57
Stadsprofiel van Gouda, ca. 1575. Foto SAHM.
Op de plattegrond zijn de contouren van het stadsprofiel22, uit een eerdere uitgave
(1575) goed te traceren. Op de plattegrond ontbreekt het kasteel, dat in 1577 werd
afgebroken. Naast de fraaie exemplaren van Blaeu, Visscher en De Wit, moeten ook de
minder bekende plattegronden van valegio, Merian en Harrewijn genoemd moeten worden.
De negentiende- en twintigste-eeuwse stadsplattegronden geven inzicht in de
ontwikkeling van Gouda buiten de singels. Beginnend met het plattegrondje uit de
gemeenteatlas van Kuijper (1869) is de groei van de stad tot op heden te volgen.
In 1920 verscheen de kaart "Gemeente Gouda Platte Grond met uitbreidingsplan”, één
van de eerste exemplaren, die van advertenties werd voorzien.
Op de "Nieuwe Kaart van schieland en Krimperwaard" uitgegeven door Tirion, midden
18de eeuw, is de ligging van Gouda op de grens van de hoogheemraadschappen Rijnland,
Schieland en Krimpenerwaard afgebeeld.23 De ingewikkelde waterstaatkundige situatie van
de stad ten opzichte van de drie hoogheemraadschappen verklaart de aanwezigheid van
enige waterschaps- en polderkaarten uit deze gebieden. Dit zijn niet alleen de kaarten van
de hoogheemraadschappen zelf, zoals de kaart van Schieland van Stampioen in de uitgave
van 1684, maar ook de grootschalige kaarten.van de Noordplas en en de Zuidplas bij
Waddinxveen en van de Nieuwkoopse Plassen. De leemten in deze categorie kaarten worden
aangevuld door onlangs in facsimile uitgegeven kaarten en kaartboeken.
ook vermeldenswaard is de eerste editie van de rivierkaart van de Hollandsche IJssel
(1859-1860), een van de eerste Nederlandsche kaarten in kleurenlithografie.24 Door de schaal
van 1:10.000 en de legenda over grondgebruik en vegetatie vormt de kaart een belangrijke
bron voor de historische geografie.
In de periode 1916-1921 gaf Martinus Nijhoff eveneens in kleurenlithografie
reprodukties van de stadsplattegronden van de Nederlandse steden uit, waaronder ook die
van Gouda. Deze plattegrond, de oudste van de stad, was in 1562 door Jacob van Deventer
getekend en brengt voor het eerst het laatmiddeleeuwse Gouda in beeld. Het
handgetekende origineel, de "minuut” bevindt zich in het Algemeen Rijksarchief te Den
Haag. Het fraaier uitgevoerde "nette" exemplaar berust in de Biblioteca Nacional te Madrid.
De minuut is als kleurenlithografie én als gefotografeerd kopie van het origineel aanwezig;
het nette exemplaar alleen als gefotografeerde kopie.25
Govde.