HEE.
TEEN,
lis.
UK’S
MIK
1893.
N°. 1419.
Zaterdag 4 November.
kooping
EN!!
•SMA,
m.
Nieuws- en Advertentieblad voor Zuid-Holland en Utrecht
EN8URG
waart,
N,
verhuren:
irijen
KOEIEN,
irzen2 hokke-
arzen, 2 Pinken,
Paarden boonen,
n en ongeveer
tooi.
m IJssel
8 JAREN,
irhuring liggen
retarie, alwaar
zijn te bekomen,
ember 1893.
BINNENLAND.
BUITENLAND.
Overzicht.
WREEDHEID.
en
nootkn.
en Dame*
en Heeren
S. W. N. VAN NOOTEN te Schoonhoven,
Uitgeven.
SN te Schoon*
«ongesteld op
het
daar in den
’s Gravenhage
AH DEM BROEK.
1892.
-DEM HAAG,
IBER 1893,
'achtkamer 3de
i Roosendaal
a
5er
>rm.
arf*
D. GIÉSSEN Pi.
■M,
ntant geld, in
goed drink-
'0,50, gebon*
deze editie
en gelegen aan
1-1877), 1 dl.
en Novellen,
1 deel,
ïnte, (1880),
e, (1881), ld.
werd
id de
aard, 1 aftands
r|jfjarig veulen-
venlendragend
ruin Ruinpaard,
Mevrouw De
2 deelen.
uitgebluscht,
tjesvoorzien
i handelsmerk,
by
rstraat.
en.
•pikerstraat.
ÏLT.
ES KRUIJT.
r. D. REST.
ÏIJER.
NNEKOEK.
JONG Czn.
i. STEEGT.
£NOERS.
«BURG.
[EER.
t de aandacht
LEE, a f 1,30
inge opper-
reitrig stroo-
mate wordt
wLaten
mnaar den geest
de laatste overblyf-
-J maatschappij uit
Noordeloos,
•VLIST, iivov.
gende begrooting
i HEEMRADEN
r den Hoek en
Ier Lekker kerk
ns op Zater*
er 1893, des
i het Polderhuis
•UDEN, in het
Deze Courant wordt des Woensdags- en des Zaterdags-
sao r g e n s uitgegeven. Prijsvoor Schoonhoven per drie maanden 0,75.
Franco per post door het geheele rijk f 0,90. Men kan zich abon-
neeren bij alle Boekhandelaren, Agenten en Brievengaarders.
SCHOOBHOVENSCHE COURANT.
Prijs der Advertentiën: Van 1 tot 5 regels f 0,50. Iedere regel
meer f 0,10. Groote letters naar plaatsruimte. Inzending franco
uiterlijk tot Dinsdags-avonds 8- en tot Vrijdags-namiddags 5 uren.
Alle binnenlandsche Advertentiën, voor 3 maal plaatsing opgegeven,
worden slechts t maal in rekening gebracht.
len voornoemd,
De Schout,
R. BLOK.
Lichaam wil echter, dat de Regeering zich
verbinden zal het beginsel van den dub
belen-standaard zooveel mogelijk te hand
haven.
Te Chicago is de burgemeester, de heer
Harrison, in handen van een sluipmoordenaar
gevallen, die, na in des burgemeesters wo
ning te zijn binnengedrongen, vier revol
verschoten op den weerlooze lostte, die,
niets vermoedende, op een sofa eenige
rust nam. De moordenaar is gearresteerd
en zal voor de Assises terecht staan. De
dood van den populairen burgemeester
wordt allerwegen betreurd, vooral door de
lagere volksklasse, waar hij meest altijd
zijn steun zocht.
De wereldtentoonstelling te Chicago is
nu, in plaats van met de voorgenomen feeste
lijkheden, met gebed en gewyde muziek
gesloten, ten teeken van rouw over den
vermoorden burgemeester. Er zijn ruim
20 millioen bezoekers geweest.
