. Men kan zich abonneeren bij alle
Boekhandelaren, Postdirecteuren en Brievengaarders.
Poetspomade
i K<><rdkoop8te der
m verkrijgbaar in
7} en 12| Cents,
■hische Fabriek
5EVENAAR.
De Commissie, omstreeks twee jaren
geleden door de Regeering benoemd om
een onderzoek in te stellen naar hetgeen
van overheidswege kan worden verricht
om verbetering te brengen in den toestand
van den landbouw, heeft over eenige onder-
deelen van het vraagstuk haar bevindingen
en o. a. ook een vry uitvoerig plan mede
gedeeld tot nadere regeling van het land-
bouw-onderwys.
Ons voorbehoudende, de denkbeelden
door de Commissie ontwikkeldmeer op
zettelijk te bespreken, wenschen we thans
eenige opmerkingen te maken over het
verband dat door velen wordt gezocht
tusschen de lagere school en de elemen
taire vak-studie, omdat we dit een zeer
gewichtig punt achten, waaromtrent de
meeningen nogal uiteenloopen.
Het is een vry algemeen streven, van
onze dagen, om, waar op maatschappelijk
gebied gemis van vooruitgang wordt be
speurd verbetering te verwachten van een
andere inrichting van het lager onderwijs.
Ook ten aanzien van de ambachten wordt
men dat gewaar. Rijst er klacht over het
gebrek aan goeden smaak, waarvan vele
werkstukken getuigenis geven,welnu, de
lagere school moet zorgen voor meer aesthe-
tische ontwikkeling, en dan liefst in be
paalde richting, terwyl de toevoeging van
iietgeen we nu eenmaal onder den niet-
mooien naam van nhuisvlyt” kennen, sterk
wordt aanbevolen. De school, wordt er
gezegd, moet zich dienstbaar maken aan
het practische leven; en naarmate dit aan
de uitoefening der verschillende vakken
hooger eischen stelt, behoort gene ook
daarmede rekening te houden. En zoo zal
in die gemeenten van ons land, waar land
bouw de hoofdbron vormt van het bestaan,
eenig aanvankelijk landbouwonderwijs in
het leerplan opgenomen moeten worden,
opdat de jongelui er reeds mee bezig zou
den zyn als zy de school verlaten en zich
daardoor opgewekt gevoelen om er mede
voort te gaan, yverig gebruik makende van
de gelegenheden, die in hun omgeving tot
stand zyn gebracht en dan wellicht nog
met een of meer andere kunnen uitgebreid
worden.
Het procent aan logica in deze redenee-
ring is hoog genoeg om te kunnen begry
pen, dat zeer velen er zich bij aansluiten.
Er is, naar onze overtuiging, slechts één.
ding tegen te zeggen, en dat is beslissend
men miskent op die wyze het karakter en
de roeping der lagere school, die moet
zyn en blyven de opvoedingsinrichting voor
allen, en mag zich niet met vak-opleiding
inlaten. Een bedenkelijke schrede is reeds
op dien weg gezet, toen het onderwys in
handwerken voor meisjes tot een onafschei
delijk deel van het onderwys werd ver
klaard, want eigenlyk gezegd past het niet
in het kader; er zyn evenwel zooveel argu
menten die vóór dien maatregel pleiten
dat we op gronden van nuttigheid deze
inbreuk op het beginsel niet mogen af keu
ren doch men bedenke zich wel twee- en
driemaal, eer men besluite zich verder in
die richting te bewegen.
