De Groote- of St. Bartholomeuskerk.
I LandbouwenVeeteelt
Kerk en School
VRIJDAG 22 FEBRUARI 1936
felle boerderijbrand.
Vlucht In nachtgewaad; het vee
verbrand.
Woensdagavond te ongeveer halftwaalf
passeerde de heer S de H. uit Buitenpost
het dorp Twijzol en ontdekte brand in de
boerderij van den heer W. G. Beerda Hij
waarschuwde de bewoners, die slechts
met moeit« in nachtgewaad bet branden
de huis konden onh luiten. In een om
mezien stonden boerdei^^ro schuur ge
heel in vlammen. Er kwamen 28 stuks
vee in de vlammen ora en ongeveer 150
voer hooi ging verloren. Van den inboe
del kon niets worden gered.
REVOLVERBANDIETEN GEARRES
TEERD.
Inbraken opgehelderd.
De vorige week heeft in den nacht van
Woensdag op Donderdag 'te Hooge Zwa-
luwe een vuurgevecht plaats gehad tus
schen politie uit verschillende plaatsen en
een drietal inbrekers, de gebroeders Dic
kens ■it Made, die tenslotte konden wor
den gearresteerd en momenteel zijn inge
sloten in het huis van bewaring te Bre
da. _Uit het onderzoek, ingesteld door den
majoor der Rijkaveldwacht te Geertrui-
denberg, i» thans komen vast te staan,
dat de inbraken bij den burgemeester van
Geertrui denberg, mr. H. Allard en bij no
taris Nelissen te Terheyden, door ge
noemd trio pjn gepleegd.
LUCHTDIENST BRUSSEL—CONGO.
Zaterdag opening.
Van Brussel zal Jfaterdagochtend om
4 tmr het eerste postvliegtuig van den
geregelden dienst tusschen België enden
Congo vertrekken.
Men zal m bet begin gehruik maken
v«« drie-motorige Fokkers, van hetzelfde
type als die, welke de Sabena al vele ja
ren gebruikt op de Enropeesche en Afri
kaan sche lijnen.
Op de eerste reizen worden slechts brie
ven, postpakketten en goederen meege
voerd. Tegen den herfst worden de Fok
kers vervangen door machines Savoia
Marchetti, die den afstahd in drie dagen
zollen afleggen en plaats bieden aan tien
tot twaalf passagiers. Met elke machine
gaan twee piloten en een monteur-mar
conist mede.
Des nachts wordt niet gevlogen, be-
balwe na bat vertrek van en voor de aan
komst ia Brussel, aangezien men dan
over den radiopeildienst beschikt, welke
nachtvluchten enen veilig maakt &1b dag
vluchten.
EEN MENSCH VERKOCHT.
Honderd Mark hei Judasloon.
Op verzoek van de politie te Hengelo
heeft de recherche te Haarlem den 36-
jarigen S. gearresteerd, onder verdenking
van inenschenroof en hem ter beschik
king gesteld van de Hengelosche politie
Een Duitscher, zekere G., die zich in
zijn land den laatsten tijd had ingelaten
mot dpr regeering vijandig gezinde poli
tieke bewegingen, was over de grens uit
geweken, toen hij er de lucht van kreeg,
dal men hem wilde inrekenen.
In Hengelo las hij in een dagblad een
advertentie, waarin eon betrekking te
Haarlem werd aangeboden. Hij schreef er
op en kreeg de mededeeüng dat hij zich
in een hotel ter plaatse moest vervoegen,
teneinde de condities nader te besprekeu.
Men kwam overeen per auto naar Haar
lem te gaan. Daarop is hij niet naar
Haarlem, doch naar de Duitsche grens
gebracht, waar hij aan de Duitsche auto
riteiten werd overgeleverd tegen een be
drag van 100 Mark, dat aan den ontvoer
der ter hand werd gesteld!
De politie heeft den „handelaar" ge
arresteerd.
OUDE MOORDZAAK OPGEHELDERD.
Dader in hechtenis genomen.
Ruim 12 jaar geleden, op 21 Januari
1923, werden in het Duitsche district We-
sermiinde, tusschen Heerstedt en Bever-
stedt, de lijken gevonden van twee politie
beambten. Zij waren doodgeschoten.
Aangezien in dien inflatie-tijd vele dief
stallen van vee voorkwamen, waren de
politie-autoriteiten de meening toege
daan, dat de beide beambten door veedie
ven, die zij achtervolgden, waren omge
bracht.
Thans echter kreeg de politie aanwijzin
gen, welke leidden tot de aanhouding van
den 50-jarigen Sütke Nerjes nit Leher-
heide, die inmiddels een volledige beken
tenis heeft afgelegd. Hij verklaarde de
beide beambten uit een hinderlaag tp heb
ben neergelegd, toen hij met eenig» be
kenden aan het stroopen was en achter
volgd werd.
BALLON VERBRAND.
Visech«reboot vermist
Twee militaire ballons die Woensdag to
Rochefort (Fr.) waren opgestegen, dre
ven tengevolge van den storm met een
snelheid van 110 K.M. per uur af. Ten
slotte konden zij nabij Rjjssel in Noord-
Frank rijk een noodlanding maken. Hier
bij kwam een der ballons in aanraking
mot een hoogspanningeleiding, waardoor
hij in brand raakte. De drie inzittenden
konden zich met behulp van hun para
chutes redden. De andere ballon kwam
veilig neer, doch de gondel kwam met
zoo'n kracht op den grond dat beide in
zittenden eenige verstuikingen opliepen.
Te Cherbourg wordt een visschersboot
vermist, die sedert Maandag met zeven
man aan boord is verdwenen. Alle naspo
ringen hadden tot nog toe geen resultaat.
TAXI'S MET RADIO.
Geslaagde proef te Parijs.
Voor het eerst is in de Fransche hoofd
stad een proef genomen met drie taxi's,
welke voorzien waren van radiotoestel
len. De taxi-gebruiker behoeft tijdens den
rit slechts een in den portierwand aan-
gebrachten knop om te draaien om naar
believen van concerten uit de verschillen
de Fransche studio's, uit Londen, Berlijn
of Rome te kunnen genieten.