Volgens zeggen zou een geheime over
eenkomst bestaan tusschen Brazilië en de
Vereenigde Staten, waarbij de Amerikaan-
sche Republiek zich zou verbonden hebben,
de Braziliaansche te steunen bij eene mo
gelijke poging tot herstel van het Koning
schap. Dit bericht wordt echter tegenge
sproken. De Braziliaansche Regeering zal
nu een tiental schepen aankoopen, ten einde
den opstand te bedwingen. De opstande
lingen echter zitten ook niet stil, ze gaan
steeds voort met het bombardeeren van de
verschillende forten.
Admiraal Mello, die er vast op rekent,
dat nog een paar schepen zich bij hem
zullen voegen, zegt, dat hij geen recht-
streeksche plannen heelt op een herstel
van het Keizerrijk. Hij wil eerst door de
Mogendheden als oorlogvoerende erkend
worden.
Bij Koninklyk besluit is aan
J. J. Doffegnies, inspecteur der posterijen
in de provincie Zuid-Holland, te ’sGraven-
hageen aan J. P. H. Hofstededirecteur
van het post-en telegraaf kantoor te Sche-
veningen vergunning verleend tot het aan
nemen de eerste van het commandeurskruis
11de klasse en de laatste van het ridderkruis
Ilde klasse der orde van Albrechthun
geschonken door den Koning van Saksen.
Bij Koninklijk besluit is:
1o. benoemd, bij bet wapen der infan
terie, bij den staf van het wapen, tot
commandant der 2e divisie, do kolonel
F. C. C. Bloem, thans commandant van
het 4de regiment infanterie.
De 2de luit. M. J. G. Strootman,
van het 5de reg. inf. te Utrecht, is gedu
rende deze maand te Woerden gedetacheerd
ter vervanging van den 2den luit. M. C. A.
Quackdie naar ’s Gravenhage terugkeert.
Aan het Ministerie van Water
staat Handel en Ny verheid werd Woensdag
jl. aanbesteed: de uitvoering van baggerwerk
tot verbetering van de rivier den Neder-
Rijn en Lek, tusschen de kilometerraaien
LXXIV en CX VIII der herziene rivierkaart.
Ingekomen waren 13 inschrijviogsbiljetten.
Minste inschrijver T. Volcker te Dordrecht,
voor f 0.125 per M1.
'Op de lijst der bekroonden bij
den grooten wedstryd, uitgeschreven door
de Kindercourant, komen o. a. voor in de
Tweede Afdeeling (11 13 jaar):
P, Haverkamp en W. C. Haverkamp te
Gouderak en Lambertus H. Posthumus te
Gouda, reap, met een 2n, 3a en 5n prijs,
bestaande in een boekwerk.
In de zitting der Arr, Recht
bank te Rotterdamvan Dinsdag j.l., zijn
o. a. de volgende personen veroordeeld
P. Koud 55 j., arbeider te Benschop
beklaagd van diefstal van vischtot een
maand gevangenisstraf.
A. v. D., oud 27 j., melkboer te Waddings-
veenbeklaagd van mishandeling, tot 13
boete.
Inhoud van de Nederlandsche
Politiegids November 1893:
HoofdartikelDe belangen der Gemeente
politie IV De Veldwachters. Bijdragen:
Grondslagen voor de samenstelling eener
Algemeene Politiewet, III, door Mr. Hey-
ligers Vraag en antwoordBelooning der
politie voor werk saam heden bij beam, vee
ziekte; Uniform voor de Comm, van politie.
IngezondenEen algemeen Rijks-politiele-
ger... een Droombeeld, door v. d. L.
Berichten. Advertentiën.
H. M. de Koningin-Regentes
heeft f 100 geschonken als bijdrage voor de
te Utrecht te houden Chrysanthenum-ten-
toonstelling.
