Bijbels, Kerkbijbels, Kerkboeken,Teksten
1 Veertig laren
Goud
üver
II HINKE-GOUDA
f
fARTOn COOPS
Klokken
WeJsMJ mei Pr*|zen
BON
W. SLONT
ieder Bedrijf
iHilAj
KAASPOEÖERi
West-Indische Bananenhandel
GOUWE 140 - GOUDA
4
LaDB prijzen
GRIJS HAAR
opruiming
Beschuit - Stroopwafels
en Lange Beschuit
Zoekt gij
Schoonhoven voor 100 jaren
GEEN GRIJS HAAR het meest gesorteerde adres
UrDfllesorlBBrlnp F. BIJLSMA'S Boekhandel
Mehemed All
Telef. 2376
Huisvlijf-Artikelen
J. KRANENDONK
Een Overall
voor
vindt U
n „De Klein ei4 Winst
van de N.V. voorb. Fa. J. H. CREBAS, Turfmarkt 71
Lo». Bol. Kort en Blauw
worden,der KA'Ao, doet_ haar
tevens uitmuntend 0PDR06EN.
Door toevoeermg van
KAA5P0EDER blyft de Korst
zacht enhelder van Kleur terwyl
er geen KORiTGEBREKEN ontdaan
Oe Gebruikers ijn er zeer tevreden over
Zy ma Ken de HOOGSTE PRyiEN.
TeR gelegenheid van het 100-Jarlg bestaan der
Uitgevers Firma van de Schoonhovensche Courant,
zijn wij besloten voor een FYFFES Bananen Wed-
•tri|d beschikbaar te stellen: prijzen van f25, f 15,
f 10, f 5 en 20 handen FYFFES Bananen.
U behoeft alleen te raden hoeveel FYFFES etiketten
door ons gebruikt zijn in het jaar 1931 (dit getal ligt
tusschen de 250000 en 300000)-
Vraagt Uw winkelier dus bananen met blauw etiket,
U moet dit etiket gebruiken voor het inzenden van
onderstaande bon.
Tusschen de poorten
Nieuws uit 1832
EERSTE BLAD.
NIEUWSBLAD VOOR ZUID-HOLLAND EN UTRECHT. Schoonhovenscha Courant
WOENSDAG 31 AUGUSTUS 1982.
LangeTiendeweg 10 Tel.2330 Goud«
Agant wan dit Blad
Door het gebruik van
krijgen uw grijze hafen
hun natuurlijke kleur
I terug, geen haarverf,
onschadelijk, p. flacon
f 5.—, Verkrijgbaar bij
BALT. A.DE JONG,GOUDA
OOSTHAVEN 29 TELEF. 3364
Wat tob Je toch
koop nu
reuzenkoopjesll
In de
van de
Schoenhandel van
vindt U
reusenkoopjea
Witte Schoenen
vanaf 55 cent
Zoekt U een goedkoop
Schoentje?
Wij hebben Schoeneji
koowel voor 1- als voor
100-jarige pienschen.
Keizerstr. 62-45
Gouda
zooali
Triplex an Taakanlngan voor Zaogwark.
iatl|nnot#n on Tookanlngon voor Snl|work.
Vordar all# bonoodigkodon voprTarsowark, ons.
Aanbevelend,
Korte Tiendeweg 6-8 - Gouda
Korte Tiendeweg 11 Gouda
Sinds veertig Jaren Is men In Gouda en Omstreken verrukt over de heerlijke
Veertig Jaren oud en toch modern
Veertig Jaren oud en altijd verach I
aan adres voor
Hoeren Rookere I f f
Heeren Landbouwers die altijd door mij bezocht werden, doch
in deze malaise niet door mij bezocht worden, verzoek Ik
vriendelijk, mocht U soms nog BIQAREN en TABAK van
mij willen betrekken het adres Is zooals U weet vanouds
R. VEERMAN mumi
Turfmarkt BB Gouda
Van fabriek naar veehoudtra
Verladen week was de prijs te
Amsterdam als Rotterdam van
THORLEY'S Voederkoeken
f 7.85 per 100 Kjlo.
Vraagt priis en conditiën hl|
M. MEERSE ZOON
Krimpen a. d. IJssel.
