I
tater
H,
h
1888.
Zaterdag 18'Augustus.
N°. 1001.
1GE,
merk
en gevuld
LST,
ïecten,
LEK.
Zonen,
Landbouw,
t, /Vo. 4,
voor het
fALK”,
hoonhoven.
I
N.
1
i
l
1
Weekblad voor Zuid-Holland en Utrecht.
UIJT,
kenmaker,
kAT,
OVEN.
1
-AZONDER.
-
GORCOM.
BINNENLAND.
Uitgever*
F
P-
NDIJK.
SuOisr.’
tant,
LEERPLICHT.
BUITENLAND.
Overzicht.
•kkende voordracht ge-
if oi>ln nd.
ivo naar keuxe
ni.
i i
iron
LooMlulnen.
Ier
ven
O. CONINCK
konr.
n.
den vóór of op
L. WALDECK
:us 1888.
i.
wde waar.
I.
voor oono Zuid-
r
jiug der inkoops-
ran af 1 8op-
C'enta per mud
ir dan óón prijs
Door Z. M. ia aan den ont
vanger der dir. belastingen en accijnzen W.
SCHOOÏfflOVElfSCffl COURAlfT.
S. W. N. VAN NOOTESte Schoonhoven,
Deze Courant wordt des ZaFerdag-morgens uitgegeven.
Prijs: voor Schoonhoven per drie maanden f 0,70. Franco per post
door hot goheele rijk 0,80. Men kan zich abonueeren bij alle
Boekhandelaren, Postdirecteuren en Brievengaarders.
r bij
of op den dag
eoretaris.
Prijs der Advertentiëu: Van 1 tot 5 regels 0,50. Iedere regel
meer f 0,10. Grooto letters naar plaatsruimte. Inzending franco
uiterlijlc tot Vrijdags-namiddags. Alle binnenlandsche Advertentiën,
voor 3 maal plaatsing opgegeven, worden slechts 2 maal in
rekening gebracht.
ico worden toe-
van een maat-
DE WOLF»',
to Rotterdam
ren de 30
80 7,i
do Amster-
koopen on ver-
togen oon pro-
♦ALBLA8SERWAARD en VIJFHEE-
RENLANDEN, 16 Aug. Ons vennoedon
der voorgaande week, dat er eene blijvende
verbetering in de weersgesteldheid zoude
op handen zijnis gelukkig bewaarheid.
Eenigo prachtige zomerdagen hebben den
landbouwers gelegenheid verschaft het laatste
doch bij velen nog een voornaam gedeelte
van hun hooivoorraad goed droog ’t huis
te halen. Dank' zij den krachtigen wind der
laatste dagen, zijn thans nagenoeg alle pol
ders ook van het overtollig water bevrijd,
do uiterwaarden echter, die hun water niet
langs kunstmatigen weg kunnen lossen,
zullen, de rivier moge al mooi aan het val
len zijn, er nog lang onder lijden..
Thans begint men aan den korenoogst
zoowel de hoeveelheid als het gehalte van
het afkomend graan zijn over ’t algemeen
minder dan het vorig jaar. Gunstig weder
bij het oogsten kan natuurlijk nog veel
schelen. Do aardappelziekte neemt nog steeds
toeook de late soorten zijn in den knol
sterk aangetast.
*AMEIDE, 16 Aug. De in de maand
Mei 11. ingehjfde milicien B. 8. alhier is
dezer dagen wegens lichaamsgebreken voor
don dienst afgekeurd en dientengevolge het
aan do beurt zynde hooj
trokken door F. K. te T
lijving opgeroepen.
goed is te gemoet te komenby ziekte
van moeder, zoo hulp van eea schoolgaand
meisje dringend noodig ^«.‘/ou het hoofd
der scAoot vertof kunwnTpeven'met de
tijdvakken gedurende welke landbouwwerk-
zaam heden alle handen vereischen, zou de
vaststelling der gewone vacanties rekening
kunnen houden. En wie er iets hards in
ziet, in het uiterste geval, misschien op den
kostwinner des gezins gevangenisstraf te
moeten toepassen, omdat hij zij» kinderen
niet tvr school zond, die bedenke dat er
nog heel wat andere middelen zullen aan
te wenden zyn, om hem door overreding
en waarschuwing tot beter inzicht te bren
gen', vóór' de rechter zijn verpordeelend
vonnis uitspreekt.
