De Groote- of St. Bartholomeuskerk. I LandbouwenVeeteelt Kerk en School VRIJDAG 22 FEBRUARI 1936 felle boerderijbrand. Vlucht In nachtgewaad; het vee verbrand. Woensdagavond te ongeveer halftwaalf passeerde de heer S de H. uit Buitenpost het dorp Twijzol en ontdekte brand in de boerderij van den heer W. G. Beerda Hij waarschuwde de bewoners, die slechts met moeit« in nachtgewaad bet branden de huis konden onh luiten. In een om mezien stonden boerdei^^ro schuur ge heel in vlammen. Er kwamen 28 stuks vee in de vlammen ora en ongeveer 150 voer hooi ging verloren. Van den inboe del kon niets worden gered. REVOLVERBANDIETEN GEARRES TEERD. Inbraken opgehelderd. De vorige week heeft in den nacht van Woensdag op Donderdag 'te Hooge Zwa- luwe een vuurgevecht plaats gehad tus schen politie uit verschillende plaatsen en een drietal inbrekers, de gebroeders Dic kens ■it Made, die tenslotte konden wor den gearresteerd en momenteel zijn inge sloten in het huis van bewaring te Bre da. _Uit het onderzoek, ingesteld door den majoor der Rijkaveldwacht te Geertrui- denberg, i» thans komen vast te staan, dat de inbraken bij den burgemeester van Geertrui denberg, mr. H. Allard en bij no taris Nelissen te Terheyden, door ge noemd trio pjn gepleegd. LUCHTDIENST BRUSSEL—CONGO. Zaterdag opening. Van Brussel zal Jfaterdagochtend om 4 tmr het eerste postvliegtuig van den geregelden dienst tusschen België enden Congo vertrekken. Men zal m bet begin gehruik maken v«« drie-motorige Fokkers, van hetzelfde type als die, welke de Sabena al vele ja ren gebruikt op de Enropeesche en Afri kaan sche lijnen. Op de eerste reizen worden slechts brie ven, postpakketten en goederen meege voerd. Tegen den herfst worden de Fok kers vervangen door machines Savoia Marchetti, die den afstahd in drie dagen zollen afleggen en plaats bieden aan tien tot twaalf passagiers. Met elke machine gaan twee piloten en een monteur-mar conist mede. Des nachts wordt niet gevlogen, be- balwe na bat vertrek van en voor de aan komst ia Brussel, aangezien men dan over den radiopeildienst beschikt, welke nachtvluchten enen veilig maakt &1b dag vluchten. EEN MENSCH VERKOCHT. Honderd Mark hei Judasloon. Op verzoek van de politie te Hengelo heeft de recherche te Haarlem den 36- jarigen S. gearresteerd, onder verdenking van inenschenroof en hem ter beschik king gesteld van de Hengelosche politie Een Duitscher, zekere G., die zich in zijn land den laatsten tijd had ingelaten mot dpr regeering vijandig gezinde poli tieke bewegingen, was over de grens uit geweken, toen hij er de lucht van kreeg, dal men hem wilde inrekenen. In Hengelo las hij in een dagblad een advertentie, waarin eon betrekking te Haarlem werd aangeboden. Hij schreef er op en kreeg de mededeeüng dat hij zich in een hotel ter plaatse moest vervoegen, teneinde de condities nader te besprekeu. Men kwam overeen per auto naar Haar lem te gaan. Daarop is hij niet naar Haarlem, doch naar de Duitsche grens gebracht, waar hij aan de Duitsche auto riteiten werd overgeleverd tegen een be drag van 100 Mark, dat aan den ontvoer der ter hand werd gesteld! De politie heeft den „handelaar" ge arresteerd. OUDE MOORDZAAK OPGEHELDERD. Dader in hechtenis genomen. Ruim 12 jaar geleden, op 21 Januari 1923, werden in het Duitsche district We- sermiinde, tusschen Heerstedt en Bever- stedt, de lijken gevonden van twee politie beambten. Zij waren doodgeschoten. Aangezien in dien inflatie-tijd vele dief stallen van vee voorkwamen, waren de politie-autoriteiten de meening toege daan, dat de beide beambten door veedie ven, die zij achtervolgden, waren omge bracht. Thans echter kreeg de politie aanwijzin gen, welke leidden tot de aanhouding van den 50-jarigen Sütke Nerjes nit Leher- heide, die inmiddels een volledige beken tenis heeft afgelegd. Hij verklaarde de beide beambten uit een hinderlaag tp heb ben neergelegd, toen hij met eenig» be kenden aan het stroopen was en achter volgd werd. BALLON VERBRAND. Visech«reboot vermist Twee militaire ballons die Woensdag to Rochefort (Fr.) waren opgestegen, dre ven tengevolge van den storm met een snelheid van 110 K.M. per uur af. Ten slotte konden zij nabij Rjjssel in Noord- Frank rijk een noodlanding maken. Hier bij kwam een der ballons in aanraking mot een hoogspanningeleiding, waardoor hij in brand raakte. De drie inzittenden konden zich met behulp van hun para chutes redden. De andere ballon kwam veilig neer, doch de gondel kwam met zoo'n kracht op den grond dat beide in zittenden eenige verstuikingen opliepen. Te Cherbourg wordt een visschersboot vermist, die sedert Maandag met zeven man aan boord is verdwenen. Alle naspo ringen hadden tot nog toe geen resultaat. TAXI'S MET RADIO. Geslaagde proef te Parijs. Voor het eerst is in de Fransche hoofd stad een proef genomen met drie taxi's, welke voorzien waren van radiotoestel len. De taxi-gebruiker behoeft tijdens den rit slechts een in den portierwand aan- gebrachten