Nieuws- en Advertentieblad voor Zuid-Holland en Utrecht
Eerste Blad.
ÖJlDg.
laren
II- EN
:n,
en gelegen
older
N,
iflniós
G”
toetreden,
VERGA-
Zaterdag
F acht.
Bestuur,
orzitter.
kooDing.
otaris
INCK te
en zal op
l Septem-
des voor-
Q C. BEZE-
nbacht, in
N°. 1711
Zaterdag 6 September.
1896.
f
•p»
Officieels Kennisgevingen.
Panorama.
PANORAMA
hflDM.
is
'^is.
BINNENLAND.
EEGT.
jn,
AANBESTEDING.
Schutdeuren,
Brieven van een Oudgediende.
OUD SCHOONHOVEN.
SCHOOBHOVEME COURANT
nhoven op
sarden.
BUITEN-
op:
>ba
van
perceelen
ogen goeft
kooppen-
e van den
SOOTM,
S. W. N. VAN NOOTEN tb Schoonhoven,
Uitgevers.
Deie Courant bestaat uit Twee Bladen.
Begraaf-
Kerk en het
es.
jven.
f der koop-
6.
intore
ZAN DEN
Notaris te
im, zal op
1896 by
Sep tern
es avonds
KLUIVER
in
s,
SCHUUR,
e te
terwijl dan het eigenlek oogmerk
zijn het zoo in te rifhtpr2:2 J
2— 1— 2__’_ .mmg t 21
de\cl
morgens uitgegeven. Pj
per post door het geheele ryk f
bü alle Boekhandelaren, Agenten
heel vroeg
is verlost
familiön, tydc
1 (Mói
toevlucht vondei
ruimere l
dere onergie niet wv.
Eij kelen-
ian, west
kadaster
Aren, 48
Gemeente Schoonhoven.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS
van Schoonhoven maken bekend, dat, bij
gunstig weder, de toegang tot den toren
om het
te bezichtigen, GRATIS is opengesteld op
Woensdag, Donderdag en Vrijdag den
9., 10. en 11. September, tusschen 12 en
2 uren.
Een ieder, die van de gelegenheid wil
gebruik maken, moet zich gedragen naar
de voorschriften der Politie, aldaar te geven,
terwjjl kinderen zonder geleide niet worden
toegelaten.
Schoonhoven, den 5. Sept. 1896.
De Secretaris, De Burgemeester,
H. O. GEELHOED. Mr. A. D. H. KOLFF.
HUUR en
42 Aren,
gen aan de
over de
gang
schafte
Vóór de verlej
Veerpoort denk,
straat gestaan
buitengracht. De
de plaat
uitloopt
den Lanj
laatste
en vooi
misdadi|
dekken
LL te Gouda
Vrijdag
1896, des
0 van J. 0.
irwellesluis
by opbod
Daar heb je ’t nu. Had de Regeering
intüds de militaire hervorming tot stand
weten te brengen, vóór dat het laatste
vonkje van achting voor de schutterij
dreigt te verdooven, men zou niet thans
het schouwspel mogen genieten dat van
onderen af de instelling wordt omver
gehaald. Het gebouw is wrak: als in de
Tweede Kamer het woord schuttery wordt
uitgesproken, dan beginnen de heeren
te schaterlachen; maar hoe wrak ook,
om verhalen wil men het niet! Welnu,
anderen komen, zy ondergraven de grond
slagen, en dan moet het wel instorten.
Hoe het gaan zal, mynheer de Redacteur,
ik weet het heusch niet; maar deze
verzekering zult gij en zullen onze vrienden
wel van my aannemen, dat over de toekomst
van de schuttery mijn hart wegzinkt in
een tranenbad van diepe bekommering.
Gegroet van Barend!
I) Lumey graa.
die achting afdwir~
Willem I, om zjjn pal
met recht de schrik
vesters van ons Gemeend
van f 205,81, uitgegeven bü
a van den nieuwbenoemden
uit de gemeentekas te
met 6 tegen 5 stemmen
na aftrek
'nderhouds-
atie-loonen,
895 bedra-
- en zullen
O,-,
jptember
10 uur, te
i overstaan
L. BOLL te
en Mr. G.
wier kan-
aarten der
e bekomen.
Onder de minste inschrijvers
bij de aanbesteding door de directie der
marine te Amsterdam, voor de levering
ten behoeve van het departement van
Koloniën, komen o. a. voor:
Perc. 1. Takel- enzeilgaren, Goudsche
Mach. Garenspinnery, Gouda, f 2807,26.'
