Heraldiek op een Nieuwerkerkse kaarsenkroon
door Adri den Boer
Inleiding
Van twee via vier naar drie kronen
Veel zaken in oude kerken dragen namen of wapens van schenkers. In 1982 ontving ik
van mr. M.J. van ‘t Kruijs te Arnhem een fotokopie van een stuk uit privé-bezit met
afbeeldingen van drie geverfde wapenschildjes uit 1666, die ooit een Nieuwerkerkse
kerkkroon sierden en zo ook de herinnering aan de schenkers levend moesten houden. De
tekeningen zijn voorzien van enkele regels tekst. Tot heden is over dit verdwenen en
vergeten aspect van de koperen kaarsenkronen nog niet gepubliceerd. Een belemmering is
dat het archief van de Hervormde gemeente - inclusief de DTB-boeken - nog slechts
vanaf 1668 aanwezig is.
“Het ruim wordt onder den avondgodsdienst door 2 koperen kaarskronen ver
licht,” aldus een dorpsbeschrijving van voor 1800 over de Nieuwerkerkse dorps
kerk1. Vanuit de Gouderakse kerk worden daar in 1851 twee koperen kronen bijge
kocht2. In 1915 worden alle vier de kronen gedateerd op het derde kwart van de 17de
eeuw3. De Nieuwerkerkse pastoor J.C. van der Loos schreef, kennelijk geïrriteerd
over het handelen van de Hervormde kerkvoogden: “De opschr ijver der Nederland
sche monumenten te Nieuwerkerk telde vier kronen, in werkelijkheid zijn het er
drie; ook maakt hij melding van eene 18 d’eeuwsche tafel in de consistoriekamer;
bij mijne inspectie den 24en Maart 1916, vernam ik, dat de tafel voor een flinken
prijs was verkocht. Aan de Rijks-Commissie moet immers kennis gegeven worden,
indien het voornemen bestaat tot herstelling, verbouwing of vervreemding der
kunstvoorwerpen over te gaan?”4
118
1 L. van Ollefen en Rs. Bakker, De Nederlandsche Stad- en Dorp-Beschrijver, 5e deel, Amsterdam
1797.
2 D. Heuvelman, De Hervormde gemeente van Gouderak, in: De Hoeksteen 1972-3. Ook: A.M. den
Boer en S.N. den Boer-Snoei, Met veel volex in vreugt, grepen uit de geschiedenis van de dorpskerk
van Nieuwerkerk aan den IJssel, Nieuwerkerk aan den IJssel 1973.
3 Voorlopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst, deel III, Utrecht 1915,
p. 261.
J.C. van der Loos, Nieuwerkerk aan den IJssel, in: Bijdragen voor de geschiedenis van het Bisdom
van Haarlem 38
