1910.
Zaterdag 4 Juni
N°. 3138.
Eerste Blad.
Nieuws- en Advertentieblad voor Zuid-Holland en Utrecht.
I
Beginselverklaring.
BINNENLAND.
BUITENLAND.
Intercomm. Telefoon-nr. 20.
lozenbtirg en aan
Scheur vóór den ha
perc. C. dei
te Har-
Dinsdi
OP
2
*n
aorgeste
lo. Het
a mi
het
j
I
van
of
van
het
in
ie
ie
2e
3e
het n<
vóór
af
Krii
A.
(dis
W. P. G. Helsdinj
L. Hoejenbos
Djjk-
hoog-
ird met
len aan-
trek
aan,
ider
kon
inbare M. U. L. 0.-
moeten toe-
UUVIU*.».uren kos-
kinderen
volgen,
de be-
Aai
P. I
Dese C«wrant bestaat uit 2 bladen.
Sliedrecht, f
2o. Het
van de ve,
wederzijds
Van Haafte
3o. De ui
jgste
iedag
loor
zi tl
ameL-
nieuwe scholen 1
een enkel
Binnenla
36 tegen 27 st_
amendement niet
tegen I*
De 1
volgens
ladslaging over artikel 2
er in een impasse ge-
amendemepten als
bestrijders en ten
n zjjn amen
stol van den
«8
te
MOOIWEHffl WRffl
Uitgave van S. W. N. VAN NOOTEN te Schoonhoven.
Pieter Rijket
Iden
Cornells Mudde,
Leendert Mnddt
Aart Labée, Streei
Dirk Mudde, Lekke
Daan Westerhouf
Gerrit Pieter?
geen politiek programma een beslissing
geven. De meermalen gestelde vraag, of
het aan ambtenaren, dienaren van, zelf in
zekere male deel uitmakende van het Staats
gezag, vryheid moet worden gelaten om in
uren, niet door den werkgever in beslag
genomen, dat gezag te bestrijden of aan
minachting prijs te geven, is er niet mee
te beantwoorden.
Met het slot van deze alinea wordt het
terrein van de sociale wetgeving betreden
wat daaronder te verstaan is, vinden wjj
uiteengezet in de zeer uitvoerige vierde
paragraaf, dat opschrift dragende. Maar
wanneer wjj doordringen tot den aard en het
wezen van de maatregelen, welke die wetge
ving omvat, of die men in de toekomst wenscht
tot stand te zien komen, dan zal toch ook
erkend moeten worden, dat vele daarvan
den stempel dragen van beperkingen der
individueele vrijheid ten bate van de be
langen der gemeenschap, en dus de ver
heffing dier vrijheid tot hel ideaal, waarnaar
de politieke werkzaamheid zou hebben te
streven, met de werkelijkheid niet overeen
stemt. En liet is juist hier, dat het meening-
verschil bij vr|jzinnig-denkenden zich het
sterkst openbaart, beheerscht als het vaak
wordt door de onderscheiden belangen,
by welke ieder van ons het naast is betrokken.
Als wy daar lezen van de opheffing, „zooveel
mogeljjk", van de economische onvrijheid
der zwakken door krachtige sociale hervor
mingen, dan zullen voor velen, al staan zij
in politieke denkwijze dicht by elkander,
de grenzen dier mogelijkheid niet op dezelfde
plaats liggen, en zal het geenszins bij alien
vastslaan^ dat de onvryen en economisch
zwakken juist dagenen zijn, die gewoonlyk
met die namen worden aangeduid.
Aan het slot van de heginsel-verklaring
worden twee dingen geproclameerd; ten
eerste het behoud van ons constitutioneel
stelsel, bet zal wel niet noodig zjjn deze
aanstipping te vermelden, meer als de uiting
van het streven naar volledigheid dan als
een noodzakelijkheid, en, „uitoefening
van het volle staatsburgerschap door allen>
die niet om redenen van staatsbelang daar
van behooren te worden uitgesloten".
Het is alsof wy met deze woorden afscheid
nemen van het terrein der algemeene be
schouwingen, om den voet te gaan zetten
op den bodem der praetische politiek, waar
wjj verwachten meer vastheid voor onze
schreden te vinden. En dan zouden wy
eerst nog willen vragenIs het den samen
stellers gelukt, in dat gedeelte van het
hervormingsprogramma, waarvan wy den
titel als opschrift hebben overgenomen, het
kenmerk aan te geven, waardoor de politieke
party, die den naain van Liberale Unie voert,
zich van de beide andere onderscheidt,
te doen uitkomen wat in haar leeft, dat
evenmin rechts als links van haar te vinden
is? Dat een ontkennende beantwoording
van die vraag geenszins afbreuk doet aan
haar bestaansrecht, overbodig het te ver
zekeren; maar dan blpkt ook meteen, dat
aan een flink en eerljjk samengaan van de
drie vrijzinnige groepen geen principiëele
belemmeringen in den weg staan, aller
minst by de actie aan de stembus.
