A. J. van der KOP,^S,S»v!9NMlMri-
Maatschappij „DE FAAM".
-s GOUDA,
Markt 140, Hoogstraat 122.
HEEREN-, JONGEHEEREN- en
KINDER-KLEEDINGSTUKKEN
HEBBEN-MODEARTIKELEN.
3
dbJAC.
Een Woonark.
IJselsteenfabriek.
TE KOOP,
WESSANEN LAAN, Vormerveer.
Grootste en goedkoopste Magazijnen
Seizoen Herfst en Winter 1905-6.
Demi-Saisons, Winterjassen, Rijjassen,
Costomes en Jekkers
N°. 2654.
Zaterdag 7 October.
1905
Nieuws- en Advertentieblad voor Zuid-Holland en Utrecht.
Tweede Blad.
J.M.VAN DULKEN.
P. P. SOOS,
Nouveautê's in Dames-Wintermantels, Herfstmantels, Stofmantels,
Regenmantels, Kindermanteis, Costuumrokken, Blouses, Dames-Pelterijen,
Onderrokken, Chales, enz enz.
u
o
O
DE ALOM BEROEMDE
meide a/d Lek
Donderdag 12 October as.
Te koop of te hoor gevraagd
f900 KERKORGEL f900
Koedekken. Baggernetten.
bu c. SOOS
Wijnhandel, Schoonhoven,
Maison ANTONIO AGUILAR,
Rijtuig- en Wagenmaker,
DOELEN, SCHOONHOVEN.
Lange Tiendeweg 59, 60UDA,
PETROLEUM HANGLAMPEN.
STAANDE
Belangrijk nienvs
Varkenshouders.
|Een ReuzenvangstJ
STOOMBOOT „JOHAN III".
Schoonhoven naar Rotterdam 4.45 en 12.30 4.45'' en 3.301 7.00 en 12.30
Rotterdam Schoonhoven 9.45 5.30 1.00 6.001 9.45 5.30
Van
Oudewatersche Stoom-Ververij.
Gebr. DE WIT
verven van alle Goederen.
J. OUWENEEL Hkz.
Heden EXPOSITIE der zoo joist ontvangen
UNp"" Op verlangen van vele Dames zullen in de Etalage Mantels boven de f 9,- niet geprijsd vorden.
Wegens groote, gecombineerde inkoopen, direct te Berlijn, voor onze verschillende
zaken, kunnen wij beslist GOEDKOOP zijn en moge een ieder de prijzen VERGELIJKEN
met die der concurrentie van Rotterdam en elders.
Schoonhoven.
Provinciale Crediet- en Spaarbank te Schiedam.
A. LOKKER, Plantageveg 54, Rotterdam,
LIJNZAADKOEKEN,
NT. AN
EN
Hiermede hebben wij de eer U te berichtendat wij
evenals andere jaren weder eene uitgebreide keuze in
voorradig hebben, welke door hunne nieuwe dessins, chique coupe
en sterke afwerking, alsmede door bijzonder lage prijzen uitmunten.
Verder eene enorme sorteering in HEEREN-MODE-
ARTIKELEN, zooals:
04
Prima JAEGER ONDERGOEDEREN enz. enz.
Vanaf 1 OCTOBER tot EINDE DECEMBER zullen
onze Magazijnen des ZONDAGS van 9 tot 4 uur GE
OPEND zijn.
Cd
Cd
"8
Cd
BUITSSLAID.
ZUIVELBEREIDING.
BIMEHLAHD.
zal dit jaar worden gehouden op
VarktfoM: Voor Paarden 10, roor
Veulens O CeaL
Het Gemeentebestuur ran Ameide,
De Secretaris, De Burgemeester,
A. VAN STAVEREN. H. VAN EETEN.
Aanbiedingen J. ERBERVELD, Nlea-
verkerk m/d IJiel.
LEESBIBLIOTHEEK.
1000 dlo. ROMANLECTUUR te koop,
gebeel of bij gedeelten voor teer lagen prijs.
Adres HULPKANTOOR NtalwUk.
Migebedea, boog 4 Meter en 20 sprekende
registers. Br., onder motto „Kerkorgel",
Bureau van dit Blad.
wegens gemis aan een opvolger, een in volle
werking zijnde, goed beklante STEEN
FABRIEK, gunstig gelegen aan den
Holl. IJsel. Brieven, letter S, Kantoorboek
handel A. QUANT, Gouda.
Z ldzame kwaliteit KOEDEKKEN. fijn en
dicht, die later beste dweilen geven
BAGGERNETTEN. van HolJandschen ben-
aep, met nauwe mazen op vierkanten lap ge
breid, die tol bet laatst steeds bltyven krimpen;
V ma tem prgi; Winkeliers rabat,
Fabrikant in Garens en Touw,
lieawsteeg IS, te GOUDA.
FILIAAL VAN
HefleveraaciersDen Haag,
maakt bij der.e bekend, dat de ZAAK op
Kaasdag 9 October 1#05 geopend
wordt. Z(jn adres is Haven R 27,
terwtyl de PAKHUIZEN voorloopig door
hem gebuurd ztyn van wijlen de Firma
GROENEVELD v. d. KOP Sc Co., Kaeatraat
B 9S8, waar ook zjja KANTOOR ge
vestigd zal zijn.
Aangezien de qualiteiten der door hem
te leveren artikelen niets te wenscben
rallen overlaten, hoopt bij door een prompte
en nette bedieniag zich het vertrouwen te
verwerven en waardig te maken.
Oade BUttttgen worden tegen hoogen
prijs Ingeruild.
Leed gieter, Koperslager, Leidek
ker, Pempmaker, bericht de ontvangst
van een prachtige collectie:
GANGLANTAARNS.
veer
De Heer D. J. VAN BRUS bericht ons
bet volgende
Af./ Ik Osdergeteekende Dirk Jan van Brus
verklaar volgaarne, dat de Zogdrank van U,
welke ik bjj de Firma A. VAN OFFERDEN
te Tiel gehaald heb. een heilzaam middel
is tegen Zogziekte bp Varkens. Terstond
na toediening van den Zogdrank kwam er
verbetering bty het Varken, terwtyl ook de
ontlasting beter werd.