In de jongste Algemeene Vergadering van
het Nederlandsch Ónderwtjzers-Genootschap
werd door den heer Mr. II. Ph. De Kanter,
schoolopziener in het arrondissement Brielle,
een hoogst belangwekkende voordracht ge
houden, ter aanbeveling van de invoering
van leerplicht.
Het is zeer natuurlijk, dat de conclusiën
van den spreker niet zonder bestrijding
werden gelaten. Leerplicht is daarom ook
een zoo netelig onderwerp, doOrdien hij
inmenging van de Overheid in het werk
der opvoeding noodzakelyk maakt, en men
dat zoo gaarne aan den vryen arbeid der
ouders zou overlaten. Toch verdient het
onze aandacht ten volle, en eischt het al
gemeen belang, dat wij er over nadenken.
Ontegenzeggelyk zijn er bezwaren tegen, en
het komt ons voor dat zij, door wie deze
eenvoudig worden ter zijde geschoven ol
van weinig beteekenis geacht, de zaak zelve
geen dienst bewyzen. Men moet er wel
degelyk rekening mede houden, en dan de
vraag stellen, of z^ van dien aard zijn, dat
zij de invoering van den maatregel bepaald
onmogelijk maken, met andere woorden,
of de voordeelen, die men er van mag ver
wachten, al of niet zullen opwegen tegen
de nadeelen, die men er van ducht. Er
komt geen enkele wet tot stand, geen enkele
hervorming heeft plaats, zonder dat schade
wordt toegebracht aan zekere belangen;
wilde men zich daardoor laten afschrikken,
dan bleef alles m denzelfden toestand.
Laat ons voor- en nadeelen eens tegen
over elkander plaatsen; over het recht van
den Staat, om de ouders te dwingen tot
behartiging van de hoogste belangen der
spreken, omdat
‘id onzer lezers
Schadd, te Vreeswijk c. a., op zijn verzoek,
met ingang van 1 Sept. a. s. eervol ontslag
-----n uit ’s rjjks dienst verleend, behoudens
'met de. ««nawaak op pensioeq.
Het helpt al weinig of, gelijk de jongste
berichten melden, Italië zijne aanspraken op
Massouah al erkend aflet door Rusland,
Duitschland, Oostenrjjk, Engeland en Spanje,
zoodat Frankrijk met Griekenland, Turkije
en Egypte vrij machteloos alleen staan, zoo
lang het niet in staat schijnt te zijn zijne
positie tegenover de inboorlingen te hand
haven. Op nieuw toch worflt melding ge
maakt van een nederlaag, het expeditieleger
toegebracht door een stand, die tot nu toe
opzijdig was gebleven in des strijd tusschen
Italië on don Negus. Het goval heeft veel
sensatie gemaakt in Italië, en de vrees voor
eene bezetting van Tripoli, waarvan Frank
rijk Italië verdacht, is er grootendeels door
geweken. Zoolang Italië in Massouah de
handen vol heeft, zal het wel niet aan uit
breiding westwaarts denken.
Griekenland^ houding in zake Massopah
wekt in Italië bijzondere ergernis. Eerst
toch verklaarde het niet met Frankrijk’s
protest te kunnen instemmen, terwijl het
later niet alleen zich daarbij aansloot,
maar zyno onderdanen aldaar zelfs stelde
onder de h->ede van «ift^uisoheu Consul.
Uit Bulgarije kometiaTzeer vreemde be
richten Vorst Ferdinand zou zich namelijk
gereed houden het land te verlaten, terwijl
het Ministerie dan het bewind in handen
zou geven aan twee voorloopige regenten,
die de Sobranja ontbinden zouden en nieuwe
verkiezipgen uitachryven. De nieuwe So
branja zou dan onder Turksch-Rueslschen
invloed Prins Waldemar van Denemarken
tot den troon roepen. Moeielijk te rijmen
met deze on dits is het bericht, dat dezer
dagen bij gelegenheid van don verjaardag
Van de eedsaflegging van Prins Ferdinand,
een plechtige dienst in de Kathedraal van
de hoofdstad is gehouden welke plechtig
heid gevolgd werd door eene revue over
de troepen en een diner ten paleize, waarby
alle Ministers tegenwoordig waren.