WYOSTRAAT
31
ga dan naar
bet huis van
vsrtrouwsn
op de Markt
te Gouda
Voor Kom t
1
Hierop blauwe
etiket plakken
Hierop blauwe
etiket plakken
Zandt deze Bon ean ons adres:
COUWE 140 - GOUDA
Neem Inzender(ster):
Adres:1k ,B
raadt dat er
etiketten gebruikt zijn In 1931 bij de West-Indische Bananen-
handel W. SLONT.
Inzenden vóór 15 Sept. 1932, In gefrankeerde envelop (postzegel 6 cent).
TWEEDE BLAD.
NIEUWSBLAD VOOB 2UID-H0LLAND EN UTRECHT. Schoonhovttuch» Courant
WOENSDAG 31 AUGUSTUS 1082.
Hoe tag Schoonhoven ei1 uit toen d<j
jonge 8. E. van Nooten ui,t Lopik naai}
hier kwam om er tljn geluk te beproe^
ven?
Het is nog een too nabij verleden en
toch, hoe enorm gToot sijn de verande
ringen, welke in die 100 jaren zijn ont
staan. Veel grooter dan do veranderin
gen in de voorafgaande eepw van 1792
tot 1832. I o
Hoe zag Schoonhoven er ijiit?
Van de vier poorten, welkp men in dit
nummer vindt, bestonden er nog drie; de
Katpoort of Vrouwepoort, 4io Btonii on"
geveer ter plaatse, waar «ich nu het
pand bevindt bewoond doop den heer
H. Schreuder Sr., de ons allen bekende
Veerpoort en de Kruispoort ftan het ein
de van den Opweg bij het begin van de
Kruispoortstraat. De Lopikerpoort, die
stond aan het einde van de Lopiker-
straat, waar nu de opgang njiar den Wal
is, was reeds in 1805 afgebroken.
Tuschen die poorten lag d^ stad inge-
1 sloten door de wallen met daarvoor de
vestinggracht. Des nachts werden de
bruggen opgehaald en de poorten geslo
ten, omdat men nog leefde In de ge
moedsgesteldheid van vorige eeuwen, toen
het mogelijk was. dat plotseling de vijand
voor de poort zou staan, omdat die vij
and toen geen buitenlandse)^ leger be-
een groote luifelhoed op en uitstaande
pofmouwen. De omslagdoek, kropdoek
genaamd, begon almeer tot japonlijfje te
worden en het middel werd reeds inge
snoerd tot de latere wespentaille. De rok
liep naar onderen wijd uit. Het haar lag
in een hoogen wrong tegen het achter
hoofd «n deels in dikke rollen Op de sla
pen.
Wanneer het al eens gebeurde, dat
een vreemdeling binnen de poorten kwam
dan wist weldra de geheele stad het. Dat
was dan ook werkelijk iets bijzonders,
want In dien tijd ging men nfit op reis
voor pleizier, doch allen bij harden nood
zaak. Het was al veel. dat men gebruik
kon maken van de diligence of van de
trektschuitb want een eeuw VToeger had
men alleen de keuze gehad over een af
zonderlijk rijtuig of een rijpaard.
Een reis van Schoonhoven naar Am
sterdam vorderde een geheelen dag. De
diligence was voor hen, die weinig tijd
en genoeg geld hadden; de trekschuit
voor wie geen haast had en weinig geld.
Wel was in dien tijd de stoomboot er al,
maar er voeren -nog maar zeer enkele van
zulke nieuwigheden alleen van Am
sterdam naar Zaandam én het zou nog
zeven jaren duren vjjor de eerste spoor
trein van Amsterddqï haar Haarlem de
mensehen in verbazing zou brengen.
DE SCHOONHOVENSCHE POORTEN
wrj f
De Katpoort of Vrouwepoort, vernieuwd In 1573 en afge
broken in 1861. De poort stónd, waar nu de Voorhaven Is.
foto N Ui tad t
hoefde te zijn, maar veeleer een aanval
lende troep uit een naburige Stad. Die
mentaliteit heeft nog lang voortgeduurd
en pas tientallen jaren later zijn het le
gerbestuur en de rijksrogeering tot het
inzicht gekomen, dat het tooh eigenlijk
geen zin meer had om elke haoht de
poorten te sluiten en de bruggen op te
halen, want dat zulke onvefhoedsche
aanvallen in dien tijd onmogelijk waren
gewordon.
