F
1 SCH00NH0VEN5CHE COURANT I
f
T
x
TIES
N
De ondergang van de „Burgerdijk”
U-bootkapitein wilde geen papieren zien
Regeering richt zich tot Berlijn.
AMERIKA EN DE NEUTRALEN.
K
EP
to
J i
me
ie,
louwzaden
MUJARI 1M«
DE
tot zinken
Drie motieven.
ook
K.
de
levensmiddelen
fl. f 21.
Oravenhage
moest
.u
de
>odig moeder. Ik kaD
i iuxtfeui
roor
zijn
veer
roon
on-
..2.
iat aan de spits
een
;er!
TllMmDRZDMLLAND EN UTRECHT
J Telet 30. TeL-Adreo: VannooUn. A W. M. VAN NOOTXN, SCHOONHOVEN, HAVEN 31*. Postrekening 13783. I_
Op de duikboot.
De heer Dijk schatte den leeftijd van
den duikbootcommandant tusschen de 23
en 25 jaar.
Nadat de heer Dijk zich aan den duik
bootcommandant had voorgesteld, over
handigde hij hem de scheepspapieren en
zeide, dat de Burgerdijk van New York
naar Rotterdam voer.
De eerste vrAag van den commandant
luidde n.l.: „Waar komt u vandaan en
waarheen gaat u?” De tweede vraag luid
de: „Wat voor lading hebt u aan boord.”
Daarop antwoordde de heer Dijk: „Tar
we, sojaboonen, lijnkoeken, meel, leege
vaten en eenlg stukgoed, geadresseerd
aan de Nederlandsche regeerlng en Ne-
derlandsche firmi’s.
Toen de heer Dijk op de papieren wees,
zeide de duikbootcommandant: „Papieren
interesseeren mij niet.”
De heer Dijk antwoordde: Kijkt U er
maar in, dan zult U zien dat alles voor
de Nederlandsche regeering en Neder
landsche firma’s is.”
iDONwrs, dto rtch
2000ÏÏSSJ
te Schiedam, van
De verzekerde moet In het
bezit zijn van een polis
;1 bij uitnemend-
ijkt Uw bloed en
nieuwe energie.
r ernstig. Zenuw-
1, gedurige ver
rekenen, dat Uw
tjtijds
rat- en klaverza-
de beste kwaliteiten
:oope prijzen ver-
LANS, V enray (L
Rotterdam hebben indertijd de directie
van de HollandAmerika Lijn geadvi
seerd haar gezagvoerders te instrueeren,
dat zij steeds Falmouth moeten aandoen.
De directie heeft dit uitdrukkelijk gewei
gerd en haar gezagvoerders in dien zin
geïnstrueerd.
Desgevraagd deelde de kapitein mede,
dat er geen enkele verandering in de be
stemming van de goederen is gebracht,
niet voor het vertrek en niet tijdens de
reis. Bij belligerenten kon dan ook geen
enkele indruk zijn gevestigd, dat de goe
deren niet werkelijk voor Nederland be
stemd waren.
!en paar zoo goed aü
ietbalschoenen.
'S Hz. stolwijk.
ons» administratie opgeven vooc da veraekering, «Ijn volgens de vastgestelde bepalingen tegen ongevallen veraekerd voor bedragen, gewaarborgd door de NIEUWE HAVBANK
•WMtang» A O GuJden O n n Gulden bij verlies O A A Gulden bij varliaa 1 A A Gulden bij verliet z a Gulden bij verlies van
14. U V V overlijden. J U V van hand of voet. L U V van een oog. JL U U van een duim. O V een anderen vinger.
spreklngen zal voeren, van gewicht is
het, dat onzljdlgen trachten hun positie
zij
een
aan
iet noodig.
u wasch je je oore®
De duikboot vemchijnt
Zaterdag bevond de „Burgerdljk” zich
vlak bij Bishop Rock, ruim buiten Brit-
ache territoriale wateren, aldus de kapi
tein. Het was een beetje heiig en h<tf, zicht
was drie a vier mijt Plotseling zag ik iets
als een zwarte vlek, iets donkers, omringd
door branding. Daar wij in dertig uur
geen bestek hadden kunnen maken. We
gens de bedekte lucht en de motregen en
wij volgens onze gissingen om half vijf
de Bishop dwars moesten hebben, dacht
ik met een klip In zee t« doen te hebben.
