Het laatste verzet der Polen
1 SCH00NH0VEN5CHE COURANT
DE TROONREDE.
Regeerders vluchten naar Roemenië - Hitler spreekt te Danzig
Een weinig beteekenende
rede van Hitler.
Smü -
„Insuli n de
k
TIEN BLADZIJDEN.
WOENSDAG 20 SEPTEMBER 1M9
No. 8375.
voorsteden
K.
jk* honderden
►gen moeten.
zoodanig gevoel ult-
de ko-
Geen vredesainbod I
De Dultsche rykskanselier, Adolf Hit
ler, heeft voor het eerst zijn voet gezet
In de stad Danzig. Toen hij de voorma
lige grens tusschen het gebied van de
Vrije Stad en Polen overschreed, werd
hij door den gouwleider Albert Forster
verwelkomd, waarna, volgens de Dult
sche verslagen, een triomftocht begon.
In de stad Danzig, waardoor Hitler’s
auto slechts zeer langzaam kon voort
komen, omdat de afzettingsmanschappen
met groote moeite slechts een smalle
doorgang door de juichende menigte kon-
i vrijhouden, werd den rllkskaji^elier
Jeveha gloeilampen v.af 50 ct. (m. 3 m.gar.)
Philips lampen in ruime keuze.
Batterijen 25,20,15 en 10 ct.
Ronde zaklantaarns compleet v.af 25 ct. bij
rijwiel- en naaimachinehandel
Stadhuisstr. 7-9, Lopikerstr. 43
Rook- en Pruimtabakken
vanaf 5 cant per half ons
Vraagt ze Uwen winkelier of bij
W. RIJNEVELD,
Haven 66 - Tel. 91 - Schoonhoven
"8.
Verschijnt
en VHJdag. Pr«« bU vc
ling: voor Schoonhoven
maanden 1.25; per
Met verzekering 15
Veel burgers naar Roemenië.
Ongeveer dezelfde tooneelen spelen
zich intusschen af aan de grenzen van
Hongarije en Roemenië. Twee vreemde
legers rukken in het Zuiden van Polen
op. De Duitschers hebben aan Lemberg
de elsch gesteld zich over te geven en het
Sovjet-communiqué meldt, dat de Rus
sen Lemberg naderen. De Poolsche troe
pen zijn bij tienduizend ontwapend en
geïnterneerd in Roemenië. Doch het is
hier vooral ook de burgerbevolking, die
haar heil zoekt In een overhaaste vlucht
over de grenzen. 4500 burgers zijn reeds
aan de Roemeensche grens geteld met
vierhonderd kinderen. De meesten hun
ner behooren tot de Poolsche aristocra
tie. in overeenstemming met de gebrui
kelijke, Internationale procedure wordt
dezen vluchtelingen op bepaalde punten
gastvrijheid verleend.
met onstuimig gejubel ontvangen.
Hitler werd ingeleid door Forster, die
herinnerde aan de laatste woorden van
zijn rede, die hij eenige tijd geleden heeft
jiitgesproken op de „protestbij eenkomst
van de Danzlgsche bevolking tegen de
Poolsche bedreiging”. Daarin had hij ge
zegd: Moge de dag niet ver meer zijn,
dat wij hier weer bijeen komen, doch dan
niet voor een protestbljeenkomst, maar
voor de viering van de hereeniging van
Danzig met het Duitsche rijk. Die dag
is nu gekomen, aldus de gouwleider.
Daarop kwam Hitler aan het woord.
De Führer heeft vtff kwartier gesproken,
d.w.z. ongeveer drie kwartier was gewijd
aan de rede zelf, terwijl een half uur ge
vuld werd met de toejuichingen, applaus
en spreekkoren van de toehoorders, die
vrijwel na elke alinea volgden.