Perc. 6. Witte opgeslagen lünen, firma
F. H. Von Lindern, Alblasserdam, f613,74.
Perc. 8. Kokostouw, G. Van der Lee,
Oude water, f 236,52.
De adj unct-administrateur P.
M. Schreuders is te Willemsoord geplaatst
aan boord van Hr. Ms. fregat Johan Willem
Friso, bestemd voor Oost-Indie.
De U nie-co 11 ec te voor de
school met den bijbel heeft te Gapelle a/d
Usel en een deel van den Prins Alexander-
polder f 241,59} opgebracht.
3 gemeente
r,
enberg, te
laren.
g der koop-
ne Koflie-
ot velerlei
Alblaaserdam, 1 Sept. In de heden
gehouden vergadering van den gemeente
raad was van Ged. Staten een schrüven
ingekomen, dat aan den hear A. J.Lab-
beiton, eervol ontslagen hoofd der school
no. 1een pensioen is verleend van
f 978 ’sjaars, ingaande 1 Augustus jl.
In plaats van den heer D. v. Wageninge,
aan de beurt van aftreden, werd met 6
van de 11 stemmen tot wethouder gekozen
de heer Joh. Jonker.
Een verzoek van de feestcommissie, om
eene som v--
het inhalen i
burgemeester
betalen, werd
verworpen.
Prüs der AdvertentiënVan 1 tot 5 regels f 0,50. Iedere regel
meer f 0,10. Groote letters naar plaatsruimte. Inzending franco
uiterlük tot Dinsdags- en tot Vrüdags-namiddags 4 uren.
Alle binnenlandsche Advertentiën, voor 3-maal plaatsing opgegeven,
worden slechts 2-maal in rekening gebracht.
daverde en de vyanden van gisteren
elkander met tranen in de oogen vanwege
de pret in de armen vielen, en er niet
meer is gevochten en gemoord en mis
handeld van dat oogen blik af. Des avonds
ging elk onzer schutters met een twee
span, een Cretenzervrouwtje aan den
eenen, een Mohammedaanschen yzervreter
aan den anderen arm, naar de kroeg.
Ge zult meen en, waarde vriend Redac
teur, dat dit alles wel wat veel is voor
een enkelen droom en dat de gebeurte
nissen elkander byzonder snel opvolgen.
Maar in die fantastische wereld, waarin
ieder mensch zoo dikwyls verwylt en
van welker geheimzinnigheden we toch
eigenlyk nog niet veel weten, gaat het
zoo. Herinner u dat eenmaal Moham
med - ik blyf nog een oogenblik in ’t
Oosten, eens binnen een minuut slui-
merens al de zeven hemelen heeft door
kruist en van stukje tot beetje bekeken,
zoodat hij zyn volgelingen precies heeft
kunnen vertellen hoe het er daar uitziet.
Laatst heb ik een kijkje genomen, niet
in een dier bovenaardsche verblyven der
Muzellieden, en ook niet in den droom
maar met myn wezenlijk lichamelyke
oogen, op de Rotterdamsche kermis. Er
was daar een wassenbeeldenspel, anders
gezegd een panopticum, dat volgens zeggen
van den baas, de meest beroemde personen
uit den laatsten tyd zou bevatten. Ik er
in. Maar verbeeld u myn groote teleur
stelling, toen ik daar miste: de hel-
haftige gestalte van den Haagschen
klompenschutterVoor een muséum,
dat op de hoogte wil zyn van zyn tyd,
vind ik dat een onvergefelyk verzuim,
en ik heb dan ook den heer directeur
mün ontevredenheid betuigd, met dit
gevolg dat hy my plechtig heeft beloofd
ten spoedigste in de leemte te zullen
voorzien, ’t Is wel jammer dat die
origineele landsverdediger nu de gelederen
heeft verlaten: anders had de commisa^
voor de tentoonetelllngten^j^
netjes kunnen
in zooeven over het Paradys
J.x1KMohammedanen. Als daar een ge
veld in den stryd tegen de Christenhonden,
dan wordt hy met eerbewijzen ontvangen
en hy krügt een best plaatsje. Maar
onverbiddellyk wordt er de toegang ge
weigerd aan lui, die er zonder hoofd
verschynen: dat staat ook wat vreemd
en maakt de herkenning minder gemak-
kelyk. Daarom was het steeds by de
Turken een wreedaardige verzwaring van
de straf, op roovers en oproermakers toe
gepast, dat men hun het hoofd afhieuw
en dat op yzeren pennen voor de poorten
van het serail ten toon stelde. Nu wordt
beweerd, dat onze strijders op Atjeh van
dit geloof gebruik maken, om den vyand
schrik in te boezemen, - dat zy namelyk
soms de lyken der gesneuvelden een
hoofd kleiner maken. Ik kan onmogelyk
aannemen, dat dit geen laster is: ’t zou_
een barbaarschheid verraden, onbestajwP'
baar met 4e krygstucht in het Indische
leger, en aan zyn reputatie van dapperheid
afbreuk doen. Daarom hoop ik weldra
een besliste tegenspraak van deze berichten
te lezen: men moet niet toelaten, dat op
het gezag van onbekende briefschrijvers
onzen dapperen op Noord Sumatra zoo’n
leelyke vlek wordt aangewreven.