Ik meende, dat ik een beetje om do
Noord zat, gaf daarom hard stuurboord,
liet onmiddellijk den tweeden stuurman
looden en bevond 50 vaam grond.
Ook de eerste stuurman, de heer H. C.
Dijk en de tweede stuurman, de hoer W.
van Beers, dachten met een groote rots
in zee te doen te hebben, die even boven
het water uitstak. Om deze rots te ver
mijden en niet te dicht op de kust te loo-
pen, had de kapitein bevel gegeven hard
stuurboord te geven.
Ik heb toen een half uur lang om de
zuid gestuurd, vervolgde de gezagvoer
der, en verkreeg bij een tweede loodlng
60 vaam water. Dat gaf mij het vermoe
den dat Ik niet met een rots dicht bij de
kust te doen had en toen, rees bij mij
de gedachte of het misschien de toren
van een duikboot was geweest, die de
branding had veroorzaakt. Teneinde nu
een eventueele duikboot te overtuigen,
dat het niet de bedoeling was om door
z.g. zig-zag varen de bewegingen ondül-
I. delijk te maken of de indruk te vestigen,
een duikboot te willen ontloopen, ben ik
niet plotseling, maar juist zeer geleidelijk
aan, op zijn oude koers teruggegaan.
Om vijf uur kwam plotseling een duik
boot aan bakboord achteruit boven wa
ter. Toen de kapitein haar zag, was zij
vijftig meter achter de schroef. De Duit-
sche oorlogsvlag werd geheschen en het
sein ,J£”, d w z. „Stop Onmlddellljk” werd
gegeven. Kapitein Scriwanek heeft on
middellijk na dit sein gestopt en de duik
boot kwam toen geleidelijk aan bakboord
oploopen, steeds ongeveer op denzelfden
afstand van het schip blijvende, dat zijn
vaart uitliep. Het tweede vlaggesein, dat
de duikboot gaf, beteekende: „U moet
met Uw scheepspapieren aan boord ko
men”.
De kapitein gaf ook aan dit sein ge
hoor door een sloep te laten uitzetten
met den eersten officier, den heer Dijk
en vier matrozen. Inmiddels seinde de
duikboot met een morselamp „U mag uw
radio niet gebruiken”. Dit sein was eigen
lijk overbodig, want onmiddellijk toen de
duikboot boven water kwam, had de ka-
piteln tot den marconist gezegd, dat hij
de radio, die trouwens In 48 uur niet was
gebruikt voor het geven van seinen, niet
mocht bedienen. Dit is dan ook niet ge
schied.
De Nederlandsche Regeering heeft naar aanleiding van de torpedeering van de
burgerdijk” reeds haar ernstige bedenkingen tegen deze daad aan de Duitsche
regeering kenbaar gemaakt, in afwachting van het schriftelijk tot deze Regeering
te richten betoog.
Dat de Nederlandsche Regeering volledige schadeloosstelling zal vorderen, kan
als vanzelfsprekend worden aangenomen
In gezaghebbende kringen werd nog vernomen, dat, Indien al, gezien het on
rechtmatige van deze handeling, de mogelijkheid niet mag worden uitgesloten,
dat de duikbootcommandant tegen zijn Instructies heeft gehandeld, dit de Duit
sche Regeering toch niet van haar verantwoordelijkheid zou kunnen ontslaan.
Bovendien zou er in het aangenomen geval voor haar alle reden bestaan aan
de daad haar goedkeuring te onthouden, teneinde de onderstelling te plet te doen
dat Duitschland, door thans ook schepen, geladen met voor de volksvoeding, vpn
neutrale staten onontbeerlijke goederen, te torpedeeren, elementaire levensrech
ten van neutralen zou willen aantasten. In dit verband werd nog In herinnering
gebracht, dat 't grootste deel der lading van de rechtstreeks naar Rotterdam en
dus niet voor eenige belligerente tusschenhaven bestemde „Burgerdijk” aan een
Nederlandsche regeeringsinstantle was geadresseerd, waarvan de duikbootcom
mandant zich zonder moeite kon overtuigen.