Bjj de commissie te Ter-Neu-
zen tot ondersteuning van de weduwe en
7 nog zeer jeugdige kinderen van J. H.
Mieien, op 15 September jl. aldaar aan
cholera overleden, is van H. M. de Koningin-
Regentes eene gift van f50 ontvangen
Door de erven van w ij len
mevrouw de wed. L. Vliegenthart, geb.
’t Hooft, te Zwyndrecht is, voldoende aan
het verlangen der overledene, uitgekeerd
der Polen en der oud liberalendie
alle drie tegen de nitbreiding verzet
on. De meeste bladen schynen een
codlitie-Ministerie te verwachten, dat dan
zou moeten bestaan uit genoemde drie
partyen, welke één zijn in hun verzet.
Volgens Graaf Hohenwart is een dergelijk
Ministerie de eenige mogelijkheid.
Op den Hervormingsdag werdeu de leden
der kiescolleges gekozen voor den Pruisi-
seben Landdag. De opkomst der kiezers
was echter zeer slecht. In sommige dis
tricten moet zelfs óvergestemd worden,
omdat het door de wet gevorderd minitnum-
cyfer van medestemmen niet bereikt werd.
De party verhouding schynt overal dezelfde
gebleven te zijn.
Het conflict met de Kabylen in Marokko
wordt in Spanje als een zeer ernstigo zaak
beschouwd. Zaterdag jl. hebben de Span
jaarden te Melilla, zonder eerst de ver
sterkingen af te wachtende Kabylen
aangevallon, die 10.U00 man sterk waren,
terwijl de legermacht der Spanjaarden
slechts uit 2000 man bestond. Natuurlijk
leden de laatsten de nederlaag en verloren
daarbij nog den dapperen Generaal Mar-
gallo, den gouverneur. Het opperbevel
wordt nu waargenomen door Generaal
Mathias, terwyi Generaal Ortega de burgerij
wapent, totdat de bulptróepen zijn aange
komen. De Kabylen gaan voortdurend
voort met het beschieten van de stad. De
Minister van Oorlog zal hoogstwaarschijnlijk
uit Spanje naar Melilla vertrekken. Het
geval is hier uiterst moeielyk, want men
heeft hier minder te doen met dan Sultan,
dan wel met diens onderdanen, die volstrekt
niet aan hem onderworpen zijn. Hij heeft
nooit geheel zijn gezag kunnen doen gelden.
Daarbij komt nog, dat de Mogendheden,
die belang hebben bij Marokko, elkaar niet
vertrouwen. Engeland heeft ten minste
al een eskader van twintig schepen voor
Gibraltar verzameld, om een oog in het
zeil te houden. Het lijk van Generaal
Margallo is een tijd lang in handen der
Kabylen geweest, doch later door de Span
jaarden heroverd, die met den grootsten
moed strydeu. Hunne heldhaftigheid wekt
geestdriftige bewondering op te Madrid.
De partij-politiek in het binnenland maakt
ook van de gelegenheid gebruik. De con
servatieven hopen van de tegenwoordig on
gunstige omstandigheden te proflteeren, om
weer op het kussen te komen. Daartegenin
heeft de Republikeinsche minderheid ver
gaderd onder Margall, om, met het oog op
de ernstige omstandigheden, de bijeenroe-
ping der Cortes te eischen en de zittingen
weer geregeld by te wonen.
De Senaat der Noord-kmerikaansche
Unie heeft de intrekking van Sherman’s-
wet met 43 tegen 42 stemmen goedgekeurd.