De lagere school deelt de kundigheden
mede, die ten allen tijde zyn beschouwd
als de sleutel, om tot kennis te geraken:
in lezen, schryven, taal en rekenen oezit
de leerling, die haar verlaat, het middel
om met het verstandelijk leven Van tydge-
noot en voorgeslacht in aanraking te komen
en zich daardoor te beschaven en te ont
wikkelen, doch geenszins de beschaving en
ontwikkeling zelve. Zij bereidt voor,
zoowel tot hoogere vorming, ten einde in
een later levenstijdperk een meer weten
schappelijke vakopleiding te kunnen ge
nieten, als om op meer bescheiden voet
het practisch leven in te treden en daarin,
met de wapenen die men heeft meegekre
gen, een plaats te veroveren. Zy schenkt
de vatbaarheid, om party te trekken van
de ervaringen, die het leven aanbiedt, on
verschillig of die zyn zullen van directe
praclischen aard of dat de leeringen ver
gezeld moeten gaan van een zekere soort
van speciale theoretische begrippen, die men
in een vakschool opdoet. In de eerste
plaats moeten de jongelieden leeren zien:
lungs den weg van met zorg geleide waar
nemingen moet men hen doen ervaren, hoe
door aanschouwing voorstellingen worden
verkregen, die, met elkander in verband
gebracht, duidelijke begrippen doen vormen.
Vraagt men ons nu,< of de lagere school
hoegenaamd niets doen kan in de richting,
die door de voorstanders van het landbouw*
w onderwys gewenscht wordt; dan ant
woorden we: geen waarheid is zoo vol
strekt, dat het toepassen tot in de uiterste
consequentie de hoogste wysheid zou zyn.
We hebben reeds getoond, niet al te doc
trinair te willen zyn, toen we hierboven
de handwerken voor meisjes noemden,
we zullen ook in dit opzicht niet zeggen:
Leve het beginsel, al gaan de JHbniën ten
gronde. v
Prjja der AdvertentiÖnVan 1 tot 5 regels 0,50. Iedere regel
meer 0,10. Groote letters naar plaatsruimte. Inzending franco
uiterlijk tot Vnjdags-namiddags. Alle binnonlandsche AdvertentiÖn,
voor 3 maal plaatsing opgegeven, worden slechts 2 maal in
rekening gebracht.
Er is een leervak, dat op het program het waterschap, of ’(Rn het R
van artikel 2 der onderwijswet een beschei- richting van bjiwndi t
achteraaif komt, en toch van hoog gewicht
is te achten.
Wij bedoelen de onder h genoemde >be-
ginselen van de kennis der natuur.”
Het terrein, voor de behandeling van
dit leervak openliggende, is zoo goed als
onbegrensd; de onderwijzer der volksschool
kan slechts hier en daar een greep doen.
Dat zulks niet moet geschieden te hooi en
te gras, maar naar een leidend beginsel,
behoeft niet gezegd te wordenhoofddoel
moet immer zyn, het oog der kinderen te
openen voor de schoonheden der schepping,
waardoor zij vervuld worden van eerbied
en liefde voor den Schepper, hen te doen
waarnemen en vergelijken.
In de keuze der te behandelen onder
werpen moet de onderwyzer worden vrij
gelaten, mits hij dat doel immer onder de
aandacht houde. In den beperkten leeftijd
kan slechts een zeer klein deel van het
leervak eenigszins tot zyn recht komen, en
dan is het beter, dit goed te doen, zoodat
de gevormde begrippen juist zyn en hel
der, dan dat men, door te veel te willen,
zyn krachten en die der leerlingen versnip
pert. Vooral moet men ook de bevatting
van het jonge volkje niet overschatten. We
hebben onderwyzers zich zien afslooven
met modellen van een brandspuit en van
een luchtpomp of afbeeldingen van een
hydraulische pers en van een bascule; we
hebben hen met allen yver moeite hooien
doen om de wetten van den vrijen vtfl of
van den slinger te verduidelijken, en
konden daarbij den wensch niet onderdruk
ken, dat men zich liever mocht bepalen tot
heel eenvoudige dingen, meer in overeen
stemming met het waarnemingsvermo
gen,want daarop alleen komt het aan
in de lagere school, der leerlingen.