De inhoud van Hitler’s rede heeft over
het algemeen genomen niet veel te be-
teekenen. Wij laten hieronder een kort
uittreksel volgen:
De Führer wijst op de onrechtvaardig
heden van het dictaat van Versailles,
waardoor zoowel Danzig als Duitschland
zelf In zijn vrijheid werden getroffen.
Doch hij wil niet zoozeer spreken over
het onrecht als wel over de onzin van
deze vrede. In dit verband noemde hij de
oorlog van 1914 tot 1918 de meest zinne-
looze aller oorlogen.
SNELLE VORDERINGEN DER RUSSEN.
Worosjilof leidt de troepen
De Berlijnsche correspondent van „Ber-
linske Tldende", meldt, dat Worosjilof.de
opperbevelhebber der sovjet-Russische
strijdkrachten, persoonlijk de operaties in
Polen leidt. De opmarsch vordert snel.
Het Russische legerbericht van Dins
dag luidt: De troepen van het roode le
ger hebben de afdeelingen van het Pool
sche leger verder teruggeworpen. Des
avonds hebben zij In Wit-Rusland vele
steden en ook het spoorwegknooppunt
Lida en het station Yaglewitsji aan de
spoorweg Minsk-Brest-Lltowsk bezet en
In de Westelijke Oekraïne het spoorweg
knooppunt Sarny en eenige steden
Loetsk, stanlslov, Qallch, Krasne, en
Boechach. De voorhoede van het roode
leger naderde Lwow en Wilna.
Later werd gemeld, dat Wilna, na ee
nige gevechten, was bezet.
De zender te Belgrado meldt uit Boe
dapest. dat de Sovjet-troepen bij de Hon-
gaarsche greps zijn aangekomen.
MASSAVLUCHT DER POLEN.
Bij duizenden naar Litauen.
Bij duizenden nemen de Poolsche sol
daten, in het nauw gebracht door de
oprukkende vijanden, de wijk over de
grens. In het Noorden zoeken zij een toe
vlucht in Litauen, opgedreven door de
Sovjets, die de smalle strook Poolsch ge
bied in het uiterste Noorden zijn binnen
gevallen en reeds verschillende steden
bezet hebben.
Men meldt uit Kowno dat tot gister
morgen vijftigduizend man over de Li-
tausche grens gekomen waren. Het zijn
zoowel afdeelingen Infanterie als gemo
toriseerde eenheden.. In het district van
Wilna was de uittocht het omvangrijkst.
Trieste tooneelen spelen zich hier af.
Velen verkeeren in een staat van volko
men uitputting. Zij vluchten uit het Pool
sche land over wegen, die door de voort
durende regens en door de eindelooze
stroom van voertuigen in modderpoelen
veranderd zijn. De mannen voeren zoo
goed en zoo kwaad als het gaat hun zie
ken en gewonden mee. De koude heeft
hen verkleumd.
Men verwacht, dat minstens honderd
duizend man over de Litausche grenszui
len trekken en vermoedelijk nog wel meer
De Litausche autoriteiten hebben hun
maatregelen getroffen om deze mannen
te ontvangen, te ontwapenen en teinter-
neeren.
Woensdag
rooruitbeta-
per 3
post 1.50.
cents meer.
van de voedselvoorziening. Belangrijke
stoornissen op dit of ander gebied kwa
men tot dusver gelukkig niet voor.
Met groote dankbaarheid heb ik ken
nis genomen van den geest van toewij
ding en dienstvaardigheid, die in dezen
ernstigen tijd, zoowel in Nederland als
onder de bevolkingsgroepen in de over-
zeesche gebledsdeelen, op zoo verheffen
de wijze tot uiting komt.
Ik verwacht, dat dit besef van saam-
hoorigheid tot het einde zal worden be
waard. Ook indien de tijden nog moei-
lijker worden, zal dan de toekomst met
vertrouwen kunnen worden tegemoet ge
zien.
Met de bede, dat God Mijn volk moge
zegenen in de beproeving en aan ieder
van ons de kracht zal geven tot datgene
waartoe hij thans geroepen is, verklaar
Ik de gewone zitting der Staten-Gene-
raal geopend.
