J. V. D. LINGEN
crmg
JOH. VAN CAMP
Complete
ttlCU
..HECTOR"
SNELWERKEND
SNEEUWWIT
Nieuwe rotatiepers iiti gebruik
genome
HL
ober het 'rieuwe ó/exf''lyMorëeljj^tJ
m
G. VIS
WESTWAGENSTRAAT 82
GORINCHEM
U koopt prettig
en voordelig BI, schoenmagazijn
FORT SCHOENEN
BEETWORTELMACHINES
Fa. WILLEM DE BRUIN
STALTOUWEN
KOEDEKKEN
KOEDEKTOUWEN
HAARDEN
Fa. A. HOOGEVEEN
HOUTWORM
en MOT
SLOOFF - ORGELBOUW
„Krimpenerwaard"
Fa. C. F. van Mill
in cU Um
haarden
kachels
WHKÊË
1
Veemarkt te Gori
En hier is Uw garantie!
Belangrijke aanwinst voor de Schoon»
hovensche Courant en de streek.
O NIEUWSBLAD VOOR ZUID-HOLLAND EN UTRECHT Schoonhovensche Courant
WOENSDAG N OCTOBER 1952.
TELEFOON K 1830
2578
alleen verkoop van de bekende
HOOGSTRAAT S - GORKUM
IN ALLE MATEN
HET BESTE VAN HET BESTE
SCHERP CONCURRERENDE PRIJZEN II
IJZERHANDEL - GORINCHEM
naari
FA. G. H. EEGDEMAN
GORINCHEM
tJi. G. van Brandwijk Telefoon K 1830-2462
Touwlager Ij - Handel ln Koe-
en Paaraenlanddekken enz.
vanaf f 150.-
Merken:
L. P. - ETNA.
JAARSMA en
BECKERS
Ook het nieuwste op
het gebied van HETE
LUCHTKACHELS
Vraagt Inlichtingen bi)
ftuin/e Sortering
Haarde/} &)fjacfie/s
Telef. 28 - Nieuw-Lekkerland
Oemakkelijke betalingscondities/
zf)n de grootste vijanden van
Uw kostbare Instrument.
Laat daarom Uw
ORGEL tijdig nazien
U voorkomt daar
door grote reparaties.
Bel om op of schrijf even
een briefkaart. WU belas
ten ons (urne met alle
voorkomende werkzaam
heden aan Kerk- en Huis
orgels.
OUDERKERK AAN DE IJSSEL
TELEFOON K 1894 - 370
Schoonmaken Stemmen Repareren
Moderniseren. Speclsle bewerking tegen
houtworm en mot.
AUTORIJSCHOOL
LEIDT U OP MET SPECIALE LESWAGENS
Beleefd aanbevelend.
W. J. BERREVOETS
LEKKERKERK. Kerkweg 187, Telefoon 378
Voorstraat 108, Telefoon 330.
rijdt snel, verbruikt
weinig en is
comfortabel.
Vraag een proefrit.
N.V Automobielbedrijf v h.
Gorinchem
voor tLOSTIEKEd
KOUSEN
BREUK
BANDEN
®Ü(K -
COKSETItN
enz
VISNETTEN
z^als:
Wargarens
Zeeltpuiten
Aalluiken, enz.
Uit voorraad leverbaar.
NUNNIKH0VEN
Langen. Uk 47 GOKCUM
SCHUREN - LOODSEN
KIPPENHOKKEN
ZU, die zelf timmeren, maak
ik er op attent, dat wU
steeds beschikken over grote
voorraden hout. - Voorts:
ramen, deuren en kozijnen,
golfplaten, spoorbiels, tele
foonpalen enz. enz.
Voordat U tot kopen be
sluit. komt U dan eens bij
ons kijken. Dat kost U
niets en verplicht U tot
niets.
WIJ bezorgen alles wat U
koopt binnen 30 K.M. in de
omtrek franco thuis.
N. VAN HALM N.V.
Geestdorp 36 Woerden.
Telefoon Harmeien 36.
NUt langer
Wl) hebben n grote keuze
•n
ln alle prijzen en diverse
modellen, waaronder ook.
die zeer geschikt rijn voor
gemengde brandstgif
3-gaats Kookkachel*IV
ln verschillende ultvop-
ringen o.a. crème geömajil- 'f
leerd enz. enz
Ronde Salamander"?
vanaf i 31.—
Na jarenlange Onderzoekingen
is er enige tijd geleden door de
bekende Zeepfabriek De #flok"
een gloednieuw watmiddfö sa
mengesteld. Het kan niet (bor
den vergeleken met gewone
wasmiddelen. Het is totaatfan-
ders. Veel betert
Honderden hulsvrouwen wer
den in de gelegenheid gesteld
dit wonderwasmiddel in haar
eigen huishouding te proberen.