Reeds in de aanvangsklassjen wordt.,, al
staat het met met zooveel woorden op den
rooster van werkzaamheden vermeld, onder
richt gegeven in kennis der natuur; en als
nu de keuze van de onderwerpen van be
spreking en aanschouwing rekening houdt
met. de toekomstige lotsbestemming van
de meerderheid der kinderen, zoodat in
landbouwende streken de leerstof ont
leend wordt aan akkergewassen enz., dan
wordt een voorbereiding gegeven die voor
allen nuttig is, en die binnen het bereik
der gewone klasse-onderwyzers ligt.
aanleiding gegeven tot een nieuwe aan
schrijving, waarbij de H. V. zonder het be
ginsel van den strijd te veroordeelen, het
gevolgde krijgsplan en in de eerste plaats
het z.g. boycotten afkeurt.
Het verzoek van de Academie Francaise,
om den Hertog van Aumale, voor oenigen
tijd uit Frankrijk verbannen, weder toe te
laten, is door den Ministerraad met alge-
meene stemmen afgewezen.
De Fransche Senaat nam mot algemeone
stemmen het buitengewone crediet voor
oorlogs-doeleinden aau.
Evenzeer stonden de Oostenrijksclie on
llongaarsche delegatiën de gevraagde cro-
dieten voor do volmaking van het leger
toe, nadat de betrokken Ministers, Kalnopy
on Tisza, verklaard hadden, dat die cre-
d ie ten juist moeten dionon ter verzekering
van den vrede.
In een encycliek veroordeelt de Paus
het nieuwe strafwetboek, dat onlangs in
Italië is aangenomen, doch nog in zyn
geheel definitief is goedgekeurd. Vooral
de scheiding tusschen kerk en staat on de
onbegrensde vrijheid van eoredieust en druk
pers moeten het misgelden.
Na de verwerping eoner in komsten-be
lasting, stelt de Spaansche Minister van
Financiën zich voor, een coupon-bolasting
in te voeren. De crediteuren van dat land
mogen dus op hun hoodo zjjn.
Servle’s Koning heeft het nieuwe kabinet-
Christies in een feestdronk, bij eon maaltyd
tor eere der nieuwe Ministers gegeven, wolkom
gehoeten en daarbij do redeneu uiteengezet,
die hem genoopt hadden de vorige Ministers
hun congé te geven, ’t Is zeer eorlyk en
oprecht, doch of zoo iets in ’t belang ia
voor de rust des lands valt te betwijfelen.
De ministorieele crisis in Bulgarije is
geëindigd, door het besluit der Ministers,
die hun ontrflag gevraagd haddonom aan
te blijven, niettegenstaande het vonnis aan
kolouel Popoff zal worden voltrokken.
Hoenkoop, te bepalen, dat laatstgenoemde
gemeente een afzonderlijk onderkiesdistrict
ven gemeld hoofdkiesdistrict zal uitmaken,
en liet ondwkieadiatrict Polsbroek zal
bestaan uit de gemeqpte Polsbroek.
De Minister van Waterstaat,
Handel en Nijverheid heeft, in overleg met
zjjne ambtgenooten, bepaald dat, te rekenen
van Zondag 15 Juli a. s., des Zondags geune
bestellipg of afgifte zal plaats vinden van
brieven of stukken, welke portvry verzon
den zijn, (dienstbrieven of dienstpakketten),
tenzij de behandeling daarvan byzonderen
spoed vereischt en ter aanduiding daarvan
hot woord .spoed” op het adres vermeld is.
Van dezen maatregel zjjn, uit den aard
der zaak, uit te sluiten de brieven en an
dere si ukken voor Z M. den Koning en Ht.
Ds. Huis, en zullen daarin tevens niet moe
ten worden begrepen die, bestemd voor het
Kabinot des Konings en de brieven en stuk
ken uit het buitenland verzonden aan het
departement van buitenlandsche zaken.
Het hulppostkantoor te Vuren
is voortaan ook belast met de behandeling
van aangeteekondo brieven, eene aangege
ven waarde van f 600 te bovengaande.
Met 1 Juli a. s. wordt aange
stold tot postboift van SchoonhovenNiouw-
poortLangorak C. Van Campen teNieuw-
poort, en tot postbode van Nieuwpoort
Goudriaan J. D. Wendels te Schoonhoven.