Het is waar, by hetgeen in het pro
gramma verder volgt en dat wy thans bui
ten beschouwing moeten laten, komt veel
voor, dat niet de instemming zal hebben
de zich meer geavanceerd noemende
van de minder staatsbemoeiing wen-
schende voorstanders van dezelfde begin
selen, en dat is, wjj zeiden het reeds in
den aanvang, de schaduwzijde van program
ma’s, die op elk punt van hej, regerings
beleid speciale wenschen en inzichten uit
drukken; men wordt het daardoor oneens
over dingen, die misschien eerstjaren later
tot een beslissing zullen komen. Bovendien
is het niet onwaarschijnlijk, dat by de ont
wikkeling der denkbeelden, die ook in den
boezem eener politieke partij niet stilstaat,
de wenschen van heden ontoereikend of te
verreikend zullen geacht worden op een
toekomstig tjjdstip, ais de gelegenheid zich
voordoet om ze in vervulling te brengen.
Om die reden ook moeten programma's
voortdurend aan herziening worden onder
worpen, in overeenstemming gebracht met
veranderde omstandigheden en gewijzigde
inzichten.
Tot de Liberale Unie is weleens het ver
wijt gericht, dat zjj niet vast genoeg in
haar schoenen staat, dat zij op een of ander
punt weleens vaü meening verandert en
alzoo blijk geeft van een bedenkelyk oppor
tunisme. Al zjj erkend, dat, waar inen een
beschuldiging bedoelt, ook de overdrijving
geenszins is buitengesloten, wy zien in dat
meegaan met den tjjd, in dat verplaatsen
van de bakens, een "bevvy's van levenskracht
en een waarborg tegen versteening. Een
politiek stelsel, dat zich vastschroeft aan
de walbeschoeilng, langs welke de stroom
der maatschappelijke evolutie heenvloeit,
beantwoordt maar korten tyd aan de eischen,
waaraan het heeft te voldoen: zij het niet,
om een beroemd beeld te gebruiken, oude
pltfnje, die men wegwerpt, al te vaak
voelt men er zich toch:in beklemd, bij ge
mis van de noodige elasticiteit, die de
Gouda,
der S. D.
de Staten
de heeren
u'uage,
Dr. R.
losheid van beweging niet tegenhoudt.
Ook dit is een beginselverklaring, tevens
een geloofsbelijdenis, die niet strijdig is
met de bedoelingen van he| programma
der vrijzinnige politiek, namelijk een eerlyk
en welbewust streven naar overeenstemming
der geestelijke en stoffelijke belangen, die
elk voor zich en wij allen met elkander
te behartigen hebben, in vreedzame ont
wikkeling en onbaatzuchtige toewijding.
Dat brengt minder mede een angstvallig
waken voor eigen, dan een strikte eer
biediging van anderer vrjjheid en rechten;
dat eischt meer offers dan dat het onmid-
dellyke voordeelen belooft. Maar het zal
van de Nederlandsche natie datgene maken,
waartoe zjj door haar geschiedenis endoor
het voorgaan van uitnemende mannen en
vrouwen is bestemd: een volk, dat vrjj is
omdat het van zyn vrjjheid een vrijwillig
dienstverband maakt, en dat, ondanks zijn
geringe getalsterkte en nauw beperkt grond
gebied, in de voorste rjjen gaat, wyl het
den vooruitgang bewerkt.
Met dien vooruitgang moet de wetgeving
gelyken tred houdenzij behoort als het
ware tot dwingend recht te maken, wat
als noodzakelijkheid eener rustige ontwik
keling is erkend. In dit opzicht leven wij
niet in een gunstigen tyd; er is stilstand
en er is een geest van moedeloosheid.
Dezen te bannen en genen te doen ophouden,
is op dit oogenblik de taak der vrijzinnige
staatsparty of partyen zoo men wil
in Nederland. Zoo zjj in de tjjdeljjke
verdrukking, gevolg van te weinig ijver
en te veel eigenzinnigheid, een prikkel
mogen vinden tot verhoogde werkzaamheid,
een aansporing tot biussching van bet twist
vuur, dan komt ook wel het oogenblik
harer opleving, het tjjdstip voor de ver
wezenlijking van haar idealen en de uit
voering harer regeeringsbeginselen.
per «um.
reld f 1,10
grint.
••er kub. M.
f0,60
-0,60
-0,70
benedeneind van Rozenburg en aan den
rechteroever van het Scheur vóór den haven
mond te Maassluis, behoorende tot de werken
van den waterweg van Rotterdam naar zee;
de heer A. Prins Thzn., Sliedrecht, f 27.600.