Men bereikte met deze eerste proef een
bevredigend resultaat. Zelfs werd de ra
dio-ontvangst in den wagen niet gestoord
door het geronk van den motor. Als de
verdere proefnemingen slagen, zullen met
ingang ran 1 Maart om te beginnen drie
honderd Parijsche taxi's met radio-instal
latiee worden uitgerust.
RUSSISCH SCHIP IN T PAKIJS.
Hulp verzocht
Uit Petropalowsk. op het schiereiland
Kamsjatka, is een draadloos bericht ont
vangen van het Russische stoomschip
Smolensk", dat reeds sedert zes dagen
in de Zee van Ochotsk door het pakijs
is ingesloten. De machines van het schip
zijn in orde, doch niettemin wordt om
onmiddellijke hulp verzocht, aangezien
het pakijs steeds gevaarlijker wordt. Het
schin staat in voortdurende verbinding
met den ijsbreker ,.KrassinH, die echter
pas over zes dagen bij de „Smolensk" kan
zijn. De bemanning bestaat uit 80 kop
pen en er bevinden zich vele passagiers
aan boord.
REVOLUTIONNAIRE STAKING OP
SCHOOL.
Een te Havanna begonnen staking van
de studenten en de leeraren heeft zich tot
geheel Cuba uitgebreid. Er staken thans
200.000 stulentoB es scholieren, benevens
5000 leeraren. v
De revolutionnaire partij van Cuba
heeft bekend gemaakt, dat zij de bewe
ging steunt, omdat deze klaarblijkelijk van
revolutiovnairen aard is. De leiders der
studenten hebben verklaard, dat dezen
niet naar de universiteiten zouden terug-
keeren, alvorens de president der repu
bliek, Mendieba en de opperbevelhebber
van het leger, kolonel Batista, zouden
zijn afgetreden.
DE STAKENDE LIFTJONGENS.
Conflict nog niet bijgelegd.
Ondanks de bemiddeling van burge
meester La Gnardia van New York, om
een staking van liftboys en ander huis
personeel te voorkomen, dreigt er toch
een conflict uit te breken. De leider van
den bond van huispersoneel uit het dis
trict Bronx verklaarde, dat veertiendui
zend leden van den bond onmiddellijk in
staking wilden gaan, als de werkgevers
niet bereid zijn in directe onderhande
lingen te treden.
Zooals gemeld, bestond hét plan, dat
het personeel van groote wolkenkrabber!
in staking zou gaan, waardoor het ver
keer in deze gebouwen geheel gedesorga
niseerd zou worden. In enkele gebouwen
waar ondanks de bemiddelingspogingen
toch conficten waren uitgebroken, kwam
het tot vechtpartijen tusschen stakers en
werkwilligen.
EEN GESLAAGDE PROEFVLUCHT VAN
WILEY POST.
Zijn stratosfeerplannen.
De eerste proefvlucht van den Ameri-
kaanscflen vlieger Wiley Post met de spe
ciaal voor een stratosfeertocht gebouwde
machine, is geslaagd. Na de landing ver
klaarde hij, de vlucht te hebben gemaakt
op een hoogte van ongeveer 8500 M. en
met een gemiddelde snelheid van 500 K.
M. per uur. Hij was daarmee tot de over
tuiging gekomen dat stratosfeertochten
voor het passagiers verkeer over langen
afstand een groote toekomst tegemoet
gaan.
Wiley Poet hoopt over enkele dagen
zijn grooten tocht van Los Angeles naar
New-York, een afstand van 3900 K.M.,
te beginnen. Hij wil dezen afstand op c.a.
10 K.M. hoogte vliegen en hem in onge
veer 7 uur afleggenT
DORP AFGEBRAND.
Eén doode, 800 dakloozen.
In Egypte heeft een enorme brand het
dorp Mataria, nabij Kaïro, met den grond
gelijk gemaakt, tengevolge waarvan 800
menschen hun huis kwijt zijn en tijdelijk
moeten verblijf houden in tenten, die van
overheidswege ter beschikking zijn ge
steld.
De brand ontstond doordat een boer
een hoop afval van suikerriet verhandde,
toen de wind plotseling draaide en een
aantal huizen vlam vatte.
Het dnurdè geruimen tijd root de
brandweer van Kaïro was aangekomen,
daar de telefoonleidingen waren doorge
brand. Voordat de brandweer het vuur
meester was, waren reeds 150 huizen ver
brand. Een blinde en doove vrouw kwam
in de vlammen om.
DWERGENSTAM MM V00R-INDIE.
Menschjes van ZTk c.M.
In den half-onafhankel ijken Voor-In-
dischen staat Baroda te Vadnagar in het
district Mehsana, heeft men de fossiele
overblijfselen ontdekt van een dwergen-
maatschappij.
O.m. heeft men de resten gevonden van
een slechts 37Vt c.M. grooten pygmee, een
pygmeeënkoe van 45 c.M. en een stok van
25 c.M.
Deze sensationeele ontdekkingen zullen
waarschijnlijk van grooten invloed zijiJ
op de tot. dusver gangbare theorieën om
trent de wieg der menschheid De des
kundigen gelooven, dat de. nieuwe vond
sten aanleiding zullen zijn te zoeken naai
overblijfselen van een uitgestorven pyg-
meeënras, dat kleiner was dan de pyg
meeën van den Congo, die toch altijd nog
1.20 a 1.50 meter grpot ^ijn.
De thans gedane ontdekking werpt te
vens een nieuw licht op de vermelding,
welke bij Homerus, een Griekseh schrij
ver uit de oudheid, voorkomt van pyg
meeën, die een grootte hadden van onge
veer 35 c.M., hetgeen ongeveer overeen
komt met de grootte der in Voor-Indië
ontdekte soort.
ALS EEN LEEUW UITBREEKT
Twee gewonden.
