De protestantse Walvis door dr. P.H.A.M. Abels bibliotheek streekarchiefdie; Inleiding In de loop van de zeventiende en achttiende eeuw kreeg iedere zichzelf respecterende stad in de Republiek der Verenigde Nederlanden zijn eigen stadsgeschiedenis. Vaak waren het stedelijke regenten met een surplus aan vrije tijd, die de veder ter hand namen om een bijdrage te leveren aan de verspreiding van de goede naam en faam van hun woonplaats. Delft kreeg zo zijn Van Bleijswijck, Leiden zijn Orlers, Am sterdam zijn Wagenaar en zelfs een kleine stad als Oudewater kreeg een Beschryving dankzij de plaatselijke schout Van Kinschot. Naast regenten waren het vooral gere formeerde predikanten, die over voldoende intellectuele bagage en tijd beschikten om zich te wijden aan zo’n stadsgeschiedschrijving. Samuel Ampzing bezong bijvoor beeld al vroeg de lof der stad Haarlem, terwijl de predikantdichters Jacobus Revius (in het Latijn) en Arnold Moonen (in de landstaal) de lotgevallen van de Hanzestad Deventer te boek stelden. De Goudse historieschrijver Ignatius Walvis vormt als (oud-)katholieke pastoor een vreemde eend in deze historiografische bijt.' De vraag dringt zich dan ook op hoe het mogelijk is geweest dat uitgerekend een re presentant van een in die tijd clandestien kerkgenootschap, met impliciete steun vanuit een hem in principe vijandig gezinde overheid, zich kon ontpoppen als dé stadsgeschiedschrijver van Gouda. Ook is de vraag gewettigd, of de bijzondere reli gieuze en maatschappelijke positie van de auteur van invloed is geweest op de onderwerpskeuze en de toonzetting van zijn Beschryving der stad Gouda2 Helaas is het verre van eenvoudig om deze vragen te beantwoorden, omdat tot op heden zeer weinig bekend is over de wordingsgeschiedenis van het boek. De belangrijkste bron is nog steeds Walvis zelf, namelijk hetgeen hij hierover meedeelt in zijn Voorreden op het betreffende werk. Een onbekend manuscript over “Goudsche onkatolijke kerkzaken” 29 1 Zie het overzicht van alle werken waarover de Amsterdamse stadsgeschiedschrijver Wagenaar kon beschikken in: L.H.M. Wessels, Bron, waarheid en de verandering der tijden. Jan Wagenaar (1707- 1773), een historiografische studie (diss. Nijmegen), Den Haag 1997, 500-501 2 De volledige titel luidt: JJohannes] Wfalvis], Beschryving der stad Gouda, bevattende een verhaal van stadsgrondleggingen, waterstroomen, vryheeren, gelegendheid, hooftneringe, rechtsgebied, handvesten, regeeringe, regeerders, overdragten niet andere steden, voomaame gebouwen, godshuy- sen, schooien, geleerde mannen, verwisselde regeeringe, kerken, kloosteren, kapellen en beruchte vrome mannen, Gouda-Leiden 1714

Kranten Streekarchief Midden-Holland

Schatkamer | 1998 | | pagina 3