88
Aan de voorzijde van het Goudse waaggebouw werden vier familiewapens “met
helm ende looff”'0 aangebracht. De wapens werden naast het reliëf met de weeg-
scêne geplaatst, en ze vallen onmiddellijk in het oog als men het gebouw aan de
voorkant nadert. Dit werd mede bereikt doordat er geen pilasterstelling werd aange
bracht, zoals bij de Waag in Leiden, een gebouw dat enkele jaren eerder door Pieter
Post werd ontworpen. In Leiden werden de wapens van de vier burgemeesters zonder
versierend beeldhouwwerk uitgevoerd. De schilden werden daar, verdeeld over de
gevel, onder de pilasters aangebracht op de vier verhogingen, die zich tussen de wa
terlijst en het marmeren reliëf van Rombout Verhuist bevinden. In het eerste ontwerp
van de Waag in Gouda wilde Pieter Post de wapens van de burgemeesters op een
soortgelijke wijze uitvoeren, dus zonder bijstukken en naast elkaar onder het reliëf
van het kaaswegen." Dit plan werd niet goedgekeurd en de bouwmeester kreeg de
opdracht een nieuwe tekening te maken.
Het waaggebouw werd uiteindelijk groter en rijker gedecoreerd uitgevoerd
dan aanvankelijk de opzet was. Een voordeel van het tweede ontwerp was, dat er bij
de bovenverdieping nu bredere penanten kwamen voor het aanbrengen van de in wit
marmer uitgevoerde wapens. De Goudse burgemeesters zullen dit met genoegen
hebben geconstateerd, maar het gaat te ver om te denken dat dit de voornaamste
reden was om het eerste ontwerp af te keuren.12 Bij het bepalen van de plaats en de
grootte van het nieuwe waaggebouw heeft, zoals wel eens onjuist is voorgesteld, de
zogenaamde loose waag geen rol gespeeld.13 Wat uiteindelijk de doorslag gaf waren
de plaats en de maat van het stadhuis. De Waag werd precies in het verlengde van
het stadhuis gebouwd en kreeg een breedte die, tot op de centimeter, overeenkwam
met die van het stadhuis. Het toepassen van stenen kruisvensters, wat een terug
grijpen w'as op een oudere bouwtraditie, bevorderde de overzichtelijkheid van de
voorgevel.14 Gezien vanaf de Markt werden, van links naar rechts, de wapens aan
gebracht van mr. Floris Cant, Gerard Stcrre, Donatus van Groenendijck en mr.
Jacob Bonser. Wie de afgebeelde wapens niet herkent, kan de namen van de burge
meesters eronder lezen.
“Met helm ende looff’
10 “Looff’ van loofwerk; het versierend beeldhouwwerk rond schild en helm
11 J. Smink, De bouw van de Goudse Waag, in: Tidinge van Die Goude (1998-2) p.71, pl.2
12 K. Kiem, Die IVaage als Bautyp. vol. 1Amsterdam 1996, p. 108, n.371 en A R. van de Putte, Iets
over de Waag te Gouda, in: Tweede verzameling bijdragen van de oudheidkundige kring Die Goude
(19462) p.56
13 Smink, art.cit. (n.l 1) pp.66 f
14 Kiem, op.cit. (n.12) p. 105