In Japan houdt de heer Nakajima, even
buiten Tokio, in zijn tuin een grooten
leeuw, die in een kooi is opgesloten. Toen
het dienstmeisje Sakiko, op zekeren dag
het wilde dier voedsel bracht, wist dit
uit zijn kooi te ontkomen, waarna het
op een andere dienstbode a[sprong, die
leelijk toegetakeld werd. Sakiko greep
een stok en fyegon zoo hard zij kon op den
leeuw te.ranselen. Met een woedend ge
brul w?e^ het dier zich op Sakiko, die'
tegen den grond werd geslagen en even
eens werd gewond. Op dat oogenblik
kwam een groot aantal buren te hulp, dier
den leeuw wisten te verschrikken, zoodaC
hij zijn slachtoffer losjiet. De pol tie ie en
in geslaagd, het dier in zijn kooi terug:
te brengen. De dienstmeisjes moesten naar
het hospitaal overgebracht worden.
EEN SCHOOLGEBOUW INGESTORT.
Vijftig meisjes zwaar en 23 Ucfa|
gewond.
Door het instorten van den vloer vaal
de bovenste verdieping van een schoolge
bouw te Okyama, in Japan, kwamen 150
meisjes op de daaronder gelegen verdiep
ping terecht Hartverscheurende toonee-j
len spoelden zich af. Het meerendeel de»
kleinen was door de puinhoopen bedol
ven en de lucht was vervuld van het ang
stige geroep om hulp van de in doods
angst verkeerende meisjes. Het was ni-j
torst moeilijk de scholieren uit den chaos
van binten en spanten te voorschijn tel
halen. Vijftig meisjes bleken zware rerj
wondingen te hebben opgeloopen en 23)
anderen kwamen er met lichte verwoc*1
dingen af.
SCHEEPSRAMP Ui CHINA.
29 dood en/
Volgens een bricht uit Moekden, ia opj
de Jaloe, welke de grens vormt tuseohenj
Korea en Mantsjoerija, het Mantsjoerij-j
sch© stoomschip Men-Tsjoe, tengevolge
van een tot nog toe onbekende oorzaak,
gezonken. Van de bemanning van 29 kop
pen kon niemand gered worden.
de zich geducht, maar het
lukte hem niet om Planken
van zich ai te schudden. Hij
probeerde andere middelen
om Planken kwijt te rakdh,
maar alles wms tevergeefs.
gingen
ging in
DE MOEDIGE PLANKEN.
He* was Tn de Dertigjarige Oorlog, dat
op een morgen een ruiter de vesting Lan
dau in West-DuiUseh 1 and uitreed. Een
troop honden rende luid Maffend om de
betman vaa het paard heen. De menschen,
die op dm relden aan het werk waren,
vluchtten zoo viug aks zij kondon, toen zij
al van verre de honden zagen. Slechts een
groote, stevig gebouwde jongeling liep
rustig op den landweg toe in de richting
vaa do ruiter en zijn honden.
Zoodra do wilde bende den jongen zag,
renden zij als leeuwen op ham af. Hij had j
dat echter voorzien en was snel naar een
toon geloopen, waar hij met
zijn mg tegen ging staan.
Zoo was zija rug tenminste
gedekt Hij ging mot zijn
boenen wijd staan en wachtte
de beesten af met zijn knots.
Elke zwaai met do knots trof
een bood, die jankend af
droop
Daar kwam ook reeds de
„Hoe heet je en waar ga je naar toe?"
„Ik heet Herbert Planken, en ik maak
een reis door de wereld. En wie bent u?"
„Ik ben Graaf van Mansfeld en ik voer
een regiment aan dat hier in Landau ligt
Ik kan best zulke jongens als jij gebrui
ken. Kom bij mij in dienst."
De jongeling vond het best m ging na
naast het paard, waarop de Graaf van
Mansfeld zat. Zij gingen in de richting
van de stad.
Mansfeld
poortgang i
„Loop naar de duivel met
js knots!" riep hij boos. „Je
slaat me al mijn honden
dood!"
„Zij verdienen niet au-
deroT* riep de jongen terug.
„Richt uw beesten <dan ook
beter af, anders moe* ik mij
met mijn knots verweren,
dia niet alleen ep aar honden
afgericht isf
Nn moest de ruiter lachen.
„Jij bent me er eentje!"
riep hij. „En op je mondje
ben je ook niet gevallen. En
waar,heb je geleerd om zoo
goed met je knots otn te gaan?"
„In het Zwarte Woud! Daar zijn genoeg
dikke boomen, waaruit het goed knotsen
maken is. Ea daar zija ook genoeg joa-
gana vaa mijn soortT
Plankan
door de
de wacht
in de hou
ding staan onder trom-geroffel, ter be
groeting van den veld-overste. Mansfeld
sprong van het paard en gfng met Plan
ken naar de binnenplaats. Daar gekomen
fleet bij schei. Direct kwast een groot
het eerst wat rustiger slapen dien avond}
Om elf uur was de nachtwaker aan zijn
rondgang bezig en kwam bij de herberg
„Het Gouden Kalf".
Hij liep het huis om en toen hij aan d«/
eene zijkant kwam, stond hij verbaasd stfli
Hij vluchtte gauw achter een schuurtje en
stak toen zijn 'neus om dat schuurtje omi
goed te zien wat daar gebeurde. Hij zag
een hondenhok, een man, en een hond die
in het hok behoorde likte deze man, en
sprong tegen hem op van vreugde. En
dan lag er een zak, propvol gevuld op den
grond! Dit vond de nachtwaker, die eert
plichtsgetrouw man was verdacht. H9
sloop zachtkens dichterbij en toen hij vla»
bij het hok stond zei hij opeens: Stal
De inbreker nam de beenen. iW
zak liet hij achter. Maar de nachtwaker)
was gewend om hard te loopen, en zon
kwam het dat een eindje verder de hw
breker hij zijn kraag gegrepen werd.
«(K-irtwaker gak zijn neus om fa*
tje om goed te Kien wat daar ge-:
schuil
beurde.