Uitslag der Zaterdavgdoor
graaf en Hoogheemraden van het
leem raadschap „De Alblasserwaar
Arkel beneden de Zouwe” gehoudi
besteding van grint:
per k
le perc. Gerrit Pieterse, Hardingsveld
2e Arie Ursinus,
3e Willem Hokke, Sliedrecht
4e Pieter Rükede Jong Harding;
5e Idem Idem
6e Cornells Mudde, Lekkerkerk
7e Leendert Mudde,
8e Aart Labée, Streefkerk
‘Je Dirk Mudde, Lekkerkerk
10e Daan Westerhoud, Ameit'
He Gerfit Piet;
Levering van 40 I
-1,97
-2,03tf
-2,11’
-2,15
-2,50
iterhoud, Ameide -2,45
terse, Hardingsveld -1,53
kub. M. grofbiggelzand.
per kub. M.
Pieter Rjjke de Jong, Hardingsv»
Vervoeren en verspreiden aer
jrincüèm
igsveld
i, Sliedrecht - 0,55
J-pendrecht - 0,55
isserdam - 0,55
w-Lekkerland - 0,50
- 0,50
imers - 0,50
-0,50
-0,50
-1,00
ig van grint door
Zes Molens."
pei
jn Breejen, Giesendam
Idem Idem
•se, Hardingsveld
die grint.
iwenhoven, Gorincbem -1,43
Idem Idem - 0,62
Idem Idem - 0,40
aanbesteding levering van
int door den polder „de Banne
Politieke programma’s zjjn lastige dingen
doorgaans beleeft men er weinig pieizier
van. Dalen zjj in te veel bijzonderheden af,
dan geven zjj licht aanleiding tot scheuring
in de partjj of tot ontstemming in haar
groepen, wyl het niet inogelijk is in ieder
opzicht alle geestverwanten te bevredigen.
Laten zij sommige onderwerpen „zwemmen
als zijnde niet aanstonds aan de orde, dan
is het juist op het ontbreken van die
schakels dat de critiek zich werpt.
Maar ja, het is nu eenmaal zoo, een
politieke party zonder programma is als
een bal zonder muziek; het een hoort bij
de andere. De samenstelling is lang niet
gemakkelyk, wanneer het vast staat,
en aldus wordt het verlangd, dat elke
toets geluid geeft; er behoort dan worden
gezorgd, dat de klanken zich scherp af-
teekenen by wat op andere klavieren wordt
ten geboore gebracht. Want anders heet
het programma vaag, onbestemd, wordt
gezegd dat men er alles uit kan halen, dat
het gedachten onder woorden brengt, die in
elke partjj leven. En toch is die vaagheid,
vooral wanneer het een uitspraak over de
beginselen betreft, moeiiyk te vermyden,
want inderdaad loopen wy in ons Nederland
niet zoo ver uit elkander, dat er niet veel
zou zyn hetwelk wy gemeen hebben. En
moesten wy de werkelyk bestaande schei
dingen met scherpe Ijjn trekken, dat ware
met een klein getal woorden te doen.
Zoo ia ook de beginselverklaring, waarmede
het Hervormingsprogramma der liberale
Unie een aanvang neemt, wjj meenen er
op te mogen wyzen zonder er de commissie,
die de voorstellen heeft geformuleerd, ook
maar eenigszins een verwyt van te willen
maken, niet vry te pleiten van die alge
meenheid, die alles en niets zegt. Dat voor
den bloei onzer volksgemeenschap in het
heden en in de toekomst, de staatkunde
behoort gericht te zjjn op geleidetyke uit
breiding en verhooging van zedetyk, gees
telijk en stoffelyk welvaren van het geheele
volk, samengaande met een harmonische
verhouding tusschen de belangen van
individuen en groepen en die van het
geheel, zouden er hier te lande wel veel
menschen zyn, die daar hun handteekening
niet onder willen zetten Dat woord „gees
telijk” geplaatst tusschen twee andere, ware
misschien beter te vervangen door „ver-
standelyk", om juist aan te duiden dat er
nog iets anders mee bedoeld wordt, maar
dat doet niets af aan het feit dat er geen
politiek leven denkbaar is zonder dat streven.
Toch, als twee menschen hetzelfde zeggen,
is het nog lang aiet hetzelfde. Is met die
„uitbreiding en verhooging" bedoeld stel
ling te nemen tegenover rechts, terwyi
hetgeen verder gezegd wordt van „harmo
nische verhouding” enz. dienen moet om
front te maken tegen den aan uiterste
linkerzijde gepredikten klassenstrijd, dan is
daarmede wel het standpunt aangegeven,
door de Liberale Unie altyd ingenomen,
maar geen devies afgeroepen, dat by den
politieken strydals verzamelpunt kan dienen.