ENGELAND BLIJFT VASTBESLOTEN.
Trouw aan verplichtingen*
Jegens Polen.
Te Londen wordt met betrekking tot
de aanval der Sowjets op Polen officieel
verklaard;
moeilijkheden
modder bleef
71e JAARGANG.
NIEUWSBLAD VOOR ZUID HOLLAND EN UTRECHT
J Telef. 20. TeL-Adres: Vannooten. 8. 6 W. N. VAN NOOTEN, SCHOONHOVEN, HAVEN 25. Postrekening 13783.
KBONNE S, die zich aan onze administratie opgeven voor de verzekering, zijn volgens de vastgestelde bepalingen tegen ongevallen verzekerd voor bedragen, gewaarborgd door de NIEUWE HAVBANK te Schiedam, van
n n n G Gulden bij levenslange r ft ft Gulden bij 2 ft ft Qulden blJ verlies O A ft Quldcn verlies 1 ft ft Gulden bij verlies r /a Gulden bij verlies van De verzekerde moet In het
2 V v V ongeschiktheid. O v U overlijden. V U van hand of voet V V van een oog. 1 U V van een duim. U V een anderen vinger. bezit zijn van een polis.
2e. De Poolsche staat was door zijn po
litieke incompetentie gedoemd ineen te
storten en Is thans eindelijk gevallen.
De twee regeeringen trekken uit deze
feiten de noodzakelijke conclusies.
3e. Zij zijn het met elkaar eens, dat de
toestand der verschillende volken, welke
Polen bewonen, een nieuwe regeling
eischt, welke moet worden tot stand ge
bracht door de Instelling van rechtsper
soonlijkheid hebbende organen van deze
volken.
4e. De taak van belde staten Is het ma
ken van een volkomen nieuwe regeling
van hun belangensferen, welke den vrede
en de orde zal verzekeren.
5e. Het beroep op Frankrijk en Brlt-
tannië om Polen te hulp te komen is
volkomen nutteloos gebleken en de bond
genootschappen m'et Polen bestaan niet
meer.
6e. Frankrijk en Brlttannlë zien zich
opnieuw voor de vraag geplaatst, met!
welk doel zij feitelijk tegen Duitschland1
oorlogvoeren.
Advertentlën: 1—8 regels 1.30,
elke regel meer 0.20; derde
plaatsing halve prijs. Adver-
tentiën worden gratis ge
plaatst in „De Gorcumer”.
Duitschland zelf afhing. Maar al zou de
oorlog drie jaar duren, aan het einde
zou niet geschreven staan, capitulatie
door Duitschland.’’ En dat zou nog zoo
zijn als de oorlog vier, vijf, zes of zeven
jaar duurde.
Hitler besloot met te zeggen, dat hij
’t een groote dwaasheid vond, dat Enge
land, omelet het regime in een ander
land niet aan Brlttannlë beviel, drie jaar
frisch fröllch oorlog te gaan voeren.
Commentaar.
De diplomatieke medewerker van Reu
ter noemt de rede van Hitler de gebrui
kelijke aaneenschakeling van leugens en
verdraaide waarheden. Over de Inhoud
zegt hij, dat de passage's over Dultsch-
land’s verhouding tot Rusland de belang
rijkste zijn, omdat Hitler daarbij zeer
sober en haast angstvallig was in het
vermijden van uitdrukkingen, die Rus
land zouden kunnen kwetsen.
Het Poolsche antwoord op de rede is
eert verklaring van de legerleiding, dat
men zal trachten nieuwe legers samen te
.stellen en te vechten tot de ultelndelljke
overwinning voor Polen.
DUITSCH—RUSSISCHE OVEREEN
STEMMING INZAKE POLEN.
Een „nieuwe regeling".
De Duitsche bladen bevatten een in zes
punten samengevatte verklaring van de
Dultsch-Russlsche overeenkomst In zake
de inval in Polen.