Het bleek dat deze inbreker inderdaad)
overal in het dorp ingebroken had. Hij)
uias een slimme knaap. Overal had hij rijm
hond verkocht, en den^nacht daarop gingf
hij bij de nieuwe eigenaar van den homp
inbreken. Het trouwe dier deed hem niet*
en blafte niet, zoodat de man geen moeite
had en rustig kon ^emen, wat hij maai'
wou. En de volgende dag kreeg hij zijn
hond weer terug omdat het dier i
hert met een reusachtig ge
wei aanrennen. Wild stortte
hij zich op Planken, die ech
ter handig en vlug op zij
sprong en zijn stok liet val
len. Vervolgens pakte hij
bliksemsnel met beide han
den het gewei vast en tracht
te zoo het dier op den grond
te gooien. Het hert verweer
de zich geducht,
lukte hem
maar
Mansfeld had tot nu toe
staan toekijken. Nu beval hg
het hert:
„Ga liggen" en oogenblik-
kelijk gehoorzaamde het dier.
„Wat zijn dat voor grap
jes?" vroeg Planken toornig.
„Kijk niet zoo kwaad.
Neem mij niet kwalijk. Ik
Arou je moed nog eens op de
proef stellen," lachte Mans
feld. „Jij bent me er eentje.
Ik stel je aan als kornet."
Nu was Planken tevreden. In het daar
op volgende gevecht onderscheidde hij
zich zoo, dat Mansfeld hem tot luitenant
bevorderde.
Planken diende in het regiment van
Mansfeld tot deze bij Dessau .verslagen
werd door Wallenstein en van de Elbe-
ltnie naar Hongarije teruggedrongen werd
TAen Mansfeld daar zijn troepen ontsloeg,
begeleidde Planken hem op zijn reis naar
Venetië, omdat hij Mansfeld zich
daar wilde inschepen naar Engeland.
Maar reeds in het begin van deze reis
stierf Mansfeld plotseling in Zara (Dal-
matië) en Planken keerde terug naar zijn
vaderland.
DE SLIMME INBREKER.
De waard van de herberg „Het Gouden
Kalf' stond met zijn handen in de zakken
voor zijn huis. Hij keek de lange weg af,
waarop zelfs geen kip te zien was, en hij
bedacht, dat de tijden toch wel vmgchrik-
kelijk slecht waren. Haast niemandikwam
er meer in „Hot Gouden Kalf' en dat vond
de waftd Jan Kaart niet prettig.
Niet alleen, dat hij nu haast niets ver
diende, -maar ook dreigde er inbraak. Do
kelder bij Jan Kaart was vol, in de
schoorsteen hingen hammen en dikke wor
sten, dus het werd tijd, dat er een waak
hond kwam, voordat de inbreker het
was a» één, dat stond vaat, wan't,overal
werden^'dezelfde sporen gevonden zijn
slag ia „Het Gootfcn Kalf Iron.slaan.
Tot nu toe was
het niet gelukt om
de inbreker te
pakken te krijgen..
Hij ging overall
zoo handig te\
werk, dat hij zelfs
de waakhonden
te slim af was.
Jan Kaart plaat
ste een adverten
tie en spoedig
kreeg hij ant
woord. Een paaj
dagen daarna
stond er 'n nieuw
hondehok en nèt is
hond gekomen. Het
De waard stond met zyn was een groot,
handen in de «akken voor mooi dier, m Jan
zijn huis. Kéiaet ging voor
4
9
VRIJDAG 22 FEBRUARI 1938
De eerste eeuwen van haar bestaan.
Zoo massief en onaantastbaar als heden
de vernieuwde en verjongde, toch indruk
wekkend gebleven" St. Bartholomeuskerk
te Schoonhoven verrijst, zoo vaag en on
wezenlijk zijn de berichten omtrent haar
ontstaan en eerste levensjaren.
En ofschoon de tijd voor een wel ge-
wenschte monographie over dit kerk
gebouw nog niet rijp schijnt, wil het mij
niet ondienstig voorkomen om, daar het
nu door de geheel voltooide restauratie
en plechtige overdracht aan de Ned. Herv.
Gemeente op Woensdag 27 Februari a.s.
weer in het|middelpunt der belangstelling
staat, een en ander over de kerk en het
kerkelijk Schoonhoven in de middeleeu
wen te verhalen.
Gegronde gegevens
waarop aangenomen
zou kunnen worden,
dat er reeds in 1234
alhier een kerk ge
weest zou zijn, kwa
men mij nog nimmer
onder de oogen. Wel
is bekend, dat Jan
van BI ais, heer van
Schoonhoven 1356-
1381 van den bis
schop •win Utrecht,
Jan van Arkel, in
1361 vergunning
kreeg op zijn slot
alhier een kapel in
te richten. „Meys-
ter Janne van Sin te
Omaers" nit Utrecht
beschilderde deze
kapel, waar hij on
geveer een half jaar
mede beriff was, ter
wijl de Schoonhovensehe „Meyster Janne
den Screenmaker" (sah rijn werker) een al
taartafel maakte. De broeders van het
CJarmelietenklooster hier ter stede ver
bonden zich tot het doen van een dagelijk-
eche mis op de burcht
Maar. zooals gezegd, wanneer men be
gonnen is deze St. Bartholomeuskerk, al
of niet ter vervanging van een andere, te
bouwen, blijkt niet In de „voorloopige
lijst der Nederlandsche Monumenten van
Geschiedenis en Kunst, deel III, lölö",
wordt onder de kerkelijke gebouwen te
Schoonhoven als eerste vermeld de Ned.
Herv. Kerk en beschreven o.a. als een
kruiskerk 1400' gebouwd, inwendig in
Duitsohen stijl verbouwd in 1653 en be
staande uit een ingebouwd en weettoren,
een driehoekig schip, een dwarapand, een
5/10 gesloten koor met twee latere, drie
zijdig gesloten zijkoren (pl.m. 1450), een
aangebouwde kapel tegen den Noordkant
en een kerkekamer met op den toegangs
poort bet jaartal 1/506, tegen den zuid
kant
De toren met drie geledingen, m de on
derste 1400) een rijk geprofileerde in
gang. de tweede fcfc 1500) bekroond door
een balustrade en de derde geleding
(1650) versierd door cartouches en voor
zien van een vierkante spits met peer
(1747).