D. J. VAN BRUS,
Erichem bty Tiel.
ZOGDBANKEN voor de Varkens,
tevens uitnemend middel tegen Vlekziekte.
Verkrijgbaar bty:
A. N. VAN ZESSEN te 8c boen heven en
A. N. VAN ZESSEN te Oulemborg;
Hoofdagent:
JU BAMBERGERGroningen,
i 80 CU. per flesch.
DreglaterU VIERSEN dr, Ce.
te Gelderland.
De Boscbwachter van den WelEd.
Gestr. Heer Mr. J. G. WURFBAIN,
Advocaat en Procureur te Wertb
Bhedenmeldt mty. dat hty na bet
gebruik van WILLEM KRAAL's
RATTEND00D
17 doode ratten beeft gevonden en
twtyfelt niet dat nog wel 50 ver
dwenen ztyn, die bier en daar zullen
worden gevonden.
Hty beveelt het BATTEKDOOD
alom kan en betuigt ztyn dank.
(w.g.) W. MATSER, Boscbwachter,
Heuveu, Worth Rheden.
Overal verkrijgbaar A 8Q Ct. p- carton.
PRIJSCOURANT OP AAN TB AGE.
Maandag: Dinsdag: Overige dagen:
TABIEF (enkele reis): le kl. 30 Cts., 9e kl. 15 Cts.
Ceu pen beekjesAbonnementskaarten en Gezelsctaapskaarten op zeer veerdeellge voorwaarden.
IT ZONDAGS GEEN DIENST. DE DIBECTIE.
Vanaf 99 Augs. tot 14 Nov. blijft dit vertreknor 4.45 ln de plaato van 5.30.
bevelen zich voortdurend aan voor het
Nette en spoedige afwerking.
H.H. LANDBOUWERS.
Ondurgeteekende, Agent iu Hulpmest-
stoflen uit de CENTRALE GUANOFA-
BRIEK aan 't Krallngsche Weer, beveelt
zich, met verwtyzing naar de gunstige resul
taten van bet gebruik der MESTSTOF
FEN, beleefd tot levering aan.
te NIEUWPOOBT.
Nieuwe WINTERMANTELS.
Aanbevelend
(KAPITAAL I MILLIOEN GULDEN.)
De Bank verstrekt veorschotten en bedrUf*kapltaal vanaf f 300,— en geeft
41/» pCt. schuldbrieven uit in stukken van f 1000,-, f 500,-, f ÏOO,- en f 50,-,
welke, evenals prospectussen «tt inlichtingen, verkrijgbaar ztyu ten kantore van den
Vertegenwoordiger der Bank.
waar tevens, tegen zeer aannemeltyke voorwaarden, geld beschikbaar is voor
le hypotheek op huizen en land.
OPGERICHT 1705. KONINKLIJKE FABRIEKEN.
Voedert uw Vee met de Zwlvere Murwe
Merk „STEK" en „TV."*
uitmuntende door hoog eiwit- en vetgehalte en grootste voedingswaarde.
Eere-Dlplama Psrtyz IOOO. Negen Graden Medailles.
Gebrs. GISPING,
A UIIUU JflUWVU, A/tf Jf UUU UUIfUHVIIVIIillUI
BHB6EBI,UKe NTilTD.
Amelde. Van 1—30 Sent.
Geboren: Wilhelmina Helena, d. van
F. Zweeren en H. van Gelderen. Emelia,
d. van C. van Herk en C. Stam (te CaDelle
a/d Use 1). Gerrebreehf, d. van M. J. de
Vroome en N. Lakerveld. Johanna, d. van
E. C. Schrieck en C. van den Hoven (te
Schoonhoven) Gerrif, z. van J. Schotman
en G. van Bruggen. Jacob, van W.
Rietveld en A. v. d. Heuvel. Willempje,
d. van C. D. de Langen en N. H. Kruis.
Aagje, d. van J. van den Hoven en A. Ver
meulen. Hermanns, z. ran G. Streefkerk
en C. van Middelkoop. Jan, z. van K.
Versluis en C. Rietveld.
Getrouwd: C. van Dam, oud 19 j. en
H. Lakerveld, oud 18 j.
Berkeowoade. Van 1—80 Sent.
Getrouwd: N. van Herk. oud 17 j. en
G Slingerland, oud 21 j. P. Speksnijder,
oud 28 j. (won. te Ouderkerk a/d IJsei) en
C. Berkouwer. oud 28 j-
BleuheusgraafHi Hafvegea. 1-30 Sept.
Geboren: Neeltje, d. van A. Verbety en
A. Gopdhart
«ie*leu-Alenwkerk. Van 1—30 Sept.
Geboren: Maria. d. van A. Stub en
J. Verhoek. Lambertus. z. van A. Vink
en H den Hartog. Heilfje, d. van G.
Kuiper en W. Aanen. Jan, z. van G. J.
van Honwelingen en A. Pierhagen.
Overleden: C. A. Scbreuders, oud 90 j.,
weduwnaar van S. Diepenhorst. L. den
Hartog. oud 7 w.
j Goudrlaan. Van 1—30 Slept.
I Geboren: Gerrit. z. van P. Terlouw en
I E. Brandwtyk. Grietje, d. van W Damsteeg
en H. Huisman. Maria Janna, d. van J.
FierJoos en J. vsn Gils.
I Overleden: F. van den Hoek, oud 23 j
echtgenoote van J. de Ruiter. O. Maat,
oud 50 j echtgenoot van M. Aan'jes.
Hei- en Baelcap. Van 1—30 Sept.
Geboren: Aart Bastiaan, z. van J. M.
de Rand en K. do Wildt. Lena, d. van
A. de Gans en N. Middelkoop.
Langer nlsreweide. Van 1—30 Sept.