Allen wilden met het gebruik
ervan doorgaan/ Ze vonden het
veel beter dan wat ze eerst ge
bruikten.
De ene vrouw na de andere
kwam tot de ontdekking, dat te
nog nooit zó'n wasmiddel had
gekend. Hit was verbluffend
hoe snel het van mond tot mond
ging... In 'n paarweken
wist iedereen 't.
Dat schuim (zo rijk, zo wit, zo
mild), dat sop (zo extra-vet, zo
zacht, zo reinigend), die felle
witheid en blanke zachtheid
van Uw goed, die prijs van
37 cent 't is alles oiïgekend.
op Vrijdag 31 0
ar a.i.
D. CoOp. Vi.afzitvaranlglngin
van Frlaaland an Zuid-Holland
bieden daar te koop aan In
de stal van de heer G. Voorspul
afstamming en pro
ook voel drachtige
aarzen, pieken en graskalveran.
EËHOUDeMs komt dü */en, pracht
1 Smeder!)
Ouderke
Telefoon 223
enhelm voor eenkoppl I
a/a lJssal
De Besturen.
Weer anderen zeiden, dat het
sop zo extra-vet was en dat ze
daardoor veel vlugger de was
met dit nieuwe Snelwerkend
Sneeuwwit tchoon kregen. Het
wassen ging bovendien met
minder moeite.
Honderden winkeliers stonden
verbaasd over die plotselinge
vraag naar Snelwerkend
Sneeuwwit. Menige winkel bel
de zelfs naar de fabriek op, om
dat zijn voorraad op was. Ieder
een vroeg dat enige nieuwe
Snelwerkend Sneeuwwit,
Natuurlijk vroegen ze bijna al
lemaal hoeveel dit Snelwerkend
Sneeuwwit kostte. ,JIet is
goedkoper," zeiden we. Ieder
één moet ermee kunnen was
sen. Iedere vrouw kan dan zien
hoe snééuwwit haar was wel
kan rtfn.
En nu ztfn er duizenden en nóg
eens duizenden, die Snelwer
kend Sneeuwwit elke week
gebruiken. Elke dag zijn er
huisvrouwen, die Zeepfabriek
„De Klok" schrijven, dat Snel
werkend Sneeuwwit haar
stoutste verw<~htingen heeft
overtroffen.
De bekende Zeepfabriek „Dè Klok" geeft U
hier, in het openbaar, een schriftelijke kwali-
teits-garantie. q
U krUgt Uw geld terug als Snelwerkend
Sneeuwwit niet beter schuimt en geen vetter
sop geeft of als het nieuwe Snelwerkend
Sneeuwwit Uw was niet inderdaad snééuw-wit
zou maken.
Als Snelwerkend Sneeuwwit zou tegenvallen,
dan stuurt U het pak eenvoudig naar Zeepfa
briek „De Klok" te Heerde en U ontvangt èn
de 37 cent èn het geld van Uw poetzegel terug.
„Is dat dan weer t&n nieuw®
uitvinding?" vroegen enkelen
ons. We knikten en beloof
den het nieuwe Snelwerkend
Sneeuwwit zeer vlug verkrijg»
baar te stellen. Onmiddellijk
daarna begon de tegetocht van
het nieuwe Snelwerkend
Sneeuwwit/
Hoe tevreden U ook over de
witheid van Uw wasgoed bent
probeer eens nieuw Snelwer
kend Sneeuwwit. Ddn weet U
ook, net zoals die andere dui
zenden huisvrouwen, dat Snel
werkend Sneeuwwit nóg witter
wast.
Ga Snelwerkend Sneeuwwit bij
Uw winkelier halen. Vraag Uw
kennissen hoe dit wxmderwas-
middel bevalt. Snelwerkend
Sneeuwwit wordt op kwaliteit
gegarandeerd en kost minder,
veel minder37 cent I Probeer
mi Snelwerkend Sneeuwwit t
Ga naar de winkel I
SNEEUWWIT WORDT 6EMAAKT EN GEGARANDEERD DOOR DE FABRIKANTEN KM DE RIJK-SCHUIMENDE K10KZEEP
vier vormen twee paren
Op één drukc yljnder van de nieuwe
pers liggen dis'laat ons (eggen pagi
na 1 en 8 ér vervolgens nogmaals
bladzijde 1 en 8. Op een 'baan papier
staan dus achter elkaar steeds deself-
ene soort.