Nu moet de voordracht nog teruggezonden
worden aan het Huis der Vertegenwoordi
gers, doch daar dit slechts een vorm is, zal het
dus niet lang meer duren, of de maatregel
«al in werking treden. Laatstgenoemd
„Aan alles komt een einde,” zoo ook aan
de opeenstapeling van feestmalenbals
tooneelvoorstellingen enz., ter eere van de
Russische vrienden, in grooten getale ge
geven. „Men kun zelfs van het goede te
veel krijgen,” denken de Franschen, nu
hunne hooge gasten vertrokken zyn en koers
gericht hebben naar Griekenland. De reeks
van schoone dagenwas nu tot zulk eene
verbazende lengte aangegroeid, dat bet feest
vieren, in plaats van genot, op het laatst
meer het karakter droeg van plicht. Toch
moet gezegd worden,dattot op het laatst
toede noodige geestdrift en opgewektheid
niet ontbroken heeft. In één woordde
Franschen hebben het hunne vrienden zoo
aangenaam mogelijk gemaakt. Van verschil
lende zyden wordt de Fransche gastvrijheid
dan ook grooteljjks geroemd. Men weet
dat de Russische Admiraal Avellan soms
tot tranen toe belogen Wis over zulk een
luisterrijk onthaal.
Volgens een Russisch berichtgever van
„The Standard” is Admiraal Avellan voor
namelijk tot bevelhebber van het eskader
dat naar Frankrijk ging gekozen, omdat
hijniet zoo heel vlot Fransch spreekt.
De Minister van Marine had een voor
dracht van admiralen voor deze zending op
gemaakt en legde die den Czar voor. De
Keizer vroeg, of die heeren allen goed
Fransch spraken, en toen hij een bevesti
gend antwoord ontving, vroeg hij een Ijjst
van admiralen, die geen of weinig Fransch
spiakenuit welke lijst bij een keuze deed.
„Als ik een admiraal zend, die vloeiend
Fransch spreektmoet de Czar daarbjj
opgemerkt hebben, „dan weet de Hemel
wat bij misschien niet al zoggen zou en
dat moet ik voorkomen.”
Heel toevallig werd dezer dagen door den
heer Rambaud van de Sorbonne ontdekt
dat Napoleon I, nog luitenant zijnde, er
over gedacht hadtot den Russischen
krijgsdienst over te gaanwaarvoor toen
Corsicaansche vrijwilligers werden aange
worven. Daarom zond hij een verzoek
schrift aan generaal Zoborenski; hij trok
zich echter terug daar by niet als gemeen
soldaat wilde beginneneene bepaling, door
Catharina II ingesteldvreemdelingen moch
ten niet als officier in Russischen krijgsdienst
treden
in langen fijd werd niets vernomen uit
Dahomynu is er echter bericht gekomen
van generaal Dodds, den aanvoerder der
Franschen aldaar, dat de bevolking der
streek tusschen de rivieren Lou enCnemé
in onderwerping is gekomen en dat koning
Behanzin verlaten is door zijne fetisch-
priesters. De generaal rukt op ’t oogenblik
voorwaarts naar Behanzin’s legerkamp.
Keizer Frans Jozef is acg altijd te Weenen
(Oostenrijk)om daar te beslissen in de
zaak tot uitbreiding van het kiesrecht. Of
schoon meer dan waarschijnlijkis het nog
niet vastdat Minister Tauffe zal aftreden.
De Keizer heeft ten zijnent ontvangen den
heer Chlumecky en de voorzitters der drie
groote partyeun.l. die der Conservatie
ven,
zich
hebben.
e«>uigd Ut een razenden hartstochtdie
met innig welgevallen den langen doods
strijd gadesloeg van menschen, aan niets
anders schuldig dan dat zij andere begrip
pen koesterden omtrent geloofszaken. Dat
alles behoort tot het verleden: in onzen
beschaafden tijd zijn, hoeveel vooruitgang
ook nog noodig moge wezen vóór wij kun
nen zeggen dat de christelijke beginselen
de maatschappij geheel hebben vervuld
dc laatste sporen van wreedheid verdwenen,
en beijvert zich de philanthropic, voorge
licht door de wetenschap, om niet af-te
weren lijden althans zoo mogelijk te ver
zachten. De geneeskunde spoort pijnlooze
heelmethodes opelkwien een ongeval
overkomt, vindt terstond hulp, en de
gedachte alleendat iemand behagen zou
vinden in lijden of in doodsgevaar van een
medemenschvinden we allen mon-
sterachtig.