Geboren: Adriaaa Petronella, d. van A.
de Wit en P. Hogenboom. Marie, z. van
W. Vermeulen en M. Kasius.
Leksmand. Van 1—30 SepL
Geboren: Pel, t. van J. van Dtyk en
D. 't Lam. Marrigje Geertruida, d. van
A. P. Burggraaff en A. den Hartog.
Overleden: A. van den Heuvel, oud 73 j
echtgenoot van C. de Jong. A. Verboef,
oud 3 m. W. Labrie, oud 56 j., echt
genoote van A. J. Stravers.
Nieu werker k a/d IJ. Van 15 29 Sept.
Geboren: WilJemina. d. van A. Vuik
en J. Hazenbroek. Susanna Catharina
Margarita, d. van J C. Bom en S. C. Wolhoff.
Getrouwd: A. Jongejan. oud 27 j. (won.
te Middelharnis) en T- Doornhein, oud 26 j.
Overleden: Een levenloos aangegeven
kind van bet mannelijk geslacht van C. Vuik
en M. Burggraaf. G. S. Vergeer, oud 20 m.
Streefkerk. Van 1—30 Sept.
Geboren: Gerrit, z. van G. Verkerk en
A. Aaldijk. Lena Dina. d. van A. Plomp
en M- Hilgeman. Adrianus, z. van G.
den Hartog en N. van der Wal, Adriana
Hendrika, d. van B. de Rutyter en G. van
Bezootyen. Marrigje, d van Z. van dor
Wal en J. E. van de Werken. Eipje
Cornelia, d. van G Muilwtyk en H. Kuiper.
Getrouwd; J. vsn den Berg, oud 15 j.
en M. Brand, oud 25 j. IJ. Verveer,
oud 24 j (won. te Krimpen a/d Lek) en M.
Swtynenhurg. oud 26 j. K, Streef, oud 24 j.
en G. den Boer, oud 22 j. M. van Es,
qpd 28 j. en B. Noorland, oud 22 j. A.
Klomp, oud 26 j. (won. te Nw.-Lekkerland)
en J. Bronwer de Koning, oud 24 j.
Overleden: H. Blom. oud 8Va na.
G, J. vaD Hemert (won. te Vianen), oud 54 j.
A. van Vliet, oud 60 j.
SCHOOMVEBSCHE COURAlfT.
Uitgave van S. Sc W. N. VAN NOOTEN te Schoonhoven.
Overdekt.
De Czaar van Basland heeft na het
aanhooren van Witte'» rapport, hem aan
ztyn tafel genoodigd en in een toast op de
gezondheid van den grooten vredesbemidde-
laar meegedeeld, dat hem de titel van
Graaf werd verleend. Aan deze onderscheiding
zal wel tevens een geldeltyke toelage ztyn
verbonden men spieekt van een miilioen
roebel», die den nieuw geadelde in staat
zal stellen in ztyn nieuwen rang te leven.
De Duitsche Keizer schonk den beer Witte
de keten van het Grootkruis van den
Rooden Adelaar.
Ook uit de burgerty krtygt de minister
vele bltyken van hulde an wordt de ver
wachting uitgesproken, dat hty nog tot vele
gewichtige diensten in">le tegenwoordig
moeiltyke omstandigheden in Rusland zal
geroepen worden. Er is reeds, gelijk men
weet, sprake van dat de heer Witte met
de vorming van een nieuw Kabinet zal
belast worden.
Bty Keizerltyke ukase wordt last gegeven
onverwtyld toebereidselen te maken tot bet
houden der verkiezingen voor de Rtyks-Duma.
De politie-dictator Trepow schtynt met de
hoofdleiding van het verkiezingswerk te
worden belast. Hty moet reeds verklaard
hebben aan de pers zekere vrtyheid te zullen
laten; persoonlijke vrtyheid zal hty evenwel
nog niet in vollen omvang kunnen toestaan.
Het congres der Russische Zemstvo'a en
steden zal in November opnieuw vergaderen
tot vaststelling van de candidatenltyst der
Rtyks-Duma.
Volgens een bericht uit St. Petersburg
ztyn te Krementchouvy 87 menschen op een
Politieke vergadering in hechtenis genomen.
In het politie-bureau werden deze menschen
door de agenten deerityk geslagen, die onder
den kreet „laat ons die binnenlandsche
vtyanden afranselenmet stokken en kar-
watsen op hen aanvielen. Verscheiden
autoriteiten waren in een aangrenzende zaal,
doch sloegen geen acht op de kreten der
mishandelde menschen.
Te Warschan ia weer een bom geworpen
en te Ostroowiel is op klaarlichten dag f80
pond dynamiet gestolen. Dat belooft weer
de noodige ontploffingen I
Te Petersburg ztyn weer 2 groote werk
stakingen, n.l. van de letterzetters en van
de lagere werklieden der electmcbe tram
Uitgebroken. Ook de studenten ztyn weer
roerig. In een vergadering van zuoo slechten
zty voor zich en hunne vrouwelijke kamoraueu
uitbreiding van vrtyheid en afscha'fiog van
politietoezicht.
Andermaal wordt verzekerd, dat Rusland en
DaiUch,*nd eene overeenkomst hebben
geslote betreffende een samengaan in de
w-gelegenheden van het Verre Oosten.
De pogingen om overeenstemming tot
ataad te brengen tusschea de werkgevers
der Berltynsche electriciteits firma's en de
arbeiders ztyn, helaas! mislukt, zoodat
33.000 man bltyven uitgesloten en bet
werk stil ligt.
Ook gaat bet gerucht," dat de metaalbe
werkers-patroons zich zullen aansluiten bty
de direction in het electriciteits-bedrtyf en
ook huo werklieden gedaau geven. Het
aantal uitgeslotenen zou dan tot 100 000
grooten getale op naar het graf van Lodewtyk
Kossuth.
Er is ernstig sprake van dat Graaf Fejer-
vary Minister zal bltyven en dat met hem
alle Ministers hun portefeuilles behouden.
De besprekingen met den Keizer dienaan
gaande duren tenminste voort.