Evenmin wordt een scherpe afbakening
gevonden in de aanwyzing, in de tweede
alinea, van „het beginsel der vrjjheid", als
beheerschende het streven naar bereiking van
voormeld doel. Dat woord toch drukt geen
volstrekt begrip uit; ieder gebruikt het,
omdat het mooi klinkt, maar hecht er dan
een byzondere beteekenis aan, in verband
met zekere beperkingen, die hjj zich op dit
oogenblik misschien moet laten welge
vallen, doch die hjj liever verwyderd zou
willen zien. Er zyn veel soorten van vryheid,
maar ieder weet, dat in den modernen staat,
gebaseerd op samenwerking van politieke
strevingen en maatschappelijke krachten,
de grens binnen welke zoowel individuen
als groepen zich bewegen kunnen zonder
tot botsingen te komen, eng getrokken is.
„Dienovereenkomstig worde de vrjje uiting
van gedachte geëerbiedigd en verdedigd,
de persoonlijke vryheid gehandhaafd, de
vrjje ontwikkeling der in het volk aan
wezige krachten gesteund; met voorop
stelling van een -vrijzinnige handelspolitiek,
zoowel de productie en de volkswelvaart
bevorderd als de economische onvrijheid
der zwakken door krachtige sociale her
vormingen zooveel mogelyk opgeheven."
Dat wil dus zeggen, en wy zyn het er
geheel mede eens, dat aan het woord, ge
sproken of geschreven, geen belemmeringen
in den weg gelegd mogen worden, natuur
lijk onder het hier niet uitgedrukt voor
behoud, dat de strafrechterlijke verant
woordelijkheid van spreker en schryver
niet worde uit het oog verloren. Moeielyk-
heden op dat gebied ontstaan niet door de
erkenning, wel door de toepassing van bet
beginsel ten aanzien van zekere grensge
vallen, waarby het gevaar van gezags
ondermijning zich vertoont; doen deze zich
Voor, dan kan omtrent de wijze van verweer
eerst aan de orde de
Islaging over de con-
der commissie voor
ten in zake het adres van
>udende verzoek om kwijt-
j G. Pieters
Vervoeren van
le perc. C. Kou'
2e
3e
Uitslag
180 kub.
ia wenschte, dat de heer
lyn zou doortrekken en
verplichting van twee
wiskunde zou laten vervallen,
amendement-Ter Laan achtte
bladen, want in den persoon van Roosevelt
heeft men de Ver. Staten willen huldigen.
Jn de Ver. Staten zelf ziet men de
terugkomst van Roosevelt met groote be
langstelling tegemoet. Mey hoopt dat hij
in het politieke leven zal terugkeeren en
daaraan een werkzaam aandeel zal hernemen.
De republikeinsche party zou er zeker zeer
bij winnen. Roosevelt heeft zelf een van
de leiders der party verzocht hem bij aan
komst in dg Ver. Staten te komen spreken.
Men heeft groote verwachtingen van Roose
velt's plannen.
Er zyn jn Amerika weer twee „dollar-
prinsesserf* gwhuwd. De eene, Miss Harri
man deed het i-n alle eenvoud. Maar Miss
Townsend te Washington, een jonge dame
met een vermogen van 96 millioen, heeft
geen kosten ontzien om in de grootste
iracht en praal haar huwelyk met Peter
koelet Gerry te laten voltrekken.
Haar bruidskleed kostte P?J6.000.
Zy bezat reeds een ueheel uit marmer
gebouwd paleis te Washington en nu heeft
zjj van haren echtgenoot een paleis gekre
gen in de millionnairswyk te New-York, in
de 5e Avenue.
De Russische Doema heeft in geheime
vergadering tien millioen roebels beschik
baar gesteld voor militaire doeleinden in
Finland, die hoofdzakeljjk bestemd zullen
worden voor den bouw van kazernes. Een
Russische militaire commissie heeft zich
reeds naar Finland begeven om de noodigp
maatregelen te treffen. Voor eenige dagen
zjjn er twee kleine schepen by Alands-eilan-
den aangekomen. Men is benieuwd wat dat
voor doel heeft, daar, gelyk men weet, die
eilanden niet versterkt mogen worden.
De Koning van Italië heeft een gesprak
gevoerd met een socialistisch werkme-
iie zich kwam beklagen over een ot anóc.
verzuim der overheid. De werkman
geen jas betalen en kwam gewoonweg in
zijn boezeroen by den Koning. Deze was
uiterst verheugd en de werkman was ook
in zijn schik, want de Koning behandelde
hem met het grootste respect. Op het
eind van het gesprek zei de werkman:
.Als u nu eens in Asti (daar kwam hij
vandaan) komt, dan zal ik u de glasfabriek,
waarin ik werk, eens laten zien. Ik kan
natuurlijk niet beloven dat de vakvereenigin®
u met geestdrift zal begroeten, maar wel
met eerbied „Best" zei de Koning lachend.