Te Frankfort a/O (Duitschland) is dezer
dagen op den gedenkdag van den veldslag bij
Mars-la-tour een standbeeld onthuld voor
Prins Frederik Karei, in 1885 overleden en
gelijk men weten zal vader van wjjlen onze
Prinses Hendrik, later Prinses van Saksen-
Altenburg. De keizer woonde do plechtig
heid bij, die besloten werd door een banket
ten stadhuize.
Van de min of meer gespannen verhou
ding tusschen Duitschland en Frankrijk
blijkt bij elke gelegenheid. Nu weder geeft
een kloppartij tusschen Fransche en Duitscho
studenten te Belfort aan de Norddeutsche
aanleiding om allerlei leehjke dingen aan
het adres van Frankryk te zeggen.
Bedoelde studenten zijn nl. mishandeld en
toen een hunner op grond eener oude wet
een actie van schadeloosstelling tegon hot
gemeentebestuur wilde instellenkon hij
geen advocaat vinden, bereid om zijne rech
ten to bepleiten, misschien wel omdat de
zaak niet te verdedigen, was. Boulanger
gaat nog maar altijd voort met beweging
te maken om zijne verkiezing-te verzekeren.
Nu de radicalen zich van hem hebben afge
keerd, gaat hij weer coquetteeren met de
clericalen die hem uit Charente vroegen
of zij in hom een voorstander van vrijheid van
vereonigingvan godsdienst en van onder
wijs in hom vonden, waarop hij natuurlijk
met vele doch niet to duidelijke woorden
bevestigend antwoordde. De graaf van Parijs
vertrouwt hem echter niet to veel en raadt
zijne volgelingen aan, goed uit hunne oogen
te zien, alvorens den levenmaker te steunen.
De werkstaking te Parijs duurt nog altijd
voort on neemt al grooter en grootor ver
houdingen aan. Eene commissie uit hun
midden had Zondag eene audiëntie bij
Floquet, bij wien zij zich beklaagden door
de politie en de militairen te worden tegen
gewerkt. Do Minister beduidde hun echter
wijselijk, dat waar zij gelijk bij do haven
werken geweld wilden aanwenden om
rustige arbeiders het voortwerken te belet
ten, laatstbedoelde aanspraak hadden op be
scherming van de zijde der openbare macht.
Men wil dat Koning Milan van Servië
met zijne echtgenoote, Koningin Nathalie,
eene bijeenkomst te Weenen zal hebben.
ogere nummer, ge-
Tienhoven, ter in-
Tot noodhöemr» Jo» a a »-
Krimpenerwaard, voor den winter 1888/89,
zijn benoemd de hoeren C. Oskam Az. eu
G. Voorsluijs Jz. te Berg-Ambacht, A. Breed
void te Lekkorkerk, L. Kooij te Krimpen
a/dIJsel, G. Vonk Noordegraaf te Ouder
kerk a/dIJsol en L. De Jong te Goudorak,
allen hoofdingelanden.
Bij de Maandag door het be
stuur van hot waterschap Mijnsheerenland
van Moerkerken in het Nederlandsch kof
fiehuis van den heer Zahn te Dordrecht
gehouden aanbesteding, van het maken en
leveren eener bazaltglooiing langs den oever
dor rivier de Oude Maas, zijn ingekomon
11 billetten. Minste inschrijver de heer G.
Beenhakker te Sliedrecht, voor de som van
f 2300. Lie gunning is aangehouden.
Bij do te Montfoort gehouden
aanbesteding van hot'bouwen eener pastorie,
naby de R. K. kerkis het werk niet toe
gewezen. Het kerkbestuur zal tot een nieuwe
aanbesteding overgaan en het bestek wij
zigen.
Mej. A. L. E. Steens Zynon te
Gouda deed met gunstigen uitslag acte-
examen voor hoofdonderwijzeres.
De heer J. Klok te Krimpen
a/d Lek is geslaagd bij het te ’s Hage
gehouden examen voor de Hoogduitsche
taal.
Tot ontvanger van het kerkenfonds
der Herv. gemeente van Ameide is benoemd
de heer W. A. van Kekum alhier.
