1
N°. 3805.
1916.
Nieuws- en Advertentieblad voor Zuid-Holland en Utrecht.
Dinsdag 24 October
OfflCiêBlB MOTilW.
Gemeente Scheen heven.
k
I.
i
WATERLEIDING
r gemeente Schoonhoven.
BINNENLAND.
ITAND.
f*
Intercomtn. Telefoon-nr. 20.
lorgnt
:henk
veld en D. v. d.
Man, oud 8 m.
lar d
bied
n, oud 6 m.
iu C. Dujjzer en
oog-
id is
t
4
>and en
S. W. N. VAN NOOTEN te Schoonhoven,
Uithevehs.
oud 73 j., echt*
P. Dekker, oud
7 j., ecbtgenoote
Ibelmina, d. van
jen berg.
leente
bet
een
zijn
Oct.
Houwelingen en
dat
l, maar
A. Stout
ran H. L.
aam
wor
de
we
en. Vraagt
ir de Woniu
denkt, dan
zyr
ïen eerst»
SCHOOIÏHOVENSCHE CÖIIRAIT.
imen de
partyen ove
r, dat in bet
zich
lema
volksgezw
alsof hij i
het raadt
genieten
zou ontvi
lyke
alleen u
voor be’
sten i
den, oud 31 j. en
Kroon, oud 20 j.
d. Merwe, oud
echtgenoot ran
Prijs der Advertentiën: Van 1 tot 5 regels ƒ0,50. Iedere
regel meer ƒ0,10 Groote letters naar plaatsruimte Inzending
franco uiterlijk tot Dinsdags- en tot Vrijdags-namiddags 2V1 uur.
Alle binnenlandsche Advertentiën, voor 3-maal plaatsing opge
geven, worden slechts 2-maal in rekening gebracht.
in A. Burger en
ida Elisabeth, d.
kei ijk huizen.
Radix en J. van
an W. Sterk en
van H. van Djjk
'isch onderzoek van
7 October 1916.
Gasfabriek.
3.
4.
1.
0.
zieKieaiemen geeue.
Oordeeluitstekend.
(w.g.) Dr. vam ’t HOFF en WEEDA.
De Directeur van de Waterleiding,
MAK.
Schoonhoven, 21 October 1916.
waarbij
Jong rr
blekei
de
gest
min
van A. J. Beu-
iria Cornelia, d.
srmejj.
>ier, oud 6 m.
weduwnaar van
Deze Courant wordt des Dinsdags- en des Vrijdags
avonds uitgegeven. Prys: voor Schoonhoven per drie maanden
ƒ0,75. Franco per post door het geheele rijk ƒ0,90. Men kan zich
abonneeren bij alle Boekhandelaren, Agenten en Brievengaarders.
rogres-
..cen, en
Amster-
roor zeer
fout der
jne
de
it, oud 24 j. en
Sprangers, oud
1J.
ooi, oud 5 m.
loot van N. W.
pbenaar, oud 64
5 w. T. van
- Een levenloos
Rietveld en J.
Maria, d. van
- Jacoba Adriana,
v. d. Akker.
J. v. d. Ven en
Van 1-10 Oct.
I. van A. Brusse
van J. F. Bokel-
laas Johannes, z.
Burger.
oud 23 j. en J.
lartog, oud 88j.,
Iers.
rklejj en E. M.
n K. J. van der
pt.
n C. de Krujj
e, d. van K. de
n, z. van J. Boon
d. van L. Weeda
bodewijk, z. van
log. Janna, d.
den Heuvel,
ot, oud 26 j.
J*
neulen, oud 10 j.
-x- .41. WWl lil =eI 'tS-iz
van D. v. d. Bos
Maarten, z. van
Maria, d. vatf
ïdtfk. - Neeltje
zing en W. Slob.
i, oud 19 j.
enkele woorden aan
>.-Hy zet de prog
--- "Ing uiteei
*n in
mooi v(
De I
inkomei
ing van c
Daar be
ien.
dat kleine
23 Oct. Het bestuur van
ingerak beeft opgemaakt de
dykleger, welke 65 namen
ten, ingeval zy by nood
13 zyn voorzien van
i een spade, 13 van een
'chop, 13 van een riek
1 van een
Als hoofd-
tudriaan, D.
der firma alsnog
mt te herzien
ctober as., dat
erkent eener
(N. v. d. D.)
I. van
ia, d.
RESULTAAT
van bet Bacteriologis
het water op 17
irsprong
intal teldagen by 22° C.
kiemen per C. C.
soorten
vervloeiend
ziektekiemen
Aloude en H.
i M. Versluis.
