DE NIEUWERKERKSE WERKLIEDEN VER-
ENIGING «ONDERSTEUNING ZIJ ONS DOEL"
VAN 1887
door Adri den Boer
Oprichting en organisatie
25
Nieuwerkerk aan den Ijssel telt rond 1885 een 2400 inwoners. In de jaren 1880-1889 is het
geboorte-overschot 505 en het vertrekoverschot 544. Er is ondanks de forse natuurlijke aan
was in dat decennium dus sprake van een daling van de bevolking met 39 zielen6. Er lijkt
vooral een relatie te zijn met het gebrek aan (niet-agrarische) werkgelegenheid.
De oprichtingsdatum van 1 september 1887 voor “Ondersteuning zij ons doel" blijkt uit
de titelpagina van het boek met de bestuursnotulen en uit jubileumvieringen. Arend Doorn-
hein was van meet af aan de voorzitter. Het accent van het ledenbestand ligt aan de
's-Gravenweg en op Kortenoord. Bij bestuursleden wordt naar geografische spreiding en
vooral de rivaliteit tussen Dorp en ‘s-Gravenweg gekeken. Als in 1904 H. Stolk overlijdt is zijn
opvolger “C. Visser voor her dorp".
K nno 1996 is de ziektewet (1930) voor werknemers in bedrijven vervangen. De sociale
infrastructuur van de verzorgingsstaat en het private verzekeringswezen is lokaal op-
1 kgezet. Vóór de invoering van de Ziektewet waren er zo 1500 ‘ziekenkassen’ in Neder
land, grotendeels voor werknemers1. Het aantal publicaties over lokale ziekenkassen is rela
tief beperkt. Een Zuidhollands voorbeeld is die over het ‘Onderling ondersteuningsfonds Het
algemeen belang’ (1871-1956) te Vlaardingen2.
De hier beschreven voorziening is de Nieuwerkerkse Werkliedenvereniging "Onder
steuning zij ons doel” van 1887. Het boek met de bestuursnotulen 1901-1961 werd recent
gedeponeerd op het Streekarchief en vormt aanleiding tot een reconstructiepoging3. Verdere
archiefstukken - bijv, notulen van ledenvergaderingen - bleven helaas niet bewaard. Inzake
de materiële archiefzorg is bekend dat men in 1901 schoenmaker A. Doornhein (ook vereni-
gingsvoorzitter) voor ƒ3,- een tas voor de rekeningboeken van de penningmeester iaat
maken.
Totaal geen stukken bleven bewaard van de ook Nieuwerkerkse Werkliedenvereeni-
ging “Onvermoeid Vooruit" (1899)4 en van de patroonsvereniging “Ons Belang", die in juli
1922 werd ontbonden en die haar saldo van ruim 60 gulden aan het Burgerlijk Armbestuur
gaf5. Van samenwerking met "Ondersteuning zij ons doel” blijkt niets. Het bestuur van
laatstgenoemde vereniging bespreekt in 1901 wel terloops een verzoek om aan te sluiten bij
de Werkliedenvereeniging “Hulp in Nood”. Deze lijkt gevestigd te Zevenhuizen.
1 AR-Staatkunde 1924/1925, Kampen p. 125.
2 A. Soeteman, 150 jaar sociale zorg in Vlaardingen 1795-1945 (Zuid-Hollandse Studiën X), Voorburg 1962, p. 191.
3 Tenzij anders vermeld is zijn de notulen uit dit boek de bron.
4 Adri den Boer, wonen in Nieuwerkerk aan den Ijssel, Nieuwerkerk aan den Ijssel 1994, p. 13 en idem Nieuwerkerk aan
den Ijssel, een beeld van een plaats, Zaltbommel 1995 (primaire bron: Goudsche Courant).
5 A.M. den Boer, Nieuwerkerk aan den Ijssel, een beeld van een plaats, Zaltbommel 1995 (primaire bron: Goudsche Cou
rant).
6 Nieuwerkerk aan den Ijssel. Een onderzoek naar de sociaal-economische structuur en de stedebouwkundige problemen,
ETI voor ZH, s.l., s.a. [Rotterdam 1953],