Voor de noodltydenden door de aardbeving
in Italië beeft Lord Brassey aaDgeboden
op ztyn bosten een groot aantal bulten te
laten bouwen, welk aanbod door de regee
ring in dank werd aanvaard.
is men druk bezig groote
toebereidselen to maken voor de ontvangst
van President Loubet. De „Puerta del Sol"
te Madrid zal o. a. met 40.000 lampions
verlicht worden. Door de overheid zullen
uitgebreide maatregelen genomen worden
voor de veiligheid van den heer Loubet.
Men herinnert zich den aanslag op Spanje's
Koning en den President bty het bezoek aan
Frankrtyk. Koning Alfonzo laat ztyn levens
groot portret schilderen voor den President.
Hty zit te paard en is omringd door ztyn Hof.
Het Suez-kanaal (Fgypto) zal den 8sten
October waarschijnlijk weer voor de scheep
vaart geopend ztyo. Er liggen du reeds een
30-tal schepen te wachten. De Europeesche
mail wordt per sleepboot door het kanaal
vervoerd.
In den Amerlkaanschen Staat Missis
sippi bestaat eene wet, welke het huweltyk
tusschen blanken en zwarten verbiedt.
Krachtens die wet is dezer dagen eene
blanke vrouw tol 10 jaren gevangenisstraf
veroordeeld. Zty verklaarde niet geweten te
hebben, dat haar man, die zelf een kind
uit een gemengd huweltyk was. waarbty de
donkere kleur inderdaad soms op merkwaar
dige wtyze verdwtynt, ais een neger moest
worden beschouwd, maar het hielp haar
niets. Tien jaren gevangenis mag eigenltyk
wel echtscheiding heeten
De Japansche Regeering zal den uit
voer vau vogelhuiden verbieden. Aan de
tol-kantoren zal worden last gegeven derge
lijke zendingen niet meer door te laten. Het
roekeloos dooden van vele Duttige vogels
heeft nameltyk in Japan bet aantal insecten
derwtyze doen vermeerderen, dat de land
bouw er schade van ondervindt en met
name de rtystvelden van ongedierte wemelen.
Moet de wtysheid in deze waarltyk weder
heel uit het Verre Oosten komen
sttygen.
Men heeft zich tot den eersten burgemeester
geweud om bemiddeling. Doch deze ver
klaarde, dat het Magistraat-college, zonder
dat beide parttyen zulks wenschen, geen
officiöele bemiddeling op zich kon nemen.
Te Breslau werd door electrotechnische
arbeiders eene sympathie-betoogiDg voor de
Berltynsche vakgenooten gehouden en eeDe
motie aangenomen, waarin hun zedeltyke en
geldeltyke steun werd beloofd.
Men treedt in Duitschland tegenwoordig
zeer streng on tegen het tweegevecht. Te
Berltyn Is de Russische ingenieur Koblinsky,
die in een tweegevecht den heer Zipplith
heeft gedood, veroordeeld tot 4 jaar ge
vangenisstraf, De getuigen en de leden van
den „raad van eer" werden ieder veroordeeld
tot 9 maanden gevangenisstraf.
Hoewel de Duitsche denkbeelden in zake
de te houden conferentie over de Marok-
kMniehe aangelegenheden gezegevierd
hebben, bltyft toch dat Frankrijk num
mer één bltykt in Marokko, ondanks het
bezoek van Keizer Wilhelm. Frankrtyk zal
n.l. het toezicht worden opgedragen op de
tenuitvoerlegging der te Algaciras te sluiten
Overeenkomst. Op den inhoud dezer over
eenkomst komen wty te ttyner ttyd nader terug.
Het stoffelijk overschot van den bekenden
Franschen reiziger De Brazza is op staats
kosten en onder veel deelneming te Partys
ter aarde besteld. Al de Ministers en de
leden van het corps diplomatique gingen in
den stoeL
De President der Republiek heeft Dinsdag
jl. op plechtige wtyze in de Salie du Grand
Palais roor een breede schare van aan
wezigen uit alle landeD,het Auti-Tuberculose-
congres geopend.
Nog steeds heerscht er een gespannen
toestand in Oostenrijk en in Hongarije.
In den Oostenrtykscben Rtyksraad hield de
Duitscbgezinde afgevaardigde Dr. Lueger
een redevoering, waarin hty zich met kracht
verzette tegen verdere concessies aan
Hong&rtye.
In het Huis van afgevaardigden protesteer
den de Czecben, onder veel rumoer, tegeu de
beweerde mishandeling hunner parttygenooten
te Bruint in Moravië. De zitting moest
•r door worden geschorst.
Volgens loopende geruchten zouden te
Bruin 200 m»nzchen gewond ztyn, bty ge
vechten tusschen Czechen en Duitschers.
ia Hongtrtye is de reeds aangekondigde
groote vergadering der oppositieleden ge
houden. Er werd geprotesteerd tegen de
behandeling der afgevaardigden op den Hof-
burg en een manifest de wereld ingezonden
waarin wordt opgekomen tegeu de uitlatingen
van den Keizer en tegen het aanhoudeud
verdagen van het Volkshuis.
Een voorgenomen fakkel-protestoptocht
*on met doorgaan, daar deze door de over
heid was verboden. Toen trok men iu
Nu ten plattenlaode de arbeidskrachten,
vooral de vrouwelijke, al schaarscher wor
den, kan bet geen verwondering wekken,
dat de zuivelbereiding, zooals die in deze
streken nog op de boerderijen plaats heeft,
ai met,, mi pu„ i pmat
worden. Het doel van dit scbrtyven is dan
ook eenige gedachten over dit vraagstuk
ten beste-te geven, en in verband daarmede
de mogeltykheid te overwegen van de op
richting van coöperatieve zuivelfabrieken,
waardóór de vrouw van den boer een betere
positie zal kunnen verkrtygen.
De zuivelbereiding in deze streek heeft
in den loop der ttyden nog maar weinig ver
andering ondergaan. Fabrieken, waar groote
hoeveelheden melk worden gebracht om tot
kaas verwerkt te worden, bestaan nog niet.