knop om te draaien om naar believen van concerten uit de verschillen de Fransche studio's, uit Londen, Berlijn of Rome te kunnen genieten. Men bereikte met deze eerste proef een bevredigend resultaat. Zelfs werd de ra dio-ontvangst in den wagen niet gestoord door het geronk van den motor. Als de verdere proefnemingen slagen, zullen met ingang ran 1 Maart om te beginnen drie honderd Parijsche taxi's met radio-instal latiee worden uitgerust. RUSSISCH SCHIP IN T PAKIJS. Hulp verzocht Uit Petropalowsk. op het schiereiland Kamsjatka, is een draadloos bericht ont vangen van het Russische stoomschip Smolensk", dat reeds sedert zes dagen in de Zee van Ochotsk door het pakijs is ingesloten. De machines van het schip zijn in orde, doch niettemin wordt om onmiddellijke hulp verzocht, aangezien het pakijs steeds gevaarlijker wordt. Het schin staat in voortdurende verbinding met den ijsbreker ,.KrassinH, die echter pas over zes dagen bij de „Smolensk" kan zijn. De bemanning bestaat uit 80 kop pen en er bevinden zich vele passagiers aan boord. REVOLUTIONNAIRE STAKING OP SCHOOL. Een te Havanna begonnen staking van de studenten en de leeraren heeft zich tot geheel Cuba uitgebreid. Er staken thans 200.000 stulentoB es scholieren, benevens 5000 leeraren. v De revolutionnaire partij van Cuba heeft bekend gemaakt, dat zij de bewe ging steunt, omdat deze klaarblijkelijk van revolutiovnairen aard is. De leiders der studenten hebben verklaard, dat dezen niet naar de universiteiten zouden terug- keeren, alvorens de president der repu bliek, Mendieba en de opperbevelhebber van het leger, kolonel Batista, zouden zijn afgetreden. DE STAKENDE LIFTJONGENS. Conflict nog niet bijgelegd. Ondanks de bemiddeling van burge meester La Gnardia van New York, om een staking van liftboys en ander huis personeel te voorkomen, dreigt er toch een conflict uit te breken. De leider van den bond van huispersoneel uit het dis trict Bronx verklaarde, dat veertiendui zend leden van den bond onmiddellijk in staking wilden gaan, als de werkgevers niet bereid zijn in directe onderhande lingen te treden. Zooals gemeld, bestond hét plan, dat het personeel van groote wolkenkrabber! in staking zou gaan, waardoor het ver keer in deze gebouwen geheel gedesorga niseerd zou worden. In enkele gebouwen waar ondanks de bemiddelingspogingen toch conficten waren uitgebroken, kwam het tot vechtpartijen tusschen stakers en werkwilligen. EEN GESLAAGDE PROEFVLUCHT VAN WILEY POST. Zijn stratosfeerplannen. De eerste proefvlucht van den Ameri- kaanscflen vlieger Wiley Post met de spe ciaal voor een stratosfeertocht gebouwde machine, is geslaagd. Na de landing ver klaarde hij, de vlucht te hebben gemaakt op een hoogte van ongeveer 8500 M. en met een gemiddelde snelheid van 500 K. M. per uur. Hij was daarmee tot de over tuiging gekomen dat stratosfeertochten voor het passagiers verkeer over langen afstand een groote toekomst tegemoet gaan. Wiley Poet hoopt over enkele dagen zijn grooten tocht van Los Angeles naar New-York, een afstand van 3900 K.M., te beginnen. Hij wil dezen afstand op c.a. 10 K.M. hoogte vliegen en hem in onge veer 7 uur afleggenT DORP AFGEBRAND. Eén doode, 800 dakloozen. In Egypte heeft een enorme brand het dorp Mataria, nabij Kaïro, met den grond gelijk gemaakt, tengevolge waarvan 800 menschen hun huis kwijt zijn en tijdelijk moeten verblijf houden in tenten, die van overheidswege ter beschikking zijn ge steld. De brand ontstond doordat een boer een hoop afval van suikerriet verhandde, toen de wind plotseling draaide en een aantal huizen vlam vatte. Het dnurdè geruimen tijd root de brandweer van Kaïro was aangekomen, daar de telefoonleidingen waren doorge brand. Voordat de brandweer het vuur meester was, waren reeds 150 huizen ver brand. Een blinde en doove vrouw kwam in de vlammen om. DWERGENSTAM MM V00R-INDIE. Menschjes van ZTk c.M. In den half-onafhankel ijken Voor-In- dischen staat Baroda te Vadnagar in het district Mehsana, heeft men de fossiele overblijfselen ontdekt van een dwergen- maatschappij. O.m. heeft men de resten gevonden van een slechts 37Vt c.M. grooten pygmee, een pygmeeënkoe van 45 c.M. en een stok van 25 c.M. Deze sensationeele ontdekkingen zullen waarschijnlijk van grooten invloed zijiJ op de tot. dusver gangbare theorieën om trent de wieg der menschheid De des kundigen gelooven, dat de. nieuwe vond sten aanleiding zullen zijn te zoeken naai overblijfselen van een uitgestorven pyg- meeënras, dat kleiner was dan de pyg meeën van den Congo, die toch altijd nog 1.20 a 1.50 meter grpot ^ijn. De thans gedane ontdekking werpt te vens een nieuw licht op de vermelding, welke bij Homerus, een Griekseh schrij ver uit de oudheid, voorkomt van pyg meeën, die een grootte hadden van onge veer 35 c.M., hetgeen ongeveer overeen komt met de grootte der in Voor-Indië ontdekte soort. ALS EEN LEEUW UITBREEKT Twee gewonden. In Japan houdt de heer Nakajima, even buiten Tokio, in zijn