17
‘Gebrek aan belangstelling, waar het artiesten betreft die niet tot de jongleurs en
kunstrijders behooren, is hier ter stede een zeer gewoon verschijnsel. 40
Om een indruk te krijgen van de boeken die zoal geliefd waren onder de kolonia
len, biedt een circulaire van W.J. van Haren Noman een mogelijkheid. Wanneer hij
zich begin jaren vijftig te Batavia vestigt, acht hij het nodig de Nederlandse uitge
vers te informeren over welke boeken verkoopbaar zijn. ‘Soliede werken van we
tenschappelijke aard vinden altoos aftrek, vooral wanneer zij daarbij een eenigs-
zins populairen inhoud voegen. Belletristische werken, en daaronder met
name romans, vinden dan slechts hunne plaats, als uitstekende of geruchtmakende
namen op de titels voorkomen. 41
Aanvankelijk waren de Nederlandse uitgevers optimistisch. Zij stuurden
grote hoeveelheden boeken aan Van Haren Noman, die na een jaar weer terug
kwamen omdat ze gewoonweg onverkoopbaar waren. De geringe aftrek had ver
schillende oorzaken. In de eerste plaats had het Indische klimaat een uitputtende
werking. Voor zover literatuur gelezen werd, moest dit vooral van ontspannende
aard zijn. Met name de zogenoemde Franse romannetjes waren in trek. Daarnaast
vormden de leesgezelschappen grote concurrenten. De hoge kosten bij het bestel
len van boeken ten slotte waren ook debet aan de geringe afzet. Niet alleen de
overtocht van Nederland naar Indië kwam voor rekening van de afnemer, ook de
kosten van verpakking, prauw- en koelieloon moesten door hem betaald worden.
Van het koloniale publiek van uitgeverij Van Goor in het bijzonder is het
mogelijk een geraffineerder beeld te schetsen, dankzij de intekenlijsten van de
Prachtbijbel en het Koningrijk der Nederlanden. Hierin werden naast de namen
van de intekenaars ook beroep en woonplaats genoemd. Daarnaast biedt de uit
gaande post een beeld van Van Goors publiek. Omdat veel van de in Indië woon
achtige Nederlanders vermeld werden in het Almanak- en naam-register van Ne-
derlands-Indië, was het mogelijk om met behulp daarvan ook de beroepen van de
geadresseerden te achterhalen. Wel is het belangrijk te benadrukken, dat alleen di
recte particuliere afnemers in de boekhouding voorkomen. De klanten van de Indi
sche boekhandel zelf zijn nagenoeg onbekend. Bovendien zijn niet alle namen van
afnemers bewaard gebleven in de overgeleverde archiefstukken. Er kan daarom
geen volledig beeld van Van Goors koperspubliek worden geschetst; wel zijn ten
densen waar te nemen voor wat de geografische verdeling en de sociale positie
daarvan betreft.
58 Brievenboek 92: 283
19 Brievenboek 96: 228
40 De Locomotief, 25-08-1880
41 Kruseman (1886), p. 767