-16 Oct
Wijntje, d. van
Neeltje, d. van
|s. Hendriks,
ra J. van Zessen.
>tt, oud 15 d.
en bode, oud 86 j.
18 Oct.
van H. de Hek
logelfjk dus, dat wy kunnen
by een weigering uwerzijds,
een volkomen negatie der werk-
lisaties inhoudt.”
i geven 2_.
haar standpui
ten vóór 28 Octi
loodzakeljjkheid
i oplossing. i
-- -jrzitter.de heer
B. H. van Brenk, het woord. Spreker ging
de levensgeschiedenis der vereeniging na,
van haar prilste jeugd tot haar 30sten
verjaardag, en Sprak er zyn vreugde over
uit, dat allen hier zoo eensgezind byeen
waren om op gezellige wyze dit jubileum
te berdenken.
Namens alle aanwezigen sprak de voor
zitter der Feestcommissie den voorzitter*
nburg, oud 76 j.,
ouweiingen.
C. de Krey, oud
echtgenoot van
speren, oud 7 w.
n 1 Aug.—1 Sept.
van A. M. den
in Aart, t. van
lak. Jacobus,
[)orp. Thomas,
J. v. d. Vlist.
van den Hengel
lohaona, d. van
ulen. - Adriana
r en C. J. Neef.
d en L. Rietveld,
rawer, oud 23 j.,
long, oud 59 j.,
A. G. Audier,
Durieux (won.te
’Ijjmed, oud 72 j.,
ynen. R. de
b Jager, oud 28 j.,
"Langerak,
den polder Lang
lyst van bet cw
bevat Hiervan moeti
worden opgeroeoen, 13 zyn voorzn
een stootijzer, 13 van een spade, 13 i
ijzeren of beslagen schop, 13 van
en sporen, 5 van een rysbyl, 4
ryshaak en 4 van een hakmes.
lieden zyn aangewezen B. Goi
Schenkel en D. de Ruiter.
Langer alge weide, 23 Oct. In de jona
ste vergadering van den gemeenteraad
aangeboden de begrooting voor 1917.
Een reclame inzake hoofdelyken omslag
van J. Boer Azn. werd voor kennisgeving
aangenomen, wjjl zy te laat was ingekomen.
Op de reclame van M. van Ede werd besloten
den aanslag te verminderen en te brengen
van f 54 op f 42.
Omdat er zich geei
betrekking van hooi
hadden aangemeid, besloot
jaarweddi
en een i
bezoldig
87 j.
an J. de Jong
z. van H. Kroon
Van 6-20 Oct.
van J. M. Baas
tus, z. van A. J.
Leendert, z.
»p. Bastiaan,
N. Paul.
shart, oud 37 j.
L. A. Rol loos,
directeur van .Crescendo” toe. Spreker
herinnerde er aan dat bet niet alleen de ver
eeniging was, die een jubileum vierde, maar
dat ook de directeur, die van de oprichting
.Crescendo” heeft
rde. Met eenige har-
woordsn bood spreker den directeur
s de reden een lorgnet met gouden
welk geschenk later nog door
iren bureaulamp werd gevolgd.
<.ok van den directeur
i speciaal voor deze
ligd „Huldelied aan
haren jubileerenden
ie voorzitter derFeest-
woord nemend, er
der leden ook van
'eeniging af lid is
»t; *t is de heer Jan Hakemulder,
dien tyd getrouw de financiën der;
liging heeft beheerd. Met een woord
voor zyn langdurigen en ge-
dienst werd hem, namens de leden,
van waardeering een fraai rookstel
ge
iten
groote
vraag-
laar
indt
rge-
de
ig op de agendader
irden vermeld, niet
met den raadsleden
een bepaald uur
Landstormjaarklasse 1908.
De Minister van Oorlog brengt ter
algemeene kennis, dat nog niet kan worden
be paald,wanneer de in 1888geboren personen,
die tot den Landstorm behooren, of daartoe
op of na 1 November 1916 komen te be-
booren, in werkeljjken dienst zullen worden
gestéld. Behoudens onvoorziene omstandig
heden, zal bun opkomst niet nog dit jaar
moeten plaats hebben. Zoodra de tyd van
indienststelling is bepaald, zal nadere
bekendmaking volgen.
Staking van Zilversmeden.