Verkeer was er weinig, niet fclleen
kwamen weinige vreemdelinge^ de stad
binnen, maar ook in de stad w«s het zoo
stil en rustig, dat wij ons daarvan nu
moeilijk een vooretelling kunnen maken.
Door de verlaten straten reed wel eens
een kar of wagen, maar wanneer een rij
tuig over de «teenen hobbelde, keek men
van achter de gordijnen, om te zion wie
het wel zijn kon. die door de stad reed.
Voetgangers waren er al ovonmln velen,
een dienstbode, goed kenbaar aan haar
klee^inff» die water ging pompen of
scheppen, want waterleiding bestond
niet;' de dokter met hooogen hoed en
stijve vadermoorders, bakkebaardjes, lan
ge pandjesjas en strakke broek met sous
pieds. Groot is het verschil niet met de
tegenwoordige monnenkleedlng, broek,
vest on jas; alleen waren de kleufen veel
al lichter dan nu; brpek en vost waren
geel, wit, licht-bruln. Het boprd stak
tot onder aan de ooren omhoog en daar
omheen was een gTOOte das gewikkeld.
In den middag zal ook wel Sens een
dame door de straten zijn gegaan met
Hot leven in Schoonhoven bood weinig
afwisseling. M.enk on niet een dagje uit
per trein, boot, fiets of auto; er was
geen radio, geen biosooop en niet te
vergeten geen courant. Een enkele keer
kwam er wel eens een reizend troepje
kunstemakerg en dan er eenmaal per jaar
kermis, die den menschen van dien tijd
wat vermaak bracht en gelegenheid gaf
tot het doen van allerlei inkoopen. Wel
had men ook eenige winkels, maar die
waren klein en konden alleen vooralen in
de allernoodzakelijkste behoeften. Op de
kermis kon men zaken koopen, die men
in de stad tevergeefs zou hebben ge-
zooht, Omdat er zoo weinig amusement
was, zochten velen afleiding in den drank
on zoowel dé hoogere als de lagere ston
den konden moorddadig drinken.
De rijken en gegoeden hadden hun
theetuin met koepeltje en voor allen
waren er vrijwel overal speeltuinen of
ontspanningen, waar men gewoonlijk zijn
proviand meebracht. 1
Ook het Nut bestond reeds en daar
werden des winters bijeenkomsten gehou
den. meestal leerrijke voordrachten of wel
declamaties met „een laoh en een traan",
waar de heeren afgescheiden van de
dames hun lange Gouwenaars rookten
en de dames haar handwerkjes maakten
Overal echter heerschte echter een stren
ge kastengeest, men we»sohte „onder
otjs" te zijn, d.w.z. onder personen vat
denzelfden stand en alleen de ijsbaan
maakte daarop een uitzondering.
dei
Mien leefde van den dag op den dag,
DE SCHOONHOVENSCHE POORTEN
foto NUitadt
De Veerpoortgettpuwd in 1601 en gelukkig behouden
gebleven.
opgaande in de «toffelljke belangen Tan
een eentonig bestaan. Geen spoor van den
remrwochtigen haast, die sen later ge
slacht lom voortjagen op den weg naar
(ortuin bij een onleschbaren dorst naar
gemndk en weelde, dooh ook geen spoor
van het streven naar vrije ontwikkeling,
naar scheppende kunst.
De netterij van S. E. Tin Nooten kun
nen we ons duidelijk voorstellen; eon
vrij klein vertrek, waar geen arbeids
inspectie toezicht hield, met retkasten en
een handpers. Het met de hand gorette
werk werd op de pers gSlegd, de druk
ker rolde er de inktrol over, legde er een
vel papier op, draalde de tafel onder de
pers en bracht met de hand de pers om
laag, Dan waa één vel aan één agdo be
drukt en moest hij opnieuw beginnen
voor het volgende vel.
Nu brengt de eleotrisohe ntroom onze
zetmeabinee In beweging, do zetter drukt
op .de lettertopteen en het zetsel verza
melt zich op de galei. De dniiker legt
het op de snelpers of op de neg veèl
snellere Heuraka-pers, en de stroom dost
de maohinee draaien.