Er is op schutterlyk gebied, - waarop
ik mü natuurlyk het liefst beweeg krach
tens myn oud emplooi by ons keurcorps,-
weer iets nieuws aan de orde, of eigenlyk
niet aan de orde omdat geen mensch
gelooft dat de vlieger zal opgaan. Maar
hy is toch klaargemaakt en van touw en
staart voorzien, en een onzer honderd
mannen van de Tweede Kamer, de heer
Bahlman, doet zyn best om er den wind
onder te krygen. Door hem is een wets
voorstel ingediend, dat ten doel heeft, de
kosten van de schutteryen niet langer
voor rekening van de gemeenten te laten,
maar er het Rük voor te laten opdraaien,
"I A-- 2011
zijn het zoo in te riuhtpn, dat de mannen,
die door hun deelnemmg aan de oefeningen
loonverlies hebben, de’schade te vergoeden.
Het idéé vind ik voortieflelyk, en ik
-wou dat het stelsel vroeger had bestaan,
dan had ik er ook van kunnen profiteeren.
Of evenwel onze brave schutters zich
spoedig de vingers blauw te tellen zullen
hebben aan de ontvangen centendat
waag ik te betwyfelenmisschien, als de
verkiezingen van het volgend-jaar ons
een conservatieve meerderheid in do i’weede
Kamer bezorgenen yne heer Bahlman
wordt dan Minister vhn ’t een of ander,
dat het dan komen zal, want elk Kamerlid,
met de leiding van een Departement belast,
houdt zich immers altyd trouw aan het
geen hy in zyn vroegere qualiteit heeft
voorgestaan?
Als er evenwel schadevergoeding zal
gegeven worden, dan zou ik willen dat
zulks geschiedde uit een apart potje, anders
zou zich het geval kunnen voordoendat
iemand wèl schuttert, - geen uitkeering
14,
>uwd, met
benevens
ele Vrucht-
raaf Tan der Mark de held
«iogt om zyn yveron voor prins
pal staan voor Hollands rechten,
u..x van Al va, en een der grond-
Oomeenebest, diezelfde man
boezemt ons afschuw in door syne verregaande
wreedheid: die in iederen trouwgeblevene aan
de oude kerk een vyand zag van zyn land en
hen gelyk stelde met Spanjaards bedreef in
onze veste de treurige daad, dat hy eenige on
schuldige monniken uit het klooster „den Hem”
liet t«r dood brengen.
epidemie
hoog ge
on, dat een orde der monniken, met de
lyders bewogen, sich met de verpleging
__i belasten en een laprozen- en pesthuis
...vatten op den Opweg, even buiten de Kruis
poort.
Na den vrede van Munster ging het kleine
Schoonhoven een tydperk van grooten bloei
tegemoet. Vele voorname familiën waren hier
gevestigd. Het stedeke met zyn schoone wallen
en fraaie hoerenhuizen, dat zich zoo bekoorlyk
aan de boorden der Lek verhief, waar handel en
industrie bloeiden, was een sieraad onder grootere
zustersteden. Het had zelfs recht een afgevaar
digde te zenden naar 's lands Staten. Wel bracht
de vrijheidsgeest der burgers het sta l je soms in
moeilijkheden, want by den strjjd tusschen de
prinsen van Oranje en de Staten koos het veelal
party voor de laatsten (Oldenbarneveld, de Witt,
Patriotten). Van de invallen der Franschen in
1672 schjjnt Schoonhoven geen last gehad te
hebben, tenminste maakt do historie er geen
In dien bloeityd zyn hier ook waarsohynlyk
de twee reeds genoemde inrichtingen (gasthuis
en proveniershuis) verrezen, of door ryke schen
kingen tot die nuttige doeleinden ingericht; de
stichting van het weeshuis dagtsokeat uit een
vroeger tydpork.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS
der gemeente Schoonhoven zullen op
Woensdag 9 September a. s., des
namiddags ten 2 ure, op het Raadhuis
aldaar, publiek besteden:
Het leveren en inhangen van
een stel nieuwe
in de Waterkoeling by de Vischbrug
te Schoonhoven.