tuin een grooten leeuw, die in een kooi is opgesloten. Toen het dienstmeisje Sakiko, op zekeren dag het wilde dier voedsel bracht, wist dit uit zijn kooi te ontkomen, waarna het op een andere dienstbode a[sprong, die leelijk toegetakeld werd. Sakiko greep een stok en fyegon zoo hard zij kon op den leeuw te.ranselen. Met een woedend ge brul w?e^ het dier zich op Sakiko, die' tegen den grond werd geslagen en even eens werd gewond. Op dat oogenblik kwam een groot aantal buren te hulp, dier den leeuw wisten te verschrikken, zoodaC hij zijn slachtoffer losjiet. De pol tie ie en in geslaagd, het dier in zijn kooi terug: te brengen. De dienstmeisjes moesten naar het hospitaal overgebracht worden. EEN SCHOOLGEBOUW INGESTORT. Vijftig meisjes zwaar en 23 Ucfa| gewond. Door het instorten van den vloer vaal de bovenste verdieping van een schoolge bouw te Okyama, in Japan, kwamen 150 meisjes op de daaronder gelegen verdiep ping terecht Hartverscheurende toonee-j len spoelden zich af. Het meerendeel de» kleinen was door de puinhoopen bedol ven en de lucht was vervuld van het ang stige geroep om hulp van de in doods angst verkeerende meisjes. Het was ni-j torst moeilijk de scholieren uit den chaos van binten en spanten te voorschijn tel halen. Vijftig meisjes bleken zware rerj wondingen te hebben opgeloopen en 23) anderen kwamen er met lichte verwoc*1 dingen af. SCHEEPSRAMP Ui CHINA. 29 dood en/ Volgens een bricht uit Moekden, ia opj de Jaloe, welke de grens vormt tuseohenj Korea en Mantsjoerija, het Mantsjoerij-j sch© stoomschip Men-Tsjoe, tengevolge van een tot nog toe onbekende oorzaak, gezonken. Van de bemanning van 29 kop pen kon niemand gered worden. de zich geducht, maar het lukte hem niet om Planken van zich ai te schudden. Hij probeerde andere middelen om Planken kwijt te rakdh, maar alles wms tevergeefs. gingen ging in DE MOEDIGE PLANKEN. He* was Tn de Dertigjarige Oorlog, dat op een morgen een ruiter de vesting Lan dau in West-DuiUseh 1 and uitreed. Een troop honden rende luid Maffend om de betman vaa het paard heen. De menschen, die op dm relden aan het werk waren, vluchtten zoo viug aks zij kondon, toen zij al van verre de honden zagen. Slechts een groote, stevig gebouwde jongeling liep rustig op den landweg toe in de richting vaa do ruiter en zijn honden. Zoodra do wilde bende den jongen zag, renden zij als leeuwen op ham af. Hij had j dat echter voorzien en was snel naar een toon geloopen, waar hij met zijn mg tegen ging staan. Zoo was zija rug tenminste gedekt Hij ging mot zijn boenen wijd staan en wachtte de beesten af met zijn knots. Elke zwaai met do knots trof een bood, die jankend af droop Daar kwam ook reeds de „Hoe heet je en waar ga je naar toe?" „Ik heet Herbert Planken, en ik maak een reis door de wereld. En wie bent u?" „Ik ben Graaf van Mansfeld en ik voer een regiment aan dat hier in Landau ligt Ik kan best zulke jongens als jij gebrui ken. Kom bij mij in dienst." De jongeling vond het best m ging na naast het paard, waarop de Graaf van Mansfeld zat. Zij gingen in de richting van de stad. Mansfeld poortgang i „Loop naar de duivel met js knots!" riep hij boos. „Je slaat me al mijn honden dood!" „Zij verdienen niet au- deroT* riep de jongen terug. „Richt uw beesten <dan ook beter af, anders moe* ik mij met mijn knots verweren, dia niet alleen ep aar honden afgericht isf Nn moest de ruiter lachen. „Jij bent me er eentje!" riep hij. „En op je mondje ben je ook niet gevallen. En waar,heb je geleerd om zoo goed met je knots otn te gaan?" „In het Zwarte Woud! Daar zijn genoeg dikke boomen, waaruit het goed knotsen maken is. Ea daar zija ook genoeg joa- gana vaa mijn soortT Plankan door de de wacht in de hou ding staan onder trom-geroffel, ter be groeting van den veld-overste. Mansfeld sprong van het paard en gfng met Plan ken naar de binnenplaats. Daar gekomen fleet bij schei. Direct kwast een groot het eerst wat rustiger slapen dien avond} Om elf uur was de nachtwaker aan zijn rondgang bezig en kwam bij de herberg „Het Gouden Kalf". Hij liep het huis om en toen hij aan d«/ eene zijkant kwam, stond hij verbaasd stfli Hij vluchtte gauw achter een schuurtje en stak toen zijn 'neus om dat schuurtje omi goed te zien wat daar gebeurde. Hij zag een hondenhok, een man, en een hond die in het hok behoorde likte deze man, en sprong tegen hem op van vreugde. En dan lag er een zak, propvol gevuld op den grond! Dit vond de nachtwaker, die eert plichtsgetrouw man was verdacht. H9 sloop zachtkens dichterbij en toen hij vla» bij het hok stond zei hij opeens: Stal De inbreker nam de beenen. iW zak liet hij achter. Maar de nachtwaker) was gewend om hard te loopen, en zon kwam het dat een eindje verder de hw breker hij zijn kraag gegrepen werd. «(K-irtwaker gak zijn neus om fa* tje om goed te Kien wat daar ge-: schuil beurde. Het bleek dat deze inbreker inderdaad) overal in het dorp ingebroken had. Hij) uias een slimme knaap. Overal had hij