AlblaBserdam, 1 Juni. Hedenochtend
tien uur is van de scheepswerf, voorheen
Jan Smit Czn. alhier, met gunstig gevolg
het, voor rekening der firma Echardt
Dekkers te Rotterdam in aanbouw zijnde
stoomschip „Rjjswyk" (dit is het vierde
stoomschip door die scheepswerf voor voor
noemde firma gebouwd) te water gelaten
De afmetingen van dit stoomschip, dat door
Kapitein G. Koster zal worden gevoerd zijn-
lengte 255 voet en breedte 38 10 voeL Bij
een draagvermogen van 2700 ton D.W zal
het een diepgang hebben van 18 voet
De triple expansie machines voor voor-
noemd stoomschip, dat in de hoogste klasse
L’loyds wordt geplaatst, zullen door
etablissement Fejjenoord le Rotterdam
worden vervaardigd.
uvinêlli, waai wn
welke voor 15 Januari 1914
eischen zullen voldoen, in
te begrypen.
lement-De Geer c. s. om in
.subsidie voor
worden
nieuwe"
der i
M. grint
van Gorinchem c. a.”
Aangenomen door G. Pieterse
dingsveld voor f 1,60 per kub. M.
In de Zondag j. 1. gehouden
hoofdbestuursvergadering van den vryzinnig
democratischen bond zfln benoemd tot
voorzitter van bat hoofdbestuur de heer
Herman Snyders te Middelburg; tot onder
voorzitter Prof. Dr. D. van Embden te
Amsterdam en tot penningmeester Mr. J.
A. van Gilse, ’s-Gravenhage.
- Ook de afdeelingen
impen a/d IJsel en Ammerstol
P. zullen voor de Provincial!
(district Gouda) candidaat stellen g
W. P. G. Helsdingen te 's-Gravenhage,
L. Hoejenbos te ’s-Gravenhage en Dr. R.
Stavenisse de Brauw te Gouda.
Het voor het aanbrengen eener
electrische- installatie aan de Weesinrichting
te Neerbosch noodige bedrag van f 12.300 is
geheel aan giften byeengekomen.
In de Dinsdag te Utrecht ge
houden openbare terechtzitting van den
Centralen Raad van beroep (Ongevallenver
zekering) had de uitspraak plaats in de
volgende zaken: Hooger beroep van D. R.
te Capelle a/d IJsel tegen de uitspraak van
den Raad van Beroep te Dordrecht, houdende
bevestiging der beslissing van de Rjjks-
veizekeringsbank, waarby hem met
herziening eener vroegere rente naar eene
arbeidsongeschiktheid van 20 pCL met
ingang van 19 October 1909 is toegekend
eene rente van 7 pCt. ven zyn dagloon naar
eene arbeidsongeschiktheid van 10 pCt.,
ter zake van een ongeval, waardoor zyn
rechterbeen werd gekwetst. De Centrale
Raad bevestigde de uitspraak.
Hooger beroep yan P. J. P. te Gouda
tegen de uitspraak van den Raad van
Beroep te Dordrecht, houdende bevestiging
der be^issing van de Ryksverzekeringsbank
waarbü hem schadeloosstelling is geweigerd
ter zake van een ongeval, uithoofde de bij
hem geconstateerde breuk niet van trauma-
tischen aard is. De Centrale Raad beves
tigde de uitspraak.
De Ro tterdamsche rechtbank
deed uitspraak in het geschil bestaande
tusschen M. J. Witte te Oud-Beierland,
uitgever, en Ds. H. M. A. van der Valk,
vroeger predikant by de Ned. Herv. Gem.
aldaar, en schrjjver van hot werk „Kerkeljjk
Oud-Beierland". De rechtbank wees aai
eischer f 64,25 en f 32,97'a toe als zy'ndi
daarop het halve verlies bij de uitgave
geleden geschat, waartegenover deze aan
Ds. v. d. V. 217 exemplaren ,van het boek
moet ter hand stellen. De ex-predikant
werd veroordeeld in al de proceskosten,
minus f 33 die eischer zal hebben te dragen.
Na byna vier jaren te Zegveld
werkzaam te zyn geweest als predikant bij
de Ned. Herv. Gem., nam Zondagmorgen Ds.
S. van Dorp, afscheid van zjjn gemeente
\an het einde van den dienst richtte Ds
Bongers, van Kamerik, eênige waardee-
rende woorden tolden vertrekkendenieeraar
en verzopht de gemeente hierna den schei
denden predikant toe te zingen Ps. 121 4
De kerk was geheel gevuld.
Zondag a.s. hoopt Ds. van Dorp zjjn intrede
te Bodegraven te doen.
le perc. W. J. Muilenburg, G
2e P. de Jong, Hardii
4e
5e
6e
7e
8e
9e
10e
He
12e
Uitslag
den polaei
Goi
- --ig, Harding
J. Namen, Giesendai
H. van Genderen,
J. P. de Grjjp, Papci
P. Stout, Alblasserdf
M. Boer, Nieuw-L»—L
A. Schalk, Streefkerk
C. den Ouden, Groot-Ami
K. v. d. Ham, Ameide
G. Terlouw,
J. Etkelenboom, Meerkerk
der aanbesteding van gril
sr het „Land der Zes Molens."
ir kub. M.
f2,00
-1,68
-1,74
STATEN GEN EUAAL.