Het bestek ligt op het Raadhuis loovige aankomt, die op aarde is gesneu-
lezing w^l/^ Ir» rlan atriiH fncron do Ohriotfxnhnndon
Aanwyzing op den der besteding
om 11 uur.
Inlichtingen dienaangaande zyn te ver-
krygen by den Gemeente-Architect, den
Heer L. F. REDEKER.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
Mr. A. D. H. KOLFF.
H. G. GEELHOED, Secretaris.
VIL
Onlangs heb ik, by myn ziel, de oplos
sing van de Cretenzische quaestie ge
droomd. De Mogendheden, moet je weten,
waren het daarover eens geworden, dat
nu het gescharrel lang genoeg had
geduurd: er moest een eind aan komen.
De opstandelingen mochten niet meer,
langs het gebergte opgesteld, op de
voor by trekkende Turksche soldaten schie
ten, en dezen, van hun kant, moesten
hun handen thuis houden als soms bü
hen de lust mocht ontwaken om Christen-
vrouwtjes en kindertjes te mishandelen.
De Sultan zou verder alle mogelyke
hervormingen afkondigen, en de vreemde
consuls zouden goed oppassen dat hü
jrijn belofte trouw nakwam.
Maar ziet, de Sultan had in het laatste
geen zin, en op Creta zelf wilden de lui
het vechten maar niet laten. Toen werd
besloten, dat er een legercorps naar toe
zou gaan, om met kracht van wapenen
de orde te herstellen. Ten einde voor
geen onverwachte moeielykheden te komen
en omdat, ronduit gezegd de Mogend
heden elkaar voor geen kwartje vertrou
wen, was bepaald dat van een neutralen
staat, in ’t geheel niet by de zaak betrokken,
een krijgsmacht op expeditie naar Creta
zou gaan, en daartoe vond men het meest
geschikt, gelet op haar reputatie van
weinig bloeddorstig te zyn, onze Neder-
landsche plattelands schutterü- De mannen
werden opgeroepen tegen schadeloosstelling
uit de Turksche schatkist, - voor menigen
dappere een niet onaardig buitenkansje, -
gekleed, van een sjako en een oud geweer
voorzien, ingescheept enz.
De uitkomst was verrassend. Nauwelüks
bü de kust van Creta aangekomen,
debarkeerde onze troep en stelde zich op
aan den ingang van een dorp. Alles
liep uit om te küken: Turksche gewel
denaars, Grieksche avontuiiprs, Cretenzi
sche revolutionnairen, onveTmoorde vrou
wen en kinderenen opeens begonnen
allen gemeenschappelijkeendrachtig
zonder eenige afspraak en toch in de
volmaaktste harmonie, te lachen, neen,
maar te lachen zooals zelfs de góden op
den Olympus het van zyn leven niet
hebben gehoord. En onze schutters, -
ze waren genoeg aan krygstucht gewoon
om de gelederen niet te verlaten, maar
zy begonnen ook te schateren van den
weeromstuit, zoodat ten slotte het eiland
Deze Courant wordt des Woensdags- en des Zaterdags
morgens uitgegeven. Prüs: voor Schoonhoven per drie maanden ƒ0,75.
Franco per post door het geheele rük f 0,90. Men kan zich abon-
neeren bü alle Boekhandelaren, Agenten en Brievengaarders. j
De wallen (van de Lek tot de Lopikerpoort 1),
van daar tot aan de Kruispoott, en by uitbrei
ding der vesting (ot aan den Lekdyk, z.g. Langen
wal), van bastions vooraien 2) en met breede
grachten omgeven, vormden met elkander eene
flinke versterking, die in tyden van oorlog door
gepreste poorters, versterkt met vendels voet
volk, moesten verdedigd worden. Voor de sol
daten waren binnen de stad barakken aanweaig.