ARKEL, 13 Aug. Eindelijk is de hooi
oogst in deze streken afgeloopen, doch
qualiteit en quantiteit beide laten zeer veel
te wenschen over. Gras is hier thans over
vloedig, het vee is gezond en de melk-op-
brengst is dit jaar buitengewoon goed, ter
wijl de prijs van kaas en boter steeds tame
lijk hoog is geweest. Dit is echter ook de
eenige lichtzijde in het landbouwbedrijf
overigens is het treurig gesteld de beet
wortels zijn op vele plaatsen totaal mislukt
de korenoogst zal zoowel wat hoedanigheid
als hoeveelheid betreft verre beneden het
middelmatige blijven, terwijl de aardappe
len zeer veel van de ziekte te lijden heb
ben op vele plaatsen is het loof geheel
zwart en is ook de knol aangetast.
BOSKOOP, 13 Aug. Na de ter aarde
bestelling van het stoffelijk overschot van
den oudsten wethouderden heer B. J.
Lunnemannwelke door al de raadsleden
werd bjjgewoondwerd eene vergadering
van den raad gehoudenwaarin door den
voorzitter, den heer Le Coultre, een
woord van hulde aan den overledene
werd gebracht, die gedurende 20 jaren lid
van den gemeenteraad was. Daarna benoem'de
de Raad tot tijdelijk wethouder den heer
A. de Jong, bij loting, togen den hoer A.
Koster Mzn.
CAPELLE a/d IJ8EL, 14 Aug. Vrydag
jl. maakten de leerlingen der beide openbare
scholen alhier een uitstapje naar de Dier
gaarde te Rotterdam. Het middagmaal
werd in het kosthuis op de Kipstraat ge
bruikt. In den loop van den dag werden
versnaperingen verstrekt. Geen wonder, dat
allen zich kostelijk vermaakten en ’s avonds in
de meest opgewekte stemming thuis kwamen.
De kpston werden gekweten uit de bijdra
gen van eenigo ingezetenen, die ingenomen
zijn met do goede vruchten, welke de school
feesten dragen ter bestrijding van het school
verzuim. Do maatschappij „Maas en IJssol”
maakte zich weer verdienstelijk, door koste
loos vervoer te verleenen.
Zaterdag-morgen werden aan de kleineren
prijzen uitgoreikt, bestaande in speelgoed.
E WAAG",
Affecten voor:
4 7* ’«jaar»;
Ion prolongatie-
sche beursvoor-
Er was gezorgd, dat ook daarbij wat lekkers
te doelen viel.
GIESKNDAM, 13 Aug. Omtrent de veld
gewassen alhier kan niet bijzonder voel goeds
ejM^d worden. Wel. staa'p do vruchten niet
jaar zal de opbrengst veel minder zijn. Met
het hooi is het door do vele regens treurig
gestold on is het van geen boste qnalitèit.
De aardappelziekte vertoont zich op de
meeste akkers. De suikerbieten zijndoor
het schrale weer in het voorjaar toen deze
uitgezaaid zijn, zeer schaarsch opgekomen,
de weinige die nog op de akkers staan
hebben zich ook slecht ontwikkeld. De
veestapel is gezond.
HARDINGSVELD,' 13 Aug. De* raad
dezer gemeente heeft benoemdtot onder
wijzer aan school No. 1 (hoofd de heer
A. De Man)den hoer A. Verdoom to
Werkendam.
♦HEI- en -BOEICOP, 15 Aug. In de
heden gehouden Raadsvergadering is de be
groeting voor 1889 reeds vastgesteld en
voorts is do voordracht opgemaakt voor de
benoeming van twee zetters, Ier voorziening
in de door gewone aftreding openvallende
plaatsen.
Daarop is met algemeene stemmen benoemd
tot onderwijzeres mej. J. M. M. Plekker te
Lekemond. Met de benoemde stonden op de
voordracht de dames H. L. Van Schoonhoven
en J. B. Quakernaat, beiden te Gorincheni.
In het geheel hadden zich 14 sollicitanten
aan gemeld.
In de eerste Raadsvergadering zal een
hoofd der school worden benoemd-uit de
volgende voordracht-:- 1. J. Hoek, 2. P.
Minderhoud, 3. R. Meiburg, 4. J. Poen,
5. W. H. Woelders.
HOOG-BLOKLAND, 15 Aug. Onze
predikant, Ds. N. C. J. De Minjer, heeft
voor de toezegging van* beroep naar Kou-
dekerke (Zeeland) bedankt.