De samenwerkende arbeidersorganisaties
de Nederlandsche goud- en zilverindus-
Irie hebben bjj alle Sneeker zilversmids-
patroons een staking aangekondigd op
Maandag 23 October a.s. Het gaat om
volstrekts doorvoering van het algemeene
contract, hetwelk met de Patroonsvereeni-
ging is afgesloten.
In meer dan één plaats van
bet, vreest men, tot conflicten
De samenwerkende organist
le Kon.
2
in sollicitanten voor de
ifd der openbare school
'de raad de aan-
vangsjaarwedde te brengen van f 850 op
f 1000 en een nieuwe oproeping te doen.
De bezoldiging van bet tydelyk hoofd
werd vastgesteld op f 60 per maand.
Op een schryven van het Rnksbureau
voor drinkwatervoorziening werd niet in
gegaan. (Nieuws)
*Nieawp»»rt, 23 Oct. In een gezellig
onder-onsje hebben Donderdagavond de
leden der Zangvereeniging .Crescendo” te
Langerak-Nieuwpoort het 30-jarig bestaan
hunner vereeniging gevierd.
Halfacht in het gewone repetitie-lokaal
bijeengekomen, begaven de ruim 60 leden
zich tegen acht uur naar het ruime café
van J. Oosterhout, dien avond voor deze
gelegenheid afgehuurd en voor den feest
avond in orde gemaakt.
Even acht uur nam de vooi
woord.
i der ven
prilste jeugd tot I
die een,
irecteur,
af zfjn dirigeerstaf over
gezwaaid, heden jubileert
teiyke woorden bood i
namens de reden eei
montuur aan, welk
een fraaie koperen bureau!
Na een woord van danl
zongen de leden een
gelegenheid vervaard!
.Crescendo” en aan
Directeur”, waarna de
commissie, weder het
aan herinnerde, dat één
de oprichting der ven
geweest; ’t is de heer
die al dien tyd
vereeniging
van hulde
trouwen
als bljjk
aangeboden.
Hiermede was bet officiéél gedeelte van
het programma afgeioopen; de rest van den
avond was aan preten vroolykheidgewyd. Een
eindelooze reeks van voordrachten, comedie-
en tooneelstukjes en andere amusementen
kwam aan de orde. De Feestcommissie had
de gelukkige gedachte gehad, voor dezen
avond te engageeren den bekenden humorist
Job. Grapendaal te Julpbaas, en deze heeft
er een massa toe bijgedragen dat Cres
cendo’s feestavond een schitterend verloop
heeft gehad. Onvermoeid was de heer
Grapendaal van het begin van den avond
tot laat in den nacht bezig, en zyn frissebe,
gezonde humor deed het eene oogenbiikzde
aanwezigen schateren van het lachen, om
hen later weer, Bs iets van meer ernstigen
aard werd ten tooueele gebracht met inge
houden adem te doen medeleven met hetgeen
werd opgevoerd. Meermalen hebben wedezen
humorist ontmoet en hem zien optreden,
doch nimmer zagen we hem zóó goed op
dreef als dezen avond. Den heer Grapen
daal, die herhaaldelyk, en niet alleen als
humorist, maar ook als mensch, den meest
prettigen indruk by ons heeft achtergelaten,
komt dan ook, zoowel als zijn onvermoei-
baren pmnst, een driedubbel woord van bnlda
en dank toe voor hetgeen hy ons dezen
avond heeft te genieten, gegeven.
Ook door de leden was een bonte reeks
voordrachten en tooneelstukjes in studie
genomen. Alles werd met het meeste
succes opgevoerd. Alle medespelenden,
zoowel dames als heeren, hadden eer van
hun werk; ook zy hebben hun aandeel in
bet welslagen van den avond bijgedragen
Noemen we van het door de leden in'
eigen kring opgevoerde: .Meneer Focus als
Hypnotiseur”, tooneelspel in drie bedrijven,
.Een geslepen Keukenprinses”, blyspel in
één bedrijf, «Schuiven gaan zei”, blyspel
in één bedryf, en .Tien minuten,. 'D de
Rechtzaal”, welke grootere stukkeifwerden
afgewisseld door verschillende kleine
voordrachten. En vermelden we van het
programma ook nog de .Groote draaiparty
zonder nieten”, welke aan allen eenige
vrooljjke oogeublikken en een meer of hin
der fraaien prys bezorgde.