rijm hond verkocht, en den^nacht daarop gingf hij bij de nieuwe eigenaar van den homp inbreken. Het trouwe dier deed hem niet* en blafte niet, zoodat de man geen moeite had en rustig kon ^emen, wat hij maai' wou. En de volgende dag kreeg hij zijn hond weer terug omdat het dier i hert met een reusachtig ge wei aanrennen. Wild stortte hij zich op Planken, die ech ter handig en vlug op zij sprong en zijn stok liet val len. Vervolgens pakte hij bliksemsnel met beide han den het gewei vast en tracht te zoo het dier op den grond te gooien. Het hert verweer de zich geducht, lukte hem maar Mansfeld had tot nu toe staan toekijken. Nu beval hg het hert: „Ga liggen" en oogenblik- kelijk gehoorzaamde het dier. „Wat zijn dat voor grap jes?" vroeg Planken toornig. „Kijk niet zoo kwaad. Neem mij niet kwalijk. Ik Arou je moed nog eens op de proef stellen," lachte Mans feld. „Jij bent me er eentje. Ik stel je aan als kornet." Nu was Planken tevreden. In het daar op volgende gevecht onderscheidde hij zich zoo, dat Mansfeld hem tot luitenant bevorderde. Planken diende in het regiment van Mansfeld tot deze bij Dessau .verslagen werd door Wallenstein en van de Elbe- ltnie naar Hongarije teruggedrongen werd TAen Mansfeld daar zijn troepen ontsloeg, begeleidde Planken hem op zijn reis naar Venetië, omdat hij Mansfeld zich daar wilde inschepen naar Engeland. Maar reeds in het begin van deze reis stierf Mansfeld plotseling in Zara (Dal- matië) en Planken keerde terug naar zijn vaderland. DE SLIMME INBREKER. De waard van de herberg „Het Gouden Kalf' stond met zijn handen in de zakken voor zijn huis. Hij keek de lange weg af, waarop zelfs geen kip te zien was, en hij bedacht, dat de tijden toch wel vmgchrik- kelijk slecht waren. Haast niemandikwam er meer in „Hot Gouden Kalf' en dat vond de waftd Jan Kaart niet prettig. Niet alleen, dat hij nu haast niets ver diende, -maar ook dreigde er inbraak. Do kelder bij Jan Kaart was vol, in de schoorsteen hingen hammen en dikke wor sten, dus het werd tijd, dat er een waak hond kwam, voordat de inbreker het was a» één, dat stond vaat, wan't,overal werden^'dezelfde sporen gevonden zijn slag ia „Het Gootfcn Kalf Iron.slaan. Tot nu toe was het niet gelukt om de inbreker te pakken te krijgen.. Hij ging overall zoo handig te\ werk, dat hij zelfs de waakhonden te slim af was. Jan Kaart plaat ste een adverten tie en spoedig kreeg hij ant woord. Een paaj dagen daarna stond er 'n nieuw hondehok en nèt is hond gekomen. Het De waard stond met zyn was een groot, handen in de «akken voor mooi dier, m Jan zijn huis. Kéiaet ging voor 4 9 VRIJDAG 22 FEBRUARI 1938 De eerste eeuwen van haar bestaan. Zoo massief en onaantastbaar als heden de vernieuwde en verjongde, toch indruk wekkend gebleven" St. Bartholomeuskerk te Schoonhoven verrijst, zoo vaag en on wezenlijk zijn de berichten omtrent haar ontstaan en eerste levensjaren. En ofschoon de tijd voor een wel ge- wenschte monographie over dit kerk gebouw nog niet rijp schijnt, wil het mij niet ondienstig voorkomen om, daar het nu door de geheel voltooide restauratie en plechtige overdracht aan de Ned. Herv. Gemeente op Woensdag 27 Februari a.s. weer in het|middelpunt der belangstelling staat, een en ander over de kerk en het kerkelijk Schoonhoven in de middeleeu wen te verhalen. Gegronde gegevens waarop aangenomen zou kunnen worden, dat er reeds in 1234 alhier een kerk ge weest zou zijn, kwa men mij nog nimmer onder de oogen. Wel is bekend, dat Jan van BI ais, heer van Schoonhoven 1356- 1381 van den bis schop •win Utrecht, Jan van Arkel, in 1361 vergunning kreeg op zijn slot alhier een kapel in te richten. „Meys- ter Janne van Sin te Omaers" nit Utrecht beschilderde deze kapel, waar hij on geveer een half jaar mede beriff was, ter wijl de Schoonhovensehe „Meyster Janne den Screenmaker" (sah rijn werker) een al taartafel maakte. De broeders van het CJarmelietenklooster hier ter stede ver bonden zich tot het doen van een dagelijk- eche mis op de burcht Maar. zooals gezegd, wanneer men be gonnen is deze St. Bartholomeuskerk, al of niet ter vervanging van een andere, te bouwen, blijkt niet In de „voorloopige lijst der Nederlandsche Monumenten van Geschiedenis en Kunst, deel III, lölö", wordt onder de kerkelijke gebouwen te Schoonhoven als eerste vermeld de Ned. Herv. Kerk en beschreven o.a. als een kruiskerk 1400' gebouwd, inwendig in Duitsohen stijl verbouwd in 1653 en be staande uit een ingebouwd en weettoren, een driehoekig schip, een dwarapand, een 5/10 gesloten koor met twee latere, drie zijdig gesloten zijkoren (pl.m. 1450), een aangebouwde kapel tegen den Noordkant en een kerkekamer met op den toegangs poort bet jaartal 1/506, tegen den zuid kant De toren met drie geledingen, m de on derste 1400) een rijk geprofileerde in gang. de tweede fcfc 1500) bekroond door een balustrade en de derde geleding (1650) versierd door cartouches en voor zien van een vierkante spits met peer (1747). Op