zoals diens pleitbezorging voor de Haarlemse katholieken, de disputen met de Delft-
se gereformeerde predikanten en de strijd met Lipsius. Het verhaal over het
gedwongen vertrek van Coomhert uit Delft en de komst naar Gouda in 1588 ontleent
Walvis aan diens Naamscherm teghen de ondaadt hem tot Delft aan hem betoont2*
Het gedeelte over Coornhert wordt afgesloten met een weergave van het bekende
grafschrift van de hand van Hendrick Laurensz. Spiegel. Opmerkelijk daarbij is dat
Walvis hier de correcte versie van dit gedicht en de juiste overlijdensdatum van
Coornhert vermeldt, terwijl in zijn stadsgeschiedenis de huidige foutieve versie is
opgenomen. Wanneer wij de veronderstelling van Henny van Dolder-de Wit volgen,
dat de oorspronkelijke grafsteen kort na de afzetting van de remonstrantse predikan
ten in 1619 uit de SintJanskerk is verwijderd, dan zou dit verschil bij Walvis te
verklaren zijn uit een verschil in bron.25 Het lijkt waarschijnlijk dat hij in de Be-
schryving van Gouda is afgegaan op de in zijn dagen te bezichtigen nieuwe
grafsteen, terwijl hij zich in zijn protestantse verhaal liet leiden door de aantekenin
gen van Tomberg.
In het vervolg van zijn verhaal beschrijft Walvis, hoe in Gouda gezocht werd naar
predikanten die aan de zijde van Herbers de door het stadsbestuur voorgestane milde
variant van de gereformeerde religie wilden uitdragen. In dit kader past het verhaal
van Tombergs komst naar de stad, zoals hierboven reeds is aangehaald en van de be
roeping van Herbers’ zoon Theodoras (Dirk).26
Na een eerste blanco folio verlaat Walvis kortstondig het Goudse erf voor een schets
van de lotgevallen van de lutheranen in de Nederlanden, in het bijzonder van die in
Woerden. Daarna pakt hij de draad van zijn verhaal weer op in 1607 bij het overlij
den van Herman Herbers. Naast het oordeel van diens aanhangers, “...dat hij
welspreekend, tuchtig en zedig van gedrag en wandel was en dat sijn geest meer op
mistieke en geestelijke betrachtingen, als op geschil en schoolleere viel”, wordt ook
een achttiende eeuwse opvatting aangehaald. De Schotse hoogleraar Jacobus Garden
meende Herbers te moeten rekenen tot de belangrijke mystieke godgeleerden in Eu
ropa. De Goudse geschiedschrijver ontleent deze wetenschap aan het Journal des
Scavants, een Franstalig geleerdentijdschrift dat recensies bevatte van nieuwe boe
ken op het terrein van de letteren.27
u Zie over Coomhert vooral H. Bonger, Leven en werk van Dirk Volckertsz. Coomhert. Amsterdam
1978
25 H. van Dolder-de Wit, Dirck Volckertsz. Coomhert in Gouda, Gouda 1989, 6-11
26 Zie over de onder de Goudse burgerij zeer geliefde Dirk (Theodoras) Hennansz. Herbers de korte
biografie, binnenkort te verschijnen in deel IV van het BLGNP.
27 Walvis raadpleegde deel 10 van dit tijdschrill, dat verscheen in 1705.
42