Wel beeft men te Gorinchem en te Leer
dam een fabriek, maar daar is de kaas-
fabricage. zoo zty er plaats heeft, een zeer
geringe btyzaak. De algemeene regel is, dat
op iedere boerderty het gebeele vrouweltyke
personeel btyna den gebeelen dag bezig is
met de kaasmakerty en hetgeen daaraan ver
bonden is. Het begint 's morgens vroeg en
duurt tot 's avonds laat. Deze arbeid neemt
een groot deel van den ttyd der vrouwen in
beslag en brengt velen van haar btyna in
een toestand van slavernty. Dezfe toestand
is de laatste jaren nog ongunstiger gewor
den, doordat het steeds moeilijker geworden
is, voldoende vrouweltyke hulp te vinden en
de eischen der dienstboden al hooger ge
worden ztyn. Er ztyn tegenwoordig al heel
wat meisjes, die voornameltyk wegens de
drukte die de zuivelbereiding meebrengt,
een burgerdienst verkiezen boven den dienst
op een boerderty. Daarbij komt, dat de
eischen, die aan de kwaliteit der kaas ge
steld worden, al hooger worden. Om een
goeden prtys te bedingen moet de kaasma
kerty met groote oplettendheid en zorg en
met verlies van veel ttyd geschieden, zoodat
de boerin een zware taak heeft te vervullen.
Op haar rust toch de verantwoordelijkheid
voor den goeden uitslag. Hierhty kan ook
nog opgemerkt worden, dat men, ondanks
al ztyn best doen en al is de kaas van de
beste kwaliteit, toch nog eenige guldens be
neden den hoogsten prtys kan bltyven. alleen
door de te geringe zwaarte der kaas. Enkele
groote landbouwers, die in staat ztyn, bet
geheele jaar door kazen van 15 tot 25 KG.
te maken, krtygen alleen hierdoor heel wat
meer per kilo dan het gros der landbou
wers, die niet in staat ztyn kazen van dat
gewicht te maken. Ook ztyn er nog niet
zoo heel veel boerderijen, die aan alle eischen,
welke aan de kaasmakerty gesteld mogen
worden, voldoen. Bty den één is geen goede
gelegenheid oin de melk goed af te koelen,
wat in de warme zomermaanden bepaald
noodig is. Bty een ander gaat het moeiltyk,
om ttydens de bereiding de juiste tempera
tuur te behouden. Een derde heeft geen
goede gelegenheid om de kaas te laten rtypen,
En zoo zouden er allerlei gebrekkige toe
standen op do hoerdertyen opgenoemd kun
nen worden, die bepaald op de kwaliteit
invloed oefenen.
Om deze en meer andere overwegingen
heeft schrtyver dezes zich de vraag gesteld
of het ook voor deze streek geen ttyd wordt,
met het oprichten van coöperatieve kaasfa-
briekon te beginnen. Als men hierover met
belanghebbenden spreekt, hoort men echter
allerlei bezwaren te berde brengen, waarbty
er wel ztyn, die ernstige bespreking vereiscben.
Bty zeer velen is wel het hoofdbezwaar, de
groote omwenteling, die de oprichting van
een kaasfabriek op de boerderijen zou te
weeg brengen. De meipjes zullen te veel
vrijen ttyd krtygen.
Het is altijd wel door de boerinnen zelf
gedaan en waarom zou dat niet langer
kunnen geschieden? Als al de melk naar
de fabriek gaat, weet men ternauwernood
meer, dat men boerin ia. In deze bezwa
ren, die uit een begrtypeltyk conservatisme,
uit de natuurltyke behoudszuebt van den
mensch geboren worden, ligt wel eenige
waarheid. Ik geloof zelfs, dat zeer velen
zich moeieltyk kunnen voorstellen welk een
omwenteling de oprichting van fabrieken
maken zou op de boerderijen. Dit is evenwel
met veel zaken het geval.
Ik herinner mty b.v. nog goed den ttyd,
toen hier veel hennep verbouwd werd. Voor
een 30-tal jaren begon echter de henepbouw
te kwtynen en deze achteruitgang is geregeld
doorgegaan, zoodat de hennep in deze streek
nu zoo goed als geheel, verdwenen is.
Het is zeer moeiltyk, de arbeidskracht te
taxeeren, die bierdoor vrtygekomen is, en
dat dit zeer aanzienlijk is, zal ieder toe
stemmen, die kennis beeft van de hennep
teelt. Nu wil ik toestemmen', dat door die
verdwtyning van den hennep wel eens eenige
werkeloosheid is ontstaan en dat daardoor
ook een tjjdlang een nadeeligen invloed is
geoefend op de joDgelui, die in plaats van
hennepschilleo des avonds laBgs dtyken en
wegen liepen of ook wel zich naar de her
berg begaven. Toch geloof ik, dat we dit
overgangstijdperk nu te boven ztyn. en er
Diet velen meer ztyn, die dien ttyd van hennep-
teelt terug verlangen. Zoo zou het ook gaan
bty de oprichting van zuivelfabrieken.
Jn 't begon zal misschien de ttyd, die er
door vrty komt, door allen niet even nuttig
besteed worden, maar ook dit zal wel weer
overgroeid worden. Waarheid ligt er ook
in, dat de vrouwen uit den boerenst&Dd
iets van haar eigenaardig type zouden ver-
liezen. Zooals het nu toegaat, is het vooral
voor de vrouwen, die een hoogen prtys voor
baar product bedingen, een voldoening van
het eergevoel. Zulke boerinnen ztyn dan ook
soms uren in den omtrek vermaard. Maar
men zal mty toch toestemmen, dat ook deze
redenen ons niet mogen terughouden om
bet algemeen belaDg te dienen. Anderen
komen met flnancieele bezwaren. Zty spreken
van groote sommen voor oprichtings- en
exploitatiekosten en maken de gevolgtrekking,
dat het financieel een groote achteruitgang
zal ztyn. Nu maken deze menschen het zich
gewoonltyk weinig druk met het berekenen
der kosten op de boerdertyeD. Een dienst-
bode moet ik toch hebben, zeggen ze, dus
voor arbeid behoef ik weinig te rekenen.
