GRAF EN BEGRAFENIS IN DE MIDDELEEUWSE
SINT JANSKERK
INLEIDING
H
AFKORTINGEN BIJ DE NOTEN:
3) KM 231.
5> Pieter Spierenburg, De verbroken betovering. Mentaliteitsgeschiedenis van préihdustrieel Europa (Hilversum 1988) 153.
74
et is algemeen bekend dat tot in de vroege negentiende eeuw in stads- en dorps
kerken werd begraven. Ook in de Goudse sint Janskerk was dit het geval. Het begin
van deze gewoonte ligt in de mist van de middeleeuwen: vanaf het moment
waarop de nevel over de vroegste geschiedenis van Gouda optrekt vinden er
begravingen in de sint-janskerk plaats. In recente studies van de hand van Davids, Van den
Berg en Van Dolder-de Wit is aan dit onderwerp aandacht besteed." Een zelfstandige
behandeling van het begraven in de Goudse parochiekerk gedurende de middeleeuwen
heeft echter nog niet plaats gevonden. Aanleiding om dit nu te doen is hernieuwde studie
van het vijftiende-eeuwse grafboek van de Sint Janskerk met het oog op een bronnen-
publikatie.2» Behalve dit grafboek en zijn omstreeks 1539 in gebruik genomen opvolger3) zijn
er nog enkele verspreide archivalia die op ons onderwerp licht werpen. Af en toe is vergelij
king met de gang van zaken in andere Hollandse grote stadskerken in dezelfde periode
verhelderend.
Bij de houding van de middeleeuwse mens tegenover de dood is in het historisch
onderzoek van de laatste tijd herhaaldelijk stilgestaan.4) Eén van de aspecten waarvoor men
oog heeft is de behoefte om ook in het dodenbestel standsverschil tot uitdrukking te laten
komen.5) De plaats waar men zich liet begraven was één van de middelen om dit verschil
aan te duiden. De geschiedenis van het grafbeheer is aldus een onderdeel van de sociale
zowel als van de mentaliteitsgeschiedenis.
Mila Davids, ’Norm en werkelijkheid. Een confrontatie tussen de stedelijke wetgeving met betrekking tot het begraven en
begrafenisgebruiken in Gouda, Dordrecht en Rotterdam in de 17e en het begin van de I8e eeuw’, doet, scriptie
Erasmusuniversiteit Rotterdam 1990. Bianca van den Berg, 'De dagelijkse gang van zaken in de Sint-janskerk te Gouda
gedurende de periode 1487-1552', in; n.d.b. Habermehl e.a. ed., In de stad van die Goude (Delft 1992) 123-145. Henny van
Dolder - de Wit, De St lanskerk te Gouda. Mensen en monumenten in een oude stadskerk [Gouda 1993] vooral 129-150. De
beschouwing die j.g.w.f. Bik, Vijf eeuwen medisch leven in de stede van der Goude (Gouda 1955) 62-68 aan de
dodenbezorging wijdt, gaat op de middeleeuwen nauwelijks in.
4) Belangrijkste titel: Ph. Ariès, L'homme devant la mort (Parijs 1977). Ned. vert. door Renée de Roo-Raymakers: Het uur van
onze dood. Duizend laar sterven, begraven, rouwen en gedenken (Amsterdam en Brussel 1987).
StJ streekarchief Hollands Midden, Archief sintjan vóór de Hervorming
KM Archief Ned. Herv. Gemeente Gouda, Kerkvoogdijarchief
OA - Streekarchief Hollands Midden, Oudarchief gemeente Gouda
StrAHM Streekarchief Hollands Midden te Gouda
GA Gemeentearchief
door Koen Goudriaan
2> stj 25. De publikatie, door Bianca van den Berg en schrijver dezes, zal verschijnen in Ons Voorgeslacht Over de
bouwkundige informatie van dit grafboek Bianca van den Berg, 'De vijftiende-eeuwse Sint-janskerk en het grafboek van
1438-1489 (KA 24)', Bulletin van de Nederlandse Oudheidkundige Bond 93 (1994) 214-225.