Aan het departement van wa
terstaat, handel en nijverheid te ’s Hago
werd Woensdag o. a. uanbesteed: Hot on
derhoud van de rjjksri vier werken en hare
toebohooren op de Boven-, Beneden en
Nieuwe Mor wede, met daartotf uoodige le-
voringen, herstellingen en vernieuwingen,
van 1 Juli 1888 tot 30 Juni 1889, in 4
perceelen. Minste inschrijvers de heeron:
voor perceel 1, B. 8wets Tz. te Hardings-,
veld, voor f14,490; perc. 2, C. de Jong Jz.
te Hardingsveld, voor f 14,345; perc. 3,0.
Bos Az. te Dordrecht, voor f18,585; poro.
4, L. A. van Haaften te Sliedrocht, voor
f 17,930.
Hot uitvooren van voorzieningen aan den
linkeroever dor Nieuwe Morwedo, tusschen
do kilometerraaion 117 en 120, onder de
gemeenten Made, Drimmelen en Zwaluwe.
Minste inschrijver do heor Van Haatten
voornoemd, voor f 1-6.885.
In èe op 27 Juni te Stolwjj-
kersluis gehouden vereenigde vergadering
van hot dykscollego met hoofdingelanden
van de Krimpenerwaard is de bogrooting
voor het hoogheemraadschapdienstjaar
188,/g|, goedgekeurd en vastgesteld tot
oen bedrag van f61432,61 aan ontvangst
on f61430 aan uitgaaf; batig slot alzoo
f2,61. Do omslag per hectare belastbare a
grond is vastgesteld op f3,50. 1
Onlangs werd door verschei
dene houders van eendenkooien in deze
provincie aan heoren Gedeputeerde Staten
hot vorzoek gericht, om, in het belang van
- don inlandsohen wildstandde opening der
jacht op waterwild oen maand later te be
palen dan gewoonlyk geschiedde. Aan dat
vorzoek is in zooverre voldaandat die
opening voor dit jaar is bepaald op 2 Augus
tus zijnde 8 dagen later dan in 1887. Er
mag verondersteld wordendat Gedepu
teerden niet in eensmaar successievelijk
aan het verzoek der adressanten zullen ge
volg govon.
De collecte voor den gewa-
ponden dibnst heeft te Vuren en Dalem
opgebracht f 7.
In de jaarlyksohe algemeene
vergadering van het Provinciaal Utreehtich
Genootschap van Kunsten en Wetenschap
pen zijn o. a. tot leden benoemd bij de
sectie van letterkunde, wijsbegeerte en go-
schiedoois de hoeren: Dr. Jobs. Dyserinck,
predikant te Rotterdam en F. D. J. Moor-
reos, predikant te Vianen.
De rechtbank te Dordrecht
heeft oen persoon dio in de R. K. kerk te
Gorinchem de ofl'erbus bestal, tot zos maan
den gevangenisstraf veroordeeld.
De heoren P. J. en J. Ikkink
te Hoi- on Booicop gaan als oniorwyzsrs
naar de Transvaal.
In de deunobosschen bij het
landgoed „Goeree", op eon haif uur afstand
van Bergen-op Zoom, zal den Hen Juli hot
Zuider Zondingsfoest worden gehoudon. Als
sprekers zullen optredenDs. B. J. Bwaaa
te Gouda, Ds. W. H. Gispen te Amsterdam,
Ds. P. Groote te Utrecht, Ds. O. Hattiuk
te Apeldoorn, Ds. J. Karres te Bruinisse,
Ds. E. Kropveld te Alblasserdam, Ds. C.
J. Lammerink to Scheveningen, de hoor
W. Lelio te 's-Hago, de heer Mr. O. J.
Graaf van Limburg Stirum te 's-Hage, de
- heer T. M. Looman to Amsterdam, Da. II.
Metz te Schiedam, Dm. P. Van Paassen te
Franeker. de heor Schorl to Amsterdam on
Ds. A. Voorhoeve te Amsterdam.
Bedankt voor het beroep naar
Montfoort Ds. F. Kijftenbelt te Hoevelaken.