boowcritisohe gronden wordt dus aangenomen dat deze kerk omstreeks het jaar 1400 gebouwd is; toch meen ik, uit historische gegevens te mogen ooncludee- ren dat dit nog wel een kwart eeuw vroe ger gesteld zal kunnen worden. Er bestaat namelijk een bericht uit het jaar 1377 waarin reeds van de parochiekerk in Schoonhoven gesproken wordt. De reeds genoemde Jan van Bloia stond namelijk toe aan Arend van Diest ai zijn vrouw Aleida. Jans Jongendochter om ,in onsen proohikerken t Sooenhoven" een altaar toet vicarie te stichten. De vier eerste gif ten daarvoor zouden Arend van Diest en zijn nakomelingen geven, terwijl Jan van Blote en zijn opvolgers de verplichting tot begiftiging ervan zouden overnemen. De eerste vicares was Jacob Bokal, de tweede Jan de Bruin. Dee» familie van Diest heeft in dien tijd een groote rol gespeeld in het riligieuse leven van Schoonhoven. Na den dood van bovenvermelden Arend van Diest kreeg zijn weduwe 1 October 1402 van hertog Al- bracht van Beieren vergunning om met an dere goede maagden en vrouwen te stich ten een besloten convent en klooster van de orde van St. Augustinus of St. Fran- oiscus, gelegen aan de Westzijde van de Koestraat, van achter grenzend aan de Ha verfsloot. In bet jaar 1396, den löden Mei, gai ©uy van Blois, heer van Schoonhoven 18811J397, toestemming tot stichting van een klooster met kapel in den Hem bij Schoonhoven en stelde hij de collatie en gifte der kapel in handen der priesters Qaes- Hoee en Vrederic Smit en van Jan Arendszoon van Diest, poorters te Schoon hoven, welke drie collators tot deze stich ting bijdroegen door aankoop en schen king van een hofstede met landerijen in den Hem. Deze Jan Arendsz. van Diest, later ook wel Jan do Bruin geheeton, was de zoon van bovengenoemd echtpaar. Nn terugkomende op de kerk zagen we, dat deze althans in 1377 bestond Bij den grooten brand, die, zooals bekend, in 1375 de stad teisterde en waarop een Latijnsch jaardicht gemaakt werd, vermeldende, dat in het jaar 1375 het voortreffelijk Bloemhoven, met zijn klooster (dit was tot CJarmelietenklooster), door het vuur vernield is, wordt de «kerk niet vermeld, windof hioruit te concluderen vKlt, dat de ze of nog niet bestond, of gespaard werd Een soortgelijke ramp trof de stad Gouda in 1361, waarbij ook de kerk in vlammen opging, doch door krachtdad'gen steun van Jan van Blois, mede heer van Gouda, werd nog datzelfde jaar met den herbouw daarvan begonnen. Het wil mij niet onwaarschijnlijk voor komen, dat, na den brand van 1375, bij den algemeenen herboiiw der stad Schoon hoven, die Jan4 van Blois zeer begunstigde o.a. liet hij het CJarmelietenklooster weer verrijzen tevens een aanvang ge maakt is met het bouwen der tegenwoor dige kerk, die in den loop der tijden groo- ter en omvangrijker geworden is. We zien dit. behalve uit den stijl, aardig geïl lustreerd door enkele ons bewaard ge blevenvonnissenl Een onverlaat had het in 1429 gewaagd om, nog wel op een gerechtszitting, een zekeren Volctgen Heinricksz., met een geslepen wapen te steken. Tot straf hiervoor had hij aan den heer van Schoonhoven te betalen 10 pond, en aan de stad 36.000 steenen, waarvan o.a. de kerk zou krijgen zesduizend steo- uen „tot hoire tymmeringe ten baten". Een soort straf met practisoh nut, die in de middeleeuwen veelvuldig voorkomt. Ook in 1449 luidde een vonnis: te geven aan de kerk 2000 steenen subsidair 20 witte stui ver, waardoor we dus meteen van de niet zeer groote, waarde, van steenep in die dagen op de hoogte te komen. Dikwijls ontving de kerk ook vap gestraften boe ten in geld, of werd aan boosdoeners opge legd te betalen: „der heilige kerken 2 toortsen (kaarsen) van 7 pond was". Ook was de kerk de plaats, waar open bare boetedoening verricht moest worden, zoo lezen we bijvoorbeeld in 1469 van een vrouw, die een andere vrouw in haar te genwoordigheid en achter haar rug „veel onredelijke, smadelijke woorilen gegeven heeft" tot meermalen toe en daarvoor, on der meer, blootshoofds aan de beleedigde, als deze uit de kerk wam, „openbaerlic om vergiffenis" moest bidden op een van de drie hoogtijden, als de hoogmis gedaan was en daarboven nog op Pasohen, Hemel vaartsdag en Pinksteren, „sonder hoeyke (mantel) ende sonder caproen (muts) met een brandende waskaars van 1/4 pond in de hand de achterdeur van de kerk bin nenkomen onder de hoogmis als het „ky rie" gezongen was en deze kaars „offeren voor den heyligen sacrament". Herhaalde lijk vinden we van een dergelijke openbare boetedoening gewag gemaakt. In 1395 schonk Guy van Blois het pa- tronaatsrecht der kerk van Schoonhoven aan de Duitsche orde te Utrecht, het vol gend jaar werd Gerard van Vlyederhoven, de schrijver van het zoogenaamde Cordia le, en toentertijd veel opgang makend volksgeschrift, door den landcommandeur der Balye van Utrecht der Ridderlijk Duitsche orde aangesteld als pastoor. De ze schenking, waaronder ook begrepen bleek te zijn de Heilige Kruiskapel