Inleiding Nadat Gerard Benjamin van Goor in de leer was gegaan bij uitgeverij Joh. Noman en Zoon te Zaltbommel, stichtte hij in 1839 een eigen uitgeverij te Gouda.' Het uitgeversbedrijf Van Goor (1839-1951) onderscheidde zich van meet af aan door een zeer breed fondsaanbod. Niet alleen literatuur was vertegenwoordigd, ook taalkundige, geografische, juridische en huishoudkundige boeken werden uitgege ven. In de loop der tijd werd de handel uitgebreid tot ver buiten de landsgrenzen. Boeken werden geëxporteerd naar onder meer Kaapstad, Parijs, Berlijn, Brussel en de Nederlandse koloniën. Uitgeverij G.B. van Goor is uiteindelijk de geschiedenis ingegaan als de uitgeverij van onder meer de woordenboeken van Kramers Jzn., de Prachtbijbel, een bijbel in folio met tachtig staalgravures, en het Koningrijk der Nederlanden van Terwen, een geschiedkundig werk over Nederland.2 In dit artikel staat één van de buitenlandse handelsgebieden centraal: de ko lonie Nederlands-Indië. Aan de hand van vier concrete vragen heb ik getracht de handel tussen uitgeverij G.B. van Goor uit Gouda en Nederlands-Indië gedurende de jaren 1852 tot en met 1872 in beeld te brengen. In de eerste plaats is dat de vraag naar de oorsprong van de handelsrelaties. Het zal blijken dat de eerste con tacten tussen Van Goor en de Nederlandse kolonie samenlopen met de komst van Nederlandse boekhandelaren in Indië. Vervolgens heb ik de vraag gesteld: hoe werden de boeken gedistribueerd? Dit heeft betrekking op kwesties als hoe de boekhandelaren geïnformeerd werden over het fonds van Van Goor, hoe de boeken vervolgens vervoerd en ten slotte betaald werden. De derde en vierde vraag hebben betrekking op het publiek en de door hen gekochte boeken. Deze vragen hangen nauw samen met Indië als kolonie. Immers, de daar woonachtige Nederlanders be stonden in de eerste plaats uit overheidsfunctionarissen zoals onderwijzers en resi denten. Waren nu enkel praktische handboeken gewild of werd ook werk van meer vermakelijke aard geëxporteerd? De beantwoording van deze vragen geschiedt met behulp van materiaal uit het streekarchief van Gouda. Hierin zijn vele handelsstukken bewaard gebleven, die betrekking hebben op het reilen en zeilen van de Goudse uitgeverij. Ik heb voornamelijk gebruik gemaakt van de Copieboeken, de Brievenboeken en de Copi- eerboeken, waarin veel uitgaande post is gekopieerd; en de Boekverkopersboeken, waarin werd genoteerd welke boekhandelaar welke boeken bestelde. Hierbij moet worden aangetekend, dat de archiefstukken soms zeer gebrekkig of onleesbaar wa ren. Uit de door mij onderzochte periode waren bijvoorbeeld slechts drie Boek verkopersboeken overgeleverd, waarin niet meer dan zes in Indië woonachtige 1 Kruseman (1886), p. 599-601 2 Voor verdere informatie over de geschiedenis van uitgeverij Van Goor verwijs ik naar Drie generaties Van Goor, 1839-1951Samengesteld door P.A.F. van Veen. Dordrecht, 1951 2

Kranten Streekarchief Midden-Holland

Schatkamer | 2001 | | pagina 4