Dat onder de bedrijven door de lichame
lijke behoeften van bet gezelschap niet
werden vergeten, behoeft waarschynlyk geen
betoog. Menig glaasje wyn werd gedronken
en de afwisseling in de verstrekte eet- en
snoenwaren was minstens even groot als
in de lange reeks voordrachten. Menig
liedje waaronder een drietal speciaal
voor deze gelegenheid vervaardigd werd
gezongen en de vele Kondgedeelde vermake
lijkheden, mutsen, pluim-mirletons, waaiers
enz., gaven aan het geheel een vroolyk
gezicht.
Dat het niet vroeg was, toen het Feest-
avondje werd beëindigd, valt te begrijpen.
Toen de voorzitter der Feestcommissie met
enkele hartelyke woorden de aanwezigen
bedankte voor de allerprettigste wyze,
waarop zy dit |feest hadden gevierd en de
aanwezigen staande een „Afscheidslied”
zongen, toen gloorde de dageraad reeds
door de ruiten.
Op aller-sympathiekste wyze hebben de
leden der zangvereeniging „Crescendo” het
30-jarig bestaan hunner vereeniging her
dacht. Het gezellig avondje zal zeker nog
lang by allen een aangename herinnering
achterlaten.
Oadewater, 21 Oct. Gisteren meldde
zich b(j den heer K., boekhouder der gas
fabriek, een 18-jarig jongmensch aan met
het verzoek zich op de gasfabriek te mogen
drogen, wyl hy per fiets te water was
geraakt.
Na hem het een en ander te hebben
gevraagd, kwam het jongmensch den heer
K. zoo verdacht voor, dat hy de politie
waarschuwde. Hij vertelde uit Rotterdam
herkomstig te zyn en in Utrecht werk te
hebben gezocht. Zyn fiets zou hy te Rot
terdam hebben gekocht.
Nadat hij naar Rotterdam wasovergebracht,
bleek dat hij de fiets by den opgegeven
handelaar niet had gekocht.
Ten slotte viel hy door de mi
bekende de fiets in de Bildt te hebben
stolen. Daarop is hy overgegeven aan
burgemeester dier gemeente.
De heer W. J. F. Thier is aan de
Universiteit te Utrecht geslaagd voor het
theoretisch geneeskundig examen.
In de algemeene vergadering der af-
deeling Oudewater pn Omstreken van
«Het Groene Kruis” werden tot leden dev
commissie voor inspectie van het materiaal
herbenoemd de heeren: F. A. Moerel, J. A.
Hen en W. C. Dogterom.
Het huishoudelijk reglement werd in dien
zin gewijzigd, dat het bestuur van 5 tot 3
leden werd teruggebracht.
De heer P. J. Rahms werd herbenoemd
en A. A. de
J. Stam.
choor, oud 38 j.t
»v en.
9 Sept,
rveld, oud 66
iat.
19 Sept.— 12 Oct.
ran A. Tiele en
c. van J. C. Lan-
Wilhelmina
lander en A. de
van P. van Erk
ronella Neeltje,
M. Ooatrum.
th en M. B. de
a. Boon en E. P.
d. van P. Over-
Apolonia, d. van
i. Marinua, z.
T. Leeuwis.
Wiet en K. Ver-
gemeenteprogram zegt.
Op veel punten stemmen de gemeente-
prograins der politieke partyen overeen.
Maar het komt ook voor, dat in het eene
program als beginselquaestie is gesteld, wat
het volgens een ander program niet is.
Dat is b.v. het geval met de kérmis, die
volgens bet antirevolutionair program moet
worden afgeschaft; het vrijzinnig program
eischt dit niet. De meening der sociaal
democraten dienaangaande is verdeeld. Spr.
is van oordeel, dat plaatselyk moet worden
beslist ofafschaffing der kermis ge wenscht is.
Wie moeten er nu door de kiesvereeni-
gingen candidaat worden gesteld? Spr.
stelt eerst nog een tweede vraag: boe gaat
het tegenwoordig? Wie een goed en braaf
man is en zegt vryzinnig te zyn en voor
stander is van de openbare school, en naar
een kerk gaat, een verlichte kerk, die
heeft veel kans candidaat te worden en
'i gekozen te zien. Vraagt men zoo
land, hoe hij over de Woningwet, de
izondheid e. d. denkt, dan kykt hy
j zeggen wil: Wat heeft dat nu met
islidmaatschap te maken? Maar
juist op die punten moet men weten, wat
de raadsleden willen.