Gereedschappen heb ik nu eenmaal, dit
eischt ook geen uitgaven van veel boteekenis.
Brandstoffen, nu ja, maar daarvan hebben
we voor bet huishoudelijke tevens profijt.
Deze rekening is echter niet juist. Schrtyver
dezes is vast overtuigd, dat, als op de
boerderty eens nauwkeurige aanteekening
werd gehouden van hetgeen noodig is voor
arbeidsloon, voor gor^decbap, voor brand
stof. vnnr dit. voor dat, men met een halve
cent per liter zeker niet toe zou komen.
Wanneer men een fabriek van eenige be-
teekenis kon oprichten, zou dit al spoedig
een belaDgrtyke besparing geven. Om hier-
omtrent tot meer zekerheid te komen, beeft
schrtyver dezes zich met eenige landbouwers
in betrekking gesteld, ten einde eens een
reisje naar Noord-Holland te maken. We
wilden de daar bestaande fabrieken van
nabty bezien. Odzb ervaringen, daar opgedaan,
hoop ik kortelings mede te ,deelen.
Voor wty onze reis naar Noord-Holland
aanvingen, had een deputatie uit ons midden
zich naar den heer Bos, zuivelconsulent van
Zuid-Holland, begeven om bty hem eenire
inlichtingen te verkrtygen. Met groote bereid
willigheid voldeed de heer Bps aan ons
verzoek. Hty correspondeerde er over met
ztyn collega van Noord-Holland,den heerSchety
te Hoorn, zoodat de geheele inrichting onzer
reis door hen werd gereed gemaakt. Hier-
door ztyn wty op alle plaatsen, waar wty
geweest ztyn, met bereidwilligheid ontvangen
en werden ons alle mogelijke inlichtingen
verstrekt. Ik wensch hier, ook namens mtyn
reiagenooten, mijn harteltyken dank te brengen
aan allen, die ons zoo heusch hebben ont
vangen en uitvoerig hebben ingelicht, inzon
derheid aan de hoeren Bos en Schety.
Bty de beoordeeling van hetgeen nu volgt
dient in het oog te worden gebonden dat
ik Noord-Hollandsche toestanden beschrtyf,
die naar het mty voorkomt niet alle zoo
maar voetstoots nagevolgd kunnen worden.
Het is o. a. bekend genoeg, dat de vorm
van de kazen in Noord-Holland rond is en
ze klein van gewicht ztyn; iedere kaas weegt
2 kilogram. Alleen bty bestelling worden
grootere of ook wel kleinere gemaakt. Dit
is de algemeene regel zoowel op de boerde
rijen als in de fabrieken. In onze streek,
waar men aan den Goudschen vorm gehecht
is, was het te beproeven heele groote kazen
te maken. Zoo ztyn er meer dingen, die
niet precies nagevolgd kunnen worden. Dit
staat evenwel buiten de kwestie van de
wenscheltykhoid van fabrieken.
De eerste fabriek die door ons bezocht
werd, was niet van grooten omvang. Een
eigenltyk gezegde coöperatieve fabriek was
het niet, men noemt het een naamlooze
vennootschap op coöperieven grondslag. Er
waren slechts 11 leden aan verbonden. Het
fabrieksgebouw met inventaris en woning
van den directeur heeft f 13.000 gekost.
Deze som had men bty een bankinstelling
opgenomen tegen 4 pCt., waarvoor de 11
aandeelhouders solidair borg ztyn gebleven.
Het personeel bestond uit den directeur en
3, soms 4 man, die door den directeur of
fabrikant, zooals hty daar genoemd wordt,
ztyn aangesteld. De bewerking heeft eens
per dag plaats. De avondmelk bltyft tot den
volgenden morgen op de boerdertyen, wordt
dan afgevet en tegoltyk met de ochtendmelk
naar -de fabriek gebracht. Op onze vraag,
of deze toestand wel goed is, werd geant
woord, dat dit op uitdrukkeltyk verlangen
der boerinnen geschiedt, die hierdoor nog
zelf in de gelegenheid ztyn om wat boter te
maken. In den winter wordt er melk bty-
gekocht om zoodoende het personeel aan
bet werk te houden.
Deze fabriek kan niet meer verwerken
dan 5000 kilo per dag (103 kilo melk is
ongeveer 100 liter). De melk wordt hier
per kilo uitbetaald zonder berekening van
vptgehalte. Een dergeltyke wtyze van be
rekening kaD natuurltyk slechts dan plaats
hebben, wanneer er onderling vertrouwen is.
De melk die btygckocht wordt betaalt men
met een r kwart cent per kilo minder uit,
dan de melk die de aandeelhouders op de
fabriek brengen. Dit heeft men zoo gere
geld, omdat de gewone melkleveranciera
geen risico hebben en de aandeelhouders
alttyd eenige uitgaven moeten doen, die niet
in de berekening opgenomen worden. Al
leen werd bty een opmerking onzerztyds
toegegeven, dat een kwart cent minder wel
wat veel is. De prtyzen die uitbetaald
worden varieeren lusschen 4.25 en 4 33
centen per kilo. Hierbty dient men in 't
oog te houden dat één maal melk op de
boedertyen is afgevet. De berekening, die
men hier, zoowel als op andere fabrieken
die wty bezochten heeft, is, dat de waarde
van het afgeroomde vot en de wei een cent
per kilo bedraagt, zoodat de netto opbrengst
voor den boer ongeveer 5ty» cent per kilo is.
Na deze fabriek bezochten wty er een van
grooteren omvang. Daar wordt ongeveer
7000 kilo per dag verwerkt en de gelegen
heid bestaal om het op te voeren tot 10000
kilo. Deze fabriek is voorzien van een
stoommachine en oen centrifuge voor wei-
ontrooming. De machine wordt tevens
gebruikt voor het karnen. Dn oprichtings
kosten dezer fabriek ztyn f 35.000 ongeveer,
en ze behoort aan 11 aandeelhouders. Er
bestaat hier geen coöperatie. Men koopt de
melk tegen 4V» cent in ds zomermaanden,
tot 6 cent per kilo in de wintermaanden.