Nederlanders, in totaal 40 koppen en de
kcht passagiers, die de reis van New York
meemaakten, waren eveneens Neder
landers. De passagiers waren de 77-jarige
heer Van den Bn^h eigenaar het
Detahng> hik» r<g«i
■rtentièn met dienst*
ren (niet van handel-
ic xaken-advertenties
t 1.— per plaatsing.
OPVARENDEN WEER IN ONS
LAND.
GEZAGVO^RDEN EN EERSTE OFFICIER
VERTELLEN.
Woensdagavond om 10 uur is het s.s.
«Boskoop” van de K.N.S.M. in LJmulden
aangekomen, met aan boord de opvaren
den van het s.s. „Burgerdijk” van de Hol
land—Amerika Lijn, dat Zaterdagavond
in de nabijheid van het Engelsch Kanaal
door een Duitsche duikboot tot zinken
Werd gebracht.
Nog aan boord van de Boskoop hebben
kapitein en eerste officier uitvoerige ver
klaringen over het gebeurde gegeven.
Allereerst deelde de heer Scriwanek
Oiede, dat de« „Burgerdijk” een Neder-
landsch schip was, waarbij geen vreemdp
belangen in het spel waren. Niet alleen
behoorde het schip aan de Holland
Amerika Lijn, maar het voer ook zijn
laatste reis uitsluitend voor rekening van
öeze maatschappij. De „Burgerdijk” was
hiet aan anderen verhuurd of door der
den gecharterd.
De bemanning bestond uitsluitend uit
Toen de eerste officier van de Burger
dijk den commandant vroeg, waarom hij
het schip wilde torpedeeren, gaf de Duit
sche hiervoor drie redenen op:
In de eerste plaats zou de „Burgerdijk"
zigzag hebben gevaren, in de tweede
plaats had de duikbootcommandant de
overtuiging, dat de Burgerdijk op weg
was naar een Engelsche haven en in de
derde plaats zou de marconist hebben
geseind.
De eerste reden van de torpedeering
weerlegde de heer Dijk door te zeggen,
dat de Burgerdijk niet gezigzagd had,
maar van koers was veranderd, omdat
het schip te dicht onder den wal zat. De
commandant reageerde op deze opma
king niet.
„Wat blijft er nu over voor neutrale
schepen?” aldus de heer Dijk.
„U gaat toch in ieder geval naar
Dqwns,” repliceerde de Duitscher.
Hierop antwoordde de heer Dijk: „Wij
gaan niet naar een controlehaven, tenzij
we gedwongen worden. Als wij worden
aangehouden door een marlnevliegtulg,
dat ons last geeft naar een controlehaven
op te stoomen, hebben wij daaraan te
voldoen. Wanneer het een Fransch mari-
nevaartulg is, zullen wij opstoomen naar
een Fransche haven. Wanneer een
Duitsch marine-vaartuig ons dat beveelt
zullen wij een Duitsche haven aandoen
en wanneer een Engelsch vaartuig ons
zulk een bevel geeft, zullen wij opstoo
men naar een Engelsche haven.”
Toen herhaalde de commandant:
gaat tochin elk geval naar
Downs.”
„In vertwijfeling," aldus de heer Dijk,
„riep ik uit: Wat moeten we dan doen?"
Waarop de Duitscher letterlijk zeide:
„Nu, dan gaat U maar om de Noord.”
Ook het argument dat de „Burgerdijk*
door radioseinen haar positie aan Lands-
end zou hebben opgegeven, bestreed de
heer Dijk met kracht. Hij verklaarde, dat
de kapitein van de „Burgerdijk” onmid
dellijk na het stopsein van de duikboot
den marconist ten strengste verboden
had, seinen te geven.
De heer Dijk zeide, dat de toon, waar
op dit onderhoud gevoerd werd, zeer cor
rect was.
Na de weerlegging van het derde argu
ment voor de torpedeering. schreeuwde
de commandant van de duikboot door het
mangat, dat er een lanceerbuis moest
worden klaargemaakt. De heer Dijk be
greep na dit bevel, dat het besluit van de
torpedeering onherroepelijk was.