Nlettemli
staat in ri
courant af t
rige machiii
Een blik in het binnenste
been naar
8 TWEEDE BLAD NIEUWSBLAD VOOR ZUID HOLLAND EN UTRECHT Hchoonhovensche Courant
OCTOBER 1952.
WOENSDAG
27 October 1952
Ruim 60.000 K.Gstaal maar toch zeer fijn en nauwkeurig
Maandag 27 Oc^iber 1952 zal een heuglijke dag blijven voor de Schoonhovensche
Courant. Op die^dag werd de nieuwe rotatiepers, waarop de krant gedrukt wordt,
officieel in gebruik gesteld. Nu is een rotatiepers niet zo maar een machine, van
het gewicht of de waarde van de apparaten die in velerlei fabrieken staan. Een
rotatieperi is een ingewikkeld samenstel van machines, zoals er betrekkelijk weinig
in ons land te vinden zijn. In feite is de nieuwe pers van de Schoonhovensche
Courant de enige in wijde omtrek- lp Gouda of Dordrecht bijvooi'
tevergeefs naar zo'n kranten spuwend wonder zoeken. Men moet tot
Utrecht gaan om de dichtstbijzijnde collega van de Schoonhovense Vomag te vinden.
beeld zal men
Rotterdam of
*rÜen dus eerst de blad-
gedrukt en daarna 3 en
ende cylinderpaar wer
en ongeveer even
hoog. Tyanneer die machine ge
heel In gebruik, Is vertegenwoor-
D.1 5? "W-'Cl" gf-K" bouwen veranderd hebben. In onza
in k al rotatiepers «èlf. nleuwe pers i ggen niet vier verschil-
wjubu 4». buhjm beschouwing op cylinder,
machines, die lnj ue onmlddelUJfce i. vior nlatpn on een cylinder.
n.bUh.14 opgntil. dienen te ,t|n. ™r "'"f" W™""'
terwijl ook geert rekening Is ge
houden met de e)|sctrlsche scha-
keiapparatuur, die een gehele
wand van ongeveer drie bil vfjf
meter lp beslag n^emt. 1
Deze gewllen kumjfen een begrip bladzijde 1 en
geven van de indrukwekkende ver-
hefenWtdu
chinwjielen
gopnen
ander» dan alljtaga al.
tige buitenlandse 'tnachinebouwei
vart wie wij zoeven spraken, zittejn
ook niet st!]L Zij verbeteren en moder
niseren hup producten voortdurend
en daardoor ls, het mogejiijk dat een
nog lang niét versleten machine, tocjr
vervangen dient te worden. Vervangen
tenminste, wanneer men de lezers op
do
snelste e|n beste wU«®
him nieuws] wil brengen En dat ia nu
Juist waarnaar wij streven. Een streek
blad als het Nieuwsblad, voor Zuid-
Holland en Utrecht heeft een dienen
de taak. het is een deel van het streek
leven zelf. de spiegel en tegelijkertijd
de stem van de streek.
Een stem. die bijvoorbeeld ook
gehoord en aangehoord wordt in
de griffies van de provinciale be
sturen ln Utrecht en Den Haag.
Veel meer dus dan de bladen uit
do grote steden, die massaproduc
ten zUn van commerciële kranten-
fabrieken, heeft het streekblad 'n
eigen plaats ln eigen kring. Van
die kring maakt het deel uit en
die kring wil het dienen. Dienen
op de beste wijze en daartoe moet
het zich verzekeren van de hulp
die de moderne techniek weet te
bieden.
Alleen dan zal het zijn taak kunnen
blijven vervullen, alleen dan zal het ln
'n gewaad gestoken kunnen zijn. dat
het ook uiterlijk in staat itelt de stem
van de streek te blijven vertolken.
Aldus net en naar de eis van de tijd
„gekleed" zal het streekblad kunnen
voortgaan zijn entree te maken in de
regeerbureaux.
Al deze overwegingen hebben
we rotatiepers konden wij een
krant drukken van zestien blad
zijden. Daarvoor waren dus nodig
vier drukvormen-dragende cylin
ders met elk vier (verschillende)
platen en daar tegenover vier
cylinders om het papier te dra
gen. Op de nieuwe pers kunnen
wU in één drukgang zelfs een
courant van vierentwintig blad
zijden drukken.