TWEEDE KAMER.
Dinsdag 31 Mei was
voortzetting der beraad?
clusie van het verslag
de verzoekschriften in
A. Ixmwerse, hoLuvuut
scheiding.
De conclusie der commissie strekte om
over te gaan tot de orde van den dag.
Een in anderen zin gesteldê conclusie
van den heer Van Hoogstraten verviel,
nadat eerstgenoemde met 49 tegen 7 stemmen
was aangenomen.
Daarna werd de behandeling van het ont
werp in verband met het M. U. L. O. voort
gezet.
De heer Ter Laan ontwikkelde een
amendement om te bepalen dat in elke
gemeente boven 5000 zielen een school voor
M. U. L. O. zou moeten worden opgericht.
De voorzitter achtte dit amendement,
dat z. i. buiten het kader van dit ontwerp
viel, niet toelaatbaar, lietgeen de heer Ter
Laan bestreed o. m. met de opmerking dat hel
een vormquestie was het amendement te
weigeren.
De heer Van Wy nbergen merkteop, dat
de heer Ter Laan zyh doel alleen kon be
reiken door het recht van initiatief terwjjl
de voorzitter alsnog in het midden bracht,
dat hel amendement de oprichting van
nieuwe scholen beoogde.
Na een enkel woord van den Minister
van Binnenlandsche Zaken werd met
36 tegen 27 stemmen besloten, ‘dat het
uiet toelaatbaar was. (Rechts
links.)
heer Van der Molen lichtte ver
is een viertal amendementen toe.
Oijl in zekere gevallen speciaal voor
meisjesscHblen, de subsidie ook uit te strek
ken tot de scholen waarin in drie talen, in
plaats van twee en wiskunde, onderwjjs
wordt gegeven.
2o. Om ook do achtjarige scholen voor
verhoogd subsidie in aanmerking te brengen.
3o. Om in zekere gevallen voor minder
onderwjjzers subsidie te geven dan de
regeering voorstelde.
4o. Om het subsidie te doen ophouden,
als in de drie hoogste klassen minder dan
12 leerlingen voorkomen.
De heer Ter Laan ontwikkelde een
drietal amendementen.
lo. Tot koslelooze toelating van minstens
drie leerlingen, op elke gesubsidieerde
M. U. L. O.-school.
2o. Om het minimum-aantal leerlingen in
k-'--assen op 30 te bepalen, wil
subsidie in aanmerking komen,
leerlingen, die geen M. U. L. 0.
•r de berekening van het
aanmerking le brengen.
leer V e r h e y verdedigde een twee-
mdementen.
i voor de scholen met meer dan
200 leerlingen de gelegenheid te sp
\rwjjzer meer aan te stellen,
f de regeering subsidie verlee
i de bepalingen van de
a- en 18 leerlingen allee;; v
te doen zjjn op
•n van de tienjarige
heer Ketelaar bet.
•Van der Molen
hjj overbodig, omdat de opei
scholen kostelooze leerlingen moe*
laten en de byzondere schoolbestu-
teloos leerlingen toelaten, als de ki
blijk geven het onderwijs te kunnen
Daarna volgde verdaging van
handeling van dit ontwerp.
Nadat in de zitting van Woensdag 1 Juni
de voorzitter had medegedeeld, dat de
commissie van voorbereiding van het ont- j
werp tot regeling van het armbestuur den
heer Drucker tot voorzitter en den heer
Snoeck Henkemans tot ondervoorzitter ge
kozen had, werd de bespreking over de
amendementen in verband met de M. U. L. O.-
scholen voortgezet.
De heer Van der Molen verdedigde zyn
amendementen. Ook de 8-jarige scholen
konden goede scholen zyn. Zijn eerste
amendement wjjzigde hjj echter in dien zin
dat aan de 7- en 8-jarige scholen minstens
10 uur per week M. U. L. O. gegeven zal
moeten worden.
De heer Ter Laan meende, dat de
amendementen-Van der Molen de knoeierijen
in de hand zullen werken. Deze verlammen
het M. U. L. O. ten gunste van het minder
omvangrijke U. L. O.
De heer Van Wijnbergen bestreed het
betoog des heeren visser van den vorigen
dag. Vele gemeenten hadden 8-jarige scho
len noodig.
De Minister van Binnenlandsche
Zaken nam het derde amendement--Van
der Molen en het tweede van den heer
Verheij over. Hel eerste amendement—
Verhey zag spreker liever niet. De beslis
sing over het eerste amendement—Van der
Molen liet spreker aan de Kamer over.