De Lopiker- en Kruispoort met ophaalbruggen
grachten gaven aan de landzjjde toe-
tot de stad. Van den Lek kant (Veer) ver
te de Veer- of Waterpoort dienzelfden dienst
J 'ekk‘nK ’“n den Lekdyk heeft de
ikelyk op 't einde van de Veer-
en was de Soheepmakershaven
>e Kat- of Vrouwenpoort stond op
lts waar de Havenstraat op de Voorhaven
on was'dus feitelyk nó den aanleg van
igenwal epne binnenpoort geworden. Deze
i poort was ook ingericht tot gevangenis
jrzien van een paar akelige hokken voor
ligers. In het cordon van de wallen ont-
i wy aan den Lekdyk een opene plaats
in de vesting, n.l. by ’t tegenwoordige café
„Krimpenorwaard”, alwaar de wal tegen den dgk
uitliep, en er stellig in tyden van nood, hetzjj
door eene kanonneerboot op de rivier de Lok
of door oene opgeworpen versterking in moest
voorzien worden. Zoover wy weten, is de ver
dediging nooit in die mate voorgekomen.
Naar uit de 17de en 18de eeuw ons het on
derwijs uit kleine plaatsen in Holland geschetst
wordt, sohynt Schoonhoven daarop eene gunstige
uitzondering gemaakt te hebben: Gymnasium,
Franscho school (waaraan later eene-kostschool
verbonden was) en school voor gewoon Hol-
landsoh onderwys prykton alle te dien tjjdo binnen
deze stad. Franscho en Hollandsche school waren
gewoonlyk onder een bovenmeester (Monsieur)
vereenigd, doch in aparte lokalen. Het onderwys
gesciiioddo voor particuliere rekening en werd
slechts gesteund en gecontroleerd door het Stads
bestuur en door de Geref. Kerk. 8)
Als men daarby bedenkt, dat het onderwys eene
affaire was van den schoolmeester en daarom veel
te kostbaar voor mindere standen, die er dan ook
grootondeels van verstoken bleven, zal men ons
dadelyk toestemmen dat het voor die standen thans
heel wat gemakkelyker valt zich de uoodyjekajgis
pakhuizen, dan op inrichtingen van ondorwys ge
leken. Gehalte, fan onderfeuitos
king bly ven, want by hoogere eischèn voor *t
leven en uitbreiding van leervakken, die men
vroeger óf niet kende, óf als doelloos voor ge
wone burgers liet rusten, is bet onderwys van
dien tyd natuurlijk niet te vergolyken met dat
van heden. Doch blyft het altyd eene ernstige
vraag of de middelen van onderwys hier ter
stede, by toen vergeleken, wel gelyken tred hebben
gehouden met de eisohen des tyds op dat gebied.
Wordt vervolgd.
1) De Lopikerpoort is in ’t begin deser eeuw
hfgebroken on vorvangen door eeno eenvoudige
barrière mot hek. In 1862 is die barrière, als
mede Kat- en Kruispoort, afgebroken on de laatste
sporen der vesting verdwenen. De Veerpoort, die
tevens met waterkeering in verband staat, is
alleen tot heden gespaard gebleven. Bouwkundige
waarde hadden die afgebroken poorten niet en
het verlies van die steonmassa’s sonder doel is
gansoh niet te betreuren.
2) Waar tegenwoordig de Algem.
plaats, het Exeroitieplein, de R.-Kath.
l'lantsoen op den Trompertswal gevonden worden,
en verdur twoo uithoeken aan deu Langenwal
vormden to ju ter tyd de bastions. De kr uittoren
stond op het bastion by de Lopikerpoort.
8) Burgerbestuur en Geref. Kerk waren ge-
wooulyk zoo ineengeweven, dat mon verlegen
gestaan zou hebben aan wie het hoogste gezag
t>ee te kennen. By verschil tusschen die twee
machten behaalde de Kerk door zyn invloed,
die het over zyne gemeenteleden had, veelal de
overwinning. Zelfs was de derde predikant uit
die Kerk verplicht tevens als rector aan ’t Gym
nasium werkzaam te zyn.
kry'gt, omdat h(j als ambtenaar een vast
i tractement geniet en dus geen loonverlies
i lydt, - en bovendien ajn portie nog moet
rncêbetalea aan .4e belaatyjgvejhooging
die van dit toelage stelsel het gevolg wordt.