Wanneer men dus weet dat voor
elk stel pagina's een afzonderlijk stel
cylinders nodig is. dan kan men be
grijpen dat de nieuwe pers ongeveer
het dubbele weegt van de vorige. Het
dubbele niettegenstaande bij de nieu
we machine verschillende gewichts-
MnzlenlUka afstand van de druk
vormen en die afstand daartussen
wordt gevuld door vele rollen. Do
eno rol geeft al wrijvende en
draaiende de inkt over aan de vol
gende. net zo lang tot de twee
laatste rollen bereikt zUn. Die
laatste twee draalen tegen de
drukvormen aan en ïorgen dus
voor bet opdragen van de Inkt.
Alle tussenliggende rollen dienen
uitsluitend voor een fijne en ge
lijkmatige verdeling van de Inkt,
zodat een egale en strakke druk
verkregen kan worden. Maar ook
al die Inktrollen moeten precies
met de juiste snelheid draalen.
Zou dat niet het geval zijn dan zou
de afwikkeling van de laatste twee
rollen tegen de platen niet haarscherp
kunnen*1 zijn, dan zouden daar wel
eens kleine slippartijtjes kunnen op
treden. die een minder strakke druk
zouden veroorzaken. De gehele samen
stelling en beweging van de inktwer-
ken op de nieuwe pers zijn een voor
beeld van de vorderingen die de ma
chinefabriek gemaakt heeft. Een
nauwgezette vergelijking van de inlkt-
werken op de oude rotatiepers niet
die op de nieuwe leert dat de inkt
nog fijner verdeeld wordt en met nog
iës passend de pagina's
ojgens 4 en 5 tegen aan
De electrische fralsemachine die ongerechtigheden
verwUdert,
loden drukvorm
schijning. die de nieuwe Vomag ople- de paren pagii
vert, maar wij spraken van de snel
heid. Die blijkt natuurlijk het beste
uit de aantallen couranten, die de
pers uitspuwt: per uur zijn er dat on
geveer twintigduizend, maar dat is
alleen het resultaat. Dit getal is af
hankelijk van de snelheid waarmede
de cylinders wentelen.
Uit het bovenstaande kan reeds ge
bleken zijn dat het belangrijkste ver
schil van een rotatiepers tpt elke an-
die baan wordt
nu. zonder aan [vellen gesneden te zijn
een van <pe vouwmachines in de
p de achterzijde van
i een ander cylinder-
bladzijden 1 en 8 de
gedrukt, maar wij zou-
binnenvel missen. Dat
pers geleid,
die baan zijn
paar tegen dii
pagina's 2 en 1
den dan dus h«
"„Kooun s» vS.
ertoe geleid, over te gaan tot de aan
koop van een nieuwe rotatiepers Die
pers nu voldoet aan alle eisen die de
ze tijd stellen kan: sneller en toch be
ter.
SNELLER
In de aanhef maakten wij. wat de
naam betreft, een vergelijking tussen
de nieuwe rotatiepers en een auto. Er
zijn meer vergelijkingen mogelijk. Zo
is een rotatiepers, evenals een auto,
een betrekkelijk nieuwe verschijning.
Onze grootouders reden niet in auto's
en lazen geen kranten die op rotatie
persen gedrukt waren. Toen de eerste
auto's op de weg verschenen sloegen
de stomverbaasde omstanders de han
den ineen uit verbazing over de snel
heid. die men met zo'n apparaat ont
wikkelen kon. Zo verging het ook de
toeschouwers bij de eerste rotatieper
sen. In plaats van de. tot dan toe ge
bruikelijke, heen en weer zwoegende
drukpersen, die ln twee gangen tel
kens één vel wisten te bedrukken, za
gen zij de altijd maar wentelende cy
linders die een eindeloze baan papier
van een grote rol tussen zich door
trokken en zo dus zonder pauze als
maar gedrukte vellen afleverden.
Maar die snelheid van de eerste
rotatiepersen Is niet voldoende
voor deze tijd. Zelfs ls het tempo
waarin onze twintig jaar oude,
vorige rotatiemachine couranten
leverde, te laag gebleken. Daarom
sijn wij verheugd, dat de nieuwe
machine In staat is ruim het dub
bele van dat vorige tempo te ont
wikkelen.