bui ten de Beckevaertspoort werd 2 jaar la ter door Hertog Albrecht van Beieren be vestigd. Deze Hertog Albrecht begiftigde in 1398 Jacob Heijenzoon van Heelo en Jan Gerritsz. met de kosterij der parochie kerk en bracht ook 18 October 1399 de jaarrente van 5 pond, besproken aan de kerk van St. Bartholomeus te Schoonho ven voor den oureit, kapellaan en koor- gezellen, tot het vieren der memorie van Jan van Henegouwen, diens ^gemalin, en Guij van Blois, op 6 pond, komend uit landen gelégen te Koolwijk. In het jaar f421 vinden we voor het eerst gewag gemaakt van een orgel in de kerk en in 1444 werd bepaald dat mees ter Costen in de kerk op het orgel zou spelen op Aposteldagen en op de hoogtij den als gewoonte was, voor 12 guldens 's jaars Anno 1464 Sadden burgemeesters met het gerecht „gehuurt Heer Rutger Dircxz, om hun organist te wezen" voor een jaarlijksch tractement van 14 beier- sohe guldens „ende hij sel die orgelen be waren als een orgelist sculdich is te doen". Zes jaar later werd deze overeen komst voor .10 jaar verlengd. Een grooD aantal altaren bevond zich in de middeleeuwen in de kprk, zoo van de H. Maagd, waarvan in 1469 gewag ge maakt wordt, van de H. Nicolaas, den schutspatroon van het Kramersgilde te Schoonhoven; van den H. Geest, waarop in 1431 door de hoofdmannen van het linnenambacht een dienst gesticht werd ▼an St. Anthenius, vermeld in 1461; van St. Joris, den patroon der Schoonhoven sehe schutters, jp 1483 genoemd, van den H. Eligius, den beschermheilige der sme den, waaraan vele en groote inkomsten verbonden schenen te zijn; der H. Gris- pinus en Grispiuianus, de patroons der schoenmakers, in 1496 vermeld; en meer dere andere, in totaal mogelijk wel een vijftiental. Zeer waarschijnlijk was het hoogaltaar genoemd naar den schutspatroon der kerk St. Bartholomeus; en stond daarop een zilveren beeld; in 1563 althans werd door de vroedsthap toegestaan aan kerkmees ters om te mogen verkoopen „die silveren Bartholomees en voort het andere goed van de kerk en andere, so verre het genoeg gelden mag." Voorts zouden bur- gemeesteren voor zich doen ontbieden alle de gildebroeders uit de stad, om hun voor te stellen een jaar of twee geen gildemaal- tijd te houden en het zoo bespaarde geld aan de kerk te schpnken. Drie jaren te voren was door de vroedschap geaccor deerd „dat men met beste raed ende alle neerstigheid dien toorn zal doen rechten wattet mogelijk is, ende dat die kerkmeesters bij advies van Burgemeester- ren haarluijder goederen mogen verkopen en belasten." In 1514 verklaarde de 78-jarige koster Jan Dirxzoon, die reeds 50 jaar als zoo danig in funetie was, dat er met Pasohen van dat jaar ongeveer 1500 communican ten geweest waren, zijnde twee a driehon derd meer dan 10 jaar geleden, welke toename verklaard werd door het feit dat er tengevolge van den Gelderschen oorlog zooveel landlieden tijdelijk binnen de stad waren komen wonen. Den 16den Februari 1619 vergunde de bisschop van Utrecht, Philips van Bour- gondie. aan die van Schoonhoven op hun verzoek om voortaan het feest van de stichting der kerk van Schoonhoven in plaats van zooals eertijds dan Zondag na St. Jacob (25 Jnli) in den vervolge op den Zondag na St. Bartholomeus (24 Augustus) te vieren. Deze fragmentarische mededeelingen over de Groote of St. Bartholomeuskerk in de middeleeuwen zal ik besluiten met de mededeeling dat het kerkgebouw in 1578 in gebruik werd genomen voor den Hervormden eeredienst. GiEREL J. LUGARD Jr. Februari 1036. (Zitting van "Woensdag 20 Februari.) Een valsch verbaal. In den winkel van L. Z., boterhande- laar te Reeuwijk,* Werd aan mej. G. T. boter afgegeven, die niet van een bande role voorzien was. Verdachte heeft een vorige keer medegedeeld, dat niet hij, maar zijn vrouw dit had gedaan, evenwel zonder zijn goedkeuring of voorkennis. Als getuige wordt gehoord mej. G. T, „Hebt u de boter gehaald?" vraagt de kantonrechter. „Ja, Edelachtbare." „Wie overhandigde a de boter?" >rDe juffrouw." De rechter bestudeert hot proces-ver baal en zet een bedenkelijk gezicht. Nu wordt de ambtenaar vaa den crisis-con troledienst aan de tand gevoeld, H. de R. te Gouda. „Ik lees hier," zegt de kantonrechter, „dat u hebt gevraagd aan verdachte: „Je hebt zeker de boter zonder merk afgele verd?" L. Z. zou daarop geantwoord heb ben: „Ik verklaar boter zonder merk af geleverd te hebben." Heeft hij dit gezegd, ja of neen?" „Neen," moet H. de R. bekennen, „dat heeft verdachte met gezegd, maar ik had wei den indruk, dat L. Z. aan zijn vrouw opdracut gegeven had." Nu wordt de rechter boos. „Ik heb niets aan uw indrukken; u moet met feiten jto- men. U hebt een valsch verbaal gemaakt, er deugt niets van." Conform den eisch wordt verdachte vrij gesproken. Den dans ontsprongen^ Ook J. van 0., uit Reeuwyk, die voor 't zelfde feit terecht staat nier even wel heeft n et de vrouw maar de dochter de boter zonder banderole afgeleverd ontspringt door de onnauwkeurigheid