De commandant gaf den heer Dijk nog
de volgende orders:
„U krijgt een half uur om net schip te
verlaten en als u aan boord van d? Bur
gerdijk bent, moet u den kapitein mede-
deelen, dat hij vijf minuten vóór het ver
laten van zijn schip het lichtsein „Hol
land” moet dooven. Als dit gebeurd is,
mag de marconist seinen „Aanvaring.
Schip zinkende. 15 mijl bezuiden Bishop.”
Voordat de heer Dijk van boord ging
vroeg hij den kapitein of hij de scheeps
papieren terug mocht ontvangen. Hierop
werd hem geen antwoord gegeven. Na een
minuut of vijf was hij terug op de Bur
gerdijk en intusschen was de duikboot
na de oorlog te verzekeren en als
daartoe steun kunnen vinden bij
machtige staat, ook al is die gelegen
de overzijde van de oceaan, dan moeten
zij die gelegenheidniet voorbij laten
gaan. Eenmaal zal de oorlog eindigen en
voor de neutralen zou het 1 beste zijn,
dat het slot was een vrede bij overeen
komst, niet door overwinning, want in
dien een der twee verbitterde vijanden
overwinnaar wordt over den ander, is
het haast niet te verwachten, dat de
neutralen ongestoord gelaten zullen wor
den. Winnen de geallieerden, dam zullen
zij een stelsel van federatieve staten ont
werpen, waarbij do onzljdlgen vrijwillig
of gedwongen zich zullen moeten aan
sluiten en is Duitschland overwinnaar,
dan wacht de kleine staten het lot van
Polen, Tsjecho-Slowakije en Oostenrijk.
Onze zelfstandigheid zou in het eerste
geval meer ongerept blijven dan in het
tweede, maar we zouden toch niet zijn
wat we thans zijn, omdat de Engelsch
Fransche federatie de wereld beheer-
schen zou.
Amerika kan echter geen belang heb
ben by de vorming van een federatie,
waarin twee staten om spelen, maar even
min bij een overheersching van Duitsch
land over bijna geheel Europa en daar
om zal Sumner Welles zeker wel aan
dacht schenken aan de positie der neu
tralen na de oorlog. Zcfc zij van Amerika
dan al geen tusschenkomst tot behoud
van hun volledige zelfstandigheid mogen
hopen, wel kan Arperlka’s Invloed van
zeer groot gewicht zijn ten opzichte van
de houding der groote mogendheden je
gens de onzljdlgen.
Verschijnt Maandag, Woensdag
en Vrijdag- Prijs bij vooruitbeta
ling: voor Schoonhoven per 3
maanden 125; per post 1A0.
Met verzekering 15 cents meer.
Daarop antwoordde da kapitein: „Pa
pieren interesseeren mij niet, daar kunt
u alles wel inzetten wat u wenschelljk
acht.”
Op dit moment had de kapitein van de
duikboot de enveloppe met de papieren
nog in de hand. De heer Dijk haalde er
het stuwplan uit, rolde dit uit, hield het
den kapitein voor en zeide: „Kijkt U dan
het stuwplan na.”
De commandant, zoo zeide de heer
Dijk, keek er met een half oog in en zei
de: „Wat beteekent empty barrels?” De
heer Dijk vertaalde „Leere Fasser", waar
op de commandant opmerkte: „Wat doet
U met leege vaten in Holland?”
De heer Dijk antwoordde: „Dat weet ik
niet Ik weet alleen, dat die leege vaten
voor Nederlandsche firma's bestemd zijn.
De kapitein ging hier toen niet verder
op in en hij gaf de papieren over aan één
der opvarenden, die het hoofd uit het
mangat stak, dat zich voor den comman-
dotoren bevond en de papieren gingen
naar beneden.
„Ik heb ze niet meer terug gezien,”
zeide de heer Dijk.
Even staarde de commandant voor
rich uit én toen «el hij letterlijk: „Het
spijt mij, maar ik moet U
brengen."