Toen, in 1883, werkten de zetters en
drukkers voor een klein loon, 12 en zelfs
14 uren per dag en als zij ziek of oud
werden, waren W afWkelbk van de
liefdadigheid.
Nu arbeiden ze niet langer dan 8H
uur per dag voor loonen, die tot do hoog
ste in de industrie behooren, zij zijn ver
rekend tegen ziekte, ongevallen, ouder
dom, krijgen van de federatie een pen
sioen. een collectief arbeidscontract be
paalt en verzekert hun rechten, terwijl
een streng toezicht de veiligheids- en ge-
rondhei ds voorwaarden In de werkplaats
voorschijf t.
Er is ontzaglijk veel veranderd in die
100 jaren, maar nergens is het verschil
grooter dan in de positie van dei vrouw
en hot meisje. Een burger van 1832 zou
verbaasd en ontsteld staan Over bijna al
les wat hij nu te aansohouwen zou krij
gen, maar het zou hem volkomen onver
klaarbaar en onaannemelijk zijn, dat de
meisjes van nu bet vrije leven mogen
hebben, dat haar tot iets gewoons is ge
worden. Het meisje uit 1832 werd,streng
Ijewaakt, zij ging sleohU uit onder geleide
en had een uiterst hinderlijke oonventie
te volgen van zedig voor zich uit te zien,
netjes loopen, afgemeten teruggroeten,
en». Zijn doohter op te leiden voor een
broodwinning, zou in het brein van geen
burger opkomen. Er waren slechts twee
mogelijkheden dienstbode worden of
wachten op een huwelijkscandidaat. die
toen nog ronduit „vrijer" heette. Het
meisje was thuis, het möisje hoorde
thuis, zij waschte het servies, haakte en
borduurde en speelde op het spinet en
ging wandelen met pa of ma, en als pa
het kon betalen, ging zij voor eenige jak
ren naar een kostschool. Voor iedereen
gold de ijzeren wet, dat niet te weten hoe
het behoorde de grootste maatschappelij
ke zonde was, maar in nog veel sterkeT
mate gold dat voor do meisjes. Wan-
nees destijds iemand voorspeld zou heb
ben, dat erheen tijd zou komen, waarin
de vrouw vrijwel dezelfde rechten zou
hebben als de man. dat «ij zich zou kun
nen bewegen, zooals zij verkoos, dat *ij
met ledén van het andere geslacht zou
kunnen wandelen, uitgaan, reizen, kam
peeren, zelfs, dan zou hen hem gezegd
hebben, dat eerder de wereld zou ver
gaan, dan dat zulke toestanden mogelijk
zouden kunnen worden.
De gehuwde vtouw «jou ook geen tijd
hebben voor vermaken, als zij nu kan
genieten, zij moest des zomers tijdig in
maken voor den geheelen winter, zij had
te zorgen voor alle boven- en onderklee-
ding, zij moest 's morgens vroeg de meld
uitzenden naar de water- en vuurvrouw
ora kooltjes vuur, want een kachel aan
maken had eigenaardige bezwaren
Daartoe w&s noodig een tondeldoos, een
koperen doos met verbrande vodden, die
in gloed werden gezet, doordat men met
een vuursteen vonken sloeg en dis behen
dig op de asoh der vodden doed springen.
Sommigen hadden reeds de zwavelstok
in gebruik en het was een roekelooze ver
kwisting. die niet eerste te splijten, zoo
dat men met een zwavelstok eenige ma
len kon doen. „Een zwavelstok in drieën
en een borrel in eens," zei men. De open
haard roet het houtvuur was resds ver
vangen door de ijzeren kachel en de turf
werd al afgewisseld met steenkolen.
Do verlichting bestond uit kaarsen en
olielampen, maar het licht daarvan was
niet zoo, dat men er lang bij kon lezen,
zonder van zijn oogen te veel te vergen.
Wij menschen van 1082 zien met eenl-
gen spot en deernis neer op het voorge
slacht, dat een eeuw vroeger leefde, en
wij glimlachen om hun primitieve leef
wijze, hun opvattingen en hun bekrom
pen middelen. Wij menschen van 1982
zijn trotsch op onze vindingen en kun
nen niet gelooven. dat er nog veel kan
komen, dat nieuw is.