van dsn verbalisant den dans. De dochter zou uit onachtzaamheid de boter zonder merk hebben verkocht. „Van opzet is geen sprite," zegt ver dachte. „Daar is ze veel te bang voorl" Ook hier kan niet bewezen worden dat de dochter in opdracht van verdachte ge handeld zou hebben. „U bent door het oog van den naald gekropen," zegt de kantonrechter. J. van 0, conform den eisch vrijsprekend. Van andere stroopers gesproken. G. van VI. en D. van VI., vader en zoon, beiden uit Gouda, zouden in den gekanalisc erden IJssel, in de gemeente Gouda, tusschen Haastrecht en de Waaier sluis, een wargaren zonder vergunn ng te water hebben gehad. De beide schippers ontkennen. G. van Tl. doet 't wtoord. Op 13 Decynber voeren zij met een roeibootje over den IJssel. Zu haden geen licht in 't bootje, hoewel 't reeds half elf was. „Wat deed u daar?" vraagt de rech ter. i» i i I „Wij waren voor zaken naar Haast recht geweest om turf te verkoopen." „Maar die zijn toch niet in 't bootje aangetroffen. Ik zou voortaan een paar monsters meenemen! Die 22 voorntjes, waar kwamen die vandaan?" „We hadden ze voor eigen gebruik ge kocht." „En 't kroos en de waterplanten in uw bootje, hoe kwamen die er in?" D van VI. vindt het niet prettig dat zij beschuld gd worden de vischjes zelf gevangen te hebben .Dat kunnen toch wel „andere stroopers" gedaan hebben." Nadat de ambtenaar van de rivierpoli tie, B. G., uit Vreeswijk is gehoord, vraagt de ambtenaar van het O M. voor ieder f 7.50 of 2 dagen en inbeslagname en ver nietiging Tan het wargaren. De kantonrechter besluit conform. Een bakkersdochter, die zich blauw schrijft A. M., bakker te Oudewater, heeft het register, dat de tarwewet voorschrijft, van 27 Februari 19344 October 1934 niet naar den eisch bijgehouden. Als gemach tigde is H. K. verschenen. 't Feit wordt niet tegen gesproken. De gemachtigde verklaart, dat zoo gemakke lijk de bakkers verzuimen hun aanteeke- ningen te maken. Bij iedere levering gaat niet altijd een fractuur. De rechter bestudeert het register, dat overdekt is met aanteekeningen. Het is een ware warwinkel. De controleur ver klaart niet den indruk te hebben, dat in dit geval van knoe erij sprake is. Maar deze bakke let er niet op. Hij heeft er blijkbaar geen zin in. „Maar de dochter van den bakker, die dit register heeft bijgehouden, heeft zich blauw geschreven, naar 't mij voorkomt;" meent de kantonrechter. „Dit verraadt een zekere belangstellingI" De ambtenaar van 't 0. M. stelt vast dat ook bij de firma, die aan verdachte heeft geleverd, de boel nifct in^rde was. Er kan op deze wijze gemakkelijk' ge knoeid worden. De pahlenaar vraagt f 50 boete sube. 10 dagen. De gemachtigde deelt mede, dat er zeer weinig gecontroleerd wordt. Daarbij zijn de controleurs met eerystemmig in bun aanwijzingen. Dit brengt ds bakkers tot stoffigheid. De kantonreohter legt de geëiechte straf voorwaardelijk op, meUeen proeftijd van één jaar. De man heeft 1 nu zelf in han den. De kantonrechter lost raad seltjes op. C. H., kapper te Gouda, had in zijn scheersalon een doos met nummers staan. Voor 5 cent mocht men een nummer trek ken. In 't bezit van dit nummer kon men aan een puzzle, „het Epmnewehraadsol", deelnemen. Als prijzen waren t>.m. aan wezig flesschen roode Taragonawiju. De kwestie is nu maar of de verdach te tegen de loterijwet gezondigd heeft De kapper verklaart zelf 't raadsel niet te snappen. De kantonrechter bekijkt „het offerblok", zooals hij de doos met de nummers noemt. Als tweede verdachte staat D. 0., even eens Uit Gouda, terecht, die als lusschen- persoon de raadselachtige doos geleverd heeft. D. 0. verklaart er een weinig verstand van te hebben. Er was een sleutel bij het raadsel. Ieder kind, dat lagere school gehad heeft, kan 't uitrekenen. Verdach te heeft er dikwijls genoeg een strop aan gehadl De rechter zal beginnen het raadsei op to lossen. Hij tracht langs de „hoofd" en „kruisdraden" van 't spinneweb de puzzle to ontraadselen. M. G., agent van politie te Gouda, wordt nadat de rechter vruchteloos het toover- kwadraat heeft trachten op te lossen, ajs getuige gehoord. De verbalisant was 't- raadsel wel 'n beetje te zwaar voorgeko men; maar wat hem had bewogen de doos in beslag te nemen, was de omstandigheid dat de sleutel er niet bij geweest was. Als tweede getuige wordt J. H. B grossier te Rotterdam, gehoord. Deze puzzle-apecialist heeft ook*dit raadsel uit gevonden. Bij vonnis van den Rotterdam- sche rechtbank is komen vast te staan dat dit raadsel met onder de loterijwet valt. De ambtenaar eischt voor D. 0. vrij spraak; voor G. H. f 30 of 6 dagen. De kantonrechter legt den kapper een lichtere etraf op: I 7,50 of 2 dagen. De „rommeldoos" krijgt verdachte niet te rug. Plotseling gestopt. G. de K. te Waddinxveen reed daar dicht achter een andere auto, die plotse ling had gestopt, zonder van het midden van den weg te gaan. Verdachte was toen omdat hij niet voorbij kon rijden er kwam van de andere