Ons werd meedegedeeld, dat btyna alle boeren
uit de omgeving hun melk in deze fabriek
brengen. We konden niet te weten komen
welke winsten deze fabriek voor de aan
deelhouders opleverde. Wel kregen we den
indruk dat er flinke winsten werden gemaakt.
De derde fabriek, waar wty een bezoek
brachten, was even groot als de vorige.
Aan oprichtingskosten was uitgegeven circa
f 40000. Hiervoor had men terrein, ge
bouwen, inventaris, machines, en woning
voor den directeur. Er waren 10 aandeel
houders, die, als onze indruk juist is, ook
goede winsten maakten. Op dit oogenblik
was er sprake van, nog 15 boeren in de
zaak op te nemen om daardoor de oprich
ting van een fabriek in de nabtyheid te
voorkomen. Dit bewtyst duideltyk, dat zulk
een fabriek financieel goed werkt. Er was
bier een directeur op een salaris van f 1000
'sjaars met vrtye woning. Het personeel
bestond uit 8 9 personen.
De volgende prtyzen werden hier in het
vorige jaar uitbetaald:
per Kilo. de 50 K.G.
Jan. 5.75 ct, bty een kaasprtys van f 28,
Febr. 5 75
Maart 4.25
April 4.—
Mei 4.25
Juni 4.—
Juli 4.—
Aug.-4.60
Sept. 4 {JO
Oct. 5,26
Nov. 5 75
Dec. 5.75
De vierde of laatste
28.-.
26.50.
- 25,—.
24,-.
24,-.
25,-.
- 25,-.
- 28.-.
- 28.-.
- 30.-.
30,50.
fabriek die wty be
zochten was in omvang ongeveer geltyk aan
do eerste en was ook op dezelfde wtyze
ingericht, nameltyk als een naamlooze ven
nootschap op coöperatieveo grondslag. Er
waren 5 aandeelhouders, waarvan één tegelijk
directeur was.
Het personeel bestond uit 4 manneltyke
en 1 vrouweltyk persoon. De oprichtings
kosten hadden hier, met tateren aanbouw,
ongeveer f 12000 bedragen. Ook deze fa
briek werkte slechts eens per dag en liet
op de boerdertyen de avondmelk 's morgens
afroomen. Het volgende staafje geeft een
overzicht van de prtyzen, die sedert de op
richting iu 1895 bedongen ztyn.
per Kilo.
1895 gemidd. kaaspr. f 27,—, uitbet. 4.20 ct.
1896
1897
1898
1899
1900
1991
1902
1903
1904
27.-,
- 15,75,
25,-,
- 26 83,
- 28 02,
27,73,
- 26 27,
- 25.79,
26,90,
4.07
388
3 87
4 02
4 56
4 39
4.12
4 04
4 16
Bty deze ctyfers komt nog de waarde van
de afgevette boter en de wei, zoodat men
de netto opbrengst veilig gemiddeld op ruim
5 cent per kilo kan stellen. Op deze fabriek
wordt de waarde der melk bepaald naar bet
vetgehalte in verband met de droge stof
d. w. z. andere bestanddeelen der melk, die
volgens scheikundige onderzoekingen ztyn
vastgesteld.
Opgemerkt moet nog worden, dat de melk-
leveranciers hier slechts 1/8 cent per kilo
minder uitbetaald krtygen dan de aan
deelhouders. Op een vraag van één onzer
aan den directeur, die ons in alle opzichten
een solied persoon lefek, of de boeren, die
aan de fabriek hun melk leverden, er finan
cieel beter door werden, werd door hem
bevestigend geantwoord.
De slotsom van ons onderzoek is dan ook
deze, dat schrtyver dezes versterkt is ge
worden in de meening, dat de oprichting
van fabrieken in de Alblasserwaard en de
Vtyfheerenlanden niet alleen mogeltyk, maar
ook wenscheltyk is.
Vooreerst zou bty de oprichting eener
fabriek, de positie der vrouw veel verbeterd
worden. Zty zou haar roeping in het huis
gezin en daar buiten naar dos Scheppings-
ordoooaatie beter kunnen vervullen. Nu is
dat voor velen totaal onmogeltyk. Een boerin,
die deelt in den kinderzegen en deu geheelen
dag moet bezig ztyn met de zuivelbereiding;
daar bty een groot boerenhuis moet schoon
houden, beeft een leven dat niet benijdens
waardig is. Als daarin verandering gebracht
kan worden, mogen wty, landbouwers, den
bestaanden toestand niet laDger laten voort
duren. Alleen hierom zou er met kracht
gewerkt moeten worden, om de oprichting
van coöperatieve znivelfabrieken te bevor
deren. Het zou ra. i. tot verheffing van den
geheelen boerenstand leiden.
In de tweede plaats komt het mty voor,
dat coöperatieve fabrieken voor den boeren
stand in ztyn geheel genomen liaancieel voor-
deelig zullen ztyn. Friesland levert hiervoor
ook bet bewtys. Daar ztyn 38.000 melk
koeien en de melk van 32.000 gaat reeds
naar de fabrieken, die btyna alle op coöpera
tieven grondslag staan. Ieder jaar neemt
het getal fabrieken nog toe. De opmerking
wordt wel eens gemaakt, dat in Friesland
de boterfabricage hoofdzaak en de kaas bty
zaak is. Toegegeven, maar om welke reden
zou de kaasbereiding op een fabriek minder
goed uitvoerbaar ztyn? Ja, zegt men, doch
wanneer groote hoeveelheden melk bty elkaar
gebracht worden, dan is de kans gering
om een fijn product te maken. Hierop kan
geantwoord worden, dat de melkleverantie
aan de fabriek, aan streDge controle is
onderworpen, en alle kwade melk geweigerd
of ook wel afzonderltyk verwerkt wordt.
Maar dit bezwaar kan ook denkbeeldig ztyn.