Zoo zou die man dubbel gökastüd worden.
Opmerkelyk js het, dat juist in de
katholieke pers de quaestie van schade
loosstelling, niet alleen van schutters,
maar ook van militieplichtigenmet voor
liefde, ja met zekere warmte wordt be
handeld - en dat men zich daarby het
meest beroept op het voorbeeld van België,
waar dit stelsel al lang bestaat en sinds
verleden jaar zelfs een belangryke uit
breiding heeft ondergaan. Het hunkeren
van die party naar de vleeschpotten van
Belgié bepaalt zich niet tot dit ééne geval:
gij herinnert u wat er gebeurd is bü de
behandeling van de kieswettoen de zoo
genaamde correctievenvan die zyde aan
bevolen, het meervoudig stemrecht en de
stemplicht, ook hun Zifd Nederlandschen
oorsprong verrieden. Wit nu die militaire
mildheid aanbelangt, nen weet dat onze
Belgische buren hemel en aarde bewegen
om den dans van den pasoonlyken dienst
plicht te ontspringen, e.i juist die vergoe
ding is een der midcblen, die door de
Regeering worden aaigewend om de
mingegoeden met het onrecht, aan de
plaatsvervanging verbonden, te verzoenen.
Als we dit in het oog holden, dan kunnen
we ten naasteby weten 10e laat het ishet
is toch overbekend, van vrelken kant de rem-
placeering het ijverigst wordt beschermd.
Welke moeite de heel Bahlman of wie
ook zich overigens mogm geven, om het
een of ander te doen dat naar hun oordeel
tot eenige opknapping van ons defensie
wezen kan dienen, hel is vechten tegen
de bierkaai. Er komt riets van. Nu de
Minister van Oorlog het leger van nieuwe
geweren heeft voorzien, - althans gemaakt
er over eenige jaren toe zal
wachten, en <fe mfi^rTqua*^^0 wyzen^arer gunst,
een jaar nf a.mgend en brandend en O“dewa‘er het^
heette, slaapt als een os. Het wordt openlijk
gezegd: er bestaat geen mogelijkheid ons
in een afzien baren tijd aan een redelyke
organisatie te helpende taak is zoo om
vangrijk, dat de parlementaire krachten
er voor te kort schieten.
En toch, als men maar wilde! Is het
dan, voor een klein landje als het onze,
zoo moeilijk om het stelsel van algemeenen
oefenplicht tot grondslag van eene nieuwe
en billijke regeling aan te nemen? Zie,
ik ben maar een eenvoudig ex-sergeant-
majoor van de dienstdoende, maar ik zou
wel kans zien om de beginselen te ont
werpen waarop zoo’n regeling moet
rustende hoofdambtenaren van het
Ministerie zyn mans genoeg om ze uit te
werken en tevens uit te rekenen, van
welken invloed de aanneming van dit
stelsel zou wezen op de uitgaven. Het
wil er bij mij niet in, dat het boven
onze krachten zou gaan, al de valled^
jongelui van negentien jaar tegelyk ge
durende zes maanden voor eerste oefening
onder de wapens te doen komen: zyn zy
zoolang gedrild, dan zijn het bruikbare
soldaten, die nog maar eenige herhalings
oefeningen gedurende korten tyd noodig
hebben om twaalf jaar lang goed te blijven.
Dan behoeft er ook niet meer geschutterd
te worden: de oudste lichtingen vormen
eenvoudig de reserve. Wil men van deze
de kostwinners voor een gezin gedurende
den tyd dat zy na de eerste oefeningen onder
de wapens moeten komen, op voldoende
wyze schadeloos stellen, dan ben ik daar
sterk vóór: dat is een eisch der billykheid.
Men zou het bezwaar kunnen maken
dat er geen kazernes genoeg zijn om zoo’n
groote lichting te huisvesten. Welnu,
laat de jongelui dan kampen betrekken,
dat kan best in de zomermaanden en
zou heel goed zyn voor hun gezondheid.
Doch zooals gezegd is,—voor militaire
hervormers is het nu een heel slechte tijd!
En waar zal het heen moeten, als
de voorbeelden, dezer dagen te Middelburg
en te Amsterdam gegeven, nagevolgd
worden? Daar schrüven schutterplichtigen
doodleuk aan den commandant, dat zy
geen uniform en geen wapens zullen ko
men halen, dat er geen moeite behoeft
gedaan te worden om ze hun te bezorgen
ook, want, zy zullen nooit, in geen geval,
zich er van bedienen, nooit, onder welken
dwang ook, ter oefening verschynen.