Nadat hij voorts betoogd had, dat het
tweede amendement Van der Molen alleen
uit een oogpunt van billijkheid was te ver
dedigen, liet hjj ook de beslissing over de
beide overige amendementen -Van der Molen
aan de Kamer over.
Wat de amendementenTer Laan betrof,
d«‘ aanneming van hel eerste werd door
den Minister ontraden, terwjjl hy zich niet
kon voorstellen, dat de Kamer, die het
M. U. L. O. wilde bevorderen, het tweede
zou aannemen.
Ook helderde amendement van denzelfden
afgevaardigde was een bezuinigingsainende-
ment.
De heer Ketelaar bleef de amende
menten-Van 3er Molen bestrjjden. Door
een bepaling van tien uur onderwjjs in de
M. U. L. O.-scholen had men geen waar
borg voor deugdelijk onderwjjs. Het derde
anjendement-Ter Laan zou spreker nu steu
nen, doch hy drong er op aan, dat de
voorsteller het tweede zou intrekken.
Nadat de heer Ter Laan verklaard had
zyn amendementen te bljjven handhaven
en de heer Van der Molen zjjn derde
amendement had ingetrokken, werd de be
raadslaging gesloten.
De beide amendementen-Van der Mo
len c. s., welke riog waren overgebleven,
werden respectievelijk met 54 tegen 20 en
met 41 tegen 33 stemmen aangenomen.
De drie amendementen-Ter Laan vielen
alle, respectievelijk met 43 tegen 31 stemmen,
met 67 tegen 8 stemmen, en met 40 tegen
34 stemmen. Het eenig overgebleven amen-
dement-Vrrhey werd met 56 tegen 17 stem
men aangenomen.
Artikel 1 werd daarop z. h. s. aangenomen.
Thans was artikel 2 aan de orde, strek
kende om te bepalen, dat de subsidie alleen
gegeven zal worden aan scholen, welke op
15 Juni 1910 M. U, L. O. onderwezen en aan
de scholen, welke in den loop van 1910
aan de gestelde eischen zullen voldoen,
mits kan worden aangetoond, dat voor
1 Januari 1910 tot haar oprichting of reorga
nisatie was besloten.
Op dit artikel waren drie amendementen
voorgesteld.
lo. Hot amendement-Veifcey, om in plaats
van 1 Januari 1910 te lezen 15 Jayuari 1910.
2o. Het amendement-Ter Laan om ook
M.U.L.O.-schoIen, w<
aan de gestelde
de subsidie,ering
3o. Het amendi---
dit artikel te lezen, dat dj „subsi
loopig tot 1 Januari 1913 zal
gegeven aan alle bestaande en
M. U. L. O.-scholen.
By de verdere berai
bleek, dat de Kamer
raakt was. Zoowel de
het artikel zelf vonden
slotte trok de heer Ter Laa
demeut in, waarop op voorstel van den
Minister besloten werd de behandeling
van het ontwerp tot den volgenden dag to
schorsen.
Aan het einde dezer zitting kwam aan
do orde het adres van den heer J. Helder,
werktuigmaker bij 's Rjjks werf te Willems
oord, met het verzoek om vergoeding voor
geleden schade.
De meerderheid concludeerde tot dank
zegging aan den Minister, de minderheid
tot toekenning van schadevergoeding we
gens geleden schade.
De conclusie der minderheid werd door
Hugenholtz, Brummelkamp
en Kooien, die der meerderheid door
den heer De Geer verdedigd, terwjjl de
Minister van Marine de aanneming der
iclusie aanbeval.
en dupliek werd de beraadslaging
conclusie gesloten en de vergade-
den volgenden dag verdaagd.
Overzicht.
De Keizer van IFuitBclilnud heeft een
verzwering aan zjjn pols, die hem heel wat
pijn veroorzaakt. De Kroonprins heeft uit
drukkelijk medegedeeld dat er hoegenaamd
geen gevaar bij is. Keizer Wilhelm draagt
den arm in een verband en moet zooveel
mogelijk rust houden. Vandaar dan ook
dat de Kroonprins het Belgische Konings
paar heeft ontvangen bij hun bezoek aan Ber
lijn. Dit is het traditioneele bezoek, 't welk
vorsten brengen bij hun troonsbestijging.
Een zeldzaam bezoek heeft Keizer Frans
Jozef dezer dagen gebracht aan een deel
van zjjn Rijk.
Oostenryk—Hongarije heeft, gelijk
men weet, twee jaar geleden twee nieuwe
gewesten gekregen, n.l. Bosnië en Herzego-
wina. Naar deze gewesten verlangde de
byna tachtigjarige Keizer Frans Jozef een
tocht te maken. Zjjn ministers ontriedden
het hem ten sterkste Niet 't oog op zyn
hoogen leeftjjd. Om Bosnië te bereiken
moest de Keizer bijna 20 uten in den trein
zitten. Maar hy heeft zich niet laten be
praten. Het was zyn persoonlijke vurige
wensch de nieuwe gewesten te bezoeken.