Mty ztyn boeren bekend, die ongeveer 30
koeien melken, welke in drie verschillende
polders weiden. De melk van die beesten
wordt tot één kaas verwerkt en de hoogste
prtyzen worden verkregen. Daartegenover
ztyn mty ook boeren bekend die ongeveer
10 koeien melken en met veel kaasgebreken
te worstelen hebben.
Niet alleen echter in Friesland is de leva-
ring der melk aan de fabriek btyna algemeen
geworden, ook in Noord-Holland, het kaas-
land bty uitnemendheid, wordt, naar ons werd
medegedeeld, reeds btyna de helft der melk
op de fabrieken tot kaas verwerkt en ieder
jaar neemt dit toe. Door ons bezoek aan
vier fabrieken waren wty in de gelegenheid
ons er van te overtuigen, dat daar een fijn
soort kaas gemaakt wordt. En als de gelde
ltyke uitkomsten niet goed waren, zouden
dan de fabrieken daar zoo toenemen Ieder
die in Noord Holland reist en daar de flinke
boerenwoningen en het schoone vee aan
schouwt, moet den indruk krtygen, dat het
den boerenstand daar goed gaat. Ik wil niet
beweren, dat ook dien bóer, die bty ons de
hoogste prtyzen krtygt, van een fabriek beter
zou worden. Maar al was dit niet het ge
val, als men het algemeen belang kan dienen
moet het ons toch een eere ztyn en is bet
onze roeping dit te doen. Voor mty staat
het echter vast dat ook zty er geen schade
van zullen hebben. Voor vele boeren, die
nu om verschillende redenen een minder
waardig product maken, zou de oprichting
van een coöperatieve fabriek een ware uit
komst ztyn.
Nog op een ander voordeel wil ik wty zen.
Zooals ik reeds opmerkte, is de melk op de
fabriek aan controle onderworpen. Als de
fabriek aan alle eischen voldoet, wordt de
melk van elke koe afzonderltyk, van ttyd tot
ttyd onderzocht. Wanneer dat bty ons plaats
had zou men zeker tot de ontdekking komen,
dat de melk van verscheidene koeien weinig
vetgehalte bezit, en deze dus weinig voor
deel opleveren. Het gevolg zou ztyn dat de
veestapel verbeterd werd, en de opbrengst
hooger zou worden. Ik ben aan het eind
van mtyn mededeelingen en beschouwingen
gekomen. Zal de lezer of de lezeres na ken
nisneming er van de krant eenvoudig ter
ztyde leggen, en met een schouderophaling
mompelen, dat bet allemaal theorieën ztyn,
onuitvoerbare plannen? Mty dunkt dat de
zaak hiervoor te gewichtig is. Zty verdienen
groote belangstelling en nauwgezette over
weging. Moge de ttyd niet verre ztyn, dat
de landbouwers de handen ineenslaan, en
met vroed beleid en doorzettende energie
fabrieken oprichten, waardoor onze nu te
druk bezette vrouwen ontlast zullen worden,
en die naar ik vertrouw een zegen zullen
ztyn voor den boerenstand.
Peursum.
C. M. v. HOUWELINGEN.
De gewezen Minister-President
Dr. A. Kuyper is te Weenen en logeert in
het hotel „Imperial".
Te IJselstein hebben aan de
rinsrrtyderty 24 paren deelgenomen. 1ste pr.
f 60 J. van Vliet met mej. Ger. Klever;
2de pr. f 30 W. Boere met J. Boere; 8de
pr. f 15 W. van Eek met Geertr. Klever,
en 4de pr. f 7,50 L. van Bommel met
A. van Bommel.
De rechtbank te Arnhem ver
oordeelde Dinsdag den heer C. Lyssen, hoofd
eener christelijke school te Beverwijk, we
gens smaadschrift, tot f 300 boete, subs, één
maand hechtenis. De eisch was f 50, subs,
acht dagen.
Gouda, 5 Oct. In ztyne Dinsdag gehouden
vergadering, waarin afwezig waren de
heeren Van Galen, Engete en Fortutyn Droog
lever, besloot de gemeenteraad, na eene
uitgebreide discussie, met 9 tegen 7 stem
men, tot het aanstellen van eenen school
arts, belast met het toezicht op den gezond
heidstoestand der leerlingen en op de
schoollokalen bty het lager onderwtys. Dit
toezicht zal zich uitstrekken over alle open
bare lagere scholen en bewaarscholen en
over die btyzondere lagere scholen en be
waarscholen, welker besturen aan B. en W.
het verzoek richten daarop het toezicht van
den schoolarts te doen uitoefenen. Eene
verordening, die na veel strtyd werd vast-
gestbld, regelt de aanstelling en den werk
kring van den schoolarts. Voorloopig zal er
één schoolarts ztyn. die in het belang van
de schooljeugd werkzaam zal ztyn tegen eene
belooning van f 600 'sjaars.
Verder besloot de raad een gedeelte van
den aan verschillende particulieren toebe
hoorenden Boschweg om niet ed kosteloos
voor de gemeente in beheer en eigendom
over te nemen. Na deze overneming zal de
gemeente den weg laten rioleeren, verbroeden
en bestraten, waarvan de kosten voor 2/3
door haar en voor 1/3 door de vroegere
eigenaren zullen worden gedragen.
Vervolgens werd besloten om ter verbete
ring van den ongunstigen en onoogltyken
toestand der buurt achter de ambachls-
avondschool een aantal perceelen voor de
gemeente aan te koopen voor de som van
f 7800, te vinden door geldleening.
Aan de orde zou verder ztyn de benoeming
van een wethouder, in de plaats van den
heer C. H. Engels, die ztyn ontslag als
zoodanig had genomen. De heer Engels
zond echter heden even voor den aanvang
der raadszitting ook ztyn ontslag in als lid
van den gemeenteraad, in verband met welk
feit de benoeming vau een wethouder (ver
moedelijk met het oog op het bepaalde in
het 2de lid van art. 84 der Gemeentewet)
van de agenda werd afgevoerd.
Tot onbezoldigd ambtenaar van den bur
gerlijken stand werd in de plaats van den