Op boowcritisohe gronden wordt dus
aangenomen dat deze kerk omstreeks het
jaar 1400 gebouwd is; toch meen ik, uit
historische gegevens te mogen ooncludee-
ren dat dit nog wel een kwart eeuw vroe
ger gesteld zal kunnen worden. Er bestaat
namelijk een bericht uit het jaar 1377
waarin reeds van de parochiekerk in
Schoonhoven gesproken wordt. De reeds
genoemde Jan van Bloia stond namelijk
toe aan Arend van Diest ai zijn vrouw
Aleida. Jans Jongendochter om ,in onsen
proohikerken t Sooenhoven" een altaar
toet vicarie te stichten. De vier eerste gif
ten daarvoor zouden Arend van Diest en
zijn nakomelingen geven, terwijl Jan van
Blote en zijn opvolgers de verplichting tot
begiftiging ervan zouden overnemen. De
eerste vicares was Jacob Bokal, de tweede
Jan de Bruin.
Dee» familie van Diest heeft in dien tijd
een groote rol gespeeld in het riligieuse
leven van Schoonhoven. Na den dood van
bovenvermelden Arend van Diest kreeg
zijn weduwe 1 October 1402 van hertog Al-
bracht van Beieren vergunning om met an
dere goede maagden en vrouwen te stich
ten een besloten convent en klooster van
de orde van St. Augustinus of St. Fran-
oiscus, gelegen aan de Westzijde van de
Koestraat, van achter grenzend aan de
Ha verfsloot.
In bet jaar 1396, den löden Mei, gai
©uy van Blois, heer van Schoonhoven
18811J397, toestemming tot stichting van
een klooster met kapel in den Hem bij
Schoonhoven en stelde hij de collatie en
gifte der kapel in handen der priesters
Qaes- Hoee en Vrederic Smit en van Jan
Arendszoon van Diest, poorters te Schoon
hoven, welke drie collators tot deze stich
ting bijdroegen door aankoop en schen
king van een hofstede met landerijen in
den Hem. Deze Jan Arendsz. van Diest,
later ook wel Jan do Bruin geheeton, was
de zoon van bovengenoemd echtpaar.
Nn terugkomende op de kerk zagen we,
dat deze althans in 1377 bestond Bij den
grooten brand, die, zooals bekend, in 1375
de stad teisterde en waarop een Latijnsch
jaardicht gemaakt werd, vermeldende,
dat in het jaar 1375 het voortreffelijk
Bloemhoven, met zijn klooster (dit was
tot CJarmelietenklooster), door het vuur
vernield is, wordt de «kerk niet vermeld,
windof hioruit te concluderen vKlt, dat de
ze of nog niet bestond, of gespaard werd
Een soortgelijke ramp trof de stad Gouda
in 1361, waarbij ook de kerk in vlammen
opging, doch door krachtdad'gen steun
van Jan van Blois, mede heer van Gouda,
werd nog datzelfde jaar met den herbouw
daarvan begonnen.
Het wil mij niet onwaarschijnlijk voor
komen, dat, na den brand van 1375, bij
den algemeenen herboiiw der stad Schoon
hoven, die Jan4 van Blois zeer begunstigde
o.a. liet hij het CJarmelietenklooster
weer verrijzen tevens een aanvang ge
maakt is met het bouwen der tegenwoor
dige kerk, die in den loop der tijden groo-
ter en omvangrijker geworden is. We zien
dit. behalve uit den stijl, aardig geïl
lustreerd door enkele ons bewaard ge
blevenvonnissenl Een onverlaat had
het in 1429 gewaagd om, nog wel op een
gerechtszitting, een zekeren Volctgen
Heinricksz., met een geslepen wapen te
steken. Tot straf hiervoor had hij aan den
heer van Schoonhoven te betalen 10 pond,
en aan de stad 36.000 steenen, waarvan
o.a. de kerk zou krijgen zesduizend steo-
uen „tot hoire tymmeringe ten baten". Een
soort straf met practisoh nut, die in de
middeleeuwen veelvuldig voorkomt. Ook in
1449 luidde een vonnis: te geven aan de
kerk 2000 steenen subsidair 20 witte stui
ver, waardoor we dus meteen van de niet
zeer groote, waarde, van steenep in die
dagen op de hoogte te komen. Dikwijls
ontving de kerk ook vap gestraften boe
ten in geld, of werd aan boosdoeners opge
legd te betalen: „der heilige kerken 2
toortsen (kaarsen) van 7 pond was".
Ook was de kerk de plaats, waar open
bare boetedoening verricht moest worden,
zoo lezen we bijvoorbeeld in 1469 van een
vrouw, die een andere vrouw in haar te
genwoordigheid en achter haar rug „veel
onredelijke, smadelijke woorilen gegeven
heeft" tot meermalen toe en daarvoor, on
der meer, blootshoofds aan de beleedigde,
als deze uit de kerk wam, „openbaerlic om
vergiffenis" moest bidden op een van de
drie hoogtijden, als de hoogmis gedaan
was en daarboven nog op Pasohen, Hemel
vaartsdag en Pinksteren, „sonder hoeyke
(mantel) ende sonder caproen (muts) met
een brandende waskaars van 1/4 pond in
de hand de achterdeur van de kerk bin
nenkomen onder de hoogmis als het „ky
rie" gezongen was en deze kaars „offeren
voor den heyligen sacrament". Herhaalde
lijk vinden we van een dergelijke openbare
boetedoening gewag gemaakt.