Hier gaat de vergelijking met een
auto niet meer op. Er is de laatste ja
ren nimmer een auto aan de markt
gekomen, die de dubbele snelheid van
haar voorgangers kon bereiken. Wij
behoeven hierin geen tekortkomingen
van de automobielfabrikanten te zien.
het is alleen een extra pluim voor de
bouwers van de rotatiepers. Zij had
den dan ook meer mogelijkheden tot
hun beschikking. Bij een auto is men
altijd gebonden aan zekere grenzen,
zowel wat afmetingen en gewicht be
treft als wat het benzineverbruik aan
gaat. Die beperkingen zagen de ma
chinebouwers zich niet opgelegd en
zij hebben dan ook een machine ge-
ke drukvorm is en ook geen plat vlak.
dat het papier draagt. Zowel de druk
vorm als de papierdrager"in een ro
tatiepers zijn rond. cylindrisch. Die
twee cylinders draaien tegen elkaar
ln en de papierbaan, die daar tussen
door loopt, wordt op die wijze aan
één zijde bedrukt. Dezelfde baan pa
pier gaat dan door nog zo'n paar cy
linders om ook aan de andere kant
bedrukt te worden en daarna gevou
wen, gesneden en afgeteld. Het aantal
meters papier dat per seconde tussen
de cylinders door loopt bepaalt dus
het tempo van de courantenproductie.
Maar juist doordat de cylinders draai
en is er een door de natuurkrachten
gestelde grens aan hun omwentelings
snelheid. Zo goed als de Imker zijn
honing nlt de raten
slingert door die snel rond te draaien,
zo goed als room en ondermelk in de
zuivelfabriek gescheiden worden door
de volle melk in een centrifuge rond j
te draaien, zo goed zouden de druk- i
vormen van de cylinders afvliegen
wanneer hun omwentelingssnelheid te
hoog werd opgevoerd. Die snelheid
moet wel vele malen groter zijn dan
die van de melkcentrifuge. want de
halfronde drukvormen worden dege
lijk op de cylinders vastgesnoerd.
Maar toch, tegen de middelpuntvlie
dende kracht is geen metalen klem of
schroef bestand wanneer de snelheid
alsmaar wordt opgevoerd.
Toen wU dus de els stelden dat
de vele duizenden kranten voorde
lezers sneller gedrukt moesten
worden, waren de machinebou
wers verplicht een andere oplos
sing te zoeken, zy konden niet
volstaan met een groter stel elec-
tromotoren. nog soepeler lagers en
wat dies meer zij te monteren, ten
einde te bereiken dat de cylinders
sneller zouden wentelen. Daar
mede zouden zij hoogstens een
opvoering van de snelheid met
enige procenten kunnen bereiken,
geen verdubbeling.
Zij bekeken daarom het principe
van de rotatiepers nader. Tot nu toe
en dus ook op onze oude pers. lagen
op één cylinder vier drukvormen, vier
verschillende wel te verstaan. Twee
drukvormen, platen geheten, naast el-
wordt nu op lezelfde wijze in twee
andere stellen drukcylinders voor de
dag gebracht. Ook die pagina 3. 4, 5
en 6 blijven op een lange baan papier
staan en die buan wordt tezamen met
de eerste in de vouwmachine geleid.
In tegenstellin dus tot dp oudere
pers waarin de verzamelde bladen van
een courant al: vellen ln de vouwma
chine gleden vorden op de nieuwe
pers dê vouw n
eindeloze bane
dezelfde pagin;
delijk dat op
tie van een st
aehines gevoed met
die per baan steeds
's dragen. Het ls dui-
Jeze wijze de produc-
1 cylinders verdubbeld
wordt, maar h?t is ook duidelijk dat
door deze wij
een machine
riging in het principe
oor dezelfde omvang
van een courant, veel groter moet zijn
Eén stel cylinders levert immers wel
iswaar het dubbel aantal pagina's van
één soort, maap ook niet anders dan
Is de nieuwe pers in
i maal een dikkere
te leveren dan de vo-
Op die oude trou-
besparende constructies zijn toegepast
Door deze machine, die een gehele
drukhal vult, snellen dus de papier-
banen ln een tempo van rond 10.800
meter per uur. Wanneer men de snel
heid van die papierbanen zou willen
volgen zou men dus al een fiets te
hulp moeten roepen. Maar er waa be
halve de snelheid van die papier-
baan en dus productie van het aantal
kranten per uur, nog een andere els.
BETER.
Die eis heette beter en die betrof
natuurlijk de drukkwaliteit. De let
ters moesten strakker op het papier
komen, de plaatjes en de advertenties
moesten fraaier afgedrukt worden.
Ook die eis beperkte de machinebou
wers in hun streven de omwentelings
snelheid van de cylinders op te voe
ren. Zoals met zovele zaken geldt ook
hier: haastige spoed is zelden goed.