Ja inderdaad? Maar hoe komt het
dandat in vele onzer grootste en voor
naamste uitspanningslokalen daar, waar de
élite der aanzienlijkste steden zich veree-
nigt, juist die voorstellingen hot meest in
trek zijn, die den meesten kans op een
ongeluk aanbieden? Als het heel erg
„griezelig” is, houden de dames de handen
voor de oogen en kijken er naar door de
vingers heenmaar waarom protesteeren
zij niet mot woorden of, zoo dat niet helpt,
met de daad door wegblijven? Want
wat zoo’n mau of vrouw, die eiken avond
ter wille van den publieken smaak(l)
leven in de waagschaal stelt, daar in
nok van het gebouw, op zóóveel meters
van den grond, eigenlijk verricht, is vrij
gemakkelijk wanneer het ongeveer gelijk
vloers gedaan wordt, en het is alleen de
kans van den hals te breken, die de zaak
zoo buitengewoon interessant maakt, dat
jong en oud zich verdringen om maar ge
legenheid te vinden, dat te zien! Of zou
men durven ontkennen dat in de span
ning waarmede men dergelijke dingen aan
schouwt, en in de sympathie, welke
het „uitgaand” publiek er voor aan don
dag logt, zoodat de beoefenaars van het
gevaarlijk bedrijf worden aangemoedigd om
steeds meer „prikkelende”, dat wil zeggen,
hun leven bedreigende toeren uit te den
ken, dat in die treurige uiting van
„kunstgevoel” een niet gering element van
wreedheid ligt opgesloten?
Desgelyks ook in de verrichtingen van
dierentemmers, op welke mon ook nu en
dan wordt vergast, en die de overheid
alleen daarom niet schijnt te willen ver
bieden, omdat zij nog altijd rekent op een
omkeering ten goede van het publiek zelf.
Eens te laten ziendat een tijger heel
goed aan onschuldige kunstjes is te wen
nen er steekt volstrekt geen nut in
een tjjger is nu eenmaal niet bestemd om
pootjes te geven. Zyn moed te laten be
wonderen moge voor den ondernemer van
vermakelijkheden iets zeer winstgevends
zijn, er worden in het dagelijksch leven,
zonder dat men er aan denkt of op let,
veel krachtiger bewijzen van moed gegeven,
die in hooge mate het welzijn van de maat
schappij bevorderen. Maar de toeschouwers,
zij grinniken van genot als zoo’n leeuw of
ander gedrocht nijdig wordt en tegeu den
dierentemmer een leei|jk gezicht zet; men
stelt zich dan voor hoe het zijn zal, als
aanstonds dat groote beest zyn forsche
klauwen plant in de borst van dien man,
en de gedachte is zoo rillerig dat de
dames er van huiveren. Toch doen zij niet
anders dan de bekende Engelschman, die
een dierenworstelaar nareisde, stellig ver
zekerd dat deze te avond of morgen ver
scheurd zou worden, welk schouwspel
hij wenschte niet te missen.
We laten het bij deze twee voorbeelden,
den lezer verzoekende, ze uit hetgeen zijn
omgeving te zien aanbiedt, aan te vullen.
We spreken ook thans niet van de wreed
heid in den omgang met dieren, een
onderwerp van niet geringe beteekenis,
omdat ons moreel karakter er zoo nauw
bij betrokken is. Alleen dit nog:
wij ons best doen, om, J~
van het Christendom, u«
selen van wreedheid de
te drijven
Vereeniging voor christelijk volksonderwijs,
afdeeling Zwyndrecht, f 1000 voor de
diaconiearmen en f 1000 voor de kerkelijke
administratie der Hervormde Gemeente,
•HAASTRECHT, 1 Nov. By de heden
morgen gehouden verkiezing van twee no
tabelen der Hervormde Kerk werden geko
zen de heeren O. Dogterom en W. Verwey.