In 1395 schonk Guy van Blois het pa-
tronaatsrecht der kerk van Schoonhoven
aan de Duitsche orde te Utrecht, het vol
gend jaar werd Gerard van Vlyederhoven,
de schrijver van het zoogenaamde Cordia
le, en toentertijd veel opgang makend
volksgeschrift, door den landcommandeur
der Balye van Utrecht der Ridderlijk
Duitsche orde aangesteld als pastoor. De
ze schenking, waaronder ook begrepen
bleek te zijn de Heilige Kruiskapel bui
ten de Beckevaertspoort werd 2 jaar la
ter door Hertog Albrecht van Beieren be
vestigd. Deze Hertog Albrecht begiftigde
in 1398 Jacob Heijenzoon van Heelo en
Jan Gerritsz. met de kosterij der parochie
kerk en bracht ook 18 October 1399 de
jaarrente van 5 pond, besproken aan de
kerk van St. Bartholomeus te Schoonho
ven voor den oureit, kapellaan en koor-
gezellen, tot het vieren der memorie van
Jan van Henegouwen, diens ^gemalin, en
Guij van Blois, op 6 pond, komend uit
landen gelégen te Koolwijk.
In het jaar f421 vinden we voor het
eerst gewag gemaakt van een orgel in de
kerk en in 1444 werd bepaald dat mees
ter Costen in de kerk op het orgel zou
spelen op Aposteldagen en op de hoogtij
den als gewoonte was, voor 12 guldens
's jaars Anno 1464 Sadden burgemeesters
met het gerecht „gehuurt Heer Rutger
Dircxz, om hun organist te wezen" voor
een jaarlijksch tractement van 14 beier-
sohe guldens „ende hij sel die orgelen be
waren als een orgelist sculdich is te
doen". Zes jaar later werd deze overeen
komst voor .10 jaar verlengd.
Een grooD aantal altaren bevond zich
in de middeleeuwen in de kprk, zoo van
de H. Maagd, waarvan in 1469 gewag ge
maakt wordt, van de H. Nicolaas, den
schutspatroon van het Kramersgilde te
Schoonhoven; van den H. Geest, waarop
in 1431 door de hoofdmannen van het
linnenambacht een dienst gesticht werd
▼an St. Anthenius, vermeld in 1461; van
St. Joris, den patroon der Schoonhoven
sehe schutters, jp 1483 genoemd, van den
H. Eligius, den beschermheilige der sme
den, waaraan vele en groote inkomsten
verbonden schenen te zijn; der H. Gris-
pinus en Grispiuianus, de patroons der
schoenmakers, in 1496 vermeld; en meer
dere andere, in totaal mogelijk wel een
vijftiental.
Zeer waarschijnlijk was het hoogaltaar
genoemd naar den schutspatroon der kerk
St. Bartholomeus; en stond daarop een
zilveren beeld; in 1563 althans werd door
de vroedsthap toegestaan aan kerkmees
ters om te mogen verkoopen „die silveren
Bartholomees en voort het andere goed
van de kerk en andere, so verre het
genoeg gelden mag." Voorts zouden bur-
gemeesteren voor zich doen ontbieden alle
de gildebroeders uit de stad, om hun voor
te stellen een jaar of twee geen gildemaal-
tijd te houden en het zoo bespaarde geld
aan de kerk te schpnken. Drie jaren te
voren was door de vroedschap geaccor
deerd „dat men met beste raed ende
alle neerstigheid dien toorn zal doen
rechten wattet mogelijk is, ende dat die
kerkmeesters bij advies van Burgemeester-
ren haarluijder goederen mogen verkopen
en belasten."
In 1514 verklaarde de 78-jarige koster
Jan Dirxzoon, die reeds 50 jaar als zoo
danig in funetie was, dat er met Pasohen
van dat jaar ongeveer 1500 communican
ten geweest waren, zijnde twee a driehon
derd meer dan 10 jaar geleden, welke
toename verklaard werd door het feit dat
er tengevolge van den Gelderschen oorlog
zooveel landlieden tijdelijk binnen de stad
waren komen wonen.
Den 16den Februari 1619 vergunde de
bisschop van Utrecht, Philips van Bour-
gondie. aan die van Schoonhoven op hun
verzoek om voortaan het feest van de
stichting der kerk van Schoonhoven in
plaats van zooals eertijds dan Zondag na
St. Jacob (25 Jnli) in den vervolge op
den Zondag na St. Bartholomeus (24
Augustus) te vieren.
Deze fragmentarische mededeelingen
over de Groote of St. Bartholomeuskerk
in de middeleeuwen zal ik besluiten met
de mededeeling dat het kerkgebouw in
1578 in gebruik werd genomen voor den
Hervormden eeredienst.
GiEREL J. LUGARD Jr.
Februari 1036.
(Zitting van "Woensdag 20 Februari.)
Een valsch verbaal.
In den winkel van L. Z., boterhande-
laar te Reeuwijk,* Werd aan mej. G. T.
boter afgegeven, die niet van een bande
role voorzien was. Verdachte heeft een
vorige keer medegedeeld, dat niet hij,
maar zijn vrouw dit had gedaan, evenwel
zonder zijn goedkeuring of voorkennis.
Als getuige wordt gehoord mej. G. T,
„Hebt u de boter gehaald?" vraagt de
kantonrechter.
„Ja, Edelachtbare."
„Wie overhandigde a de boter?"
>rDe juffrouw."
De rechter bestudeert hot proces-ver
baal en zet een bedenkelijk gezicht. Nu
wordt de ambtenaar vaa den crisis-con
troledienst aan de tand gevoeld, H. de R.
te Gouda.
„Ik lees hier," zegt de kantonrechter,
„dat u hebt gevraagd aan verdachte: „Je
hebt zeker de boter zonder merk afgele
verd?" L. Z. zou daarop geantwoord heb
ben: „Ik verklaar boter zonder merk af
geleverd te hebben." Heeft hij dit gezegd,
ja of neen?"
„Neen," moet H. de R. bekennen, „dat
heeft verdachte met gezegd, maar ik had
wei den indruk, dat L. Z. aan zijn vrouw
opdracut gegeven had."
Nu wordt de rechter boos. „Ik heb niets
aan uw indrukken; u moet met feiten jto-
men. U hebt een valsch verbaal gemaakt,
er deugt niets van."
Conform den eisch wordt verdachte vrij
gesproken.