♦LEKKERKERK, 16 Aug. In het vol
gend jaar zal het zestig jaar geleden zijn,
dat de eerste zoetemelksche kaas in deze
gemeente is gemaakten sedert dien tijd
is deze niet alleen een hoofdproduct gewor
den van den landbouw, maar de veehou
ders vinden uitsluitend daarin hun bestaan.
Men verneemt dan ook dat dit tijdstip fees
telijk zal worden herdacht en met een luister
als hot zich heeft* waardig gemaakt: De
prijs der kaas bedroeg in 1829__ongeveer
f 0,12* de vijf ous.
Ook hier vertoont zich de ziekte on
der de aardappelen, hetgeen aan velo arbei
dersgezinnen geen verblijdenden winter
voorspelt.
- De sociëteit „Ons Genoegen” zal haar
10-jarig bestaan vieren doer een pleizier-'
reis te maken met hunne dames naar Sche-
veningen op Zondag a. s., terwijl ze waar
schijnlijk op den avond van haar jubilé een
göndeltocht op de rivier zal organiseeren.
In de afgeloopen week is alhier oen
geval van varkensziekte voorgekomen.
LIN8CHOTEN, 13 Aug. In de laatst
gehouden vergadering van den raad dezer
ge'moonte is aangeboden de begrootiug voor
1889, bedragende» in ontvangst en in uit
gaaf f 9978,18.
LOPIK, 15 Aug. De heer G. Bos,
godsdienstonderwijzer alhier, is beroepen bij
de Chr. Ger. gemeente te Doorn.
•WILLIGE-LANGERAK, 15 Aug. We
gens den hoogen stand der Lek, waardoor
de buitenwaarden meer dan eens in de
laatstverloopen dagen op het punt gestaan
hebben onder te Ipópen, zoodat hier en
daar gekist moest worden, is alhier van
Zondag op Maandag 11. niet met de zogen
op zalmen gevischt kannen worden. Alleen
hebben enkele vlouwvisschers 'getracht met
hunne drijfnetten eenige zalmen te,bemach
tigen.
Eindelijk is de hooibouw alhier afge
loopen. Duurde hij verleden jaar wegens de
droogte slechts een wee^ twee, drie, thans
hoeft hij van velen meerdan twee maal
zoo lang geduurd. Over ’t algemeen is hier
het hooi, naar do omstandigheden gerekend,
nog vrij goed gewonnen. De kwantiteit is
heel goed, doch de kwaliteit heeft natuur-
lijd hier en daar wat geleden. In vergelij
king met vele andere polders in den om
trok en elders verkeert denie polder echter
in een bijzonder gunstigen toestand. De
na- en ook de oude weideqfzyQ overvloedig
taet gras bezet; en door de uitstekende
werking van het stoomgemaal van het
waterschap den Hoogen Boezem, waartoe
ook Willige-Langerak behoort, is het veld-
.wator, in weerwil van de vele en zware
regens, door do molens veelal op of iets
boven het zomerpeil kunnen gehouden
worden, en nu ’t is stellig oon zeldzaam
heid in dezen tijd van plus on dras in de
velden staat het er zelfs meer dan 2 d. M.
ondef. Hierdooh kan de grond inwendig
wêer droog worden, vooral nu er in de
laatste dagen meer droogte gekomen is en
er veelal een frisscho wind waait.
Alhier is de landbouwer 8. door den te
Schoonhoven gestationeerden rijksveldwaoh-
ter bekeurd wegens het visschen zonder visoh-
acto in verhüurd vischwater. Do fuik, waar
mede gevischt werd, ia in beslag genomen*
kinderen, zullen we niet i
wel de groote meerderhei
daaraan niet twyfelt.