Zou men de papierbanen met nog gro
ter snelheid door de drukmachine la
ten reizen dan zou de drukkwaliteit
daaronder lijden. Het is niet voldoen
de immers dat men zich in het zweet
moet trappen alleen om de voortsnel
lende papierbaan te kunnen bijhouden
neen die baan moet ook nog bedrukt
worden, gevouwen en gesneden. Maar
doordat de ontwerpers van onze nieu
we Vomag afstand deden van de theo
retische mogelijkheid de cylinders
veel meer omwentelingen per seconde
te laten maken, konden zij al hun aan
dacht richten op een zuivere afwikke
ling van de voornaamste functie van
de pers: het drukken. Om een scher
pe druk te verkrijgen is het natuurlijk
nodig dat het papier, hoe snel het ook
voortrolt, op het moment dat het ge
drukt wordt niet verschuift. Wanneer
de blanke papierbaan op de gleuf toe-
stormt die gevormd wordt door een
cylinder met drukvormen en de daar
tegenover opgestelde cylinder, die het
papier zal dragen, dan is het zaak dat
de drie snelheden (van de platency-
linder. van het papier en van de druk-
cylinder) precies even groot zijn.
Daarin mag geen fractie van een se
conde verschil zitten. Behalve aan de
lagering stelt deze omstandigheid na
tuurlijk ook zeer hoge eisen aan de
tandraderen, die de cylinders onder
ling verbinden. Niet alleen bij de cy
linders en het papier moet deze zeer
hoge graad van nauwkeurigheid als
eis gesteld worden. Het is immers niet
voldoende dat de drukvormen zich met
precies de juiste spanning en de juiste
snelheid tegen het papier drukken.
Alleen daarmede zou geen afdruk ver
kregen worden: de drukvormen moe
ten ook van inkt voorzien worden en
die inkt moet de plaat aan het papier
afgeven. Nu bestaan er, bijvoorbeeld
voor het bedrukken van winkelzakjes
en pakpapier, drukpersen waarbij de
plaat door een bak met inkt draait en
dadelijk daarop die inkt aan het pa
pier afgeeft.
Met dat systeem Is het «venwel
niet mogelijk zo scherp te druk
ken als wij voor een krant wense
lijk achtten. De bak met inkt zit
dan ook op de nieuwe Vomag op
De gletwchlnfe
bladzyde levert.
die in 45 seconden
ln het midden
gloeiende lood
een complete drukvorm voor één
bo man, de gietmond «aaru i bet
zal stromen.
rotatiepers, over een vouwmachine
i de vele drukcylinders.
Foto Niestadt Gouda.
groter zekerheid naar de vereiste
plaats wordt geleid. Wanneer wij niet
in technische details willen vervallen
is het moeilijk hierop nader in te gaan,
doch ook zonder die kleinere bijzon
derheden zal het duidelijk zijn, dat
door de verzekering van een nauw
keurige drukafwikkeling en een sterk
geperfectionneerde inktgeving de twee
belangrijkste voorwaarden voor een
goede druk verzekerd werden. De bui
tengewone soliditeit en
trlllIngBvrijheld
van elk druksegmemt van de nieuwe
pers doen de rest. Eén cylinder weegt
bijvoorbeeld bijna 1200 kg. Dat ge
wicht wordt voor het tot stand bren
gen van de druk verdubbeld, want
immers zijn telkens voor één maal
drukken twee cylinders nodig. De la
gers die deze cylinders dragen zijn
zo gecontrueerd dat geen wrijvingen
kunnen optreden. Het was dan ook
mogelijk om met één hand zo'n zwa
re cylinder te doen draaien, toen die
nog vrij in de lagers hing. Dat was
natuurlijk tijdens het opbouwen van
de pers. Nu gijpen ontelbare tandra
deren in elkaar om het gehele vernuf
tige samenstel zo te laten draaien als
nodig is, want nadat het papier be
drukt ls moet het nog verscheidene
bewerkingen ondergaan.
De bedrukte baan wordt van de
drukcylindera, zoals we zelden, naar
een van
de vouwmachines
geleld. Slechts een krant van vier pa
gina's wordt op één baan gedrukt. El
ke keer wanneer de krant meer blad
zijden telt komen er ook meer papier
banen aan te pas en nu moet, vóór
het vouwen, gezorgd worden, dat de
bladzijden op elke baan zuiver op el
kaar komen te liggen. Over stangen
en walsjes worden de banen dus zo
geleld dat ze elk precies op het goede
moment boven de vouwmachine aan
komen. De samengevoegde banen ko
men daar op een driehoekig stuk staal
waarvan de punt precies in het mid
denden van de papierbaan valt. Onder
die punt liggen weer twee cylinders
waar de papierbaan, over de lengte
dubbel" gevouwen, tussen wordt geleld.