De hoogste wijsheid van velen is: geen
geld uitgeven. Bij het ondernemen van
iets .nieuws is hun eerste vraag*. Zal het
winst of verlies geven? De- vrees voor
schuld is by vele gemeenteraden zóó groot,
dat z(j niets tot stand brengen. Spr. durft
gerust zeggen: gemeenten zonder schuld
zyn achterlijke gemeenten. Niet de vraag:
Wat kost het? moet de eerste zyn, maar
deze: Is het belang der gemeente ermee
gediend? De oprichting van een waterlei
ding kost geld zyn zy niettemin niet
dringend noodig,overal? Het vermeerderen
van den schuldenlast eener gemeente verjaagt
de inwoners, zoo wordt ook vaak beweerd.
Bewezen is het nooit. Als een gemeente
niets doet en de burgerij moet klagen: We
hebben hier niets! dan verjaagt men de
inwoners. Gaat een rentenier verhuizen,
dan geschiedt dit niet omdat de belasting
in de plaats zyner inwoning zoo hoog is,
maar omdat een andere plaats meer aan
trekkelijkheden bezit, b.v. beter onderwys-,
mooiere plantsoenen, betere woningen 'enz.
In een geseente watr 5 belasting moet
worden betaald, kan men beter af zyn dan
in eene waar slechts 1 wordt geheven.
Spreker noemt een voorbeeld van ver
keerde zuinigheid. De gemeente Groot-
Ammers was enkele jaren geleden in de
gelegenheid om een aanlegplaats voor de
stoombooten ie laten maken naby de kom
van het dorp. Daar waren echter nogal
wat kosten aan verbonden, o. a. die van bet
onderhoud; de raad berekende, dat zij elk
jaar enkele honderden guldens zouden be
dragen. Dat was te veel, en de steiger
werd niet gebouwd. Sprekers persoonlijke
overtuiging is, dat de steiger elk jaar niet
enkele honderden guldens zou hebben ge
kost, maar zelfs indien dit wel zoo ware
geweest, bad de raad dan toch niet over dit
bezwaar moeten heenstappen Thans moe
ten de .ingezetenen, dag in dag uit, den af
stand naar den steiger, die op Streef kerksch
grondgebied ligt, afleggen, alle vrachtgoe
deren moeten daar heen en daar vandaan
worden gesjouwd, welk een tyds- en ar-
beidsvarlies geeft ditl Ma ar dat merkt men
niet zoo, terwyl men de onkosten van een
nieuwen steiger in een ronde som voor
zich zag.
Zoo is het ook met de aanstelling van
schoolartsen, de inrichting van badhuizen,
de keuring van levensmidden. Dat alles
kost geld, maar het brengt den ingezetenen
indirect meer op dan het hun kost. Dit
geldt vooral van de keuring van levens
middelen. Dat de stedelingen over 't alge
meen een hooger leeftyd bereiken dan de
plattelandsbewoners, niettegenstaande het
wonen op het platteland als zoo gezond
geroemd wordt, schrjjft spr. hieraan toe,
dat in de groote steden de hygiëne veel
beter is dan ten plattelande.
Ook de aanschaffing van electriciteitacht
spr. gewenscht. In Schoonhoven hoort men
wel eens: Wat zouden wy moeten doen
met electriciteit, we hebben immers een
gasfabriek en deze zou schade Ijjden als er
electriciteit kwam! Misschien zou dit in
de eerste jaren inderdaad het geval zyn,
niettemin moet er electriciteit komen,
anders gaat onze stad op den duur naar de
maan. Als de goud- en zilverinduslrie in
den omtrek, in Willige-Langerak en Vlist,
electrischen stroom kan krijgen en in
Schoonhoven niet, zal zy zich vanlieverleê
daarheen verplaatsen.
De oorzaak van het verschijnsel, dat de
vrijzinnigen worden doodgedrukt door de
sociaal-democraten, schuilt niet hierin, dat
het program der eersten niet deugt, maar
daarin, dat zy het niet handhaven. De sociaal
democraten doen dat wel en daarom stellen
de kiezers in hen meer vertrouwen. Een
fout der vryzinnigen is ook, dat zy te
weinig voeling met elkaar houden. Het
komt voor, dat vrijzinnige raadsleden niet
eens lid zyn van hun party.
Een eerste vereischte van goed gemeente-
beheer is ook: openbaarheid. De raad moet
geen onderonsje zyn.
Spr. schetst voorts, hoe de gemeente
tegenover hare ambtenaren moet staan.
In een reglement bebooren o. a. te worden
vastgelegd de werktijden en de vacantie-
dagen, anders hangen de werklieden af
van de luimen van den burgemeester. En
al wat ambtenaar is behoort een hoog loon
te genieten; als grens kan men aannemen
hetgeen in particuliere bedryven als maxi
mum wordt betaald. De gemeente moet
als voorbeeld kunnen dienen voor parti
culieren. Dit geldt evenzeer ten aanzien
van de bezoldiging van hoogere ambtenaren.