Volgens dit communiqué handelen
Berlijn en Moskou in overleg met elkaar
en in den geest van het tusschen hen ge
sloten nlet-aanvalsverdrag:
De punten lulden:
le. De twee regeeringen zijn van oor
deel dat den Poolschen staat van het
oogenbllk zijner oprichting af, de na
tuurlijke bestaanvoorwaarden hebben
ontbroken.
PHILIPS’
luchtbetchermlngslampen
gloeilampen
electr. scheer apparaten
Luchtbeschermingskapjes 25 ct. Lucht-
beschermingslantaarns. Vele soorten batte
rijen Gloeilampen tot 40 watt 34 ct. Gloei
lampen 100 watt 79 ct. Philips Radio
f 1.- per week. Radio-centrale*50 ct.
P" JAN BROUWER
Haven 63 - Telef. 113 - Schoonhoven
U dacht Immers, dat u nog best
vóór die andere auto het kruispunt
kon passeerenl - Maar langs
den weg moet u dat niet „den
ken", u moet 't sokor wetenl
Hitler releveerde daarop uitvoerig het
voorspel van de tegenwoordige oorlog.
Hij wees op de aanbiedingen die hij bad
geda^p, doch die alle door Polen waren
afgewezen. Hij had zich afgevraagd wie
Polen zoo verblind had, dat de pers zelf
eischen begon te stellen om ’t bezit van
Oost Pruisen. Hij verviel daarna in eenige
hatelijke passages tegenover Engeland,
die het publiek met gelach beantwoord
de. Tenslotte zeide Hitler, dat de vrede
nog te redden was geweest bij het onder-
handellngsaanbod van zijn vriend Mus
solini. Zoowel Frankrijk als Duitschland
hebben dit aanbod aanvaard, aldus Hit
ler, doch Engeland heeft het afgewezen.
Dat land wilde blijkbaar de oorlog. Het
ging zelfs zoo ver, Duitschland een ulti
matum te stellen, doch de Engelschen
hebben zlqh vergist. Het Duitschland van
heden stelt men geen ultimata meer
(langdurige toejuichingen). De Engel
schen hebben het huidige Duitschland
verward met dat van 1918. Zij denken
dat door de oorlog en door hun kinder
achtige propaganda het Duitsche volk
van mij vervreemd kan worden. Doch
dat hebben zij mis. Het Duitsche volk is
niet even karakterloos en dom als het
Engelsche.
De Führer sprak daarna over de over
winning in Polen en het mishandelen
van Duitsche gewonden door Polen, waar
over hij zich vertoornd toonde en zich af
vroeg of Duitschland zich in zijn wijze
van oorlogvoeren nog wel eenige beper
kingen moest opleggen. Ook tegenover
Engeland geldt deze vraag. De Führer
zinspeelde blijkbaar op een nieuw oor
logswapen, toen hij zeide, dat de Engel
schen nog wel eens konden verlangen
naar Duitschlands humane wijze van
oorlog voeren in deze tijd.
Over het pact met Rusland zeide Hit
ler, dat beide landen blijven wat zij
zijn. Zij willen de Westersche staten
slechts het nuttelooze van oorlogvoeren
doen inzien. De wederopstanding van de
Poolsche staat in de vorm als doorbet
verdrag van Versailles geproduceerd,
wordt niet alleen door de Duitsche, maar
ook door de Russische weermacht onmo
gelijk gemaakt. Duitschland begeert de
Oekraïne niet.
Naar aanleiding van het feit, dat En
geland op drie jaar oorlog rekent, zeide
Hitler, dat zulks niet alleen aan Enge
land lag iraar dat dit ook nog iets van
Onder sombere omstandigheden kom
Jk heden in Uw midden. Andermaal
wordt ons werelddeel geteisterd door de
Verschrikkingen van een oorlog.