Bij den korkoraad der hor-
vormde gemeente te Hardingsveld is oen
schryven in£okomen, het verzoek inhou-
donde, om de reformatie dor kerk ter hand
te nomen.
De quaestie van het eigenlyk gezegde
landbouw-onderwijs hebben we nog niet
aangeroerd. Nu we de lagere school gaan
verlaten, is de tyd gekomen om daarmee
te beginnen. We onderstellen dus, dat de
leerlingen den geheelen cursus hebben door-
loopenis dat niet het geval, en gaan zy
niettemin >de wereld in”, dan late men
gerust de hoop varen, hen aan eenig we
tenschappelijk onderricht te doen deelne
men; men kan hel beproeven, maar de
vruchten zullen uiterst schraal zyn, de
jongelui hebben hog niet genoegzaam ge
leerd hun oogen en hun hersens te gebruiken.
By het herhalingsonderwys ten platten
landp moet landbouwkennis het leeuwen
aandeel hebben. Vooral in flinke winter-
cursussen behoort daar veel aan gedaan te
worden, en dan hoofdzakelyk langs aan-
schouweiyken, demonstratieven weg.
De man, die deze lessen geeft, moet goéd
op de hoogte van het vak zijn: een speci
ale acte van toelating, gelyk onder de te
genwoordige wetgeving verkrygbaar is, ach
ten wy een bepaald vereischLe. Met zoo’n
beetje modderen en liefhebberen komen we
geen stap verder; landbouwkennis is een
welenschapal behoeft juist niet, om er
leerlingen toe op te leiden, het van bniten
leeren nummer één te zijn, ieder die na
denkt over de beteekems der woorden zal
toegeven, dat wetenschap door aanschou
wing en ervaring verkregen dien naam in
de eerste plaats verdient.
Over de vraag, of de kosten van dat
vak-onderwys, dat zich tot de noodzake-
lykste beginselen bepaalt, doch deze ook
geheel en al tot hun recht moet doen ko
men en zich richt naar de plaatselyke ge
steldheid, uit de openbare kassqn moeten
bestreden worden, kan men lang debattee-
ren. Wat ons betreftwe zyn de inee-
ning toegedaan, dat hier twee belangheb
benden zyn, die elk met een deel der uit
gaven kunnen belast worden, namelyk de
leerling of liever zyn ouders, en de gemeente,
die als onderdeel van de maatschappelyke
en staatkundige organisatie er prijs op moet
stellen dat de uitoefening van een zoo voor
naam bedryf tot een hoogeren trap van
volkomenheid wordt gebracht. Waar her
halingsonderwys van gemeentewege wordt
gegeven, zouden de aldeelingen der land-
bouw-vereenigmgen een landbouwleeraar
kunnen bezoldigen, die aan een zeker aan
tal scholen les gaat geven, en ook de hulp
middelen bekostigen, die hy voor dat on
derwys noodig heeft. Zyn daartoe de midde
len ontoereikend, dan zou men voor dat
doel een subsidie kunnen genieten van de
gemeente, van de provincie, misschien
wel, als het in goeden doen verkeert van
Door Z. M. is benoemd tot
president der arrond.-rechtbank to 's Gra-
venhage Mr. A. A. Wove, thans vice-pre
sident der arrond -rechtbank te Rotterdam.
Door Z. M. is benoemd tot sub-
■tituut officier vau justitie bij de arrond.-
rechtbank te Tiel Mr. G. M. Schram de
Jong, thans subst.-officier van justitie bij
de arrond.-rechtbank te Winschoten.