•LEKSMOND, 1 Nov. Er zijn alhier nog
nimmer zooveel suikerbieten verbouwd als
in dit jaar en de opbrengst is boven ver
wachting goed.
Niettegenstaande aanhoudend schepen ge
laden met suikerbieten vertrekken, blijft de
losplaats en ook de geheele havenkade steeds
vol liggen en de aauvoer is nog niet geëindigd.
De uitkomsten zijn voor den landbouwer
extra gunstig
Gedurende de afgeloopen maand
heerschte sluier onder de kinderen zoo sterk
de bof, dat or soms 60 k 70 leerlingen op
de openbare school ontbraken; gelukkig was
er geen enkel ernstig geval.
PINKEVEER, 1 Nov. De in de vorige week door
42 leden bezochte vergadering van de afdeeling
Vjjfheorenlaiiden, Alblasserwaard en het Land
van Arkel beneden de Zouwe, van de Holland-
sche Maatschappij van Landbouw, werd geopend
door den waarnemenden voorzitter, den lieer F.
Den Ilartog.
Met groote meerderheid van stemmen i
in de plaats van den heer Boll benoemi
heer C. B. Wisboom te Noordeloos.
Op voorstel van den voorzitter werd de
reglements-herziening en de behandeling van
de hoefsmidssohool binnen deze afdeeling, tot
eeue volgende vergadering uitgesteld, aangezien
te Qorinobem pogingen werden gedaan om aldaar
een nieuwe landbouw-afdeeling op te richten.
Daarna werd op voorstel van den heer H. v. Es
te Noordeloos besloten om te protesteeren tegen
Gorkum's moedwillige en schandelijke ver
ontreiniging'van het boezemwater in de Overwaard
en zich deswege tot de regeering te wenden.
De hoer H. Voorspuy te Groot-Ammera drong
er op aan, dat het bestuur dezer afdeeling on
aan het Nederlandsche Landbouw-Comité èn
aan het Hoofdbestuur der Hollandsere Maat
schappij van Landbouw zou verzoeken, dit adres
te willen steunen. Na een zeer geanimeerd debat
werd dienovereenkomstig besloten (Zie beneden
Daarna hield de heer P. Van Hoek, rjjks-
landbouwleeraar te 's Bosch, een interessante
voordracht over mest en bemesting, de wyze
waarop natuurljjke en kunstmeststoffen het
meest tot hun recht komen, de behoeften van
het eene stuk land tegenover die van het an
dere; terwyi ook de resultaten van de proef
velden dezer afdeelingdit jaar door de
droogte niet tot baar recht gekomen, werden
medegedeeld.
Nadat de voorzitter, als de tolk der vergadering,
den heer Van Hoek had dank gezegd voor
diens leerryke rede, werd deze gezellige en
huishoudelijke bijeenkomst gesloten.
Aan alle landbouwers en degenen, die meer
of minder met den landbouw in aanraking
komen, kunnen wjj niet genoeg aanraden lid
te worden der llollandsche Maatschappij van
Landbouw, welk lidmaatschap, behalve de kennis,
die men er kan opdoen, nog dit vóór heeft,
dat men een goede zaak steunt.