Dankbaar, dat ons land den vrede be
waren mocht, vervult Mij nochtans deer
nis met de velen, die elders onder het
oorlogsleed gebukt gaan.
Het verheugt Mij, dat Onze vriend
schappelijke betrekkingen met alle Mo
gendheden onverzwakt voortduren.
In het bijzonder geldt dit ook Onze
verhouding tot die neutrale landen, met
Welke reeds in een vroeger tijdperk nau
were aanraking was verkregen.
De gezamenlijke vredesoproep, kortge
leden door Zijne Majesteit den Konlng
der Belgen mede namens zes andere
Staatshoofden gedaan, heeft aan dien
Zin tot samengaan opnieuw uiting gege
ven.
Dat deze oproep, evenals het aanbod
van goede diensten van Zijne Majesteit
en Mij, in breeden kring instemming
heeft gevonden, bevestigt MIJ in de over
tuiging, dat, ondanks ondervonden te
leurstelling, velen de hoop blijven koes
teren, dat door vreedzaam overleg betere
internationale verhoudingen kunnen wor
den in het leven geroepen.
Ter handhaving van de volstrekte on
tijdigheid, waartoe ons land geroepen is
en waaraan het zich met inzet van alle
krachten wijdt, heb Ik Mij genoopt ge
zien bevel te geven tot de mobilisatie van
zee- en landmacht. Tot Mijn groote vol
doening heeft die mobilisatie, evenals de
daarop volgende concentratie, zich op
voorbeeldige wijze voltrokken. Beide dee-
len Onzer weermacht .vervullen, met den
besten geest bezield, hun moeilijke en
soms gevaarvolle taak.
Het economisch leven van ons land, dat
zich den laatsten tijd in belangrijke ma
te had hersteld, wordt door den uitge
broken oorlog in al zijn geledingen zwaaf
getroffen. Het verkeer ter zee is ont
wricht, waarvan in de eerste plaats de
scheepvaart en de visscherlj den terug
slag ondervinden. Tal van ondernemin
gen missen den aanvoer van noodzake
lijke grondstoffen. Land- en tuinbouw,
reeds vóór het uitbreken van het Inter
nationaal conflict in een moeilijke posi
tie, ondervinden nieuwen tegenslag door
de stagnatie van den uitvoer.
Bij deze beproevingen ontbreken ge
lukkig ook de lichtpunten niet. Van een
ernstigen schok bij ons geld- en bank
wezen is geen sprake geweest. Hoewel
prijsstijgingen niet konden en kunnen
uitblijven, is prijsopdrijving niet in ver
ontrustende mate voorgekomen, terwijl,
waar noodig, van wettelijke bepalingen
met goed gevolg gebruik wordt gemaakt.
Ten behoeve van de regelmatige voedsel
voorziening zijn reeds maanden geleden
zoodanige voorbereidingen getroffen, dat
er voorloopig geen enkele reden tot on
gerustheid behoeft te bestaan. Maatre
gelen voor bodynproductie, voorraadvor-
mlng en distributie vormen hier een aan
eensluitend geheel. Voorts zijn voor de
Industrieele productie Rij ksbureaux inge
steld, waarin het bedrijfsleven met de
Overheid samenwerkt bij de regelmatige
verdeeling van die artikelen, waaraan
een tekort kan ontstaan.
Het beleid der Regeering zal er op ge
richt blijven de opkomende nooden der
bevolking naar vermogen te lenigen en
in het bijzonder een tekort aan de nood
zakelijke levensmiddelen te voorkomen.
Distributie van verbruiksartikelen zal niet
op het bestaan van zulk een tekort be
hoeven te wijzen, doch zal reeds plaats
hebben, wanneer een rechtvaardige ver
deeling gevaar zou kunnen loopen.
Daarnaast zax de Regeering alles In
het werk stellen om het normale verloop
van het bedrijfsleven te bevorderen.