Advertentlën: 16 regels 130,
elke regel meer 020; derde
plaatsing halve prijs. Adver-
tentiën worden gratis ge
plaatst in „De Gorcumer".
Kasteel de Hooge Vuursche, dat onlangs
door brand is verwoest, de heer C. C.
Blommers, een Nederlander die te New
York woont en in het hotelbedrijf werk
zaam is en zes matrozen van de Djambl,
die uit Amerika naar het vaderland te
rugkeerden.
De lading van de .Burgerdijk” bestond
uit vierduizend ton tarwe, tweeduizend
ton Sojaboonen. 200 ton lijnkoeken, vijf
honderd ton meel en voorts nog diverse
stukgoederen. Alle goederen, die niet voor
de Nederlandsche regeering waren be
stemd, waren uitsluitend aan Nederland
sche firma's geconsigneerd.
Kapitein Scriwanek verklaarde, dat hij
op de laatste dag vóór zijn Vertrek uit
New York naar den Britschen consul was
gegaan om de laatste gegevens te verkrij
gen voor de route in het Kanaal, hetgeen
in vertjand met het mijnengevaar ge
bruikelijk is.
De consul zeide tot den kapitein, dat
hij Falmouth als visltatiehaven
aanloopen.
Ik .heb mij toen Vreeselijk kwaad ge
maakt, aldus kapitein Scriwanek en ge
zegd, dat als wij onderweg worden aan
gehouden en opgebracht, wij niet zouden
tegenstribbelen, maar dat wij uit eigen
vrijen wil niet van onze route New York—
Rotterdam afwijken.
De Britsche consulaire ambtenaren in
achterom naar stuurboord gegaan.
In de sloepen.
Toen de sloep met den eersten officier
van de Burgerdijk en de vier matrozen
langszij kwam, schreeuwde kapitein Scri
wanek: „Is het allright, Dijk?”
De heer Dijk riep terug: „Alle hena in
de booten.” Hijzelf is aan boord gegaan
en de vier matrozen zijn in de sloep ach
tergebleven. De heer Dijk gunde zich al
léén de tijd om het journaal, de monster
boekjes en de paspoorten van de beman
ning uit de hut mee te nemen. Twee van
de overige sloepen werden gestreken en
de passagiers en de bemanning namen in
de drie sloepen plaats. Alles verliep vlug
en ordelijk.
De passagiers en de bemanning moes
ten alles achterlaten. Alleen hun jassen
konden zij meenemen. De 48 menschen,
4ie aan boord waren, verdeelden zich
over de drie sloepen volgens de sloepen-
rol. De heer Dijk heeft tenslotte het licht
sein aan boord uitgedaan en een ronde
door het geheele schip gemaakt om te
zien of er nog menschen waren achter
gebleven. Toen bleek, dat men compleet
was, is afgestoken.
Kapitein Scriwanek, die nu weer het
woord nam, vertelde, dat in elke sloep
minstens twee zaklantaarns waren, die
goeds diensten bewezen, want het was,
«ooals hij het uitdrukts, aardedonker.
Het weer was ruw, koud, reg^nachtig en
mistig en nu en dan kwam buiswater
over. Kapitein Scriwanek is nog naar de
duikboot gevaren en heeft die boot aan
geroepen, maar hij kreeg geen antwoord
De duikboot was toen vlak bij de .Bur
gerdijk" en had toegezien op het strijken
van de sloepen. Om 18 uur 20 voeren de
sidepen weg en een kwartier later werd
de torpedo afgevuurd.
Het einde van het schip.
Een doffe knal weerklonk. Plotseling
gingen alle lichten aan boord van de
Burgerdijk uit en sen stoomfluit begon
vreeselljk te blazen. Met tranen in de
oogen zagen kapitein Scriwanek en .zijn
mannen het schip, waar ze trotsch op wa
ren, langzaam zinken.
Lang konden de sloepen niet op de plek
blijven, daar reeds spoedig groote hoe
veelheden olie kwamen bovendrijven. Be
manning en personeel droegen hun lot
gelaten. De sloepen zijn elkaar toen ge
naderd en met touwen aan elkaar ge
bonden.