Maar hoe zal in 2082 het nageslacht
grinniken om de dingen, waarop wij fier
zijn en hoe zullen zij In de musea sma
lend praten over on» telegraaf, telefoon,
radio enz.
Wij kunnen dat niet aannemen, maar
PE SCHOONHOVENSCHE FOORTEN.
w•fi worden misschien wat bescheidener,
als we bedenken, dat ln 1867 de En-
gelsohman JohftvBurke schreef, dat de
techniek van dien tijd zoodanig volmaakt
was, dat er niets meer kon uitgevonden
worden, om die te verbeteren.
De Kruispoortgebouwd in 1673. De brug is afgebroken
in 1836, de poort in 1.851. De poort bevond' xich aan het
eind van de Kruispoortstraat.
„Hoezeer uit hoofde der tijdsomstan
digheden de takken van nijverheid wei
nig werk opleveren, vinden de hand
werkslieden een tamelijk middel van be
staan, aangezien vele die anders daarin
werkzaamheid moesten zoeken, thans tot
den militairen dienst zijn groepen; ook
het aanwezige garnizoen geelt eenige ver
goeding aan het gemis van vertier, het
welk zonder dat zoude bestaan."
Zoo luidden de algemeens opmerkin
gen aan het slot van het verslag, dat de
gemeente Schooahem fynunrt 1883
aan de landsregeering over de toestand
luer ter stede uitbracht; het verslag «elf
bevatte, onder meer. nog de opmerJungten,
dat „de straten en havens door róverbedes
en lantoarnen behoorlijk verlioht
worden en op de reinigheid toezicht
wordt gehouden," terwijl ook voor den
gezondheidstoestand zorg gedragen werd
door de geneea-en heelkundigen van tijd
tot tijd aan te sporen om de bestaande
verordeningen omtrent de vaccine in acht
te nemen en hunnen invloed ter versprei
ding van dit heilzaam middel aan te wen
den.
De stad telde alstoen 2527 inwoners,
thans 4486, volgens de gezindten als volgt
verdeeld; Gereformeerden onder wei
ken naam we de tegenwoordige Ned.
Hervormden te verstaan hebben 1011,
thans 2764; Roomsoh-Katholieken 405,
thans 062; Jansenisten (oud-Roomach)
20, thans 34; Evangelisoh-Luteraohen 8,
thans 6; Remonstranten 7, thans 128; en
Hoogduitsche Joden 14, thans 25.
Hoewel Schoonhoven tot de garnizoen
steden hoorde, was, er toentertijd toch ge
legenheid om 600 mAn te kazerneeren
dit vond zijn oorzaak in de omstandighe
den, waarover ook reeds boven gespro
ken werd: het was namelijk in de jaren
van den Belgischen opstand; vele Sohoon-
hovenaren, ingedeeld bij de Zuid-Hol-
landsche schutterij, stonden in Brabant
onder de wapenen, terwijl hier in Schoon
hoven tot 2 April de Noordbrabandsohe
schutterij in garnizoen lag; en na dien
datum ging er bijkans geen week voorbij
of men had voor kwartieren te zorgen
voor doortrekkende troepen, die naar het
Zuiden gingen of van het Zuiden kwa
men; zoo kreeg de stad onder anderen
voor verstrakte huisvesting en voedsel
van een detachement der Noordholland-
sche schutterij, sterk 110 manschappen,
die hier een nacht overbleven, een ver
goeding van 85 cent per hoofd uitbe
taald; van haar kant gaf ze de verklad-
ring „het detachement heeft zich wel en
behoorlijk gedragen".
Bijna had men hier ter stede in die da
gen een groot militair hospitaal gekre
gen, speciaal voor ooglijders. Het depar
tement van oorlog vond blijkens een rap
port van den Inspecteur-generaal van
den geneeskundigen dienst der land- en
zeemacht de „ligging van Sohoonhoven
uit geneeskundig oogpunt beschouwd zeer
wenschelijk voor militaire zieken" en had
het oog laten vallen op dat oogenblik
leegstaand tuighuis aan de Oude Haven
(eon gedeelte der tegenwoordige kazerne)
vroeger gedeeltelijk als school gebruikt,
daarna voor kazerne, en het op vijftig
passen afstand daarvan gleegon „zeer
schoon groot, vierkant geobuw, stads-
elgendom, de gewezen „Doelen" (togon-
woordlg kantoor vah de waarborg).
