92De rede is bewaard gebleven en omvat 8 bladzijden. Gouda, SAHM, archief hoofdcomité
Houtinansmonument, inv.nr. 411.
De onthulling in het plantsoen dat later het Houtmansplantsoen zou worden
genoemd, was gepland voor 2 uur n.m.. Het evenement vond echter eerst plaats om 3 uur,
omdat de minister van koloniën, Baron van Goldstein, en de commissaris van de koning,
mr. Fock, pas arriveerden met de trein van 2.38u.91 Ds Scheltema hield een rede van
aanzienlijke lengte vol van het voor die tijd gebruikelijke pathos.92 Nadat hij de motivatie
voor dit monument nog eens uitvoerig had verwoord, eindigde hij aldus: “Maar genoeg
reeds tot staving onzer stelling. Wellicht is reeds tc veel van sommiger geduld gevergd.
Men ontblote thans het momument en make het zichtbaar voor ons aller oogen, terwijl de
tonen klinken van ons geliefkoosd volkslied.” Daarna volgden de onthulling en het spelen
van het “Wien Nccrlands Bloed” door de muziekkapel. De oudste wethouder, J A.
Remeij, nam na Scheltema het woord en aanvaardde namens het gemeentebestuur “het
schoone monument”.
Behalve de reeds genoemde Houtmanstraat in Alkmaar vinden we in Amsterdam
een Houtmanstraat, een Houtmandwarsstraat en een Houtmankade. Een week na de
onthulling van het Houtmansmonument besloot de gemeenteraad van Gouda ook op
andere wijze de gebroeders te eren door een gracht, de Houtmansgracht, naar hen te
vernoemen. In 1901 kreeg het plantsoen waarin het monument staat, en dat inmiddels
door testamentaire schenking van burgemeester Van Bergen IJzendoom was vergroot, als
officiële benaming Houtmansplantsoen.93
In 1947, driehonderdvijftig jaar na de Eerste Schipvaart, is bij de Schreierstoren in
Amsterdam een monument onthuld ter nagedachtenis van dit feit. Het was van hieruit dat
de schepen de grote reis ondernamen.
Nu, 400 jaar na wat is omschreven als “de beroemdste reis aller tijden”94, is
aandacht geschonken aan de “Eerste Schipvaart” en de gebroeders De Houtman door
middel van lezingen, krantenartikelen, een expositie in het Nederlands Scheepvaart
museum te Amsterdam, de reeds vermelde publicatie van Roeper en Wildeman en
concerten in de muziektent van het Goudse Houtmansplantsoen.
91J. de Jonge,"De beroemdste reis aller tijden", in de Goudsche Courant, zaterdag 2 augustus 1997.
93 Scheygrond, op.cit. (n.20), pp. 67-69.
91 Prins Hendrik, beschermheer van het comité, was reeds op 13 januari 1879 overleden.
94