Aan Zijne Excellentie den Minister
van Binnenlandsche Zaken,
Geeft met verschuldigden eerbied te kennen,
Het bestuur van de afdeeling Vyf heerenianden,
Alblasserwaard en het Land van Arkel beneden
de Zouwe, van de llollandsche Maatschappij van
Landbouw, dat sinds jaar en dag de stad
Gorinchem ongestraft blijft voortgaan op erger
lijke wyze hare faecaliën en zoo voort, met be
hulp vun het booger staande Merwedewater door
een in de laatste dertig jareu geperfectioneerd
rioolstelsel zonder ophouden op den boezem
van de Overwaard te werpen;
dat daardoor een betrekkelyk gerinj
vlakte van ongeveer 180 hectaren wc’
mend water in meerdere of mindere
verpest, tengevolge waarvan hot drinkwater
voor het vee en het voor de zuivelbereiding
zoo ruimschoots benoodigde water in een groot
aantal gemeenten, langs dien boezem, met oen
oppervlakte van ruim 14.000 hectaren vrucht
baar land, onbruikbaar is, vooral in sommige
tjjden des jaars;
dat wel is waar in Juli dezes jaars door
Gorinchem een filter is gebouwd, doch dat
deze reeds, na zeor weinige dagen matig ge
werkt te hebben, thans sedert maanden zyne
diensten weigert; maar wel voortdurend de
functiön van overlaad verricht;
dat door de meerdere roering in de bezonken
massa's de toestand in de laatste maanden
zeer verergerde;
dat de practyk en de theorie van de vee
teelt en zuivelbereiding, de hoofdtakken van be
staan in deze landen, zich met kracht verzetten
tegen het gebruik van dergelyk water, waar
door het toch reads zoo gedrukt landbouw
bedrijf in zyne zware concurrentie ontnogelyk
tot zyn recht kan komen.
Reden waarom adressante, daartoe gemachtigd
door eene leden-vergadering van genoemde af
deeling, Uwe Excellentie beleefd maar dringend
verzoekt, maatregelen te nemen, opdat niet lan
ger in eene geheele landstreek een toestand
bestendigd wordt, die algemeen veroordeeld is.
Het bestuur der afdeeling voornoemd.
(volgen de handteekeningen.)
31 October 1893.
1 Nov. Volgaas de ter visie lig-
w van het waterschap Den
Hoogen Boezem achter Haastrecht, voor
het dienstjaar 1891, worden de ontvangsten
en uitgaven geraamd op f 15995,18.
WOERDEN, 1 Nov. Kaas. De aanvoer
ter markt op heden bedroeg 145 partijen,
prijs van Goudsche le soort f25 k f29 00
- -I ’0°rt f 20 h f24, per 50 kilo. Handel
fflüOO voor de school, uitgaande van de I tamelyk vlug.
Het denkbeeld alleen, om in onzen C(jd
en met het oog op den toestand der he-
dendaagsche maatschappij, te spreken en
zelfs te schryven over een onderwerp als
door ons opschrift wordt aangekondigd
mag bespottelijk schynen. Immers, ieder
weet wat daarmee bedoeld wordt: wreed
heid is een dierlijke karaktertrek, waar
door iemand behagen schept, genot vindt
in het lichamelyk lijden van een levend
weien. En nu is het niet aan te nemen,
dat bij het beschaafd menschengeslacht
onder hetwelk wij een bescheiden plaatsje
innemen, nog iets daarvan kan gevonden
worden.
Dierlijk, zeiden we zooeven, en we
kunnen nog wel iets verder gaan. Want
het eene dier kan het anderein den strijd,
of bij pogingen om het als zyn voedsel te
gebruiken, vreeseiyke pya veroorzaken,—
maar het is volstrekt niet uitgemaakt dat
zulks geschiedt met het bepaalde doel, om
den aaoblik er van te genieten; veeleer
zouden we meenen dat het voorkomt uit
gemis van middelen om door een snelle
ïevensberooving het lijden spoediger te
doen eindigen. Alleen in het gruwzaam
spel eener kat met haar prooidie zij
na haar wonden te hebben toegebracht,
een oogenblik vrij laat, om er zich ver
volgens met nieuwe woede op te werpen,
dit zoo vaak herhalende tot eindelijk het
arme schepsel geen poging meer aan wendt
om zijn lot te ontgaan, alleen dit kan
vergeleken worden met hetgeen door men
schen is te zien gegeven.