Den dans ontsprongen^
Ook J. van 0., uit Reeuwyk, die voor
't zelfde feit terecht staat nier even
wel heeft n et de vrouw maar de dochter
de boter zonder banderole afgeleverd
ontspringt door de onnauwkeurigheid van
dsn verbalisant den dans. De dochter zou
uit onachtzaamheid de boter zonder merk
hebben verkocht.
„Van opzet is geen sprite," zegt ver
dachte. „Daar is ze veel te bang voorl"
Ook hier kan niet bewezen worden dat
de dochter in opdracht van verdachte ge
handeld zou hebben.
„U bent door het oog van den naald
gekropen," zegt de kantonrechter. J. van
0, conform den eisch vrijsprekend.
Van andere stroopers gesproken.
G. van VI. en D. van VI., vader en
zoon, beiden uit Gouda, zouden in den
gekanalisc erden IJssel, in de gemeente
Gouda, tusschen Haastrecht en de Waaier
sluis, een wargaren zonder vergunn ng te
water hebben gehad.
De beide schippers ontkennen. G. van
Tl. doet 't wtoord. Op 13 Decynber voeren
zij met een roeibootje over den IJssel.
Zu haden geen licht in 't bootje, hoewel
't reeds half elf was.
„Wat deed u daar?" vraagt de rech
ter.
i» i
i I
„Wij waren voor zaken naar Haast
recht geweest om turf te verkoopen."
„Maar die zijn toch niet in 't bootje
aangetroffen. Ik zou voortaan een paar
monsters meenemen! Die 22 voorntjes,
waar kwamen die vandaan?"
„We hadden ze voor eigen gebruik ge
kocht."
„En 't kroos en de waterplanten in uw
bootje, hoe kwamen die er in?"
D van VI. vindt het niet prettig dat
zij beschuld gd worden de vischjes zelf
gevangen te hebben .Dat kunnen toch wel
„andere stroopers" gedaan hebben."
Nadat de ambtenaar van de rivierpoli
tie, B. G., uit Vreeswijk is gehoord, vraagt
de ambtenaar van het O M. voor ieder
f 7.50 of 2 dagen en inbeslagname en ver
nietiging Tan het wargaren.
De kantonrechter besluit conform.
Een bakkersdochter, die zich
blauw schrijft
A. M., bakker te Oudewater, heeft het
register, dat de tarwewet voorschrijft, van
27 Februari 19344 October 1934 niet
naar den eisch bijgehouden. Als gemach
tigde is H. K. verschenen.
't Feit wordt niet tegen gesproken. De
gemachtigde verklaart, dat zoo gemakke
lijk de bakkers verzuimen hun aanteeke-
ningen te maken. Bij iedere levering gaat
niet altijd een fractuur.
De rechter bestudeert het register, dat
overdekt is met aanteekeningen. Het is
een ware warwinkel. De controleur ver
klaart niet den indruk te hebben, dat in
dit geval van knoe erij sprake is. Maar
deze bakke let er niet op. Hij heeft er
blijkbaar geen zin in.
„Maar de dochter van den bakker, die
dit register heeft bijgehouden, heeft zich
blauw geschreven, naar 't mij voorkomt;"
meent de kantonrechter. „Dit verraadt
een zekere belangstellingI"
De ambtenaar van 't 0. M. stelt vast
dat ook bij de firma, die aan verdachte
heeft geleverd, de boel nifct in^rde was.
Er kan op deze wijze gemakkelijk' ge
knoeid worden. De pahlenaar vraagt f 50
boete sube. 10 dagen.
De gemachtigde deelt mede, dat er zeer
weinig gecontroleerd wordt. Daarbij zijn
de controleurs met eerystemmig in bun
aanwijzingen. Dit brengt ds bakkers tot
stoffigheid.
De kantonreohter legt de geëiechte straf
voorwaardelijk op, meUeen proeftijd van
één jaar. De man heeft 1 nu zelf in han
den.
De kantonrechter lost raad
seltjes op.
C. H., kapper te Gouda, had in zijn
scheersalon een doos met nummers staan.
Voor 5 cent mocht men een nummer trek
ken. In 't bezit van dit nummer kon men
aan een puzzle, „het Epmnewehraadsol",
deelnemen. Als prijzen waren t>.m. aan
wezig flesschen roode Taragonawiju.
De kwestie is nu maar of de verdach
te tegen de loterijwet gezondigd heeft
De kapper verklaart zelf 't raadsel niet
te snappen. De kantonrechter bekijkt „het
offerblok", zooals hij de doos met de
nummers noemt.
Als tweede verdachte staat D. 0., even
eens Uit Gouda, terecht, die als lusschen-
persoon de raadselachtige doos geleverd
heeft.
D. 0. verklaart er een weinig verstand
van te hebben. Er was een sleutel bij het
raadsel. Ieder kind, dat lagere school
gehad heeft, kan 't uitrekenen. Verdach
te heeft er dikwijls genoeg een strop aan
gehadl
De rechter zal beginnen het raadsei op
to lossen. Hij tracht langs de „hoofd" en
„kruisdraden" van 't spinneweb de puzzle
to ontraadselen.
M. G., agent van politie te Gouda, wordt
nadat de rechter vruchteloos het toover-
kwadraat heeft trachten op te lossen, ajs
getuige gehoord. De verbalisant was 't-
raadsel wel 'n beetje te zwaar voorgeko
men; maar wat hem had bewogen de doos
in beslag te nemen, was de omstandigheid
dat de sleutel er niet bij geweest was.
Als tweede getuige wordt J. H. B
grossier te Rotterdam, gehoord. Deze
puzzle-apecialist heeft ook*dit raadsel uit
gevonden. Bij vonnis van den Rotterdam-
sche rechtbank is komen vast te staan dat
dit raadsel met onder de loterijwet valt.
De ambtenaar eischt voor D. 0. vrij
spraak; voor G. H. f 30 of 6 dagen.
De kantonrechter legt den kapper een
lichtere etraf op: I 7,50 of 2 dagen. De
„rommeldoos" krijgt verdachte niet te
rug.
Plotseling gestopt.