By koninklijk besluit van 21
Juni is
1®. aan Dr. F. C- Donders, met ingang
van 18 Septembereervol ontslag verleend
als hoogleeraar in de faculteit der genees
kunde aan de rijksuniversiteit te Utrecht
met dankbetuiging voor de door hem gedu
rende vole jaren den lande bewezen diensten
2®. met wyziging van Zr. Ms. bosluit van
15 September 1887, Dr. Th. W. En'gehnann
hoogleeraar iu do faculteit der geneeskunde
aan de rijksuniversiteit te Utrechtbelast
met het onderwys in do physiologie
3®. met wyziging van Zr. Ms. besluit van
30 Juni 1881, Dr. C. A. Pekelharing, hoog
leeraar in do faculteit der geneeskunde aan
de rijksuniversiteit te Utrecht, belast mot
het onderwys in de algemeene physiologic
en do vergolykendo biologie, de weefselleer
en hot expenmonteole gedeelte der pharma
codynamic bepaaldelyk de medische toxi
cologie
4®. tot hoogleeraar iu de faculteit der
geneeskunde aan de rijksuniversiteit te
Utrecht, om onderwijs te geven in do zjok-
tokunde en de ziektekundige ontleedkunde,
benoemdDr. C. H. H. Sproncklector in de
geneeskunde aan gemelde rijksuniversiteit;
5®. aan Dr. C. H. H. Spronck voormeld
met ingang van don dag waarop hy zane
lessen als hoogleeraar zal bObbéti a'ddgovau-
gen eervol ontslag verleend als lector aun
de rijksuniversiteit te Utrecht.
1®. aan Dr. W. Koster, op zijn verzoek,
met ingang van 18 September 1888, eervol
ontslag verleeud als hoogleeraar in de facul
teit der geneeskunde aan do rijksuniversiteit
te Utrecht, met dankbetuiging voer de door
hem den lande bewezen diensten;
2®. tot hoogleerasr iu de faculteit der
geneeskunde aan de rijksuniversiteit te
Utrecht, om oiHiütaausü) geven in de ont
leedkunde bemaMNBi'. Emil Rosenborg
gewoon hoogleorat^TJi de universitoit te
Dorpat.
De tydelyko ad j u n c t-i n ge n i e u r
by den waterstaat J. C. Van der Muelen,
dienstdoende bij de Merwede-kanaalwerken,
is overgepiaatst van Vianen naar Gorinche.n.
De Minister van Binnenl. Za
ken. gelet op art. 99, laagte lid, dèr wet
van 4 Juli 1850, heeft goedgevonden, met
wijziging dor beschikking van zyn ambts
voorganger van 6 Febr. jl., voor zoover
daarbij is vastgesteld, dat het onderkiesdis
trict Polsbroek van het hoofdkiesd. Wyk-
by-Duurstede, voor de verkiezing van leden
van de Tweede Kamer der Staten-Genoraal,
bestaat uit de gemeenten Polsbroek on
pen aldaar werd opgenomen. Er waren
er velen onder, die zich maar noode aan
het Ryk. De op-
Hjouwcui'sussen,
herhaling»- het barelMbrift nit Home, cm dien itrgd
onderwijs, zouden we aan particulieren (in tegen te gaan, onderwierpen. Dit heeft
maatschappijen vereenigd), willen overlaten
omdat dezen het best kunnen oordeelen
over hetgeen er in de gegeven omstandig
heden noodig is; het openbaar gezag kon
de zaak dan geldelyk steunen. Op die
wyze, meenen we, zou met weinig moeite
eene bevredigende regeling tot stand zyn
te brengen.
Overzicht.
Le roi est mort, vive le roi; zoo ging het
ook in Duitschland, waar de nieuwe Keizer-
Koning reeds door Rijks- en Landdag is
geïnstalleerd.
De installatie in den Ryksdag had Maan
dag jl. met bijzondere plechtigheid plaats
in de zoogenaamde Witte zaal van het kei
zerlijk paleis. Den vorigen dag had het kei
zerlijk echtpaar zich daartoe van Potsdam
over Charlottenburg naar Beriya begeven.
Omringd door allo Duitsche Vorsted, uit
gezonderd alleen de Koning van Wurtoin-
berg, die zich wegens ziekte door Prins
Wilhelm liet vertegenwoordigen, en de bur
gemeesters der Vrije steden, sprak Keizer
Wilhelm II eene troonrede uit, die aanving
met eene herinnering aan de rampen, die
hot Keizerlijk Huis in den laatsten tijd
troffen. Op het voetspoor zijns vaders on
grootvaders wenscht de jeugdige vorst den
weg te bewandelen, waarop deze het ver
trouwen der bondgenooten, de liefde des
volks en de welwillendheid on achting der
buitenlandsche Mogendheden verworven
hebben.