Ieder, die er iets van weten wil, kan
gemakkelyk vernemen hoe het thans met
de verstandelijke ontwikkeling van het jonge
Nederland gesteld is; de almanak van Tjeenk
Willink is in veler bezit. Welnu, we vin
den daarin een »graphi?che voorstelling van
het betrekkelyk aantal ingelyfden bij de
land- en zeemilitie in 1885, die noch lezen
noch schrijven konden” over de verschillende
school arrondissementen. Die Kaart vertelt
ons verschrikkelijke dingen. Wë zien niet
minder dan twaalf arrondissementen, waar
het percentage meer dan ‘20 bedraagt,
in Ommen stygt het tot ‘28,1*2. Van de
honderd jonge mannen uit den arbeidenden
stand, die aanstonds den stryd des levens
in al zyn volheid moeten aanvaarden, ‘28
die hoegenaamd niets bezitten van de aller
eenvoudigste wapens, om zich eenigszins
gunstige kansen te verzekeren I We spre
ken nu niet eens van den staat van ont
wikkeling, waarin de andere vermogens
moeten verkeeren, van het peil van
zedelijke vorming, door deze ongelukkigen
bereiktwe plaatsen ons ditmaal op zuiver
maatschappelyk standpunt. En dan zeggen
we: Daar leerplicht alleen bij machte is,
dien treurigen toestand te verbeteren, is
invoering van dien maatregel noodzakelyk.
Gaan we voorts na, hoe bedroefd weinig
een militair behoeft te kennen, om gere
kend te worden wèl te kunnen lezen en
schry ven, in den regel laat men hem een
volzin van een uiterst gemakkelyk boekje
lezen en zyn naam zetten, dan gelooven
we het cyler der gebrekkig ontwikkelden,
der jongelieden die slechts een klein deel
van den sehoolcuisus genoten hebben, veilig
even hoog te mogen stellen. En aan dat
beetje hebben zy toch inderdaad niet veel.
Een officiéél onderzoek, gelijk men in België
pleegt te doen, is dienaangaande nog niet
gehouden; waarschijnlijk heeft de Regeering
voorshands voldoende gegevens in de cyfers
die op deze kaart pryken en welsprekend
genoeg zyn.
Niet lang behoeven we naar de oorzaak
te zoeken; het is het volstrekt en betrek-
kelyk schoolverzuim. Het eerste komt nog
veelvuldig voor, er zyn nog een groot
aantal kinderen die opgroeien, zonder ooit
een schoolgebouw van binnen te hebben
gezien. Maar veel grooter is het aantal
dergenen, die óf slechts een gedeelte van
het jaar komen, óf wel het gansche jaar
door, doch met aPérlei tusschen poozen.
Onder zulke omstandigheden is het letter
lijk onmogelyk goed, geregeld klassikaal
onder wijste geven, daardoor benadeelen
zy niet alleen zichzelf, doch in niet geringe
mate ook de kinderen die wèl geregeld
verschijnen, en met wie niet kan worden
voortgewerkt als er nu en dan weer een
groepje verschynt, dat moet worden by-
gehaald.
Op dat laatste wenschen we met eenigen
nadruk te wyzen. Er zyn ouders, die zich
tegen leerplicht verklaren, omdat die voor
hen niet noodig is. Vrywillig doe ik mijn
plicht, zeggen zy, waarom dus dwang
maatregelen met strafbepalingen? Ook uw
belang vorderen die, roepen wy hun toe
door de schuld van anderen ontvangt uw
kind niet, wat het toekomt, en ten einde
deze berooving te doen ophouden, wordt
de tusschenkomst des wetgevers gevraagd.
De hooggeroemde ivryheid”, in welker
naam, ten onrechte naar wy meenen, gy
verzet aanteekent, veroorzaakt ook u een
nadeel dat gy u niet moogt laten welgeval
len, zonder te kort te doen aan uw eigen ver
plichtingen ten aanzien uwer eigen kinderen.
Doch, zal men zeggen, er is in de
laatste jaren toch vooi uitgang op te mer
ken, dank zij de yverige pogingen, aange
wend door hen die langs anderen weg, dat
is, zonder dwang, door overreding, opwek
king, aanmoediging, het schoolverzuim heb
ben aangetast; ook zijn er een groot aantal
onderwyzers, die, door zich steeds met de
ouders in aanraking te stellen, er in ge
slaagd zijn het schoolbezoek nagenoeg on
berispelijk te doen worden. Volkomen waar,
en alweer, de voorstanders van leerplicht
zouden hun zaak benadeelen, als zij aan de
resultaten van dien arbeid geen recht deden
wedervaren. Doch we kunnen gerust zeg
gen, dat in deze de laatste kaarten zyn
uitgespeeld. Waar de >zedelyke" middelen’
iets vermochten, zyn zij met goed gevolg
aangewend, waar de bovenvermelde kaart
zwarte plekken, vertoont, heeft men óf den
tijd der proefnemingen ongebruikt gelaten,
óf de aangewende pogingen liepen op niet
uit. In beide gevallen is het oogenblik
gekomen, om een anderen weg in te slaan;
niet langer mogen daar de kinderen de
slachtoffers blijven van een toestand, die
op hun gansche leven een verderfelijke
werking zal uitoefenen. Bij. voortduring
kan en zal de maatschappij een dankbaar
gebruik maken van de hulp dergenen, die
tot heden toe met goeden uitslag werkzaam
waren om het schoolbezoek te bevorderen
by invoering van leerplicht zullen vele hin
derpalen te overwinnen zyn, waartoe de
hulp dier edele mannen en vrouwen van
onschatbare waarde zal zijn. De leerplicht
zal hun dus het werk niet uit de handen
nemen, maar integendeel hun arbeidsveld
verruimen en hun kansen op een volledig
succès vermeerderen.