De Regeering hoopt hierdoor tevens
zooveel doenlijk te voorkomen, dat de
twerkloosheid, waarvan zij ook overigens
de bestrijding krachtig en onverdroten
wil voortzetten, uit den Ingetreden oor
logstoestand nieuw voedsel ontvange.
Ook In Nederlandsch-Indlë, Suriname
en Curasao heeft de internationale toe
stand het treffen van een aantal bijzon
dere maatregelen noodzakelijk gemaakt.
Op maritiem en militair gebied zijn
voorzieningen getroffen om, wanneer
zulks noodig mocht blijken, de plichten
der neutraliteit stipt na te komen, ter
wijl daarnaast maatregelen zijn en nog
zullen worden genomen op economisch
terrein, la het bijzonder in het belang
x
X X
By het lezen van de Troonrede gaat
men in gedachten naar de Troonrede die
de koningin, onder vrywel gelijke om
standigheden, heeft uitgesproken op 15
September 1914 en we hebben die er
dan ook eens op nagesiagen.
Evenals nu hield die rede geen enkele
aankondiging in en ook toen vermeld
de de regeering niets dat de bevolking
al niet’bekend was.
Uit de aanvang van de Troonrede van
dit jaar zou men opmaken, dat de re
geering de toestand thans donkerder in
ziet dan in 1914. In laatstgenoemd jaar
begon de rede met deze woorden: „On
der zeer buitengewone omstandigheden
kom ik hedfen weder In uw midden.”
Thans zeide de koningin: vOnder som
bere omstandigheden kom ik heden
weder In uw midden." Bijzondere be-
teekenis behoeft men natuurlijk hieraan
niet te hechten. De vervanging van zeer
„buitengewone" door „sombere" is ver
moedelijk een woordkeuze, waarbij de in
1914 uitgesproken rede niet is geraad
pleegd.
Een gunstig verschil is de alinea over
de financieele verhoudingen. In 1914
werd In de Troonrede gezegd: „In den
geld- en fondsenhandel bracht de toe
stand een heftige crisis teweeg.” Dit jaar
kon de koningin getuigen: „Van een ern
stige schok bij ons geld- en bankwezen
Is geen sprake geweest.”
In 1914 moest de regeering verklaren
dat nog begonnen moest worden met
maatregelen ter voorziening in de be
hoeften aan levensmiddelen.” Maatrege
len zijn, door de regeering genomen ter
voorkoming dat gebrek aan levensmid
delen ontsta,” heette het toen. Ditmaal
klonk het geruststellender: „Tenbehoe
ve van een regelmatige voedselvoorzie
ning zijn reeds maanden geleden zooda
nige voorbereidingen getroffen, zoodat er
voorloopig geen enkele reden tot onge
rustheid behoeft te bestaan.”
De slotalinea Is dit jaar uitvoeriger
dan voor 25 jaren. De koningin besloot
toen met de woorden: „Met de bede dat
God ons kracht moge schenken, ver
klaar ik de gewone zitting van de Sta-
tengeneraal geopend.” Ditmaal eindigde
de koningin aldus:
„Met de bede, dat God Mijn volk moge
zegenen in de beproeving en aan ieder
van ons kracht zal geven tot datgene,
waartoe hij thans geroepen is, verklaar
ik de gewone zitting der Statengeneraal
geopend.
Toen heeft het geduurd tot de ver-
eenigde zitting van 1919 voor de konin
gin op 17 September van dat jaar kon
zeggen:
„De omstandigheden, waaronder Ik my
thans weder In uw midden bevind, zyn
in menig opzicht gelukkiger dan in de
laatste jaren het geval was.”
Laat ons hopen dat, als in de Troon
rede weder aan
drukking gegeven kan worden,
ninkiyke spreekster ook dan weer er op
kan laten volgen, wat ZU in 1914 zeide:
„MU vervult innige dankbaarheid je
gens God, dat Hij ons Vaderland voor
de verschrikkingen van den oorlog heeft
willen sparen.”