Met de opmerking, dat het vestigen
Schoonhoven bij da algemeene bewape.
van zoo'n etablissement nog al eenig
voordeel aan de stad zou opleveren, en dat
indien de» inrichting er eenmaal was,
wel duurzaam gevestigd zou blijven,
vroeg het departement van oorlog het
oordeel der Lekstad over de» aangelegen
held. Hier nu was men er niet voor te
vinden, daar. zooals men terugschreef,
Schoonhoven bij da algemeene wapening
gedurende den Belgischen opstand, kos-
lok alen
Zonara
richten
ten noch middelen ontzien had om ten
algenfeepen nutte mede te werken. De
stadsschool aan de Oude Haven was zelfs
ontruimp om daar kazernes te vestigen,
waarbij het onderwijs zeer geledon heeft,
de door gebrek aan geschikte
niet doelmatig plaats hebben,
garnizoen de stad eenige wtj-
stad had verlaten, had
noodige maatregelen ge-
school daar weer in te
jeugd niet langer van een
doelmatig onderwijs te berooven. Wat
de ontruiming van het tweede gebouw,
de voorpialige Doelen, betrof, waar een
•1 in gevestigd was; de» zon
ts kunnen hebben zonder den
van zijn bestaan te beroo-
it onderwijs geheel te doen op-
Om al de» redenen verzocht men
dan ook om dit hospitaal olders to ves
tigen; hetgeen dan ook blijkbaar geschied
is, want !voor Sohoonhoven was de zaak
van den baan.'
kreeg men echter andere zor-
in Europa begon de gevrees-
uit te breken; ook ons land
ni^t gespaard en vele waren de
.tregelen, die overal geno
men werden. Hier ter stede bleef men
eveneens daarin niet achter: een gezond?
heidscomimssie van vijf leden, waaron
der de burgemeester en twee geneeshee-
ren, werd ingesteld; bij publicatie werd
tegen gebruik van onrijpe kruisbessen
„wordende de» spijs als voor de gezond
heid zeer nadeelig geoordeeld", gewaar
schuwd en het verkoopen ervan verboden,
terwijl de verkoop van alle onrijpe
vruchten, vooral daaronder begrepen
primen, ktooües, vroege peren en appo-
len, welk rijp'of onrijp even schadelijk
voor de gezondheid werden geaoht ais
onrijpe vhichten, eveneens onder eon
verbód viel. Met het oog op do reinheid
der straton, goten en riolen, zouden de
ze van ovorheidswego dagelijks ge
schouwd worden. Een rondschrijven werd
aan alle kerkgenootschappen gericht ora
zooveel mogelijk de zuiverheid der lucht
door het openlaten der kerkdouren te be
vorderen. v
Toch mochten de» voorzorgsmaatrege
len niet baten, in de dorde week van
Augustus kwamen er drie (verdoohte
sterfgevallen voor en op den morgen van
den i8den por»lfde maand worden twee
personen dpor do gevreesde ziekte aan
getast. w
Opeenhopingen van menschen worden
nu zooveel inogolijk tegengegaan: de ker
mis werd dat jaar niet gehouden, oven-
min als höt oponbaar schoolexamen o!
de prijsultdjaoling on aan do kerkgenoot
schappen wprd nog eens geschreven ./vol
gens het oopdeel van deskundlgon en op
raad van dpzolve is het, dat wij U Wel
eerwaarde <e kennen geven, dat groote
verzamel
van
ilingpn van menschen ln tijdei
smetjtolijke heorschende ziekten
de ziekte", 'wesh.
dan ook
ht
veel aanloidlng geven tot uitbreiding van
ri ihalve Ei I ij
werd om korte godsdienstoefeningen,
hoogstens eén uur durende, te houden.
Gelukkig bleef de ziekte alhier slochts
tot enkele gevallen beperkt en ook elders
week zij langzamerhand, zoodat eenige
maanden later de speciaal voor de oho-
DE- SCHOgNHOVENSCHE POORTEN
De Lopikerpoortvernieuwd ln 1591, afgebroken ln Ifi05.
Dl poort bivonp itch aan Hit tlndi van de Loptkeritraat,
foto NUitadt