Als de pers loopt, glijden dus de sa
mengevoegde papierbanen over die
driehoekige zogenaamde vouwtrechter
waardoor de eerste vouw tot stand
komt. De cylinders daaronder zorgen
ervoor dat de baan precies telkens
tussen twee kranten wordt doorgesne
den en zij geven de afgesneden krant
over aan een derde cylinder die tege
lijkertijd de tweede vouw, dwars over
de pagina, tot stand brengt. De derde
en laatste vouw wordt aangebracht
door een rondwentelend mes dat tel
kens preciel op tijd naar beneden komt
om een krant door twee walsen heen
te slaan. Vanuit die laatste twee wal
sen worden de kranten op een lopen
de band neergelegd, die dus een ge
stage stroom kranten uit de pers voert
Aan de andere kant van de pers zit
nog zo'n vouwmachine en ook daar
komen kranten op een lopende band
naar buiten. Op beide lopende banden
ligt een stroom uitgewaaierde kran
ten, maar elke vijftigste krant krijgt
van het laatste deel van de vouwma
chine een extra zetje en ligt dus
scheef op de uitvoerband. De man aan
het eind van de pers kan dus telkens
precies een pakje van vijftig kranten
opnemen en het aan de expeditie
doorgeven.
Dit gehele samenstel van cylin
ders. walsen, messen, stangen en
rollen zorgt er dus voor dat een
baan blank papier, zonder dat er
een mensenhand aan geraakt heeft,
wordt omgetoverd ln afgetelde
pakjes van vijftig gevouwen, ge
sneden en gedrukte kranten. Dat
samenstel wordt aangedreven door
een groep van vijf electro-moto-
ren, die een schakelkast vol knop
pen. klokken, wijzers en wielen
vereisen groter dan een plano.
Die schakelkast staat In verbinding
met weerstanden, verdeelkasten en
wat dies meer zij en tenslotte met een
nieuwe, zware kabel die de gemeente
bedrijven van Schoonhoven aanlegden
om de motoren van de nodige elec
trische stroom te voorzien.
Behalve de stroom voor de motoren
van de rotatiepers levert die kabèl
ook de electriciteit voor de aandrij
ving van
DE HULPMACHINES.
Die horen er bij, want zonder die
apparaten zou men met de rotatiepers
nog niet veel kunnen beginnen.
In het bovenstaande is herhaaldelijk:
sprake geweest van de ronde druk
vormen, de platen, die het beeld dra
gen, dat op papier gebracht moet wor
den. Dat beeld is op elke dag en op
elke pagina verschillend en er moeten
dus telkens nieuwe drukvormen ver
vaardigd worden en wel in het specia
le model dat precies sluit om de cy
linders van de rotatiepers.
Zoals men weet worden gewone
drukvormen samengesteld uit losse
letters die als kleine bouwsteentjes
naast elkaar worden gerijd en tenslot
te dus een vlakke „muur" vormen, die
plat op een gewone drukpers kan lig-
ken. Dergelijke drukvormen zouden
voor de rotatiepers nutteloos zijn maar
niettemin moet op die wijze al het zet
sel tot pagina's verzameld worden. Dat
samenvoegen van alle regels en plaat
jes tot vormen die precies een pagina
beslaan is een kunst apart. Wanneer
de beoefenaars van die kunst hun taak
tot een goed eind gebracht hebben,
moet dus gezorgd worden dat het re
sultaat van hun werken ln plaats van
in een vlakke nu in een ronde druk
vorm zichtbaar wordt. Daarvoor
wordt het zetsel in een speciale hy
draulische pers onder druk van tach
tig tot negentig atmosfeer in bijzon
der gepolijst asbestcarton geperst. Die
cartonnen drukvorm is dus vlak, maar
die kan ook gebogen worden en van
die omstandigheid maken de stypeurs
gebruik. Stypeurs zijn de vaklieden,
die de kun^t verstaan om uit gesmol
ten lood van een temperatuur om
streeks 300 graden C. strakke, ronde
drukvormen te gieten voor de rota
tiepers. Voor dat werk hebben zij in
de eerste plaats de beschikking over
een gietmachine. Ook dit werk moet
zoveel doenlijk gemechaniseerd wor
den, al is het mogelijk het grotendeels
met de hand te verrichten.
Een machine werkt sneller en
meestal doeltreffender dan losse
stukken gereedschap in nog zo'n
vaardige hand. Die automatisering
verplaatst de bezigheid van de
vaklieden grotendeels van hun
handen naar hun hersenen. Eeu
wen geleden zeulden zij in het
zweet huns aanschijns aan de een
voudige houten en ijzeren hand
persen, die de opvolgers van Lau
rens Jansz. Coster gebouwd had
den.. Tegenwoordig moeten ijj ro
tatiepersen of gietmachines be
dienen, die slechts een druk op
de knop of een slag aan een hef
boom vereisen om in seconden
meer te produceren dan die oude
houten handpersen in dagen. Aan
de spierkracht worden dus niet
zulke hoge eisen meer gesteld,
maar aan het inzicht en het vlug
begrip, de theoretische vakkennis
en maohlnegevoel des te meer.
