Zwarte bladzijden uit de geschiedenis van
remonstrants Gouda
door dr Simon Vuyk
Inleiding
Ieder mens heeft zijn schaduwzijde. In het theater trekken de drama’s van het men
selijk leven onze aandacht op het toneel. Zij houden ons een spiegel voor. Vaak
zinken die verhalen weg in het duister van het verleden, totdat ienr.nd het dossier
opnieuw opent. Soms licht hij daarmee het deksel van een doofpo Zo’n dossier
vertelt ons de droeve geschiedenis van Johannes van der Werken, remonstrants
predikant te Gouda van 1731 tot 1752.'
Jan van der Werken (1699-1759) wordt predikant te Gouda
Jan van der Werken werd in 1699 in Rotterdam geboren uit een fan ilie die al eeu
wen lang in de Maasstad thuis was. Zijn ouders waren Jacob van der Werken en
Maria Besaert. Zij woonden in de Houttuyn.
Jans tante, Dirkje van der Werken, was gehuwd met de remoi strantse predi
kant Adriaan van Peltenburg. Deze beëindigde zijn loopbaan in 1716, nadat hij
geruime tijd de gemeente te Hoorn gediend had. Zij keerden terug naar Rotterdam,
waar zij aan de deftige zijde van het Delftse Veer woonden. Van Peltenburg en
zijn vrouw zaten er warmpjes bij. Zij waren kinderloos en zee' op hun neef
gesteld. Zij zullen als goede remonstranten Jan hebben aangeraden een studie te
overwegen aan het seminarium der Broederschap (Sociëteit). Het werd als een eer
voor de familie beschouwd wanneer één der leden zich beschikbaar stelde voor het
predikantschap. In de kleine kring van de Sociëteit telde dat.
1 Dit verhaal berust op gegevens uit Rijks Archief Utrecht (RAU), Archief'Rem. Broederschap 82:
Handelingen van de Grote Vergaderingen, Notulen College van professor en curatoren van het semi
narium en Streekarchief Hollands Midden (SAHM), Archief remonstrantse gemeente Gouda: notulen
van de kerkenraad en het dossier Jan van der Werken, Gemeente Archief Rotterdam (GAR), Archief
remonstrantse gemeente 326 en het Oud Notarieel Archief. Het hierna volgende ar.ikel zal in het be
gin van het jaar 2002 tevens verschijnen in een boekje over de schaduwzijde van d? verlichte remon
stranten, De dronken Arminiaanse Dominee. Van dr Simon Vuyk verschenen eerde.' bij uitgeverij De
Bataafsche Leeuw De verdraagzame gemeente van vrije christenen, remonstranten op de bres voor
de Bataafse Republiek 1780-1800 (1995), Uitdovende Verlichting, remonstranten als deftige vader
landers 1800-1860 (1998) en Verlichte verzen en kolommen, remonstranten in de letterkunde en tijd
schriften van de Verlichting 1720-1820 (2000)
37