Wie eenigermate bekend is met de zeden
en gewoonten vau vreemde volken, weet,
hoe wreedaardig in de onbeschaafde wereld
met menschenlevens wordt gespeeld, en
hoezeer men er langdurig genoegen in
weet te vindenden niet te vermyden
dood zoo pijnlijk mogelijk. te maken,
terwyi daarentegen de slachtoffers er hun
eer in stellen, zich onder dat alles kloek
en standvastig te houdendoor geen woord
of kreet te doen blykeu, dat de foltering
op hen eenigen indruk maakt. Men zou
kunnen onderstellen, dat deze aangeboren
ea door de nationale gebruiken tot een
ontsettenden trap opgevoerde wreedheid
nauw samenhangt mee een totale at welig
heid van beschaving, en dat, zoodra deze
intreedt, het begrip als zou het lyden des
eenen eenig genot kunnen aanbieden aan
den ander, onmiddeihjk moet verdwgnen.
Dat is evenwel zoo met. In de oudheid
by sommige cultuurvolken, die een hoog
standpunt van ontwikkeling hadden bereikt,
geregelde maatschappelyke en staatkundige
instellingen bezatener een volledig stelsel
yan godsdienst op nahieldentreft men
voorbeelden aan van gruwzame lichaams-
pyniging, waarvan de vluchtigste beschrij
ving reeds met ontzetting vervult. Van
Assyriërs, Babyloniërs, Perzen, Egypte-
naren zyn daaromtrent by zonderheden be
waard gebleven door middel van afbeel
dingen aan gebouwen en monumenten of
in de overbiytselen hunner grafische kunst
er blykt uit, dat er een buitengewone vin-
dingrykheid werd ten toon gespreid in het
opspuren van middelen, om een mede
mensch op zoo smartelijk mogelyke wyze
van het leven te beruoven. tiomtyds werd
langs dien weg een misdaad gestraft; ook
was het niet zelden by een vreugdeofler,
ter eere van de godheid, na het behalen
eener zegepraal, dat de gevangenen het
onvermydelyk lot des overwonnelings on
dergingen. En immers nog in onze
shristelyke jaartelling, in den tyd van het
wegstervend heidendom, waren de zetels
Van het coliseum te Rome dicht bezet met
een menigte van vele duizendenwaaronder
de aanzieuiijksten van het land, dames van
hoog aansien zoowel als vrouwen uit de
lagere volksklassen, die allen, voor zoo
verre zij door de menigvuldige herhaling
niet waren geblaseerd, tintelden van genot
bij het aanschouwen van de folteringen der
tot sterven, in ouderlingen strijd of in
worsteling tegen het wild gedierte, ge
doemde gladiatoren en slaven.
Het Christendom, met zyn verheven
moraal, en zyn vriendelyke leer van een
Hemelsoheu Vader, zonder wiens wil geen
muschje zelfs ter aarde valt, zal zeker wel
alle gruwelykheden hebben uitgebannen,
eiken zijner belyders vervuld hebben met
de begeerte om het lyden niet alleen van
medemenschenmaar ook van alld mede
schepselen zooveel doenlijk te verzachten,
zoodat er van opzettelijke wreedheid, van
behagen scheppen in de aanschouwing van
lichaamssmart, in de verste verte geen
sprake meer is.
Zoo zou men meenen. Maar toch is het
niet bij machte geweest, tot nog toe, het
dierlijke in den mensch geheel te vernie
tigen: ja zelfs, als toppunt van waanzin,
is het stuitend schouwspel vertoond van
pyniyke, opzettelijk gerekte en verzwaarde
terdoodbrenging ter eere Gods, tot hand
having van „het ware geloot”, tot onder
drukking van elke overtuiging die niet
overeenkwam met de leer der meerderheid.
"Wreedheid en dweepzucht hebben «ioh ver-
