48
Voor twee jaren was het getal van het werkvolk in de pijpenmakerijen zelve werkende en uitslui
tend daarin gebezigd wordende, 2400. In dit voorjaar nog geen 1000 en waarschijnlijk nu nog veel
minder.
Het komt de burgemeester voor, dat alles zo kort mogelijk contracterende, het verval van deze
fabrieken, de voornaamste van alle, waarmede de stad staat en valt, voornamelijk hierin bestaat:
1e. in de naijver der buitenlanders, en de aanmoediging hunner regeringen om de Goudse pijpen
niet alleen na te maken, maar ook die nagemaakte te voorzien met de voornaamste merken van
de fabrikeurs en zelfs met het wapen dezer stad, en dezelve op die wijze in het land clandestien te
brengen onder de benaming van minerale wateren, als anderszins frauderende de belasting van 7
stuivers op de invoer gesteld, en welke belasting diende aanmerkelijk verhoogd of in navolging de
invoer geheel verboden te worden en met meer exactitude en vigilantie daarop gewaakt te wor
den.
2e. in het zwaar belasten van de Goudse pijpen, bijzonder in Frankrijk en het volstrekt verbod van
invoer, bijzonder in alle de voormalige districten van Pruisen, en ook in de tegenwoordige, waar
door het debiet in oostelijke en noordoostelijke gedeelden van Europa tot zelfs in Azië geheel te
niet raakt.
3e. de steeds toenemende duurte van materialen, arbeidslonen alhier en het verzwaren der impo-
sitiën zonder enige remissiën, bijzonder ook op de steenkolen, gepaard met andere aanmoedi
gingen van vrijdommen op de beschreven middelen te verlenen, niettegenstaande de acrative en
nog in deliberatie zijnde aanzoeken.
4e. in het bezwaren der pijpen met uitgaande rechten, welke op drie procent gerekend worden, en
het niet opheffen der belasting op de pijpaarde van 2 en 10 stuivers per last.
Pottenbakkerijen.
Getal: 13, waaronder verscheidene oeconomische Frankforter pottenfabrieken.
Vroegere staat: bloeiende.
Tegenwoordige staat: door de tijdsomstandigheden zeer verminderd.
Middelen tot herstel: vrije zeevaart en vermindering van belastingen op de bovenrivieren.
Aanmerkingen: het floreren der pijpmakerijen contribueert tot deze fabrieken zeer veel.
Voor het overige is de burgemeester bereid, om, indien deze zijne consideratiën in aanmerking
mochten komen, en effectueren dat hier omtrent nadere uitgebreidere elucidatiën mochten gere-
quireerd worden, met bewijzen gestaafd, die ten spoedigste te doen superditeren.
Consideratiën van de burgemeester: zo niet door een dezer fabrikeurs, wijlen I. Gibbon, ware uitge
vonden geworden de manier van namaking der zogenaamde Frankforter potten, waarvoor hij met
een gouden medaille alstoen is bekroond geworden, zo zouden deze fabrieken tot groot nadeel
der pijpmakerijen mogelijk geheel verlopen zijn. Het debiet intussen van deze potten, welke nu in
verscheidene van deze fabrieken nagemaakt worden, houdt dezelve nog enigszins boven water,
doch ook aanmoediging, remissie etc. is aan dezelve ten uiterste nodig.
5.Dit is een verwijzing naar de voor deze pre-industriële tijd opmerkelijk ver gaande arbeidsverdeling die in de pijpenfabricage werd
toegepast
medewerken, rekent men dat de helft der inwoners en dus 5000 mensen hun bestaan hebben,
waarvan een groot aantal thans broodsgebrek hebben. Van het maken van een pijp wordt in 17
differente artikelen arbeidslonen betaald, en worden dezelve, hetzij alleen, hetzij bij gedeelten
gelijk 32 malen behandeld5.