G. de K. te Waddinxveen reed daar
dicht achter een andere auto, die plotse
ling had gestopt, zonder van het midden
van den weg te gaan. Verdachte was toen
omdat hij niet voorbij kon rijden er
kwam van de andere zijde een fietser te
gemoet tegen de eerste auto opgebotst.
Als eerste getuige wordt J. van D. nit
Waddinxveen gehoord, die in den voor
sten wagen had gezeten. Hij had gestept
om te parkeeren.
De getuigen A. M. v. d. K. en H van
T., beiden uit Waddinxveen, bevestigen
de verklaring van den verdachte.
De ambtpnaaz van het 0 M. eischt f 15
of 3 dagen,
j C. de K. zegt overtuigd van zijn on-
j schuld/te «jm
De kantonrechter spreekt den automo-
I biliat vr»
STEUN GRIENDCULTUUR.
De Ned. Akkerbouw Centrale, Beooi-
denhout 15 te 's-Gravenhage, maakt bo-
kend, dat degenen, die in aanmerking
wenschen te komen voor steun ten aan
zien van het schillen en buffen van griend
producten van het gewas 1934. afkomstig
van in Nederland gelegen griendlanden,
zich ten spoedigste schriftelijk tot deze
Centrale (afdeeling Erkenningen) dienen
te wenden met het verzoek om als geor
ganiseerde met betrekking tot dien steun
bij haar te worden aangesloten.
DE QUAEST1E TE WIJHE.
In de gemeente Wijhe bestaat een kerb
pleinquaestie, over weike voor de reohV
bank te Zutphen tnsschen de burgerlijke
gemeente en de kerkvoogdij der Ned Herv.
'gemeente geprocedeerd wordL» De actie
begon, doordat de Ned. Herv kerkvoogdij
haar recht van eigendom op bet Kerk
plein opvorderde, draden Het spannen en
borden mei verboden toegang daarbij
plaatste; tevens werd een schutting ga»
plaatst, vlak voor de woning van den ge
meente-ontvanger en bezwaar ingediend
tegen de markten, die op het kerkplein
werden gehouden en van welke de burger
lijke gemeente marktgelden inde. Het ge
meentebestuur liet de afsprrringen ver-'
wijderen en coeerde de markten.
Daarna maakte de kerkvoogdij een proces
verbaal aanhangig. Voor de Zutphensche|
rechtbank was thans de burgerlijke ge
meente aan het woord. Hierbij deed de
burgerlijke gemeente tevens m9dedeebag|
van het feit, dat zij zich haar rechten
voorbehield ten aanzien van den eleotii-j
schen motor, die zonder haar verlof tn.
den toren was aangebracht, welke t
burgerlijke gemeente toebehoort m tan.
aanzien van het luiden der klokken mj
dien toren, hetwelk tot na toe walwilieiw
werd toegestaan.
DE RUSSISCHE HONGER EN DC
RUSSISCHE BEWAPENING.
Het Journal te Genève betoogt dat de
verklaring over den honger in Baaiand»
onderteekend door de Protestantsche Cen
trale, de Roomach-Kathotieke centrale on
de Joodscbe centrale, ongetwijfeld de
waarheid zegt, maar dat de oorzaak Ras
and zelf is. JDe honger is bet directe ge
volg van de landboaw-ooteigening, gelijk
die door het rijfjaaraplan ten bate van
de industrialisatie is verordend. En het
doel van deze industrialisatie is de, ver
vaardiging van ontzaglijke hoeveelheden,
wapenen Als millioenen on gelukkigen te
genwoordig van honger sterven, dan ia
dat opdat Sovjet-Rusland driemaal zoo
veel vliegtuigen moge bezitten als Grooi-
Brittannië, méér tanks dan overig Europa
waarschijnlijk tesamen en een leger, tal
rijker dan de vereenigde krachten van
Frankrijk en Duitschland. Dat alles belet
de sovjet-diplomatie geenszins om te Ge
nève te poseeren als menschlievende kam
pioen voor den rrede. Millioenen Sovjet
burgers worden aan den honger geofferd,
opdat op zekeren dag wij zelf en ooza
kinderen des te zekerder geofferd kunnen
worden op de slagvelden der toekomst,
aan de wereldmacht die Moecou droomf
en proclameert.
Tot zoover het orgaan van de Yolke-
renbondsstad. Het heillooze ia, dat men
.dus door de hongerenden in Rusland te
hulp fe komen, tevens medehelpt zij
het ook indirect aan de bewapening»-
industrie en verdere militaire ïndustte-
lisatie van Rusland.
HET PROBLEEM VAN DE JOOEIL
ZENDING.
De Boedapester advocaat dr. F51 der
schreef een handig boekske van 148 pag.
onder den titel: „In Christus gelooveud
Jodendom", waarin hij tracht te totoogen
dat de Jodenzending tot dusver steeds een
verkeerd spoor totreden heeft. Zij heeft
zich tot nu toe bijna overal ten doel ge
steld den Jood met slechts aan zijn ra-
ligjo, maar ook aan zijn raa te onttrek
ken. Het boek probeert nu de juistheid
aan te toonen van tegenovergestelde me
thode,-om n.l. den bekeerden 0ood Jood
te laten blijven. Wat dit zeggen wil, drukt
de schrijver, zelf een in Christus geioo-
vend Jood, als volgt uit: „-Het bteekent
dat ik ais Jood in Christus geloof; dat ik
hem als mijn Messias belijd, dat ik het
Njeuwe Testament evengoed als Gods
Woord beschouwde het Oude. Het ba-
teekent, dat ik mij, niettegenstaande mijn
gejoof in Christus, ja, juist vanwege dat
geloof, geheel Jood gevoel, de betrekLa-
gen tot mijn ras niet wil verbreken en ten
slotte dat de zekerste weg tot de geeste
lijke verheffing van het Jodendom daar
in bestaat, dat al de tot Christus bekeerde
Joden zich tot een kerk constitueerenr in
het Jodendom; om alzoo onder het oude
bondsvolk als een zuurdesem te werken".
Men spreke dus volgens dr. Folder niet
meer va£> Jodenchristenen, maar vaa
Christenjoden.
4