Een directeur van een stedelijke electrische
centrale b. v. moet minstens hetzelfde salaris
dat 'bjj in particulieren dienst
rangen. Omdat er aan een gemeente-
centrale niets mag mankeeren, komen
n de knapste personen in aanmerking
benoeming tot directeur, en de knap-
hebben recht op de hoogste bezol
diging.
Ook voor de werklieden, die indirect in
gemeentedienst zyn, behoort de gemeente te
zorgen, b.v. voor de werklieden die in dienst
van een aannemer werken ten behoeve van
de gemeente uitvoeren. De plicht dier ge
meente is te zorgen, dat die werklieden
het maximum-loon ontvangen. Het belang
der gemeente eischt zulks. Schryft een
annemer in voor een te krappe som en
"jrdt hem het werk opgedragen, dan loopt
e gemeente groote kans minderwaardig
'erk te ontvangen. De gemeenten nemen
wel voorschriften omtrent de kwaliteit en
den aard der te gebruiken materialen in de
bestekken op waarom zouden zy niet
even goed voorschriften geven omtrent den
arbeidstyd en het arbeidsloon der werk
lieden, die het werk moeten uitvoeren?
Spr. wyst ook de voordeelen aan, welke
voortvloeien uit de exploitatie van mono
polistische bedryven door de gemeente
tegenover de exploitatie van zoodanige
bedryven door particuliere ondernemingen.
De gemeente behoeft geen winst te maken,
een concessionaris moet dat wei, en laatst
genoemde zal daarom van nieuwe vindingen
der wetenschap, welke het bedrijf kunnen
verbeteren, geen gebruik maken, indien
daardoor zyn winst dreigt te verminderen.
Ook kan een particuliere, onderneming
failleeren, en dan zit de gemeente in een
impasse. De gemeente mag by het verleenen
der concessie bepalingen maken zooveel zy
wil om moeilijkheden te voorkomen, de
practyk heeft bewezen dat zulke bepalingen
de gemeente niet voor onaangenaamheden
en schade vrywaren. Gemeentebelangen
als de water- en lichtvoorziening e. d.
behartige de gemeente zelf.
Voor het onderwys kan de geme
alles doen. Spr. beperkt zich tot
herhalingsonderwys, daar by voor
bespreking van het lager onderwys in
vollen omvang, alleen wel een beelen avond
t. noodig zou hebben.
;t~ Het herhaiingéondergrjjs is van groot be-
i langde Onderwijswet bepaalt, dat gedurende
de wintermaanden 96 uren les moet worden
gegeven en wei in 4 vakken, waarvan 2
vakken van de lagere school moeten zijn,
de andere 2 kan de gemeente zelve kiezen
naar plaatselyke behoefte. In plattelands
gemeenten is het gewenscht, dat er land
bouwonderwijs worde gegeven, en overal
zou spr. buishoudonderwijs willen zien
verstrekt, met onderricht in bet koken.
De onkunde op het gebied der volksvoeding
is ontzaglijk groot; spr. noemt dit een der
grootste rampen in het arbeidersgezin.
Spr. somt nog verschillende zaken op,
waaraan de gemeente hare aandacht moet
wijden, als schoolreisjes en schoolkieeding,
openbare leeszalen, musea, plantsoenen,
wijkverpleging, sanatoria, bestrijding van
tuberculose, woningbouw, verbod van rooken
door kinderen, enz. Dit verbod kost al
heel weinig, met een verordening van drie
artikelen is de zaak in orde.
By het woningvraagstuk staat spr. nog in
't bynonder stil. Het opruimen van krotten
is een eerste eisch van goede gemeente
politiek en van volksgezondheid. De ge
meente moet met de volkshuisvesting ernst
maken, en den woningbouw niet aan par
ticulieren overlaten, wien het,heel natnurlyk,
om «winst is te doen. Goede woningen
moet de gemeente beschikbaar stellen, óók
voor wie de volle huur niet kunnen betalen.