Sinds de inljjving bij Oostenrjjk heeft
Keizer Frans Jozef aan Herzegowina geheel
en aan Bosnië gedeeltelijk zelfbestuur
verleend, ’t Is dus geen wonder dat de
bewoners dier streken den grjjzen monarch
met groote blydschap en eerbied ontvangen.
Sinds 5 eeuwen was er geen vorst of ge
bieder in hun steden geweest. Langen tyd
zuchtten zij onder het Turksche autocra
tische gezag en thans de zegeningen van
het zelfbestuur genietend, juichen de nieuwe
onderdanen hun Vorst toe op een wijze als
maar zelden geschiedt.
De reis van Weenen naar Serajowo
(Bosnië's hoofdstad) geleek een ware tri
omftocht.
Men gelooft in welingelichte kringen dat
log wel vijf of zes weken zal duren
de zaak Hofrichter geheel zal zjjn
ifgedaan.
De veroordeelde moordenaar is na het
vellen van zjjn vonnis diep terneergeslagen.
Hy spreekt geen woord, eet zeer weinig en
zit meestal met de handen voor het aangezicht.
Vereeiilgd Ziiid-Afrika is op 31 Mei
haar bestaan begonnen. De dood van Koning
Edward is oorzaak geworden dat dit feit
thans niet met dien luister en glans is
gevierd dan anders het geval zou geweest
zün. Acht jaren is het hu geleden dat de
bloedige Engelsch-Transvaalsche oorlog
eindigde met het verdrag van vereeniging.
Het zelfbestuur, toen door Engeland beloofd,
is op de meest onbekrompen wjjze thans
aan geheel Vereenigd Zuid-Afrika verleend.
Het totstandkomen der Unie is gevierd
met een plechtigen dienst in de hoofdkerk
van Pretoria, waaraan Lord en Lady Glad
stone en alle autoriteiten deelnamen.
Daarop begaven zich de gouverneur en de
Ministers naar de wetgevende vergadering
voor het afleggen van den eed. Het was een
korte, indrukwekkende, maar geheel een
voudige plechtigheid. Lord Gladstone was
op den voorzittersstoel gezeten, de Ministers,
de rechters op de zetels daaromheen. Lord
Gladstone (sprekend in het Engclsch en het
Hollandsch) benoemde de commissie voor
eedsafneming, en daarop zwoeren de gou
verneur en do Ministers trouw aan de grond
wet van het Vereenigd Zuid-Afrika. Daar
mede was alles pfgeloopen.
In volgende jaren zal de één-en-Üerti
Mei een algemeenen feest- en vacantii
zjjn.
Engelund kan met recht trotsch zijn
op het totstandkomen der Unie van Zuid-
Afrika het land is er door lot grooten
bloei gekomen.
Londen heeft den oud-President Roo
sevelt tot eere-burger geproclameerd.
In de oude Londensche Gilden hal
is Amerika geëerd, zeggen de Engelsche
4— Bjj d« Woensdag te's-Gravpn-
hage door het Ministerie van Waterstaat
gehouden aanbestedingen hadden het laagst
ingeschreven voor:
lo. Hel uitvoeren van IMggerwerk, in de
Dordtsche Kil; de heer L. Volker Azn~
f 9800.
maken van werken tot voorzetting
■erbetenng van de rivier de Waal
i Tielde heeren Van Anrooij en
ten. Zalt-Bommel, f 74,989.
litvoering van baggerwerk in het
Noord-Pampus nabij de haven van Goede-
reede: de heer C. L. Kalis Wzn., Sliedrecht,
f 21.300.
lo. Idem tot onderhoud van de bodem»
diepte in de haven voor rjjksvaqrtuigon te
Hoek van Holland van het kanaal door het
de heeren
Kool
heer
laatste con<
Na re
ever de
ring tot
kub. M.
J fl,89
-1,89
-1,89
ingsv. -1,96
Idei
LekkerI
de drie hoogste kla?
de school voor si
3o. Om de It
ontvangen, niet vooi
subsidie in
De heer
tal aiDetuv
lo. Om
-•'UI
- —o o—-o-- sparen
één onderwjjzcr meer aan te stellen, dan
waarvoor de regeering subsidie verleent.
2o. Om de bepalingen van de 8 uur
onderwjjs- en 18 leerlingen alleen van toe
passing te doen zjjn op de 7e, 8e en 9e
klassen van de tienjarige scholen.
De heer Ketelaar bestreed de amende
menten—Van der Molen en het tweede
amendement Ter Laan. Over4 het laatste
amendement van genoemden afgevaardigde
behield spreker zyn stem voor.
De heer De Visser bestreed het stelsel,
neergelegd in de amendementen—Van der
Molen. Hjj zou tegen diens derde amende
ment steunen.
De heer Pollem
Van der Molen de l,
voor alle scholen de
talen en wiskui
Het eerste s