De inning van het hofstedegeld tot de 18e eeuw
54
Mogelijk levert het lopend onderzoek voor de bronnenpublicatie nog
aanvullende informatie op over tussentijdse overdrachten. Wij volstaan met de
constatering dat vanaf het midden van de 16e eeuw weer duidelijkheid bestaat over
het eigendom van de hofstedegeldheffing.
Vanaf het einde van de 16e eeuw verzorgt het Catharina Gasthuis de administratie
en inning van de ruim 150 gulden hofstedegeld voor de gezamenlijke eigenaars. Die
eeuwenlange administratie en registratie van de ruim 800 eigenaars is in het
Gasthuisarchief bewaard gebleven: het betreft ruim twintig leggers of kohiers en
diverse aanvullende stukken.19 Als voorbeeld is op pagina 55 een 16e-eeuwse pagina
opgenomen met namen van eigenaars en bedragen voor Honscoop/Gouwe/Nieuwe
Haven. Opgemerkt moet worden dat die bedragen in al die eeuwen niet werden
verhoogd, wel werd er aangepast aan veranderende geldstelsels. Een veel voor
komende 14e-eeuwse aanslag van 2 schellingen en 3 denier wordt dus in de 16e
eeuw 2 stuivers en 4 penningen (vaak genoteerd als 2 stuivers en 1 oortje) en wordt
uiteindelijk in de 19e eeuw afgerond op 11,5 cent. Veranderingen ten behoeve van
het splitsen of samenvoegen van huizen leidden tot een vrij willekeurige herverdeling
op basis van de heffingen over de oorspronkelijke percelen.
Uit de registers blijkt dat er geleidelijk aan afkoop van de hofstedegelden
plaatsvond; in de 17e eeuw slechts incidenteel, in de 18e eeuw al op wat grotere
schaal. Dergelijke afkoop gebeurde toen 'volgens practyk ende voorgaande
exempelen tegen de penning 50'. De eerder genoemde aanslag van 2 en een kwart
stuiver ofwel 36 penningen wordt dan afgekocht voor 5 gulden 12 stuivers en 8
penningen, alsmede 6 stuivers en 12 penningen voor de lopende drie jaar hof
stedegeld.
Dit geleidelijk afhemen van de opbrengst is maar van beperkt belang voor de
eigenaars: door de geleidelijke geldontwaarding was de waarde al teruggelopen en de
traditionele opbrengst wijkt ook nauwelijks af van die bij een nieuwe belegging van
de afkoopsom.
19 SAHM: Gasthuisarchief, inv.nrs 604-623