Voor Utrecht en Amsterdam bestaan studies van de misdaad respectievelijk tot in de vijftiende en de zestiende eeuw.53 Het aantal doodstraffen in Utrecht van 1316 tot 1451 bedroeg 8,8 van het totale aantal misdrijven; boeten, verbanningen en opgelegde bedevaarten maakten 81,1 van het totaal uit.54 In Amsterdam werden van de jaren 1524 tot en met 1552 in 8% van de gevallen doodstraffen toegewezen op een totaal van 2278 misdaden, terwijl boeten, verbanning en bedevaarten 55 van het totaal uitmaakten.55 Voor Gouda zijn het aantal doodstraffen wel bekend, maar nog niet het totale aantal misdrijven, zodat accumulatie vrij moeilijk is aan te tonen.56 Wel is in de plakkaatboeken een duidelijke toename van de strafmaat te constateren, die de situatie in Gouda weerspiegelt. In de plakkaatboeken van de Staten Generaal van de Verenigde Nederlanden spra ken de verordeningen op rechtsgebied zich steeds duidelijker uit over de toepas sing van de doodstraf. Vooral de toenemende landloperij en bedelarij waren daar debet aan. Gedeeltelijk is de oorzaak van de groeiende misdaad te vinden in het verslechterende sociale en economische klimaat, dat nu onbesproken moet blijven, maar in de literatuur veelvuldig aan de orde komt57. Zo lag bijvoorbeeld in de ver ordening van Karel V in 1531 voor de overheid de kern van alle kwaad in de leegloperij en in het gebrek aan scholing en/of beroepsonderwijs, waardoor een te zware financiële druk werd gelegd op de armeninstellingen en de stedelijke kas. In 1416 werd Pieter Claesz onthoofd voor de “halle”, de toenmalige oude vleeshal, later brouwerij “de Zwaan”en nu de Hoge Gouwe 59.51 Pieter Claesz werd onthoofd omdat hij vredebreuk had begaan, hij had de voorwaarden van een vonnis tot verbanning overtreden en meestal stond hier de doodstraf op. Vanuit de stadsrekeningen is soms eveneens een glimp op te vangen van executies zoals in 1489 worden de lichamen van meerdere terechtgestelden begraven52 In weerwil van de executies van voor de tweede helft van de zestiende eeuw is de toename van het aantal doodstraffen vanaf die tijdsperiode opvallend. 17 51 Rollin Couquerque en Meerkamp van Embden e.d., Rechtsbronnen, 80 52 OA-1153 f21 53 J.E.A. Boomgaard, Misdaad en straf in Amsterdam. Een onderzoek naar de strafrechtspleging van de Amsterdanse schepenbank 1490-1552 (Zwolle 1992) en J.A. Berents, Misdaad in de middeleeu wen. Een onderzoek naar de criminaliteit in het laat- middeleeuwse Utrecht. Proefschrift 1976 54 Berents, Misdaad in middeleeuwen, 53 55 Boomgaard, Misdaad en straf in Amsterdam, 183. 56 Dit artikel is een onderdeel van een onderzoek naar de misdaad in Gouda, alleen het aantal dood straffen zijn tot nu toe met behulp van de vonnisboeken bekend. 57 Zie voor een onderzoek naar de oorzaken van de misdaad F. Vanhemelrijck, Misdadigers tussen rechter en beul 1400-1800 (Antwerpen/Amsterdam 1984) en F. Egmond, Op het verkeerde pad. Ge organiseerde misdaad in de Noordelijke Nederlanden 1650-1800 (Amsterdam 1994)

Kranten Streekarchief Midden-Holland

Schatkamer | 2003 | | pagina 19