Ten aanzien der fiinnenlaudsche politiek
verklaarde de Keizer zich geheel aan te
sluiten aan de boodschap zijns grootvaders
van 17 November 1881, waarbij de nood
zakelijkheid werd tHtg»fhpT&kon van de zorg
voor do arbeidondo klasse, om zoodoende
tot wegneming der ongezonde maatschap
pelijke tegenstellingen te geraken, doch
tevens met handhaving van den eisch, do
ontwikkeling van staat en maatschappij te
houden binnen de perkéu dor wet en elke
poging tot oinverwermng dor bestaande
toestanden krachtig tegen te gaan.
Ten aanzien dor algemeene politiek
wenscht do Keizer vnede met iedereen. Door
zijne liefde tot het lager, zal hij zich nooit
laten verleiden de weldaden des vredes
prijs te geven, tenzy\de oorlog hem door
een aanval wordt opgedrongen. Duitsehland
heeft noch nieuwen krijgsroem, noch nieuwe
veroveringen noodig.
Aan het bondgenootschap met Oosfenrjjk
en Italië wordt als een bolwerk voor den
vrede vastgehouden on dit bondgenootschap
zal niet aan de persuoulijke vriendschaps
betrekkingen mot den Russiscben Keizer
in den weg staan.
Gelijk uit dezen korten inhoud kan wor
den opgemaakt, maakte de rede des Kei
zers een voortreffelykeu indruk. Aan de
vredelievende bedoelingen van Keizer Fre-
derik twijfelde niemand. Van zijn zoon
Prins Wilhelm, den tegonwoordigen Keizer,
wist men dat hij in de eerste plaats sol
daat was en men vreesde, dat hij op gods
dienstig gebied niet al te verdraagzaam
zijn zou. Mot het oog op het oen en het
ander, laat zich den gunstigen indruk, door
het Keizerlijk woord te weeg gebracht, ge
heel verklaren. Noch de oorlogspartij, noch
de onverdraagzaamheid vindt in hem een
bondgenoot.
Ook de rede voor den Landdag, twee
dagen later uitgesproken, ademt denzelfden
geest, ofschoon zij zich meer tot de bin-
nenlandsche toestanden zbepaalt. Daarin
vooral deed de Keizer uitkomen, dat hy
volkomen vrijheid van godsdienstige opvat-
tingen en de meeste verdraagzaamheid i
wenscht.
Bij beide gelegenheden deed do Keizer
uitkomen, dat hij zich den voortdurenden
steun van den Kjjkskausolier wenscht te
verzekeren.
Ook in het buitenland, Oostenrijk, Italië
en niet miuder in Rusland, is men zeer I
ingenomen met 's Keizers ivoorden. Alleen I
in Engeland had men -J blijkbaar eenigs
zins ontstemd, omdat v! 1 de verhouding I
tot Engeland in de redc'l 1 een sprake is
meer gewenscht. De 7'. %s zegt dienaan
gaande dat Duitschlan^ wel optreedt als
verdediger des vredes, fiaar alleen voor
zoover dat overeenkomt met zijne eigen
belangen. Nu, voor pesrimisten of onte
vredenen valt het niet moeiehjk, uit elk
woord eenig kwaad af te leiden.
De party van Gladstone in Engeland
verheugt er zich in, dat zij weder in
kracht wint, gelijk bleek’’ uit oen neder
laag, die zij dezer dagen leed. Met 273
tegen 366 eene meerderheid, aanzienljk
geringer dan vroeger werd een motie, strek
kende om de lersche staatkunde der Regeering
af te keuren, verworpen. Toch is deze meer
derheid voor het kabinet Salisbury nog
groot genoeg om voorloopig aan ’t bewind
te blyven. Men herinnert zich hoe ver-
schillond de Pauselyko aanschrijving in
zake den lerschen strijd door de Biaschop-