Verzuimen wy evenwel niet, de bezwaren
in aanmerking te nemen.
Een groot aantal ouders zyn inderdaad
(e arm, om hun kinderen geregeld ter
school te zendenzy kunnen de opbrengst
van den arbeid, ten plattenlande, of
de »oppassers”diensten der kleinen niet
missen. Maar wanneer de Staat den
negentienjarigen jongeling oproept om een
jaar ol langer militieplichten te vervullen,
wordt dan ook wel gevraagd of het huis
gezin zijn geldelyke bijdrage kan ontberen
En als we ons door dit argument, welks
beteekenis we waarlyk niet gering achten,
laten weerhouden, dan kan ook immers
in de toekomst geen maatschappelyke ver
betering worden verwacht? Toen de wet
den arbeid vóór den twaalfjarigen leeftyd
beperkte, werd hetzelfde bezwaar geopperd
en thans is men zoozeer daaraan gewoon
geraakt, dat eenige uitbreiding van diezelfde
wet veel geringer moeielykheden zou ople
veren dan haar invoering. In landen, waar
leerplicht bestaat, heeft men er zich ook
gemakkelyk in geschikt; en de Duitsche
grensbewoners, die hun kinderen naar de
school moeten zenden, halen de jeugdige
veehoeders bij ons vandaan, zoodat wy in
zeker opzicht tot onze buren in dezelfde
betrekking komen te staan, als de Kaffers
tot de Transvaalsche Boeren 1 Waar de
armoede, en dien ten gevolge de behoefte
aan hulp van de kinderen zeer groot is;
waar gebrek aan kleeding de school doet
ontwijken, daar vindt de liefde van phi-
lanthropen, de yver van plaatselijke veree-
nigingen, afdeelingen van »Volksonderwys"
enz. een schoone taak, om steunend tusschen;
beiden te tieden.
Van minstens evenveel gewicht achten
wy de gemoedsbezwaren; ieder weet, wat
met dat woord bedoeld wordt. Is in Ne
derland het getal zeer groot van de ouders,
die, wanneer zy in volle vryheid konden
worden geraadpleegd, verklaren zouden dat
het beter is, hun kinderen geen onderwys
te doen ontvangen dan zulk een, dat of
schoon niet in alle opzichten aan hun wen
schen beantwoorönde, toch hun godsdien
stige overtuigingen onaangetast laat? Wij
weten het niet, en kunnen het niet weten.
Alleen zouden we ons kunnen beroepen op
het voorbeeld van menig rechtzinnig Pro-
testantsch of goed Katholiek godsdienst-
ieeraar, die zich niet aangetrokken gevoelde
tot het aanwenden van pogingen, om in
zyn gemeente de fakkel der tweedracht te
ontsteken, door een te voren niet bestaand
wantrouwen jegens de openbare, voor kin
deren van alle gezindten toegankelijke school
op te wekken, om overtuigd te zyn dat,
hadde de politiek zich niet van het terrein
meester gemaakt, een blyvende verbetering
van ons volksonderwys niet ware uitgeble
ven, ook door de vruchten binnen elks
bereik te brengen.
Deze twee zyn de bezwaren, welker be
staan we niet ontkennen willen. Ze nevèns
de voordeelen in de weegschaal plaatsende,
aarzelen wij voor ons niet in onze keuze;
we zullen echter onze meening aan niemand
opdringen, elk vorme voor zichzelf de con
clusie. Er zyn nog eenige moeielykheden
van ondergeschikten aard, aan welke zeer