De draagkracht van het gezin worde in
aanmerking genomen by de vaststelling
van den huurprijs; van het ontbrekende be-
tale de gemeente de helft en het Ryk de helft,
gelyk dit in Amsterdam geschiedt, waar
woningen van f 3 worden verhuurd voor
f 2 aan gezinnen, die slechts f 2 kunnen
betalen. Het is ook zeer gewenscht, dat
de gemeente onvoldoende woningen onbe
woonbaar verklaart, óók als er geen betere
beschikbaar zjjn. De termijn binnen welken
de onbewoonbaar-verklaarde woningen moe
ten worden ontruimd, kan zoo noodig worden
verlengd; de zaak komt echter op deze
wjjze telkens opnieuw aan de orde en onder
de aandacht.
De raad is bevoegd een verordening te
maken, welke bepaalt de grootte der kamers,
het aantal personen dat in een vertrek mag
slapen enz., doch voordat hij zoo'n veror
dening in 't leven roept, dient hy eerst te
zorgen voor goede woningen in een vol
doend aantal.
Ten slotte wydt spr. e
bet belastingvraagstuk. 4
sieve en de degressieve beffii
noemt de laatste, welke alleei
dam wordt toegepast, heel
lage en zeer booge inkomens,
progressieve heffing is, dat de lage
ook getroffen worden als de heffii
groote inkomens omhoog gaat,
staat nu eenmaal verband tusschei
Na nog te hebben opgemerkt,
gemeenten zouden kunnen samenwerken ter
bereiking van een voor elke gemeente af
zonderlijk onbereikbaar doel, eindigt spr.
zyn 'rede.
Er volgde eenige gedachtenwisseling,
L:j de heer J. I. van Ballegoijen de
mededeelde dat in de practyk is ge
in, dat in alle gemeenten, waar naast
gasfabriek een electrische centrale is
sticht, het debiet der eerste niet is ver-
inderd maar gestegen, en de heer Dr. S.
I. M. Mogendorff, dat bel een erkend feit
is, dat verscheiden groote fabrieken twee
fabricaten in den handel brengen, een be
stemd voor gemeenten waar de levensmid-
delen gekeurd worden, en een voor gemeen
ten waar dit niet geschiedt. Sapienti satt
ons land zal
bet, vreest men, tot conflicten komen.
De samenwerkende organisaties hebben
zich tot de Kon. Fabriek van de firma
Van Kempen Sc Zonen te Voorschoten ge
wend, om nogmaals te trachten haar te
doen terugkomen op haar weigering om
met de organisaties over de arbeidsvoor
waarden der werklieden te onderhandelen.
Reeds werd door samenwerking met de
Vereeniging van Fabrikanten in Gouden-
en Zilveren werken in Nederland een alge
meene arbeidsovereenkomst tot stand ge
bracht, waarmede, zeggen zy o. m., de
grondslag gelegd werd voor een ordelijke
bedrijfsregeling.
„Geheel onmof
blyven staan
wat tevens
lieden-organi
De organisaties
in overweging, h:
en te berichter
ook zy de m
vredelievende
als penningmeester en magazijnmeester.
De afdeeling t0 thans 254 leden.
STADSNIEUWS.
tabMKhevea, 34 OcL
Gemeentebeheer.
Vrijdagavond sprak de heer J. Kortland
in de Koffiekamer van het Nutsgebouw in
een door den heer J. G roes beek, voorzitter
der vryzinnige kiesvereeniging alhier, ge
leide vergadering over Gemeentebeheer.
Spr. noemde zyn onderwerp saai en droog
en misschien is bet daarom, dat zoo weinig
menschen aandacht aan dit publiek belang
schenken. Toch is dat jammer; immers is
ieder burger ondergeschikt aan de besluiten
van den raad, hetgeen voldoende reden
moest zyn om zich in te werken in de
vraagstukken van gemeentebeheer. Over de
Kamer-verkiezingen van 1917 boort men nu
reeds spreken, maar over de raadsverkie
zingen in dat jaar rept niemand. Dit teekent.
Toch zyn de gemeenteraden plaatselyk van
veel grooter belang dan de Tweede Kamer,
en de raadsverkiezingen zyn derhalve voor
de gemeenten van veel grooter gewicht dan
de kamer-verkiezingen.
Spr. wenscht twee vragen te stellen en
te beantwoorden: late. Hoe moet een raads
lid zyn functie opvatten en welke zyn zyn
verplichtingen tegenover de burgerij? 2de.
Hoe moet een raadslid zyn houding bepalen?
Is een raad actief, doet hy veel, dan kost
dit veel geld. De gemeente moet leenen en
de hoofdelyke omslag moet verhoogd worden.