De vakmensen die na een jarenlan
ge opleiding er voor staan tezamen 'n
courant te gaan drukken, gaan niet
op zij voor een paar wieltjes of knop
jes méér. Dat geldt voor
die ln razend tempo geschreven schrift
omtoveren in reliefregels op him in
genieuze maar zeer Ingewikkelde zet
machines, dat geldt voor de virtuozen
die uit een schijnbare chaos van re
gels en advertenties een serie smaak
volle pagina's weten te maken die zij
onder de kolos, die preegpers heet, in
het asbestcarton afdrukken. Dat geldt
zeker ook voor de rotatiedrukkers en
stypeurs. De laatsten vlijen, na een
korte voorbewerking een vel asbest
carton, matrijs geheten, in hun giet
machine, zij letten op alles tegelijk:
de stand van de matrijs, de welving
en de juiste ligging, op de tempera
tuur en de voorraad van het gesmolten
lood en dan, het lijkt zo eenvoudig,
halen zij een slinger over en 45 se
conden later hebben zij een ronde
drukvorm naar de eis in hun handen.
In die driekwart minuut heeft de giet
machine onder hoge druk precies de
juiste hoeveelheid vloeibaar lood op
de matrijs geperst en de daaruit ont
stane loden drukvorm weer afgekoeld
tot een handzame temperatuur, die de
plaat ook doet stollen. Nu volgen nog
een paar, machinale,
nabewerkingen
van de plaat, die er toe dienen maxi
male zuiverheid van het product te
waarborgen. De plaat moet precies
even dik zijn als zijn voorgangers en
ook moet de dikte van één plaat over
al tot op een fractie van een millime
ter nauwkeurig dezelfde zijn.
Daartoe wordt een binnenboorma-
chine gebezigd, die de draagribben
van de plaats controleert en zo nodig
bijslijpt. De beeldzijde van de plaat
wordt nagegaan op een fraismachfne,
die zo ls ingericht dat zowel de boor
als de plaat in alle richtingen bewo
gen kunnen worden. Daar worden
eventuele kleine ongerechtigheden
van de beeldzijde van de plaat opge
spoord en verwijderd. DeèfÉMste be
werking van de plaat is ffllFmachi-
naal. Integendeel zeer huiselijk. Met
een doodgewone poetsdoek worden al
le kruimels en splintertjes lood van
de plaat gepoetst, maar ook dat moet
nauwkeurig gebeuren want één splin
tertje lood onder de plaat beïnvloed
de druk, een kruimeltje lood dat tus
sen de vele walsen en rollen van da
rotatiepers terecht zou komen kan
storingen veroorzaken. Daarom een
kleine schoonmaakbeurt en dan gaat
de plaat van de gieterijafdeling over
een glijbaan naar een ballustrade van
de rotatiepers. Daar staat een hulp-
rotatiedrukker gereed om de plaat op
de Juiste plaats op de juiste cylinder
in de pers te leggen. De chef-rotatie
drukker zorgt zelf voor het vastzet
ten van de plaat zo stijf als hij weet
dat nodig is en in halve millimeters
nauwkeurig op zijn plaats. Die werk
zaamheid zetten zij voort tot alle pla
ten bevestigd zijn ep dart komt nog
een rotatiedrukker helpen. Want nu
is het moment aangebroken, waarop
de pers gaat draaien. Dan moet de
spanning van de papierbanen gere-
geld worden, dan moeten tegelijker
tijd in alle inktwerken de verdeel-
schroefjes zo gesteld worden, dat de
drukvormen juist die hoeveelheid inkt
krijgen die op deze dag nodig is, dan
moet de snelheid van de pers gere
geld worden, kortom overal moeten
ogen en handen vaardig en vakkun
dig aanwezig zijn. Is dat eenmaal ge
regeld, zijn de eerste minuten van het
drukken voorbij dan doet de reus
achtige pers verder al het werk al
leen, dan worden de Schoonhoven
sche couranten gedrukt om snel naaf
de lezers gebracht te worden. Zij zien
uit naar de krant die hun al het
streeknieuws brengt en bovendien sn«l
en actueel het wereldnieuws, dat
langs moderne wegen binnenstroomt.
Zij verwachten hun krant, die goed
koper is üan een dagblad maar toch
EEN GOED STREEKBLAD.