18E EEUWS VLAARDINGS ORGEL NIEUWER.
KERKS MONUMENT
13
door Adri den Boer
18de eeuws orgel aan het Emaus
Een publicatie over het orgel - inclusief de huidige dispositie - is in 1977 verschenen3, in
de tijd teruggeredeneerd liep het spoor in Vlaardingen toen nog wat dood. Een uitgave van
een oud handschrift in 1986 en de inventaris van het Archief van de RK-parochie van de Sint
Joannes de Dooper en rechtsvoorgangers (1683-1980) uit 1993 maken een historische aanvul
ling mogelijk.
Nu is hard te maken dat het orgel uit de schuilkerk aan het Emaus te Vlaardingeram-
bacht via de Sint Joannes de Dooperkerk aan de Hoogstraat te Vlaardingen naar Nieuwerkerk
aan den IJssel verhuisde. Het wordt daar als monument gezien en al ruim een eeuw voor de
protestantse eredienst benut.
Halverwege de 19e eeuw beschreef Broeckhuysen het orgel in de RK-kerk van Vlaardingen
als volgt "een werk van oude datum, gemaakt door Van Assende/ft, orgelmaker te Leiden.
Had 9 stemmen een handdavier, geen pedaal en twee blaasbalgen". De stemmen specifi
ceerde hij als volgt: Prestant 8 vt, Holpijp 8 vt, Prestant 4 vt, Fluit 4 vt, Quint 3 vt, Nazard 2 vt,
Octaaf 2 vt, Cornet 3 st en Mixtuur 2-3 st. Ook meldde hij een tremulant en ventil. "Dit orgel is
in 1852 geheel gerepareerd, bijna vernieuwd door L. van den Brink en Zonen, orgelmakers te
Amsterdam, verkreeg toen 15 stemmen, twee handciavieren van 4 1/2 octaaf, aangehangen
pedaal 1 1/2 octaaf drie blaasbalgen". De 15 stemmen van 1852 werden ook gespecificeerd.
Manuaal: Bourdon 16 vt, Prestant 8 vt, Holpijp 8 vt, Octaaf 4 vt, Fluit 4 vt, Quint 3 vt, Octaaf 2
vt, Mixtuur 2-3-4 st en Trompet 8 vt. Positief: Bourdon 8 vt, Viol di Gamba D. 8 vt, Prestant 4
vt, Flute douce 4 vt, Nachthoorn 2 vt en Kromhorn D. 8 vt. Verder worden vermeld koppeling,
tremulant en ventil4.
T n 1890 kocht de kerkvoogdij van de Hervormde Gemeente Nieuwerkerk aan den IJssel
I haar eerste orgel. Via de krant kwam men voor een (minstens) tweedehands instrument
1 terecht bij de RK-kerk van Vlaardingen.
In 1952 schreef de Rotterdamse musicus Timmermans aan de kerkvoogdij een advies over
een aanstaande restauratie van dat orgel. Zijn historisch fragment was gebaseerd op inlich
tingen van de orgelkenner Bouman en decennia lang maatgevend in publicaties. "Het hoofd
werk (onderste manuaal) werd in 1770 door P. Assendelft uit Leiden met negen stemmen
gebouwd; voor welke kerk is onbekend. In 1852 is het door L. v. d. Brink Zn. uit Amsterdam
voor de R.K.kerk te Vlaardingen grotendeels vernieuwd.1
Een latere publicatie van Bouman zelf spreekt over het bouwjaar 1774.2
Brief van F. Timmermans aan de Kerkvoogdij van de Herv. Gemeente Nieuwerkerk aan den IJssel d.d. 24 december 1952.
2 A. Bouman, Nederland Orgelland, Leiden 1964, p. 155.
3 A.M. den Boer, Het orgel in de dorpskerk van Nieuwerkerk aan den IJssel, in: De Hoeksteen 1977, p. 149 e.v.
4 G.H. Broeckhuyzen, Orgelbeschrijvingen (naar handschrift van ca. 1850-1862), Amsterdam 1986.