In de sloepen waren
voorradig. In de voorste sloep werd het
zeil opgezet en koers gezet in de richting
van het land. Het was pikdonker en er
wu in het geheel geen zicht. De wind
was Zuld-Zuid Oost, dat was vrij gunstig.
Later is de wind gaan liggen en toen
kwam de zee, die nogal wat zieken ge
maakt had, wat tot bedaren. Men voelde
zich koud en rillerig. Af en toe werd een
vuurpijl afgeschoten en ook met Ben-
gaalsch vuur trachtte men de aandacht
op zich te vestigen.
Des avonds om elf uur werd het vuur
van Bishop Rock zichtbaar. Dat vuur
hebben de sloepenrecht vooruit gehou
den, zoo goed en zoo kwaad als dat ging.
Behalve met het zeil bewogen de sloepen
zich voort met behulp van roeiriemen en
pagaaien.
De vierde stuurman, die van zijn heb
ben en houden alleen zijn draagbaar ra
diotoestel had meegenomen, gaf -af en tqe
een nummertje om er de moed in te hou
den.
Toen de dag, aanbrak waren tot schrik
van kapitein Scriwanek de sloepen nogal
ver om den Noord-West gedreven en de
kapitein vreesde ervoor, dat ze terecht
zouden komen iri de hevige branding, dia
daar dicht bij dtë kust stond.
De redding.
Met man en macht Is men toen gaan
roeien. Nederlandsche vlaggen werden in
de masten geheschen en tot vreugde van
de schipbreukelingen werd om halfacht
ver aan de kim een schip zichtbaar, waar
boven eAn vliegmachine cirkelde. Men is1
toen met Bengaalsch vuur, aan latten
bevestigd, gaan zwaaien. Later bleek dat
het schip niet het vuur maar wel de rook,
kolommen heeft gezien, die de fakkels
ontwikkelden, wanneer de afgebrando
einden in het water werden gegooid. Om
acht uur veranderde het schip van koers
en voer op de sloepen aan.
Het was echter niet eenvoudig om aan
boord van de Edam want deze was
het te komen, omdat er een hooge zes
Stond. Eenige malen vreesde kapitein
Scriwanek, dat de sloepen tegen het
beoogen,
eenige
de
als
het
nu
ten
stelligste te verzekeren, dat zij niet over
vrede willen denken voor en aleer de
andere partij verslagen is.
Direct nut gelooven we daarom
niet dat de reis van Sumner Welles zal
hebben, maar er is toch wel iets waar
voor ons land, als neutrale staat, aan
dacht moet hebben. Hetzij de ondermi
nister al of niet met de neutralen be-
Wanneer in de oorlog van 1914—1918
Amerika zich sJzijdig gehouden had, zou
natuurlijk de afloop anders zijn*geweest.
Hoe anders is niet te zeggen. Bij het be
gin van deze,? oorlog heeft Amerika ver
klaard streng neutraal te willen blijven,
maar het heeft ook niet ontbroken aan
uitingen uit regeerlngs- en andere krin
gen, dat het Amerika niet onverschillig
kan laten, wat in Europa gebeurt en hoe
de oorlog verloopt. De wijze van neutra
liteit van de Vereenigde Staten Is ook wel
georiënteerd op de geallieerden en dat er
Voor de Éngelschen en Franschen in
Amerika evenveel sympathie Is, als anti
pathie voor de Dultschers, beproeft men
biet te verbergen.
Het Is dus wel verklaarbaar, dat
Duitschland met eenlg wantrouwen de
komst tegemoet ziet van een Amerikaan-
sche afgevaardigde naar ons werelddeel,
terwijl bij de geallieerden de reis van den
Amerikaanschen onder-mlnlster van bul-
tenlandsche zaken goede verwachtingen
wekt.
Het doel van Sumner Welles Is tame
lijk beperkt en volgens hetgeen daar
omtrent is gepubliceerd, zou de Ameri-
kaansche regeering slechts
waarnemingen te doen om zich
voorstelling te kunnen maken over
toestanden, welke zullen ontstaan,
de oorlog geëindigd is. Dat lijkt op
oogenblik nog eenigszlns voorbarig,
de oorlogvoerenden niet ophouden