zijde een fietser te gemoet tegen de eerste auto opgebotst. Als eerste getuige wordt J. van D. nit Waddinxveen gehoord, die in den voor sten wagen had gezeten. Hij had gestept om te parkeeren. De getuigen A. M. v. d. K. en H van T., beiden uit Waddinxveen, bevestigen de verklaring van den verdachte. De ambtpnaaz van het 0 M. eischt f 15 of 3 dagen, j C. de K. zegt overtuigd van zijn on- j schuld/te «jm De kantonrechter spreekt den automo- I biliat vr» STEUN GRIENDCULTUUR. De Ned. Akkerbouw Centrale, Beooi- denhout 15 te 's-Gravenhage, maakt bo- kend, dat degenen, die in aanmerking wenschen te komen voor steun ten aan zien van het schillen en buffen van griend producten van het gewas 1934. afkomstig van in Nederland gelegen griendlanden, zich ten spoedigste schriftelijk tot deze Centrale (afdeeling Erkenningen) dienen te wenden met het verzoek om als geor ganiseerde met betrekking tot dien steun bij haar te worden aangesloten. DE QUAEST1E TE WIJHE. In de gemeente Wijhe bestaat een kerb pleinquaestie, over weike voor de reohV bank te Zutphen tnsschen de burgerlijke gemeente en de kerkvoogdij der Ned Herv. 'gemeente geprocedeerd wordL» De actie begon, doordat de Ned. Herv kerkvoogdij haar recht van eigendom op bet Kerk plein opvorderde, draden Het spannen en borden mei verboden toegang daarbij plaatste; tevens werd een schutting ga» plaatst, vlak voor de woning van den ge meente-ontvanger en bezwaar ingediend tegen de markten, die op het kerkplein werden gehouden en van welke de burger lijke gemeente marktgelden inde. Het ge meentebestuur liet de afsprrringen ver-' wijderen en coeerde de markten. Daarna maakte de kerkvoogdij een proces verbaal aanhangig. Voor de Zutphensche| rechtbank was thans de burgerlijke ge meente aan het woord. Hierbij deed de burgerlijke gemeente tevens m9dedeebag| van het feit, dat zij zich haar rechten voorbehield ten aanzien van den eleotii-j schen motor, die zonder haar verlof tn. den toren was aangebracht, welke t burgerlijke gemeente toebehoort m tan. aanzien van het luiden der klokken mj dien toren, hetwelk tot na toe walwilieiw werd toegestaan. DE RUSSISCHE HONGER EN DC RUSSISCHE BEWAPENING. Het Journal te Genève betoogt dat de verklaring over den honger in Baaiand» onderteekend door de Protestantsche Cen trale, de Roomach-Kathotieke centrale on de Joodscbe centrale, ongetwijfeld de waarheid zegt, maar dat de oorzaak Ras and zelf is. JDe honger is bet directe ge volg van de landboaw-ooteigening, gelijk die door het rijfjaaraplan ten bate van de industrialisatie is verordend. En het doel van deze industrialisatie is de, ver vaardiging van ontzaglijke hoeveelheden, wapenen Als millioenen on gelukkigen te genwoordig van honger sterven, dan ia dat opdat Sovjet-Rusland driemaal zoo veel vliegtuigen moge bezitten als Grooi- Brittannië, méér tanks dan overig Europa waarschijnlijk tesamen en een leger, tal rijker dan de vereenigde krachten van Frankrijk en Duitschland. Dat alles belet de sovjet-diplomatie geenszins om te Ge nève te poseeren als menschlievende kam pioen voor den rrede. Millioenen Sovjet burgers worden aan den honger geofferd, opdat op zekeren dag wij zelf en ooza kinderen des te zekerder geofferd kunnen worden op de slagvelden der toekomst, aan de wereldmacht die Moecou droomf en proclameert. Tot zoover het orgaan van de Yolke- renbondsstad. Het heillooze ia, dat men .dus door de hongerenden in Rusland te hulp fe komen, tevens medehelpt zij het ook indirect aan de bewapening»- industrie en verdere militaire ïndustte- lisatie van Rusland. HET PROBLEEM VAN DE JOOEIL ZENDING. De Boedapester advocaat dr. F51 der schreef een handig boekske van 148 pag. onder den titel: „In Christus gelooveud Jodendom", waarin hij tracht te totoogen dat de Jodenzending tot dusver steeds een verkeerd spoor totreden heeft. Zij heeft zich tot nu toe bijna overal ten doel ge steld den Jood met slechts aan zijn ra- ligjo, maar ook aan zijn raa te onttrek ken. Het boek probeert nu de juistheid aan te toonen van tegenovergestelde me thode,-om n.l. den bekeerden 0ood Jood te laten blijven. Wat dit zeggen wil, drukt de schrijver, zelf een in Christus geioo- vend Jood, als volgt uit: „-Het bteekent dat ik ais Jood in Christus geloof; dat ik hem als mijn Messias belijd, dat ik het Njeuwe Testament evengoed als Gods Woord beschouwde het Oude. Het ba- teekent, dat ik mij, niettegenstaande mijn gejoof in Christus, ja, juist vanwege dat geloof, geheel Jood gevoel, de betrekLa- gen tot mijn ras niet wil verbreken en ten slotte dat de zekerste weg tot de geeste lijke verheffing van het Jodendom daar in bestaat, dat al de tot Christus bekeerde Joden zich tot een kerk constitueerenr in het Jodendom; om alzoo onder het oude bondsvolk als een zuurdesem te werken". Men spreke dus volgens dr. Folder niet meer va£> Jodenchristenen, maar vaa Christenjoden. 4

Kranten Streekarchief Midden-Holland

Schoonhovensche Courant | 1935 | | pagina 5