Waar stond de verraderstoren?
Wanneer en door wie werd het verraad gepleegd?
door C.J. Matthijs
18
e titel van dit artikel bestaat uit twee vragen. De laatste vraag werd uitvoe
rig beschreven door Ignatius Walvis in “Beschrijving der stad Gouda”,
1714, deel I, blz. 365-370. De eerste vraag wil ik graag trachten te beant
woorden in deze bijdrage.
De vroegere archivaris G.J.J. Pot heeft in zijn artikelenreeks “Gouda als vestingstad,
muren, poorten, torens en verdere verdedigingswerken” vermeld, dat de Verradersto
ren naast het Vlamingspoortje stond.
Op de kaart uit de Atlas van Blaeu 1650 staat een toren getekend en daarnaast
nummer 63 (in de index: “Verlooren Kost, eertijts Verraderstooren”).
Wat de Verloren Kost betreft, daar kan ik mij mee verenigen. Het water van de
Turfsingel staat onder de toren in verbinding met de Verloren Kost. Maar de afstand
tot de Vlamingspoort is 56 Rijnlandse roeden (200 meter), en dat kan ik beslist niet
‘naast’ noemen.
Pot vermeldt, dat in 1516 midden tussen de Vlamingspoort en de Verloren Kost de
“Vleyshouwerstoorn” stond. Hem waren geen verdere bijzonderheden bekend. Vol
gens mij werd déze poort later de Varraderspoort genoemd.
In de eigen boeken vond ik een transport dat hier de oplossing bracht.
In 1572 hadden burgemeester en schepenen van Gouda, op aandringen van Heer
Adriaan van Swieten, besloten de stad te stellen onder het bevel van Prins Willem
van Oranje. Er waren ook burgers, trouw aan koning Philips II, die met een list
Spaanse troepen in de stad wilden brengen. Een zekere Adriaan Pietersz had een
briefje geschreven, omwikkeld met een kluwen garen, en stuurde op 3 februari 1574
een boer hiermee in een pont over het water van de Turfsingel. Toen deze bij de
Vlamingpoort voet aan wal zette, wilde hij naar voren dringen. Een poortwachter
pakte hem ruw beet, waardoor het pakje op de grond viel. Een omstaander, die garen
nodig had, raapte het op en begon de draad af te wikkelen. De boer smeekte zó hevig
om de kluwen, dat men argwaan kreeg, zodat hij in het gevang belandde. Adriaan
Pietersz had er niet aan gedacht om zijn handschrift te verdraaien; ook hij zal wel in
de verraderstoren zijn opgesloten.