De burgerij moppert. Doet een raad niets, dan
gaat de belasting niet omhoog, maar de
burgerij moppert ook dén en zegt: Ze doen
bier niets. Een middenweg is niet gemakke-
lyk te vinden. Ep is een Gemeentewet die
de bevoegdheden der gemeenten aangeeft,
doch slechts in ruwe trekken. En dat kan
niet anders, omdat zy vosr alle gemeenten
geldt. De gemeenten zelven moeten de wet
uitwerken en toepassen naar hare behoeften,
welke verschillend zyn. Wat voor de eene
gemeente goed is, kan voor een andere vol
strekt verwerpelijk zyn. In tegenstelling
met de sociale wetgeving, waarvoor veel
belangstelling is, vindt de sociale gemeente
politiek weinig beoefenaars. Men vraagt
zich niet af wapde gemeenten met de be
staande wetten reeds kan bereiken.
Hoe moet nu een raadslid zijn functie
opvatten? Enkele tientallen jaren geleden
was het raadslidmaatschap nog een eere-
baantje; de gemeente-begrootingen hadden
niet veel om ’t lyf, er viel weinig te
doen, en het raadslidmaatschap was niet
zelden een erfstuk in bepaalde families.
In den laatsten tyd is dit sterk ver
anderd. Er wordt steeds meer van de
gemeenten gevraagd, het Ryk draagt steeds
meer aan haar op, de gemeenten exploitee-
ren bedryven en moeten daardoor geldlee-
ningen sluiten, het belastingwezen breidt
zich uit, de volksgezondheid eischt maat
regelen en tal van andere zaken vragen
behartiging. Van groot belang is het voor
elke gemeente wie er aan 't hoofd staat,
wie er burgemeester is. De burgemeester
is te vergelijken met den directeur eener
groote onderneming. Als een naamlooze
vennootschap een directeur zoekt, kykt zij
niet op een paar centen, ze verlangt een
bekwaam persoon. En nu is bet wel zoo
dat de gemeenten niet zelf haar burgemeester
benoemen, maar er een gestuurd krygen,
maar zjjn salarieering hebben zy wel in
hare hand en indien deze goed is, hebben
zy een groote kans op een bekwame kracht.
De tyd dat men burgemeester werd als men
voor niets anders deugde, is voorbij.
Een der groote vraagstukken op bet ge
bied der gemeentepolitiek is: moeten de
gemeenten bedrjjven exploiteeren Vroeger
was het ook een groot probleem, of de ge
meenten zich de volksgezondheid moesten
aantrekken. Er is nog steeds een
groep van raadsleden, die dergeljjke
stukken niet bestudeeren en er alleen mai
over stemmen. Zulke raadsleden vit
men b. v. in gemeenten, waar de bun
meester zich aan het voorschrift, dat
punten van beraadslaging
raadszitting moeten woi«
stoort, maar volstaat me!
te verwittigen, dat ep op
zitting is.
De Woningwet en de Onderwijswet zjjn
ook wetten, waar de gemeenten veel mee
te maken hebben, maar die ook slechts in
ruwe trekken hare plichten omscbr(jven.
Zoo zegt de wet op bet lager onderwys,
dat het minimum-salaris f 500 moet bedra
gen, maar enkele plattelandsgemeenten uit
gezonderd, zal het tegenwoordig toch overal
wel hooger zjjn. De Woningwet schryft
voor, dat er in elke gemeente een Bouw
verordening moet zijn, dóch over hetgeen
er in die verordening moet staan, laat zy
zich niet uit.
Over gemeentelijke exploitatie van be
dryven is, gelijk spr. reeds aanstipte, veel
stryd geweest vroeger; die stryd heeft
menige raadsverkiezing beheerscht. Mannen
van dezelfde party dachten er verschillend
over. Daarom hebben de politieke par
tyen de lynen vastgesteld langs welke
zy zich op gemeentelijk gebied wenschen
te bewegen: de gemeenteprograms. De
S. D. A. P. is daarmee begonnen, de vryzin-
nig-democraten zijn spoedig gevolgd, daarna
de anti-revolutionairen (Patrimonium’s ge-
meenteprogram)en verleden jaar heeft
ook de Liberale Unie een program vast
gesteld. In de laatste jaren zyn er zelfs
plaatselyke programs verschenen.
Uit een en ander bljjkt wel, dat het raads
lidmaatschap geen eerebaantje meer is, maar
een functie die verplicht tot studie en arbeid.
Ook de kiesvereenigingen en zy, die mede
candidatenljjsten onderteekenen, dipnen te
weten welke lynen er in de gemeente
politiek moeten worden gevolgd, wat het