Wat zal nu de overheid doen?
Men Jran die weerbarstigen niet met
geweld in uniform steken, - hun niet bet
geweer tusschen de handen binden, met
touwen hun armen en beenen in beweging
brengeh voor de exercitie, net als Jan
klaasen. Men kan hen in deu bak stop
pen: goed, ze gaan er in, en hun geest
verwanten maken er een lolletje van;
men kan, zoo zy wat bezitten, hun boeten
opleggen, hun boeltje verkoopen, als
Reens c. s. het niet verhinderen, - en zy
zullen zich ook dat getroosten, - de mar
telaarskroon kleedt nog beter dan een
schutterlüke qjako, - maar hen tot exer-
ceeren dwingen, dat kan geen mensch.
(Vervolg van No. 1709.)
De beschrijving der gebouwen enz. heeft ons
ver afgevoerd van de eigenlyke historie der stad,
die in de eerste eeuwen na haar ontstaan veel
te lyden had van naburige vyandelyke benden
uit het Sticht en ook uit Gelre. By de oorlogen
tusschen de graven van Holland en do Bis
schoppen van Utrecht heeft dit grensstadje het
vaak moeten ontgelden. Doch dit alles is nog
kinderspel geweest bij de vele aanvallen waar
aan het bloot heeft gestaan by de binnenlandsche
twisten tusschen Hoeken en Kabeljauwen.
Plundering en branden kwamen de inwoners vaak
verontrusten, en dit zal waarsohynlyk den groot-
sten stoot wel gegeven hebben tot versterking
en uitbreiding der vesting. By die twisten koos
de stad al spoedig de party der Kabeljauwen,
dooh by eene belegering door de troepen van
Jacoba van Beieren moest de slotvoogd zich
overgevmi (Albrecht Beiling). De stad werd in
bezit genomen en Beiling vermoord.
Een tyd lang koos Schoonhoven toen party
voor die ongelukkige gravin (Hoeken). Jacoba
IMVfat Schoonhoven met Gonlda
drie-tal steden uitmaakten,
die haar het langst by den strjjd tegen Filips
Van Bourgondië getrouw bleven.
Na den afstand van Jacoba aan Filips koos de
stad weder de zjjde der poortersparty (Kabel
jauwen) en sloeg zelfs in ’t laatst der lëdoeeuw
den aanslag af, welke van Rotterdam uit, als laatste
levensteeken der Hoeken, door Jonkh. Frans Van
Brederode tegen deze stad werd ondernomen.
Evenzoo keerde men in ’t begin der 16de eeuw
den Gelderschen veroveraar Maarten van Roszum
met zyn benden buiten de wallen, die daarop, van
moord- en roofzucht blakende, aan ’t naburige
Berg-Ambaoht zyn hart ging ophalen.
In ’t begin van den 80-jarigen oorlog werd
Schoonhoven (1572) door graaf Lumey voor den
prins in bezit genomen. Lumey had op dien tocht
naar hier het zoo geroemde klooster „den Hem”,
vlak by deze stad gelegen, gedeeltelyk verwoest,
wat te meer jammer was, daar de vreedzame
monniken van „den Hem” zich veel op kunst en
letteren toelegden. Eene boekdrukkerij en een zeld
zame bibliotheek gingen grootendeels verloren.
Eenige monniken voerde hy op zyn zegetocht mede
binnen Schoonhoven. 1) In 1575 bracht Bair-
lemont na een kort beleg Schoonhoven weder
onder Spanje, doch niet veel jaren daarna koos
de stad weder do zyde van don Prirjs, en veilig
kunnen wy aannemen, dat Ond-Scboonhoven al
j van de rampen des 80-jarigon oorloge
geweest, daar zelfs vele Fransche
tydens de vervolgingen uit hun land
gevlucht (Módicis—Guises) binnen hare muren
eene toevlucht vonden; zy brachten door hun
handelsopvatting, fi jnoren smaak en tneer-
-jergie niet weinig by om deze stad tot
meerder welvaart en hooger aanzien onder Hol
lands steden te brengen.
Van ziekten, met name pest, hebben de in
woners veel te verduren gehad; by eene
in de 14de eeuw was de nood zelfs zoo
klommen,
arme lydt
gingen
stichtte
