49
DE KAARTENVERZAMELING IN HET STREEK
ARCHIEF HOLLANDS MIDDEN TE GOUDA
door C. W. Hesselink-Duursma
Het streekarchief
Kihiinthoair etraAkarnhtafdianst
Hoewel archief en Librije al in 1892 in één gebouw waren ondergebracht, kwam het pas
in 1948 tot een organisatorische samenwerking. De band tussen beide instellingen werd
steeds hechter, zodat omstreeks 1980 besloten werd de Librije als een aparte collectie in het
archief op te nemen.2 Sedertdien heeft het archief enige veranderingen ondergaaan. In 1989
werd de archiefdienst uitgebreid tot het streekarchief Hollands Midden, waarbij de gemeente
Zevenhuizen-Modrkapelle zich in 1991 aansloot. De kaartencollecties van de toegetreden
gemeenten bestaan, voor zover ze bewaard zijn gebleven, voornamelijk uit 19de-eeuwse
kadastrale kaarten en uit materiaal over de periode na 1950.
in 1994 werd het streekarchief ruimer gehuisvest. Het kaartenbezit is nu ondergebracht
in een eigen depot met klimaatregeling. De kaarten zijn zorgvuldig beschreven en via het
tekstdatabaseprogramma askSam toegankelijk. Het programma biedt de mogelijkheid het
beschreven materiaal op elk ingevoerd woord te zoeken. De gebruikers hebben in de
studiezaal rechtstreeks toegang tot het bestand.
T Tet streekarchief Hollands Midden bezit een kleine, maar bijzondere verzameling oude
I-1 kaarten en atlassen. Naar inhoud en samenstelling is deze zowel verweven met de
1 1 geschiedenis van het streekarchief, als met die van de stad Gouda en haar omgeving.
Slechts een deel van de verzameling - de atlassen in de Librije - is bewust aangeschaft. Het
meeste materiaal is in de loop der eeuwen, vaak als onderdeel van kleinere archieven, in het
archief opgenomen.
Het is dan ook zinvol eerst een overzicht te geven van de geschiedenis van het
streekarchief en vervolgens het kaartmateriaal inhoudelijk te belichten.
Het streekarchief Hollands Midden is een samenwerkingsverband van de gemeenten Gouda,
Moordrecht, Nieuwerkerk aan den Ijssel, Waddinxveen en Zevenhuizen-Moerkapeile. De
fundamenten ervan worden gevormd door het stadsarchief van Gouda en de Librije, de oude
stadsbibliotheek.
Het stadsarchief bestrijkt de periode tot 1815. Hierin bevindt zich kaartmateriaal, dat
betrekking heeft op de stadsprivileges, op de gecostumeerde binnenvaart, op de aanleg en
het onderhoud van de waterwegen, op de onroerende goederen en op de voormalige
heerlijkheden Bloemendaal en 't Land van Stein. Het betreft unieke manuscriptkaarten, die
meestal in opdracht van het stadsbestuur vervaardigd waren.
De Librije ontstond in 1594 na de sluiting van de Goudse kloosters als gevolg van de
overgang van de stad naar de Reformatie. De geconfisceerde boekenverzamelingen van de
St.-janskerk, de collatiebroeders en het klooster stein vormen de basis van het bibliotheek
bezit. Met de aanstelling van de Librijemeesters in 1612 werd dit bezit gericht beheerd en
uitgebreid. Toegang tot de Librije was slechts voorbehouden aan "eerbare luyden", die of een
boekwerk of tenminste zes gulden geschonken hadden.
